Podstawowe pojęcia prawne
Czynność prawna - to czynność zmierzająca do wywołania określonych skutków prawnych (pozytywnych, negatywnych), poprzez użycie ważnego elementu jakim jest oświadczenie woli. Os. fizyczna lub prawna zmierza do ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku cywilno- prawnego przez oświadczenie woli. Podstawowe formy czynności prawnych:
forma ustna - czynności, które nie wymagają dowodów np. umowa sprzedaży masła
forma pisemna - dotyczy czynności, gdzie w przypadku spraw potrzebne są dowody, zmusza strony do zastanowienia się nad wydaniem oświadczenia woli.
Konstytucja - ustawa zasadnicza wyposażona w najwyższą moc prawną, która reguluje podstawy ustroju społeczno-gospodarczego i politycznego, określająca podstawowe prawa i obowiązki obywatela.
Norma - to reguła zachowania, które może być wymuszone, zakazane lub dowolnie przyjęte. Wyróżnia się normy:
normy społeczne - (obyczaje), które wynikają z uznania ich przez daną społeczność, a przyjęcie ich zależy od suwerennej decyzji członka społeczności, naruszenie powoduje sankcję społeczną.
normy prawne - (prawo) to reguły dotyczące zachowania, które zabezpieczane są przez państwo. Rodzaje norm prawnych:
nakazu - określają jak należy się zachować
zakazu - określają co jest zakazane
dozwalające - zezwalają na dowolne zachowanie w myśl normy
Odpowiedzialność cywilna - to obowiązek naprawienia szkody lub wynagrodzenia krzywdy wynikającej z zachowania własnego lub innych.
Odpowiedzialność deliktowa - odpowiada się za szkody wynikające z czynów niedozwolonych art. 415 określa, ze osoba która wyrządziła szkode jest zobowiązana do jej naprawienia. Obowiązek ten powstaje również, gdy szkoda wynika z działania osób które są pod pieczą, działanie zwierząt, rzeczy, które nie są bezpośrednio związane z działaniem ludzi.
Odpowiedzialność kontraktowa - (wynika z umowy) powstaje w przypadku niewykonania lub nierzetelnego wykonania zobowiązania przez stronę zobowiązaną (dłużnika).
Nie odpowiadają za wyrządzoną szkodę:
osoby niepoczytalne
dzieci do lat 13
osoby działające w obronie własnej
osoby działające w przypadku tzw. dozwolonej samopomocy (np. pożar)
Osoba fizyczna - jest to każdy człowiek od urodzenia, aż do śmierci lub uznany za zmarłą, charakteryzuje się tym, że posiada * zdolność prawną tzn. że staje się podmiotem prawa cywilnego, posiada prawa i obowiązki. * zdolność do czynności prawnych czyli ma możliwość wchodzenia w prawo i zaciągania zobowiązań we własnym imieniu :
pełna zdolność (ukończone 18 lat, dziewczyna która zawarła związek małżeński - ukończyła 16 lat)
Ograniczona zdolność (ukończone 13 lat, a nie ukończone 18 lat)
Osoby nie posiadające zdolności do czynności prawnych (które nie ukończyły 13 lat)
Osoba fizyczna posiada jedno miejsce zamieszkania, może być uznana za zmarłą w przypadku zaginięcia ( po 10 latach) lub prawdopodobieństwa śmierci w katastrofie ( po 6 miesiącach, gdy nie odnaleziono zwłok). Posiada dobra osobiste, które są jej niematerialnymi wartościami i są pod ochroną prawną (np. zdrowie, godność, wolność, swoboda sumienia, nazwisko, wizerunek, tajemnica korespondencji, twórczość naukowa lub artystyczna)
Osoba prawna - to zespół ludzi i środków materialnych powołanych w celu realizacji zadań ekonomicznych lub społecznych. Powstaje z chwilą rejestracji w sądzie lub w określonych prawem rejestrach i z tą chwilą staje się podmiotem prawa. Uzyskuje:
zdolność prawną - nabywa prawa i obowiązki wynikające z norm prawnych
zdolność do czynności prawnych - może nabywać prawa, zaciągać zobowiązania i rozporządzać swoimi prawami
Oświadczenie woli - to wyraźnie uzewnętrzniony przejaw woli do wywołania określonych skutków prawnych w postaci ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku prawnego. Oś W kierowane do drugiej osoby uważa się za złożone w momencie, gdy dojdzie do tej osoby w taki sposó by mogła się zapoznać z jego treścią. Jest ono elementem czynności prawnej tzn. wolę oświadczamy poprzez różne zachowania jak np. gesty, słowa mimika, ruch ciałem itp.
