Polityka imigracyjna
w UE

IV Tytuł TWE.

M. Bainczyk, oprac. wł.

oraz na podstawie, E. Borawska-
K

ę

dzierzawska, K. Str

ą

k, PWBiS UE.

Polityka wizowa, azylowa i
imigracyjna, Warszawa 2009

Imigracja w prawie UE

Poj

ę

cie dotyczy WYŁ

Ą

CZNIE obywateli P3

<->Obywatele UE korzystaj

ą

z prawa swobodnego

przemieszczenia i pobytu w innych pa

ń

stwach

członkowskich [art. 21 TFUE, dyr. 2004/38/WE]

Polityka UE dotyczy zarówno legalnej imigracji, jak i
zwalczania imigracji nielegalnej

„szczególny charakter WPI”

WPI zwi

ą

zana jest z ochron

ą

granic zewn

ę

trznych UE

oraz polityk

ą

zatrudnienia w UE

Rozró

ż

nienie poj

ęć

UCHOD

Ź

CA/IMIGRANT

Szczególny

charakter polityk

unijnych

w zakresie

swobody

przepływu osób

Suwerenna

decyzja pa

ń

stwa

o tym, kto mo

ż

e

przebywa

ć

na

jego terytorium

Zasada

suwerenno

ś

ci

terytorialnej

pa

ń

stwa

Geneza polityki imigracyjnej. Program Tampere
1999 r. – zasady wspólnotowej polityki imigracyjnej

1.

Utworzenie wspólnotowego systemu azylu i imigracji

2.

Integracja obywateli P3 przebywaj

ą

cych legalnie w UE i zbli

ż

enie ich

statusu prawnego do obywateli UE

3.

Zbli

ż

enie przepisów w zakresie przyjmowania obywateli P3,

które

uwzgl

ę

dni

potrzeby gospodarcze i demograficzne PCZ oraz ich

historyczne uwarunkowania

4.

Zwalczanie nielegalnej imigracji; a) grup organizuj

ą

cych przejazd do

UE, przedsi

ę

biorców wykorzystuj

ą

cych nielegalnych imigrantów b)

zagwarantowanie praw ofiar handlu lud

ź

mi

5.

Wsparcie dla PCZ na granicy zew. UE

6.

Współpraca PCZ w zakresie polityki wizowej

7.

Współpraca (gospodarcza, społeczna, kulturalna) z pa

ń

stwami

pochodzenia i tranzytu imigrantów

8.

Zawieranie umów o readmisj

ę

Europejski pakt o imigracji i azylu
2008 r. – priorytet prezydencji
Francji

pi

ęć

najwa

ż

niejszych zobowi

ą

za

ń

politycznych

przyj

ę

tych przez PCZ:

1.

organizacja legalnej imigracji przy uwzgl

ę

dnieniu

priorytetów, potrzeb i zdolno

ś

ci przyjmowania

imigrantów okre

ś

lonych przez poszczególne PCZ

2.

zwalczanie nielegalnej imigracji, zwłaszcza poprzez
readmisj

ę

3.

zwi

ę

kszenie skuteczno

ś

ci kontroli granicznych,

4.

utworzenie Europy, b

ę

d

ą

cej obszarem azylu,

5.

utworzenie partnerstwa globalnego z pa

ń

stwami

pochodzenia i tranzytu, sprzyjaj

ą

c powstawaniu synergii

mi

ę

dzy migracjami a rozwojem

Asymilacja

imigrantów

Relacje z

krajem

pochodzenia

imigrantów

Sytuacja

mi

ę

dzynarod

owa

Stosunek

społecze

ń

s

twa do

„obcych”

Mniejszo

ś

ci

narodowe w

PCZ

Sytuacja

ekonomiczna

PCZ

Determinanty

polityki

imigracyjnej

PCZ

Podstawa prawna dla polityki imigracyjnej –
art.79 TFUE

1. Unia rozwija wspóln

ą

polityk

ę

imigracyjn

ą

maj

ą

c

ą

na celu zapewnienie, na

ka

ż

dym etapie,

skutecznego zarz

ą

dzania przepływami migracyjnymi

,

sprawiedliwego traktowania obywateli pa

ń

stw trzecich przebywaj

ą

cych

legalnie w Pa

ń

stwach Członkowskich

, a tak

ż

e zapobieganie

nielegalnej

imigracji i handlowi lud

ź

mi oraz wzmocnione ich zwalczanie

.

