1.Pojęcie gminy - jej prawa i obowiązki
Zachodzące w Polsce w latach 90-tych przemiany ustrojowo-gospodarcze przyczyniły się do reaktywacji samorządu terytorialnego w wyniku czego gmina-samorząd gminny stał się jego podstawowym ogniwem, najważniejsza formą organizacji życia publicznego w skali lokalnej. Historia istnienia i działania gminy związana była ze stosunkiem władzy centralnej do roli samorządu terytorialnego. I tak trójstopniowy podział administracyjny istniał już w II Rzeczpospolitej. Jednakże z początkiem lat 50-tych na krótki okres czasu miejsce gmin zajęły gromady, które już w roku 1973 zlikwidowano. Dwa lata później zmiany dosięgły również wyższe szczeble administracji, zniesiono powiaty, a 17 województw zamieniono na 49. Taki podział administracyjny kraju obowiązywał aż do 1999 roku, kiedy to miała miejsce ostatnia reforma administracyjna kraju.
Nowy kształt władz samorządowych nawiązuje nie tylko do tradycji historycznych, ale również do doświadczeń krajów Europy Zachodniej. Zgodnie z tym wyszczególniono 16 województw, 208 powiatów ziemskich, 64 powiaty grodzkie i 2489 gmin miejskich i wiejskich. Pomiędzy tymi szczeblami samorządu terytorialnego istnieje bardzo duże zróżnicowanie. Różnorodność taką można również zaobserwować w przypadku gmin. Podział gmin jest uwarunkowany poziomem rozwoju gospodarczego, a także ich wielkością, liczbą mieszkańców, posiadaną infrastrukturą czy potencjałem gospodarczym. Mogą one mieć charakter miejski, miejsko-wiejski oraz wiejski.
Gminy miejskie tworzone są na terenach zurbanizowanych z rozwiniętą infrastrukturą urządzeń komunalnych, ludnością zatrudniona poza sektorem działalności rolniczej. W przeciwieństwie do nich gminy wiejskie skupiają ludność trudniąca się działalnością rolniczą, zaś tereny charakteryzują się ustalonymi więziami społeczno-gospodarczymi, odpowiednim potencjałem gospodarczym i wiążącą go siecią komunikacyjną. W gminach mogą być tworzone jednostki pomocnicze: sołectwa, dzielnice miejskie i osiedla. Status gminy mają również miasta (gminy miejskie) i dzielnice Warszawy. W miastach jednostkami pomocniczymi mogą być dzielnice miejskie i osiedla.
Znaczenie samorządu terytorialnego- gminy znacznie wzrosło, bowiem po zmianie ustrojowej stała się ona podstawową formą organizacji życia samorządu terytorialnego. Zmieniając swój charakter z tworu typowo terytorialnego zrodziła się wspólnota samorządowa.
Definicja samorządu terytorialnego zasadniczo związana jest właśnie z pojęciem wspólnoty lokalnej-wspólnoty mieszkańców. Czynnikiem łączącym tę wspólnotę jest terytorium, zamieszkałe przez jej członków. Rozwijając definicję, samorząd terytorialny można określić jako związek społeczności lokalnej lub regionalnej powstały z mocy prawa, wyodrębniony w strukturze państwa, realizujący funkcje sprawowania władzy publicznej. Gmina stanowi bowiem wspólnotę samorządową o charakterze korporacyjnym, którą tworzą mieszkańcy jednostki zasadniczego podziału terytorialnego stopnia podstawowego.
Samorząd terytorialny został wyposażony w materialne i prawne środki w celu umożliwienia sprawowania władzy publicznej i wykonywania nałożonych na niego zadań. Wykonuje on część zadań publicznych przypisanych ustawowo, jak również zadania publiczne zlecone przez administracje rządową. Zadania publiczne mieszczące się w zakresie kompetencji samorządu, wykonywane są przez rady lud zgromadzenia, wyłaniane przez wspólnotę samorządową w drodze wyborów, określanych jako wolne, tajne, równe, bezpośrednie i powszechne. Definicja samorządu terytorialnego zawiera w sobie dwa bardzo ważne elementy. Pierwszy z nich związany jest z przytoczonymi wyżej pełnionymi przez samorząd funkcjami administracji publicznej, drugi zaś z jego niezawisłością, samodzielnością, która wyłącza go z hierarchicznego podporządkowania, ale w granicach powszechnie obowiązującego prawa. Samorząd terytorialny posiada, bowiem samodzielny status prawny i ekonomiczny oraz zapewnioną ochronę prawną przed innymi podmiotami w państwie, które naruszyłyby jego samodzielność. Ochrona ta przyjmuje najczęściej postać ochrony konstytucyjnej. Nie oznacza to jednakże brak jakiejkolwiek możliwości ingerencji w tej materii. Jednocześnie ustawowo są sprecyzowane przypadki, kiedy państwo może wkraczać w sferę działalności samorządu, wykonując funkcję nadzoru..
