POJĘCIE PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

Podstawowe metody definiowania prawa administracyjnego:

• definiowanie przez odwołanie się do metody regulacji stosunków społecznych:

Prawo administracyjne to zbiór norm regulujących w sposób jednostronny, władczy i decyzyjny (na podstawie norm „ius cogens”) relacje podmiotów w państwie.

definiowanie ze względu na przedmiot regulacji:

Prawo administracyjne reguluje sytuację obywatela w państwie oraz oddziaływanie administracji na tego obywatela.

• definiowanie przez odwołanie się do pojęcia administracji publicznej - ujęcie szerokie:

Prawo administracyjne to zbiór norm prawnych regulujących organizację i działalność administracji publicznej w państwie w swoistych (administracyjnych) formach działania.

Pojecie administracji publicznej:

Administracja publiczna to system podmiotów i jednostek organizacyjnych w państwie należących do władzy wykonawczej, których zadaniem jest organizowanie i kierowanie życiem społecznym.

Administracja publiczna działa w sferze wewnętrznej, ale przede wszystkim działa w sferze zewnętrznej wobec obywateli i podmiotów zbiorowych kształtując warunki życia społecznego w państwie.

j

Teoretycy prawa administracyjnego dzielą tą szeroką definicję prawa administracyjnego na trzy części:

1. prawo ustrojowe - reguluje budowę administracji oraz jej organizację wewnętrzną;

2. prawo materialne - reguluje prawa i obowiązki obywatela w państwie oraz możliwości oddziaływania administracji na obywatela;

3. prawo proceduralne (przepisy postępowania administracyjnego) - regulacja trybu i sposobu oddziaływania administracji na obywatela i obywatela na administrację.

• definiowanie przez odwołanie się do mechanizmów działania prawa administracyjnego - ujęcie wąskie stworzone przez prof. Dawidowicza:

Prawo administracyjne to zbiór norm prawnych posługujących się metodą władczą (publicznoprawną) regulujących obowiązki i uprawnienia obywateli i podmiotów zbiorowych oraz kompetencje organów administracji publicznej do oddziaływania na obywateli i podmioty zbiorowe w dwóch zasadniczych formach:

1. norma prawa administracyjnego pośrednio kształtująca sytuację prawną obywatela - prawo pośrednio daje obywatelowi uprawnienie albo obowiązek, tzn. prawo nadaje kompetencje organom administracji publicznej do indywidualnego określenia tego uprawnienia albo obowiązku wobec konkretnego obywatela, a sposobem realizacji tej normy jest stosowanie prawa poprzez wydawanie decyzji administracyjnych;

2. norma prawa administracyjnego bezpośrednio kształtująca sytuację prawną obywatela - prawo bezpośrednio daje obywatelowi uprawnienie albo obowiązek, a organ administracji publicznej uzyskuje kompetencje do kontroli przestrzegania prawa.

Cechy prawa administracyjnego:

• Prawo administracyjne jest prawem publicznym, reguluje w sposób jednostronny, władczy i decyzyjny obowiązki i uprawnienia obywateli.

• Prawo administracyjne jest prawem materialnym, to zbiór norm prawnych określających prawa i obowiązki obywatela w państwie.

• Prawo administracyjne jest prawem obywatelskim, jest skierowane do obywateli, akcentuje podstawowy podmiot i adresata prawa administracyjnego materialnego jakim jest obywatel, normy określają prawa i obowiązki wolnego obywatela pozostającego w niezależności organizacyjnej od administracji.

• Prawo administracyjne składa się z norm typu „ius cogens”, czyli norm bezwzględnie obowiązujących, które określają wzorce postępowania.

• Prawo administracyjne jest prawem dwupodmiotowym - pierwszym podmiotem jest obywatel lub podmiot zbiorowy, a drugi podmiot to organ administracji publicznej posiadający kompetencje do oddziaływania na obywateli i podmioty zbiorowe.

• Prawo administracyjne jest prawem niekodeksowym - nie jest możliwe opracowanie jednego kodeksu administracyjnego ze względu na bardzo dużą ilość aktów prawnych dotyczących prawa administracyjnego materialnego.

• Prawo administracyjne jest niesporne (nie jest prawem kontradyktoryjnym), tzn. norma zapisana w ustawie funkcjonuje niespornie i jest następnie wykonywana w dwóch sposobach: stosowania prawa lub kontroli przestrzegania prawa - realizacja normy jest stosunkiem niespornym, nie ma sporu między obywatelem a organem o normę (o to czy dana norma obowiązuje), może być natomiast spór o fakty.

• Sądowość prawa administracyjnego - obywatel do którego skierowane są normy prawa administracyjnego materialnego może podważyć obowiązywanie norm kierując sprawę do sądu administracyjnego (w państwie prawa od każdej indywidualnej decyzji administracyjnej można złożyć skargę do sądu administracyjnego).