2. Do celów ust

ę

pu 1 Parlament Europejski i Rada, stanowi

ą

c zgodnie ze

zwykł

ą

procedur

ą

prawodawcz

ą

, przyjmuj

ą ś

rodki w nast

ę

puj

ą

cych

dziedzinach:

a) warunki wjazdu i pobytu, jak równie

ż

normy dotycz

ą

ce procedur wydawania

przez Pa

ń

stwa Członkowskie długoterminowych wiz i dokumentów

pobytowych, w tym do celów ł

ą

czenia rodzin;

b) okre

ś

lenie praw obywateli pa

ń

stw trzecich przebywaj

ą

cych legalnie w

Pa

ń

stwie Członkowskim, w tym warunków dotycz

ą

cych swobody

przemieszczania si

ę

i pobytu w innych Pa

ń

stwach Członkowskich;

c) nielegalna imigracja i nielegalny pobyt, w tym wydalanie i odsyłanie osób

przebywaj

ą

cych nielegalnie;

d) zwalczanie handlu lud

ź

mi, w szczególno

ś

ci kobietami i dzie

ć

mi.

3. Unia mo

ż

e zawrze

ć

z pa

ń

stwami trzecimi umowy o readmisji obywateli

pa

ń

stw trzecich, którzy nie spełniaj

ą

warunków wjazdu, obecno

ś

ci lub

pobytu na terytorium jednego z Pa

ń

stw Członkowskich lub przestali je

spełnia

ć

, do pa

ń

stw pochodzenia lub pa

ń

stw, z których oni przybywaj

ą

.

Art. 80 TfUE

Polityki Unii, o których mowa w niniejszym

rozdziale, oraz ich wprowadzanie w

ż

ycie

podlegaj

ą

zasadzie solidarno

ś

ci i

sprawiedliwego podziału odpowiedzialno

ś

ci

mi

ę

dzy Pa

ń

stwami Członkowskimi, w tym

równie

ż

na płaszczy

ź

nie finansowej. Akty Unii

przyj

ę

te na podstawie niniejszego rozdziału

zawieraj

ą

, w ka

ż

dym niezb

ę

dnym przypadku,

odpowiednie

ś

rodki w celu zastosowania tej

zasady.

Ś

rodki podejmowane w zakresie

reglamentacji imigracji

Rozp. 1030/2003/WE - jednolity format
dokumentów pobytowych, zawieraj

ą

cych

dane biometryczne

Wytyczne dla pa

ń

stw członkowskich w

zakresie ograniczania prawa pobytu dla:
osób pracuj

ą

cych na własny rachunek,

pracowników uczniów i studentów

zobowi

ą

zanie do przekazywania danych

dotycz

ą

cych legalnych i nielegalnych

imigrantów EUROSTATOWI

Rezydent długoterminowy

Dyr. 2003/109/WE

Cel dyrektywy; zapewnienie podobnego statusu prawnego we wszystkich
PCZ, przybli

ż

enie statusu rezydenta do statusu obywatela UE

Warunki otrzymania statusu rezydenta:

Nieprzerwany i legalny

przez

5 lat

pobyt na terytorium PCZ, stałe i regularne dochody, ubezpieczenie
zdrowotne, spełnienie warunków integracji