W gminach samorząd funkcjonuje na podstawie ustawy o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990 roku. Zgodnie z nią mieszkańcy gminy z mocy prawa tworzą wspólnotę samorządową. Gmina została wyposażona w osobowość prawną, posiada własne samorządowe organy władzy, wyłaniane w trakcie demokratycznych wyborów. I tak organem stanowiącym i kontrolnym w gminie jest rada gminy, władzę wykonawczą zaś sprawuje zarząd gminy. Rada gminy jest kluczowym organem decydującym o kierunkach lokalnego rozwoju. Jest ona organem o kompetencji ogólnej. Sprowadza się to do tego, ze rada sama decyduje, co pozostawia we własnym zakresie działania, a co zleca innym podmiotom. Zakres tych działań i kompetencji określa rada w statucie gminy. Do wyłącznej jej właściwości należą określenie programów i sposobów osiągnięcia celów tych programów. Ma ona kluczowe znaczenie w sprawie polityki stawek i ulg podatkowych, które stanowią poważną część każdego planu rozwoju lokalnego. Zadania określane przez radę wykonuje zarząd. Do jego obowiązków należą w szczególności zadania związane z gospodarowaniem mieniem komunalnym, wykonywanie budżetu czy wykonywanie zadań zleconych przez administracje rządową. W celu wykonywania zadań gminy mogą tworzyć jednostki organizacyjne. Taka obligatoryjną formą organizacyjną jest urząd gminy, który ma służyć pomocą zarządowi gminy. Organizacje jego określa rada w regulaminie organizacyjnym (wewnętrznym akcie prawnym uchwalanym przez radę na wniosek zarządu gminy), w którym to właśnie ustalone zostaje jakie jednostki organizacyjne wchodzą w skład urzędu gminy i jakie czynności powierzone zostaną poszczególnym pracownikom. Zazwyczaj urząd gminy składa się wydziałów (referatów), które podzielone są tematycznie w zależności od rodzaju i ilości zadań wykonywanych przez urzędników. Pracą urzędu kieruje zawsze wójt, burmistrz lub prezydent miasta. Wymienione wyżej organy czy urząd nie są jedynymi formami przy pomocy, których gmina wykonuje swoje zadania. Ustawa samorządowa przewiduje tworzenie przez gminy jednostek organizacyjnych zorganizowanych w formie zakładów lub przedsiębiorstw w rozumieniu prawa administracyjnego, ale również takie jednostki jak m. in.: ośrodki pomocy społecznej, domy kultury, szkoły, przedszkola, gminne Zakłady Opieki Społecznej czy straże gminne.
Samorząd terytorialny gminy posiadł także uprawnienia do dobrowolnego tworzenia wszelkich samorządowych struktur ponadlokalnych czy demokratycznych podziałów władz wewnątrz miast i gmin.
Samorząd gminy stał się swoistym podmiotem gospodarowania, a to dzięki nowemu statutowi w układzie stosunków własnościowych, polegającemu na prawie do posiadania praw własności i innych praw majątkowych stanowiących mienie komunalne czy prawie do stałych dochodów. Swoim majątkiem rzeczowym i finansowym gmina może swobodnie dysponować. Dzięki temu samorząd może prowadzić działalność gospodarczą w sferze użyteczności publicznej, podejmować decyzje administracyjne oraz wykonywać szereg funkcji interwencyjnych na miarę swoich potrzeb i możliwości. Działalność ta związana jest z celami, dla których powołano samorząd terytorialny, a mianowicie dla zaspokajania zbiorowych potrzeb społeczności lokalnej. Z reguły jednostki samorządu terytorialnego realizują więcej zadań niż pozostałe.
Porównując paletę wykonywanych zadań przez gminy polskie z zadaniami realizowanymi przez władze lokalne w innych krajach ich zakres nie różni się bardzo. Zasadniczo zadania wykonywane przez jednostki samorządu gminnego można podzielić na dwie kategorie: zadania własne i zadania zlecone. Podział ten związany jest z obowiązkowością ich wykonywania, sposobem zlecania oraz sposobem pozyskiwania środków na ich realizacje. Zakres zadań własnych wyszczególnia ustawa z o samorządzie terytorialnym. Zgodnie z nią do tej kategorii wchodzą sprawy:
ładu przestrzennego, gospodarki terenami i ochrony środowiska,
gminnych ulic, dróg, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego,
wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzen w energię elektryczną i cieplną,
lokalnego transportu zbiorowego,
ochrony zdrowia,
pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych,
gminnego budownictwa mieszkalnego,
oświaty, w tym szkół podstawowych, przedszkoli i innych placówek upowszechniania kultury,
kultury fizycznej, terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych,
targowisk i hal sportowych,
zieleni gminnej i zadrzewień,
cmentarzy komunalnych,
porządku publicznego i ochrony przeciwpożarowej,
utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych,
zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej.