Państwo - to polityczna organizacja społeczeństwa oparta na aparacie przymusu, który wg określonych norm reguluje stosunki społeczne i je zabezpiecza.
Prawo - to zespół norm (Konstytucje, ustawy) postępowania wydane lub uznane przez władzę państwową(Sejm, Senat), których naruszenie zagrożone jest przymusem państwowym(Policja, prokurator - ściga, zmusza do realizacji lub karze)
Prawo cywilne - to zespół norm regulujących stosunki materialne - majątkowe oraz niektóre stosunki niematerialne podmiotów tego prawa.
Stosunki materialne (majątkowe) - to stosunki własności dotyczące wymiany dóbr materialnych i usług.
Stosunki niematerialne - to osobiste stosunki człowieka, które nie mają bezpośredniej wartości ekonomicznej jednak mogą być połączone ze stosunkami materialnymi np. naruszenie zdrowie - koszty leczenia
Podmioty - osoby fizyczne i prawne
Zasady - równorzędności stron, prawo nie działa wstecz
Podstawowym źródłem prawa cywilnego jest kodeks cywilny, który składa się z następujących elementów: * część ogólna, * prawo rzeczowe, * prawo zobowiązań, * prawo spadkowe
Prawo materialne - to zbiór tych gałęzi prawa, które reguluję bezpośrednie stosunki społeczne, są w nim zawarte treści, które ustalają zachowanie podmiotu ( uprawnienia, obowiązki)
Prawo formalne - (procesowe, postępowania) reguluje jak określone organy władzy urzeczywistniają normy prawa materialnego tzn. jak mają się zachować organy ścigania, sądy oraz obywatele w przypadku, gdy zostało złamane prawo materialne.
Praworządność - to przestrzeganie prawa przez organy państwowe (samorządowe) i przez obywateli.
praworządność formalna - wszystkie organy państwowe i obywatele postępują zgodnie z obowiązującym prawem
praworządność materialna - to gwarancja równości obywateli
Przepis prawny - to część aktu prawnego wyodrębniony jako artykuł, paragraf, ustęp, punkt. Zawiera on tylko normę prawną albo normę prawną i sposób zachowania się lub sankcję.
Rozporządzenie - to akt normatywny wydany przez naczelny organ państwowy na podstawie upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. W Polsce rozporządzenia wydaje Prezydent, Rada Ministrów, ministrowie, KRRiT. To rozporządzenie nakazuje im wydać ustawę, czyli muszą być zgodne z ustawami i muszą być ogłoszone w Dzienniku Ustaw. Rozporządzenie zalicza się do kategorii aktów normatywnych powszechnie obowiązujących, a więc zawierających zakazy, nakazy i uprawnienia, których adresatami mogą być zarówno organy państwowe jak i obywatele.
Rzecz - to przedmiot materialny wyodrębniony z przyrody mający charakter samoistny ( stanowi pewną całość, mogą być w stanie naturalnym bądź przetworzonym). Podział rzeczy:
nieruchomości to rzeczy trwałe związane z powierzchnia ziemi np. budynki, część powierzchni ziemi itp.
ruchomości to wszystkie rzeczy, które nie są nieruchomościami
podzielne tzn. mogą być podzielone lecz nie utracą właściwości tej rzeczy np. chleb, ser
niepodzielne tzn. w przypadku podziału tracą swoje właściwości np. samochód
Stosunek prawny - to określony stosunek społeczny, który jest regulowany przez normy prawne, którego uczestnicy mają określone prawa i obowiązki - są podmiotami stosunku prawnego.