Decyzja negatywna: osoba stanowi zagro

ż

enie dla bezpiecze

ń

stwa i

porz

ą

dku publicznego, jedynymi powodami odmowy nie mog

ą

by

ć

wzgl

ę

dy

ekonomiczne

Decyzja pozytywna; zezwolenie na pobyt wa

ż

ne co najmniej przez okres 5

lat [automatyzm decyzji]

GWARANCJA RÓWNEGO TRAKTOWANIA; rezydenci powinni by

ć

równouprawnieni z obywatelami PCZ w zakresie dost

ę

pu do edukacji,

zatrudnienia, działalno

ś

ci gospodarczej, ubezpieczenia społecznego i

pomocy socjalnej

SZCZEGÓLNA OCHRONA PRZED WYDALENIEM

Prawo do przemieszczania si

ę

po terytorium UE

Mo

ż

liwo

ść

zamieszkania na terytorium innego PCZ (ograniczenia w celu

eliminacji wtórnych ruchów migracyjnych, konieczno

ść

otrzymania nowego

zezwolenia)

Prawo do ł

ą

czenia rodzin

Prawo zawarte w art. 8 ust. 1 EKPrCz

Ka

ż

dy ma

prawo do poszanowania swojego

ż

ycia prywatnego i

rodzinnego, swojego mieszkania i swojej korespondencji.

Dyr. 2003/86/WE w sprawie ł

ą

czenia rodzin

Osoba z P3 posiadaj

ą

ca prawo pobytu na co

najmniej 1 rok i perspektywy na jego przedłu

ż

enie,

mo

ż

e wnioskowa

ć

o udzielenie takiego prawa:

mał

ż

onkowi, małoletnim dzieciom, które przebywaj

ą

poza UE

PCZ mo

ż

e uzale

ż

ni

ć

udzielenie prawa od:

posiadanie mieszkania,

ś

rodków na utrzymanie,

ubezpieczenia zdrowotnego, znajomo

ś

ci j

ę

zyka,

uczestniczenie w kursach integracyjnych

Dyrektywa w sprawie niebieskiej
karty

Cel: ułatwienie realizacji Strategii Lizbo

ń

skiej,

zapobieganie „drena

ż

owi mózgów”

ustanowienie wspólnej przyspieszonej i
elastycznej procedury przyjmowania wysoko
wykwalifikowanych imigrantów oraz zapewnienie
atrakcyjnych warunków pobytu i mobilno

ś

ci

„niebieska karta” daje prawo wysoko
wykwalifikowanym imigrantom oraz członkom
ich rodzin do wjazdu do PCZ i pobytu w tym
pa

ń

stwie, a tak

ż

e dost

ę

p do rynku pracy w

danym sektorze

Mo

ż

liwo

ść

przeniesienia si

ę

do innego PCZ

Wybrane dane dotycz

ą

ce liczby

cudzoziemców w Polsce

na podstawie danych GUS za rok 2007

W ko

ń

cu 2007 r. prawie 43 tys. cudzoziemców z

prawem pobytu powy

ż

ej 3 miesi

ę

cy - najwi

ę

cej

jest obywateli Ukrainy (w 2007 r. - 10,9 tys.)

W ko

ń

cu 2007 r. zameldowanych na stałe było

57,5 tys., najwi

ę

cej Niemców, Rosjan i

Ukrainców

Wg. Sonda

ż

u CBOS z 2008 r. ponad 50%

badanych akceptowała podejmowanie pracy
przez cudzoziemców na terenie Polski

Implementacja rozwi

ą

za

ń

unijnych do praw polskiego

Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o

cudzoziemcach

Dz. U. z 2006 r., Nr 234, poz. 1694

Polski Urz

ą

d koordynuj

ą

cy polityk

ę

w

stosunku do obywateli P3;

Urz

ą

d do Spraw Cudzoziemców

Art. 65. 1. Zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego WE udziela

si

ę

cudzoziemcowi przebywaj

ą

cemu na terytorium Rzeczypospolitej

Polskiej,

bezpo

ś

rednio

przed

zło

ż

eniem

wniosku,

legalnie

i

nieprzerwanie, co najmniej przez 5 lat, który posiada:

1)

stabilne i regularne

ź

ródło dochodu wystarczaj

ą

cego do pokrycia

kosztów utrzymania siebie i członków rodziny pozostaj

ą

cych na jego

utrzymaniu;

2)

ubezpieczenie zdrowotne w rozumieniu przepisów o powszechnym

ubezpieczeniu

zdrowotnym

lub

potwierdzenie

pokrycia

przez

ubezpieczyciela

kosztów leczenia na terytorium Rzeczypospolitej

Polskiej.

3.

Dochód, o którym mowa w ust. 1 pkt 1, po odliczeniu kosztów

zamieszkania, przypadaj

ą

cy na ka

ż

dego członka rodziny pozostaj

ą

cego

na utrzymaniu cudzoziemca lub na cudzoziemca, gdy jest osob

ą

samotn

ą

, musi by

ć

wy

ż

szy ni

ż

wysoko

ść

dochodu, od której przyznaje

si

ę ś

wiadczenia pieni

ęż

ne z pomocy społecznej na podstawie ustawy z

dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej.

7. Zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego WE udziela si

ę

na

czas nieoznaczony.

Wybrane

ś

rodki

przeciwdziałania
nielegalnej imigracji

Współpra

ca policji i

s

ą

dów

Powroty i

readmisja

Polityka

zewn

ę

trz

na UE

Polityka

wizowa

Ochrona

granic

zewn

ę

trznyc

h UE

Harmoni

zacja

prawa

karnego

Zwalczanie

nielegalnej

imigracji

Nielegalna imigracja - poj

ę

cie

Przebywanie czasowo lub
stale na terytorium danego
PCZ

niezgodnie z prawem

W odniesieniu do

obywateli

P3

, którzy;

1.

Nielegalnie przekroczyli
granic

ę

UE i nie otrzymali

pozwolenia na pobyt

2.

Wjechali na teren UE legalnie,
ale nielegalnie przedłu

ż

yli swój

pobyt

3.

Nie otrzymali ochrony
mi

ę

dzynarodowej, ale dalej

pozostaj

ą

na terytorium PCZ

Ś

rodki przyj

ę

te w celu zwalczania

nielegalnej imigracji

Dyr. 2002/90/WE ustalenie na poziomie unijnym
definicji dla „ułatwienia nielegalnej imigracji” oraz
ustalenie w decyzji ramowej 2002/946/WSiSW
sankcji karnych za ten czyn zabroniony – karanie
przemytników

Obowi

ą

zki przewo

ź

ników – art. 26 KWUSCH; 1.

zapewnienie,

ż

e cudzoziemiec posiada dokumenty

konieczne dla wjazdu do UE 2. przej

ę

cie osoby,

której odmówiono prawa wjazdu

Ustalenie kar dla przewo

ź

ników, którzy nie

wykonuj

ą

obowi

ą

zków kontrolnych w stosunku do

pasa

ż

erów

Stworzenie sieci urz

ę

dników w konsulatach w P3

odpowiedzialnych za sprawy imigracji ds. imigracji

Definicja handlu ludźmi w świetle

Protok

Protok

Protok

Protokoooo

ł

uuuu o zapobieganiu,

o zapobieganiu,

o zapobieganiu,

o zapobieganiu,

zwalczaniu oraz karaniu handlu lud

zwalczaniu oraz karaniu handlu lud

zwalczaniu oraz karaniu handlu lud

zwalczaniu oraz karaniu handlu ludźmi, w szczeg

mi, w szczeg

mi, w szczeg

mi, w szczegóóóólno

lno

lno

lności kobietami i

ci kobietami i

ci kobietami i

ci kobietami i

dzie

dzie

dzie

dziećmi, uzupe

mi, uzupe

mi, uzupe

mi, uzupe

ł

niaj

niaj

niaj

niający

cy

cy

cy konwenj

konwenj

konwenj

konwenję Narod

Narod

Narod

Narodóóóów Zjednoczonych przeciwko

w Zjednoczonych przeciwko

w Zjednoczonych przeciwko

w Zjednoczonych przeciwko

mi

mi

mi

międzynarodowej przest

dzynarodowej przest

dzynarodowej przest

dzynarodowej przestępczo

pczo

pczo

pczości zorganizowanej

ci zorganizowanej

ci zorganizowanej

ci zorganizowanej

Artykuł 3

a.