Niektóre zadania własne mają charakter obowiązkowy. Ustawodawca uznał je, bowiem za bardzo istotne z państwowego punktu widzenia, ale sposób ich wykonania leży w gestii gminy.
Natomiast zadania z zakresu administracji państwowej zlecane gminom określane są w poszczególnych ustawach regulujących różne dziedziny działalności publicznej. Zadania zlecane powinny być finansowane ze środków przyznanych jednostce przez państwo np.: z dotacji celowych.
Do zadań z tej grupy można zaliczyć:
niektóre sprawy określane w kodeksie opiekuńczym, rodzinnym,
prowadzenie ewidencji ludności,
ewidencjonowanie działalności gospodarczej,
większość zadań i kompetencji z zakresu sprzedaży nieruchomości.
Taki podział zadań gminy na własne i zlecone nie jest podziałem stałym, bowiem zależy od przyjętej prze państwo polityki społecznej, gospodarczej, od aktualnych celów priorytetowych państwa. Państwo może nadzorować część zadań gminnych, a mianowicie te, które zostały jej zlecone. Aby sprawować taką kontrole ustanowione zostały organy nadzoru i kontroli, które dokładnie badają celowość i gospodarność wydatkowania środków otrzymywanych z budżetu państwa.
Gmina wykonując wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, a dokładnie bieżącego i nieprzerwanego zaspokajania zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych staje się podstawowym źródłem aktywizacji swojego terytorium.
Jest nie tylko głównym prowodyrem podejmowanych na jej terenie działań, ale również poprzez działania marketingowe czy stworzenie korzystnego mikroklimatu do rozpoczęcia takich działań, zachęca i przyciąga nowych inwestorów. Decyzje inwestora uwarunkowane są przez wiele czynników. Inwestor wybiera gminę na miejsce swoich inwestycji najczęściej ze względu na jej korzystne położenie geograficzne, duże zasoby fachowej siły roboczej, dobre kontakty z miejscowymi władzami i ich szybkość w podejmowaniu decyzji, udane przykłady poprzednich inwestycji, pomoc społeczności lokalnej, pojemność rynku zbytu czy dostępność do wolnych i uzbrojonych terenów.
W związku z tym gminy w celu zwabienia inwestorów proponują wiele udogodnień przyznając od pomocy organizacyjnej i doradczej po konkretne rozwiązania. Najczęściej samorządy lokalne przyznają ulgi lub okresowe zwolnienia z podatku od nieruchomości, ulgi lub zwolnienia z opłat lokalnych, obniżają cenę sprzedawanej nieruchomości, obniżają opłaty za trwały zarząd nieruchomości, decydują o przeznaczeniu gruntu czy decydują o warunkach zabudowy w planie zagospodarowania przestrzennego terenu, scalają lub dzielą grunty, przyznają prawo użytkowania wieczystego, podejmują także szereg innych działań
2.Zadaniai kompetencje gminy
Zadania i kompetencje gminy obejmują sprawy:
Ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej:
Ustawa z dnia 26 listopada 1998 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999 i 2000
Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami ustawa z dnia 24 października 1974 r. - Prawo wodne)
kształtowanie i prowadzenie polityki przestrzennej na terenie gminy,
uchwalanie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy
uchwalanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, z wyjątkiem morskich wód wewnętrznych, morza terytorialnego i wyłącznej strefy ekonomicznej oraz terenów zamkniętych, stanowiących podstawę do wydawania decyzji wiążących się z korzystaniem z określonych terenów,
obowiązku uzgadniania treści decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu wydawanych dla obiektów szczególnie szkodliwych dla środowiska lub mogących pogorszyć stan środowiska,
prowadzenie scalania i wymiany gruntów,
wydawanie opinii i uzgodnień przewidywanych przepisami prawa geologicznego i górniczego
wydawanie informacji o położeniu działek zgodnie z planem zagospodarowania,
prowadzenie rejestru wydanych decyzji o pozwoleniu na budowę, stanów prawnych nieruchomości, komunalnych, będących w posiadaniu osób fizycznych, prawnych, spółdzielni i innych.
gospodarowanie nieruchomościami czyli np. dokonywanie sprzedaży, zamiany i zrzeczenia się, oddania w użytkowanie wieczyste, w najem lub dzierżawę, użyczenia, oddania w trwały zarząd, obciążanie ograniczonymi prawami rzeczowymi, wnoszenie nieruchomości jako wkłady niepieniężne (aporty) do spółek, przekazywanie jako wyposażenie tworzonych przedsiębiorstw państwowych oraz jako majątek tworzonych fundacji.
ewidencjonują nieruchomości,
zapewniają wycenę tych nieruchomości,
sporządzają plany wykorzystania zasobu,
zabezpieczają nieruchomości przed uszkodzeniem lub zniszczeniem,
wykonują czynności związane z naliczaniem należności za nieruchomości udostępniane z zasobu oraz prowadzą windykację tych należności,
współpracują z innymi organami, które na mocy odrębnych przepisów gospodarują nieruchomościami Skarbu Państwa, a także z właściwymi jednostkami samorządu terytorialnego,
zbywają, za zgodą wojewody, nieruchomości wchodzące w skład zasobu,
podejmują czynności w postępowaniu sądowym w sprawach o własność lub inne prawa rzeczowe na nieruchomości, o roszczenia ze stosunku najmu lub dzierżawy, o stwierdzenie nabycia spadku, o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie oraz o wpis w księdze wieczystej lub o założenie księgi wieczystej.