Suwerenność - niezależność państwa w kształtowaniu stosunków wewnętrznych
ustalanie prawa
egzekwowanie prawa
decyzje zmian prawa
niezależność
umowy międzynarodowe
handel międzynarodowy
System prawny - to określony zbiór obowiązujących norm prawnych uporządkowanych wg pewnych zasad. W elementach stanowiących system prawa są skupione poszczególne dziedziny życia społecznego i gospodarczego, tymi elementami są gałęzie prawa.
Ustawa - to akt prawny, który obowiązuje wszystkich obywateli oraz organy w państwie. Powstaje w toku procesu legistracyjnego.
Wierzytelność - element treści stosunku zobowiązanego, prawo podmiotowe wierzyciela jako strony tego stosunku sprowadzające się do możliwości żądania od oznaczonego podmiotu (dłużnika) spełnienia świadczenia. Jest to też ogół uprawnień służących zaspokojeniu interesów wierzyciela. Podmioty :
Wierzyciel - podmiot uprawniony do żądania określonego zachowania - spełnienia świadczenia - określonego działania lub zaniechania
Dłużnik - podmiot zobowiązany do spełnienia świadczenia
Własność - to bezwzględne prawo podmiotowe, które przysługuje właścicielowi (podmiotowi). Własność to prawo do posiadania rzeczy (korzystania z rzeczy i rozporządzania - wszystkie te uprawnienia muszą występować jednocześnie. Posiadanie rzeczy to:
uprawnienie do władania rzeczą
uprawnienie do pobierania pożytków z rzeczy (pożytki cywilne to takie, które przynoszą dochód np. wynajem lokalu)
rozporządzanie rzeczą to uprawnienie do przenoszenia prawa własności (np. sprzedaż, darowizna, spadkodastwo) lub zniszczenia
Wykładnia prawa - (interpretacja prawa) jest to wyjaśnienie rozumienia norm prawa w przypadku, gdy są wątpliwości jej zastosowania przez określony organ. Celem wykładni jest przeciw działanie możliwości różnej interpretacji praca.
Zdarzenie prawne - jest to takie zdarzenie, które powoduje powstanie, zmianę lub wygaśnięcie (rozwiązanie) stosunku prawnego. Zdarzenia dzielą się na:
zdarzenia we właściwym znaczeniu tego słowa, czyli wydarzenia niezależne od woli człowieka, takie jak śmierć, klęska żywiołowa, przypadek
działania zależne od woli człowieka (np. urodzenie)
Zobowiązanie - to stosunek cywilno - prawny zachodzący pomiędzy dwoma lub więcej osobami, gdzie jedna ze stron jest wierzycielem (uprawnionym) może żądać od drugiej strony nazywanej dłużnikiem spełnienia prawnego oświadczenia czyli może żądać określonego zachowania lub zaniechania działania przez dłużnika.
Jedna strona ma prawo, a druga obowiązek. Jeżeli zachodzi wzajemnie to obie strony mają prawa i obowiązki.
Prawem podmiotowym jest przyznana i zabezpieczona przez normy prawa cywilnego oraz wynikająca ze stosunku prawnego możność postępowania w określony sposób. Z różnych podziałów praw podmiotowych w prawie cywilnym szczególnie ważny jest podział na: 1) prawa podmiotowe bezwzględne,
2) prawa podmiotowe względne. Prawami podmiotowymi bezwzględnymi są prawa podmiotowe skuteczne przeciwko każdej osobie. Prawo podmiotowe przysługujące tylko względem oznaczonej osoby jest prawem podmiotowym względnym . Do praw względnych należą wszystkie wierzytelności, wierzyciel bowiem może domagać się spełnienia świadczeń tylko od dłużnika.