"Handel lud

ź

mi" oznacza werbowanie, transport, przekazywanie,

przechowywanie lub przyjmowanie osób, z zastosowaniem gró

ź

b lub

u

ż

yciem siły, lub te

ż

z wykorzystaniem innej formy przymusu,

uprowadzenia, oszustwa, wprowadzenia w bł

ą

d, nadu

ż

ycia władzy lub

wykorzystania słabo

ś

ci, wr

ę

czenia lub przyj

ę

cia płatno

ś

ci lub korzy

ś

ci

dla uzyskania zgody osoby maj

ą

cej kontrol

ę

nad inn

ą

osob

ą

, w celu

wykorzystania. Wykorzystanie obejmuje, jako minimum,
wykorzystywanie prostytucji innych osób, lub inne formy wykorzystania
seksualnego, prac

ę

lub usługi o charakterze przymusowym,

niewolnictwo lub praktyki podobne do niewolnictwa, zniewolenie, albo
usuni

ę

cie organów;

b.

zgoda ofiary handlu lud

ź

mi na zamierzone wykorzystanie okre

ś

lone w

punkcie (a) niniejszego artykułu nie ma znaczenia, je

ż

eli posłu

ż

ono si

ę

któr

ą

kolwiek z metod wymienionych w punkcie (a);

Dyrektywa dotycz

ą

ca prawa pobytu

dla ofiar handlu lud

ź

mi

współpracuj

ą

cymi z organami

ś

cigania

Dyr. 2004/81/WE

Ograniczone czasowo prawo pobytu dla
osób, które zdecyduj

ą

si

ę

na współprac

ę

z

wymiarem sprawiedliwo

ś

ci

Dost

ę

p do edukacji i rynku pracy

Szczególne obowi

ą

zki PCZ w stosunku do

ofiar gwałtu, przemocy, kobiet i dzieci

Udział w programach integracyjnych

wspólne normy i procedury
wydalania obywateli P3

Dyr. 2008/115/WE

Osoby podlegaj

ą

ce wydaleniu:

1.

przebywaj

ą

ce nielegalnie na terytorium PCZ

2.

zatrzymane w zwi

ą

zku z nielegalnym przekroczeniem

granicy, które nie otrzymały pozwolenia na pobyt

3.

na podstawie orzeczenia s

ą

dowego lub podlegaj

ą

ce

ekstradycji

Decyzja o zobowi

ą

zaniu do powrotu -> powrót

dobrowolny; -> powrót przymusowy [mo

ż

liwo

ść

umieszczenia w areszcie nawet do 18 m-cy]

Wzajemne uznawanie decyzji o wydaleniu

Mechanizm wyrównywania kosztów wydalania

Wspólne przeloty w celu deportacji

Sytuacja na granicach
zewn

ę

trznych UE w 2008 r.

na podstawie raportu Frontex

Wykrycie około 175 000 prób nielegalnego przekraczania granic UE

50% zanotowanych przypadków miało miejsce na granicach l

ą

dowych i

morskich Grecji

Najwi

ę

cej przypadków na granicach morskich zanotowały Włochy (37 tys.) w

rejonie Sycylii, Sardynii i Lampedusy

Do granic zagro

ż

onych nielegaln

ą

imigracj

ą

nale

żą

ponadto: Wyspy

Kanaryjskie (9200) oraz hiszp. enklawa w Maroku Melilla i Ceuta (7500)

Na granicach wschodnich zanotowano około 6200 przypadków nielegalnego
przekraczania granicy zew. UE, z czego ok. 3300 w Polsce

Na granicach zew. odnotowano 140 000 przypadków odmowy prawa wjazdu
do UE, z tego 30 tys. na granicy wsch.