Ochrony środowiska:
Organy administracji rządowej i organy jednostek samorządu terytorialnego oraz jednostki organizacyjne są obowiązane zapewniać ochronę środowiska w szczególności przez:
rozmieszczanie środków produkcji w sposób najmniej szkodliwy dla środowiska,
zapewnianie w przygotowywanej lub prowadzonej działalności gospodarczej wymaganej ochrony elementów przyrodniczych lub ich części oraz przywracanie ich do właściwego stanu, jeżeli w wyniku działalności gospodarczej utraciły swą wartość użytkową,
dbałość o walory krajobrazowe środowiska,
stosowanie w działalności gospodarczej technologii i rozwiązań technicznych stwarzających jak najmniejsze zagrożenie lub uciążliwości dla środowiska, a w szczególności technologii małoodpadowych i bezodpadowych,
budowę lub instalowanie oraz sprawne funkcjonowanie i eksploatację urządzeń chroniących środowisko,
instalowanie aparatury kontrolno-pomiarowej oraz prowadzenie niezbędnych pomiarów,
uwzględnianie wymagań ochrony środowiska w projektowanych, konstruowanych i wytwarzanych maszynach, urządzeniach technicznych i innych wyrobach,
gospodarcze wykorzystanie odpadów i ścieków albo skuteczne ich unieszkodliwianie lub likwidację,
wykorzystanie osiągnięć naukowych i technicznych, stosowanie środków ekonomicznych, prawnych i organizacyjnych w celu ochrony środowiska.
Gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego:
Ustawa z dnia 13 października 1998 r. Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną)
planowania rozwoju sieci drogowej wraz z określaniem źródeł finansowania realizacji tych planów, a także utrzymania i ochrony dróg,
pełnienia funkcji inwestora,
utrzymania drogi i urządzeń z nią związanych,
realizacji zadań związanych z inżynierią ruchu,
prowadzenia ewidencji dróg,
utrzymania zieleni w pasie drogowym (poza obszarem zabudowanym),
wykonywania funkcji trwałego zarządu w odniesieniu do gruntów w pasie drogowym (z prawem oddawania ich innym podmiotom gospodarczym w dzierżawę, najem lub użyczenie dla celów związanych z gospodarką drogową, potrzebami ruchu drogowego i obsługi podróżnych).
Wykonywanie tych zadań jest możliwe bezpośrednio przez właściwy zarząd gminy bądź poprzez powołaną przez ten organ specjalną jednostkę organizacyjną - zarząd dróg.
Zasady finansowania budowy, modernizacji, utrzymania i ochrony dróg określa ustawa z 1997 r. o finansowaniu dróg publicznych.
Organizacji ruchu drogowego:
szereg kompetencji związanych z zarządzaniem i organizowaniem tego ruchu
ustalaniem warunków i udzielaniem określonych zezwoleń na uczestniczenie w nim,
wydawanie zezwolenia na imprezy, wymagające szczególnego korzystania z dróg (np. zawody sportowe, zgromadzenia)
Wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energie elektryczna i cieplna oraz gaz:
Ustawa z dnia 13 września 1996 roku o utrzymaniu czystości i porządku w gminie)
Utrzymanie czystości i porządku w gminach należy do obowiązkowych zadań własnych gmin. Gminy zapewniają czystość i porządek na swoim terenie i tworzą warunki niezbędne
do ich utrzymania, a w szczególności:
tworzą warunki do wykonywania prac związanych z utrzymaniem czystości i porządku na terenie gminy lub zapewniają wykonanie tych prac przez tworzenie odpowiednich jednostek organizacyjnych,
zapewniają budowę, utrzymanie i eksploatację, własnych lub wspólnych z innymi gminami, składowisk odpadów komunalnych i obiektów wykorzystywania lub unieszkodliwiania tych odpadów,
zapobiegają zanieczyszczaniu ulic, placów i terenów otwartych przez: likwidację składowania odpadów w miejscach do tego nie przeznaczonych i przeciwdziałanie takiemu składowaniu, budowę i utrzymanie szaletów publicznych, ustawianie koszy ulicznych na odpady w rejonach intensywnego ruchu pieszego, organizowanie odbioru odpadów komunalnych z urządzeń ruchomych,
określają wymagania wobec osób utrzymujących zwierzęta domowe w zakresie bezpieczeństwa i czystości w miejscach publicznych,
organizują ochronę przed bezdomnymi zwierzętami na zasadach określonych w odrębnych przepisach,
tworzą warunki do selektywnej zbiórki, segregacji i składowania odpadów przydatnych do wykorzystywania oraz współdziałają z jednostkami organizacyjnymi i osobami podejmującymi zbieranie i zagospodarowywanie tego rodzaju odpadów,
współdziałają z właściwymi organami administracji rządowej w organizowaniu gospodarki odpadami niebezpiecznymi wydzielonymi z odpadów komunalnych,
zapewniają budowę, utrzymanie i eksploatację, własnych lub wspólnych z innymi gminami, grzebowisk oraz miejsc spalania zwłok zwierzęcych i ich części,
znakują obszary dotknięte lub zagrożone chorobą zakaźną zwierząt,
uchwalają założenia planu zaopatrzenie w ciepło, energię elektryczną i gaz wraz z wskazaniem zadań obligatoryjnych dla przedsiębiorstw w tym zakresie
budują i utrzymują ciągi drenażowe, przewody i urządzenia służące do przesyłania płynów, pary, gazów i energii elektrycznej, a także inne obiekty i urządzenia niezbędne do korzystania z tych przewodów i urządzeń.