• Polityzacja prawa administracyjnego - jak każde prawo jest wytworem polityków, jest mocno upolitycznione, zmienia się w zależności od warunków politycznych

• Prawo administracyjne charakteryzuje się ochroną interesu publicznego mając na względzie jednoczesne poszanowanie interesu indywidualnego (jednostkowego) - ochrona interesu publicznego jest wartością nadrzędną prawa administracyjnego, poszanowanie słusznego interesu obywatela jest traktowane jako wartość, którą należy chronić. Prawo administracyjne ma porządkować życie obywateli w imię dobra publicznego (pro publico bono).

• Prawo administracyjne posiada własną wewnętrzną odpowiedzialność za nie przestrzeganie obowiązków - istnieje zjawisko egzekucji administracyjnej, aby podmiot, który nie przestrzega obowiązków albo przekracza uprawnienia, został przymuszony do przestrzegania tych obowiązków albo nie przekraczania tych uprawnień. Egzekucja administracyjna odbywa się zgodnie z przepisami proceduralnymi ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

• Prawo administracyjne jest prawem powszechnym w dwóch aspektach:

1. w ujęciu podmiotowym - prawo administracyjne jest prawem powszechnym w tym znaczeniu, że obowiązuje wobec każdego obywatela i podmiotu zbiorowego w Polsce, który znajdzie się w sytuacji regulowanej normą (obowiązuje erga omnes);

1. w ujęciu przestrzennym - prawo administracyjne obowiązuje na terytorium całego kraju, łącznie z morzem terytorialnym i wodami wewnętrznymi, częściowo w wyłącznej strefie ekonomicznej, a poza tym na polskich statkach żeglugi morskiej i lotniczej (dotyczy armatorów i załogi), także konsul jako organ administracji publicznej zagranicą stosuje polskie prawo.

Niektóre przepisy obowiązują tylko na części terytorium kraju i mimo to są powszechnie obowiązujące, np. na obszarze jednostek podziału terytorialnego kraju: gminy, powiatu bądź województwa obowiązują akty prawa miejscowego wydawane przez organy administracji samorządowej i rządowej.

Obszar specjalny to część terytorium RP, która może pokrywać się z podziałem zasadniczym kraju, ale nie musi - na tym obszarze obowiązuje szczególny reżim prawny nie obowiązujący poza tym obszarem (dodatkowe przepisy, które także są powszechnie obowiązujące). Najściślejszy reżim polega na tym, że obowiązuje zakaz wstępu (są to tzw. obszary zamknięte).

Normy prawa administracyjnego obowiązują również w szczególnych typach jednostek organizacyjnych, które noszą nazwę zakład administracyjny. Zakład administracyjny przyjmuje do swego wnętrza użytkowników (destynatariuszy), którzy podlegają przepisom prawnym obowiązującym w tym zakładzie.

Prawo administracyjne to zbiór norm prawnych do których należą:

• normy materialne o powszechnej mocy obowiązującej ustanawiające bezpośrednio nakazy, zakazy i uprawnienia w stosunku do których organom administracji publicznej przysługuje kompetencja do kontroli przestrzegania prawa (owych nakazów, zakazów i uprawnień) wobec podmiotów organizacyjnie im niepodporządkowanych;

• normy materialne stosowane przez organy administracji publicznej wobec podmiotów im organizacyjnie niepodporządkowanych w sprawach administracyjnych, tj. w sprawach indywidualnych polegających na ustaleniu konkretnego indywidualnego obowiązku lub uprawnienia.

Wewnętrzna systematyka prawa administracyjnego:

Podział prawa materialnego ma charakter umowny. Prawo materialne można dzielić: według ustaw, według działów administracji rządowej, przy czym najczęściej spotykany jest podział według przedmiotu regulacji (według tego jakie przepisy regulują daną część życia obywateli).

2

stanowienie prawa

stosowanie prawa wobec obywateli

(np. wydawanie decyzji administracyjnych)

kontrola przestrzegania prawa

przez obywateli i inne podmioty

podejmowanie czynności materialno-

technicznych wobec obywateli

(np. wydawanie zaświadczeń, prowadzenie

rejestrów, egzekucja administracyjna)

realizowanie prawa karnego -

kompetencja do nakładania kar, przede

wszystkim wobec wykroczeń

działanie na podstawie prawa cywilnego

(np. zawieranie umów cywilnoprawnych)

sfera zewnętrzna

Administracja

publiczna

sfera

wewnętrzna

norma prawa administracyjnego pośrednio kształtująca sytuację prawną obywatela

organ administracji publicznej

obywatel

kompetencja

uprawnienie / obowiązek

stosowanie prawa

norma prawa administracyjnego bezpośrednio kształtująca sytuację prawną obywatela

uprawnienie / obowiązek

kompetencja

kontrola przestrzegania prawa

obywatel

organ administracji publicznej

---