Hiszpania odmówiła 400 tys. osób prawa przekroczenia granicy w Ceucie i
Melilli

Przypadki nielegalnego pobytu: Francja ok. 80 tys, Hiszpania 77 tys., Włochy
i Grecja ok. 50 tys., Portugalia, Belgia, Szwecja (20-30 tys.)

Handel lud

ź

mi obj

ą

ł około 10 tys. Osób [przypadki wykryte]

Problem moralnej oceny polityki
imigracyjnej UE

2. Nasilenie

nielegalnej

imigracji

3.

Konieczno

ść

podejmowania

nowych

ś

rodków

zwalczania

nielegalnej

imigracji

1. Zaostrzanie

warunków

legalnego

wjazdu i

przebywania w

PCZ

4.

Naruszenia

praw

człowieka

Instrumenty finansowe wspólnej
polityki imigracyjnej

Europejski Fundusz Powrotów Imigrantów
2008-2013 (676 mln euro)

Europejski Fundusz na rzecz Integracji
Obywateli Pa

ń

stw Trzecich na lata 2007-

2013 (825 mln euro)

Polityka imigracyjna a
stosunki z P3

Umowy o readmisji

Zawierane przez WE (wi

ążą

wszystkie PCZ) oraz P3

Zobowi

ą

zuj

ą

strony do przyj

ę

cia na swoje terytorium

1.

swoich obywateli, którzy przebywaj

ą

nielegalnie na

terytorium innego pa

ń

stwa-strony

2.

Obywateli innych pa

ń

stw, którzy przedostali si

ę

z

danego terytorium do pa

ń

stwa-stron umowy

Przewiduj

ą

tranzyt osób deportowanych

Pozwalaj

ą

na ustalenia to

ż

samo

ś

ci osób i wystawienie

im dokumentów podró

ż

y

Klauzule readmisyjne wł

ą

czane s

ą

równie

ż

do umów

o partnerstwie i współpracy oraz umów
stowarzyszeniowych

Przykłady pa

ń

stw, z którymi zawarto

umowy o readmisj

ę

Sri Lanka

Albania

Rosja

Ukraina

BiH

Macedonia

Serbia

Mołdawia

Polityka wizowa, i

imigracyjna w

stosunkach

zewn

ę

trznych UE

Unia

ś

ródziemnomorska

Partnerstwo

wschodnie

Współpraca z

pa

ń

stwami

rozwijaj

ą

cymi si

ę

Afryki, Karaibów i

Pacyfiku

Wspólna koncepcja imigracji
(obejmuj

ą

ca równie

ż

ochron

ę

mi

ę

dzynarodow

ą

)

Koordynacja polityki wewn

ę

trznej i zewn

ę

trznej

UE

Ochrona praw podstawowych w P3; zwłaszcza
kobiet, dzieci, mniejszo

ś

ci

Pomoc dla pa

ń

stw pochodzenia i tranzytu osób

przybywaj

ą

cych do UE; zwalczanie ubóstwa,

poprawa warunków

ż

ycia i pracy, zapobieganie

konfliktom, wsparcie procesów
demokratyzacyjnych

Ustanowienie stosunków partnerskich z P3

Podsumowanie – polityki zwi

ą

zane

ze swobodnym przepływem osób

Ochrona praw podstawowych

Relacja UE – reszta

ś

wiata [wymiar moralny,

ekonomiczny]

Gromadzenie i przetwarzanie danych
osobowych (systemy SIS, VIS, EURODAC),
wprowadzanie identyfikacji biometrycznej
zarówno w stosunku do obywateli UE, jak i
cudzoziemców