Lokalny transport zbiorowy:
wydawanie zezwoleń dla przewozów regularnych i nieregularnych w transporcie samochodowym na obszarze gminy,
prawo koordynacji rozkładów jazdy przewoźników wykonujących zarobkowy przewóz osób pojazdami samochodowymi w regularnym transporcie zbiorowym
określenie ustalenia opłat dodatkowych w razie niedopełnienia obowiązku zapłaty należności przewozowych, naruszenia przepisów obowiązujących w środkach transportowych, spowodowania nieuzasadnionego zatrzymania lub zmiany trasy środka transportowego
możliwość nałożenia na przewoźnika obowiązku zawarcia umowy o wykonanie zadania przewozowego w przypadku klęski żywiołowej, wraz z zapewnieniem środków finansowych na wykonanie takiego zadania
wydanie zgody i określenie warunków zwolnienia się przewoźnika (w przypadkach określonych w ustawie) z wykonania obowiązku przewozu.
Zadania typu socjalnego gmina wykonuje za pomocą zakładów prawa administracyjnego np. szkoły, ośrodki zdrowia, biblioteki, zakłady opieki społecznej itp.
Ochrona zdrowia:
na gminie spoczywa zapewnienie świadczenia podstawowej, otwartej opieki medycznej (w każdej gminie funkcjonuje w tym celu gminny ośrodek zdrowia)
prowadzenie publicznych zakładów opieki zdrowotnej o charakterze ambulatoryjnych
monitorowanie stanu zdrowotności i świadczonych usług zdrowotnych
prawo tworzenia, przekształcenia, likwidacji zakładów opieki zdrowotnej
Pomoc społeczna:
Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi)
Pomoc społeczna polegająca w gminie na opiece nad poszczególnymi mieszkańcami tej wspólnoty, najczęściej w ich miejscu zamieszkania (ale dotyczy to też bezdomnych), w formie konkretnych czynności czy udzielania wsparcia finansowego, udzielanie rodzinom, w których występuje problem alkoholowy, pomocy psychologicznej i prawnej, a w szczególności ochrony przed przemocą w rodzinie, działań na rzecz pomocy ofiarom przemocy domowej poprzez:
* tworzenie i wspomaganie:
- punktów informacyjno-konsultacyjnych,
- schronisk dla ofiar przemocy domowej,
- ośrodków interwencji kryzysowej,
- telefonów zaufania,
- programów środowiskowych,
* inicjowanie powstawania i wspieranie:
- organizacji społecznych pomagających ofiarom
przemocydomowej,
- grup wsparcia dla ofiar przemocy domowej,
* prowadzenie i organizowanie izb wytrzeżwień,
* wydawanie zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych.
Organy administracji rządowej oraz jednostek samorządu terytorialnego: są obowiązane do podejmowania działań zmierzających do ograniczania spożycia napojów alkoholowych oraz zmiany struktury ich spożywania, inicjowania i wspierania przedsięwzięć mających na celu zmianę obyczajów w zakresie sposobu spożywania tych napojów, działania na rzecz trzeźwości w miejscu pracy, przeciwdziałania powstawaniu i usuwania następstw nadużywania alkoholu, a także wspierania działalności w tym zakresie organizacji społecznych i zakładów pracy, popierają także tworzenie i rozwój organizacji społecznych, których celem jest krzewienie trzeźwości i abstynencji, oddziaływanie na osoby nadużywające alkoholu oraz udzielanie pomocy ich rodzinom, jak również zapewniają warunki sprzyjające działaniom tych organizacji, współdziałają również z Kościołem Katolickim i innymi kościołami oraz związkami wyznaniowymi w zakresie wychowania w trzeźwości i przeciwdziałania alkoholizmowi.
Gminne budownictwo mieszkaniowe:
tworzenie zasobu mieszkaniowego skład, którego wchodzą lokale stanowiące własność gminy albo komunalnych osób prawnych lub spółek prawa handlowego utworzonych z udziałem gminy, z wyjątkiem towarzystw budownictwa społecznego, a także lokale pozostające w posiadaniu samoistnym tych podmiotów,
gmina zapewnia lokale socjalne i lokale zamienne,
zaspokaja potrzeby mieszkaniowe gospodarstw domowych o niskich dochodach,
uchwalanie wieloletnich programów gospodarowania mieszkaniowym zasobem gminy,
określanie zasady wynajmowania lokali wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu gminy, w tym zasady i kryteria wynajmowania lokali, których najem jest związany ze stosunkiem pracy, jeżeli w mieszkaniowym zasobie gminy wydzielono lokale przeznaczone na ten cel.
Edukacja publiczna:
samodzielne ustalanie sieci publicznych przedszkoli i szkół podstawowych oraz gimnazjalnych, a także granice ich obwodów
nadzór nad kontrolą spełniania obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki i prowadzenie w tym zakresie ewidencji dzieci i młodzieży w wieku od 3-18 lat
współpraca z organami nadzoru pedagogicznego w zakresie określonym ustawą o systemie oświaty i wykonywanie zaleceń Kuratora Oświaty
prowadzenie polityki kadrowej wobec dyrektorów szkół podstawowych, gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, przedszkoli i placówek oświatowych
zatwierdzanie corocznych (projektów) arkuszy organizacyjnych szkół, gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, przedszkoli i placówek oświatowych
opracowywanie wniosków w zakresie utrzymywania szkół podstawowych, gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, przedszkoli i placówek oświatowych oraz zapewnienia im lokalnych i materialnych warunków do realizacji programów dydaktyczno- wychowawczych i innych zadań statutowych oraz likwidacji tych jednostek
wykonywanie prac dotyczących realizacji kompetencji zarządu w zakresie przygotowania projektu budżetu, nadzoru nad jego realizacją i przestrzeganiem dyscypliny budżetowej w jednostkach oświatowych, wychowania i sportu.
finansowanie wyposażenie szkół w środki dydaktyczne
dofinansowanie podniesienia kwalifikacji zawodowej kadry naukowej
Kultura :
Ustawa z dnia 13 października 1998 r. Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną)
mecenat nad działalnością kulturalną
ustanawianie i przyznawanie nagród za osiągnięcia w dziedzinie kultury
określanie zasad, trybu przyznawania i wysokości nagród
przyznawanie stypendiów
określanie zasad, trybu przyznawania i wysokości stypendiów
prowadzenie działalności kulturalnej - tworzenie instytucji kultury
wydanie aktu o utworzeniu instytucji kultury, określenie nazwy, rodzaju, siedziby, przedmiotu działania
zapewnianie inst. kult. środków niezbędnych do działania
nadanie statutu instytucji kultury
powołanie i odwołanie dyrektora instytucji kultury. powoływanie zastępców dyrektora w przypadkach przewidzianych w statucie
powierzenie zarządzania instytucją kultury osobie fizycznej lub prawnej - kontrakt menedżerski
łączenie lub podział instytucji kultury
likwidacja instytucji kultury
przekazanie składników mienia zlikwidowanej instytucji kultury osobie fizycznej lub prawnej w celu prowadzenia działalności kulturalnej na zasadach ogólnych
prowadzenie działalności instruktażowo- metodycznej dla pracowników instytucji kultury
wydanie zakazu odbycia imprezy artystycznej lub rozrywkowej
tworzenie muzeów
tworzenie bibliotek
zapewnianie warunków działania i rozwoju bibliotek
nadanie statutu i sporządzenie aktu o utworzeniu biblioteki
połączenie, podział i likwidacja biblioteki
zapewnienie funkcjonowania bibliotek publicznych
organizowanie gminnych bibliotek publicznych
Kultura fizyczna:
realizacja zadań w zakresie kultury fizycznej
budowa, modernizacja sal gimnastycznych i ośrodków sportowych czy innych obiektów sportowych
organizowanie działalności w dziedzinie rekreacji ruchowej oraz tworzenie odpowiednich warunków materialno-technicznych dla jej rozwoju
zapewnienie bezpieczeństwa osób przebywających w górach
zapewnienie bezpieczeństwa osób pływających, kąpiących się w miejscach wyznaczonych oraz uprawiających sporty wodne
współpraca z organizacjami zajmującymi się organizowaniem pomocy oraz ratowaniem osób w górach i na wodach
Porządek publiczny i bezpieczeństwo oraz ochrona przeciwpożarowa i przeciwpowodziowa:
Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej
Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji)
W celu wykonywania tych zadań gmina może powołać gminne straże - umundurowane formacje, tworzone przez radę gminy po zasięgnięciu opinii właściwego komendanta wojewódzkiego Policji. Do zadań straż gminnych należy przede wszystkim ochrona spokoju i porządku publicznego poprzez np.:
określanie istotnych dla wspólnoty samorządowej zagrożeń bezpieczeństwa lub porządku publicznego
opiniowanie powołania komendanta komisariatu Policji
opiniowanie powierzenia pełnienia obowiązków komendanta komisariatu Policji
opiniowanie mianowania i zwalniania kierownika rewiru
przyjmowanie rocznych sprawozdań z działalności komend Policji oraz o stanie porządku i bezpieczeństwa publicznego
kontrolę ruchu drogowego,
zabezpieczenie miejsc przestępstwa czy katastrofy,
ochrona obiektów komunalnych i urządzeń użyteczności publicznej,
doprowadzenie osób nietrzeźwych do izb wytrzeżwień lub miejsca zamieszkania,
konwojowanie osób przewożących dokumenty, przedmioty wartościowe lub pieniądze dla potrzeb gminy
możliwość tworzenia, przekształcania lub likwidowania zakładowych straży pożarnych, zakładowych służb ratowniczych, gminnych(miejskich) zawodowych straży pożarnych, terenowych służb ratowniczych lub innych jednostek ratowniczych,
pokrywanie kosztów funkcjonowania jednostek ochrony przeciwpożarowej
ponoszenie kosztów wyposażenia, utrzymania, wyszkolenia i zapewnienia gotowości bojowej ochotniczej straży pożarnej oraz bezpłatnego umundurowania i opłacenia ubezpieczenia członków ochotniczej straży pożarnej i młodzieżowej drużyny pożarniczej,
możliwość zatrudnienia komendanta gminnego ochrony przeciwpożarowej,
koordynowanie funkcjonowania krajowego systemu ratowniczo - gaśniczego na obszarze gminy w zakresie ustalonym przez wojewodę (przy pomocy komendanta gminnego),
zarządzanie ewakuacji i podejmowanie innych działań wobec zagrożenia powodziowego
podejmowanie działań w zakresie zapobiegania klęskom żywiołowym i nadzwyczajnym zagrożeniom środowiska, np. budowa i utrzymanie wałów przeciwpowodziowych, zbiorników retencyjnych, rowów melioracyjnych itp
regulacja i utrzymywanie urządzeń melioracji wodnych
budowa i utrzymanie nieruchomości służących np. Ochotniczej Straży Pożarnej
Targowiska i hale targowe:
budowa, rozbudowa i utrzymanie targowisk i hal targowych,
ustalanie i pobieranie opłat targowych za korzystanie i prowadzenie działalności gospodarczej
Zieleń gminna i zadrzewienia:
wytyczanie i utrzymanie zieleni na obszarze gminy w terenie zabudowanym
utrzymanie zieleni w pasie drogowym (poza obszarem zabudowanym)
ochrona i tworzenie terenów zieleni miejskiej i parkowej,
Cmentarze gminne:
zakładanie i utrzymanie cmentarzy gminnych
rozbudowa i poszerzanie cmentarzy
Utrzymanie gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych:
zarządzanie, administrowanie istniejącymi obiektami i urządzeniami,
planowanie i budowa nowych obiektów i urządzeń i obiektów
zapewnienie prawidłowego stanu technicznego
współpraca z jednostkami organizacyjnymi wykonującymi zadania w tym zakresie,
Polityka prorodzinna:
zapewnienie kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej
Wspieranie i upowszechnianie idei samorządowej:
organizowanie spotkań ze społecznością lokalną,
zachęcanie mieszkańców do włączania się w realizację różnych projektów,
ogłaszanie konkursów na najlepszy sposób realizacji danego problemu itp
Promocja gminy:
Polskie samorządy potrafią coraz lepiej promować swoje oferty, chociaż większość z nich nie jest do końca przekonana, że przynosi to jakiekolwiek efekty. Organizowane np. przez ZMP targi inwestycyjne InvestCity są coraz lepsze merytorycznie. Mają służyć konkretnym rozmowom i prezentować potencjał miasta. Samorządy łapią się różnych sposobów w celu promowania gminy np.:
poprzez podejmowanie wszelkich czynności i realizację programów promujących gminę
wydawanie broszur promujących gminę, ofert inwestycyjnych,
uczestniczenie w organizowanych np. przez ZMP targach inwestycyjnych Incest City
organizowanie świąt i imprez lokalnych
organizowanie imprez kulturalnych i sportowych
współpraca z mediami
uczestniczenie w różnych stowarzyszeniach np. Miast Polskich, Stowarzyszeniu Miast i Gmin Małopolskich,
organizowanie wystaw i ekspozycji
opracowywanie informatorów o różnych zasobach gminy, np. opracowanie informacji o zabytkach historycznych itp.
Współpraca ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw:
Istnieje szereg programów, których głównym celem jest wspieranie i propagowanie idei współpracy między miastami i gminami w skali lokalnej czy tez regionalnej Poprzez nawiązywanie kontaktów i współpracy w takich projektach możliwe jest realizowanie zamierzeń, których pojedynczo, region czy gmina nie byłaby w stanie zrealizować.
Współpraca ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw przejawia się w postaci:
nawiązywania kontaktów i współpracy
rozwój wspólnych projektów opartych na wymianie doświadczeń,
poprawy metod pracy władz lokalnych i regionalnych,
wspólnego rozwiązywania lokalnych i regionalnych problemów,
podjęcia współpracy przygranicznej,
korzystania z programów pomocowych, programów poszukiwania partnerów, gdzie w bazie danych znajdują się informacje na temat organizacji i instytucji zainteresowanych współpracą w danym zakresie tematycznym, te programy to:
Program IDEALIST-EAST
Spis literatury:
Agopszowicz A., Gilowska Z., Ustawa o samorządzie terytorialnym. Komentarz, Warszawa 1997
Banasia J., Aktywne gospodarowanie nieruchomościami w kontekście realizacji polityk i struktur instytucjonalnych, KIN 1997
Bieniek G., Reforma administracji publicznej a gospodarka nieruchomościami Skarbu Państwa i jednostek samorządu terytorialnego. Problematyka prawna, Zachodnie Centrum Organizacji, Warszawa -Zielona Góra 1999
Borodo A., Samorząd terytorialny. System prawno- finansowy,
Warszawa 1997
Cydejko G., Bogucka D., Wilkowicz Ł., Sztuka wabienia, Raport-Gmina
dla inwestora, Gazeta Bankowa 1999, Nr 11
Cymerman J., Cymerman R., Nieruchomość jako źródło dochodów gminy,
Nieruchomości C.H. Beck 2001, Nr 1
Europejska Karta Samorządu Terytorialnego, art.3 ust.1.
Gorszym-Wilkowski W., Miszczuk A.,. Miszczuk M, Żuk K., Zarys ekonomiki gminy, Norbertiunm, Lublin 1999
Izdebski H., Kulesza M., Administracja publiczna. Zagadnienia ogólne, Warszawa 1998
Kałkowski L., Badania nad doskonaleniem instrumentów polityki w dziedzinie gospodarowania mieniem komunalnym w miastach , AE w Krakowie 1994
Karpiński P., Gmina inwestor z przyszłością, Gazeta Bankowa 2000, nr 41
Koruzs Ł., Kozłowska D., Komu powinny służyć zasoby mieszkaniowe gminy?, Nieruchomości C.H. Beck 2001, Nr 5
Leoński Z., Samorząd terytorialny w RP, Wydawnictwo C.H.BecK,
Warszawa1998
Praca zbiorowa pod kier. Nalepki A., Ekonomiczne, organizacyjne i społeczne uwarunkowania gospodarowania publicznym zasobem nieruchomości Skarbu Państwa i samorządowym, AE Kraków 2002
Sochacka-Krysiak H., Pietrewicz M., Gospodarka terenowa, Warszawa 1986
Stefania P., Gmina inwestorem, Boss-Gospodarka 2001, Nr 19
Swianiewicz P., Sytuacja finansowa jednostek samorządu terytorialnego
u progu reformy, Samorząd Terytorialny 1999, Nr 12
Szypliński M., Prawne formy organizowania działalności przedsiębiorstw,
zakładów i jednostek samorządu terytorialnego, Dom Organizatora, Toruń 2001
Śliwiński A., Zarządzanie nieruchomościami, Warszawa 2000
Ustawa z 10 maja 1990 r. Dz. U. nr 32 poz. 191
Ustawa samorządowa z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym
(Dz.U. z 1996 r. nr 13, poz. 74 z zm.)
Ustawa z dnia 20 grudnia 1996 o gospodarce komunalnej
Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997r. o gospodarce nieruchomościami.
Ustawa z 26 listopada 1998 roku o finansach publicznych
(Dz.U. 1998 nr 155, poz. 1014)
Ustawa z 26 listopada 1998 roku o dochodach jednostek samorządu
terytorialnego w latach 1999 i 2000 (Dz. U. 1998, nr150, poz. 150)
Wojciechowski E., Samorząd terytorialny w warunkach gospodarki rynkowej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997
Wojniak M., Kto pożycza ten żyje, Raport-Gmina dla inwestora, Gazeta
Bankowa 1999, nr 10
Ustawa z dnia 27 marca 2003 o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym
Dz. U. Nr 80, poz. 717
Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminie
A. Agopszowicz, Z. Gilowska, Ustawa o samorządzie terytorialnym. Komentarz, Warszawa1997, s. 61.
E. Wojciechowski, Samorząd terytorialny w warunkach gospodarki rynkowej, Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa 1997, s. 7.
Europejska Karta Samorządu Terytorialnego, art.3 ust.1.
1 Ustawa samorządowa z dnia 8 marca 1990 roku.
2 H. Izdebski, M. Kulesza, Administracja publiczna. Zagadnienia ogólne, Warszawa 1998, s. 201.
1 Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym.
8