POLITYKA GOSPODARCZA SKRYPT - PODRĘCZNIK
Pojęcie:
Polityka gospodarcza - to całokształt świadomych działań państwa, których celem jest oddziaływanie na gospodarkę, stosunki ekonomiczne i powiązania gospodarcze z zagranicą.
Zadanie: podejmowanie działań gospodarczych, które przyniosą racjonalne i efektywne skutki.
Dwa nurty:
- opisowy - poznanie i charakterystyka narzędzi oraz ocena ich skuteczności
- normatywny - odpowiada na pytania: jak powinno być
Powiązania:
- nauki prawne
- mikro- i makro-ekonomia
- polityka wewnętrzna i międzynarodowa
- istotna rola instytucji państwowych:
- regulacja aktywności państwa w PG
- regulator polityki monetarnej i fiskalnej
Polska:
Model społecznej gospodarki rynkowej
Funkcje państwa w gospodarce
Niesprawności rynku, bez regulacji państwa:
- zła alokacja dóbr - monopole, itp
- efekty zewnętrzne: zanieczyszczenie środ, hałas,
- potrzeba istnienia przedsiębiorstw dostarczających niezbędne dobra i usługi, które nie przynoszą zysków
- potrzeba regulacji produkcji dóbr niemoralnych
- rozwarstwienie społeczne
koniecznośćprzedziwdziałania przez państwo = interwencjonizm krytykowany, bo:
- nieefektywność - państwo nie prowadzi rachunku kosztów maksymalizacja
- wzrost deficytu budżetowego
- rozszerzenie katalogu dóbr publicznych
- obniżenie przedsiębiorczości osobistej
Opóźnienie diagnostyczne - zanim zauważymy zjawisko, ono już występuje
Opóźnienie decyzyjne - uznanie potrzeby działania, podjęcie decyzji o działaniu
FORMY INTERWENCJONIZMU - s.16-17
DZIEDZINY OBECNOŚCI PAŃSTWA W GOSPODARCE - s.17
FUNKCJE EKONOMICZNE PAŃSTWA:
- stabilizacyjna - przeciwdziałanie negativ zjawiskom
- alokacyjna - przeciwdziałanie monopolom
- redystrybucyjna - korygowanie podziału dochodów
- adaptacyjna - dostosowanie gosp. Do warunków zew i wew.
- zarządcze - kontrola i administracja w gosp.
- społeczne - negocjacje i wychowanie
UWARUNKOWANIA PG:
- zewnętrzne
- położenie geo - czynnik stały, determinuje syt geopolityczną i strategię kraju
- sytuacja międzynarodowa polityczna i gospodarcza - podstawowe znaczenie dla wymiany handlowej
- sojusze międzynarodowe - przyjęcie zobowiązań $$ i prawnych, dostosowanie systemu, współpraca gosp
- terms of trade - warunki wymiany handlowej: stosunek cen towarów export do towarów import.
-wewnętrzne
- zasoby naturalne - ilość, stan rolnictwa, klimat
- zasoby majątkowe
• majątek trwały strefy produkcyjnej - środki wykorzysytwane bezpośr w produkcji
• infrastruktura społ-gosp
- zasoby ludzkie - liczba i struktura ludności + wykształcenie
- zagospodarowanie przestrzenne
- układ sił polit
- stosunki narodowościowe
- stos społ do władzy
- ustrojowo - systemowe
-ustrój społ-polit
- podział administracyjny
- rozwiązania instytucjonalno-systemowe
CELE PG:
Są zmienne, zależą od systemu gosp państwa.
A:
Krótkotrwałe: utrzymanie bilnasu płatniczego, pełne zatrudnienie, stabilizacja cen
Długoterminowe: wzrost gospodarczy, sprawiedliwy podział dóbr B:
- generalne - suwerenność, sprawiedliwość, postęp
- ekonomiczne - wzrost gospodarczy, dążenie do dobrobytu, zapewnienie równowagi wewnętrznej
- społeczne - równe szanse, ochrona zdrowia
- ekologiczne
- ustrojowe
CEL PODSTAWOWY: zapewnienie stabilnego, trwałego wzrostu gospodarczego
Realizowany przez: Stabilizację cen, kursów walut
Działania stabilizacyjne
Działania alokacyjne
Działania redystrybucyjne
MAGICZNY KWADRAT (GER, ordoliberalizm: ekologia, zatrudnienie, stabilny pieniądz, dodatnie saldo obrotu zagr.)
Polityka UE:
- promocja postępu gosp i pełnego zatrudnienia
- osiąganie trwałego zrównoważonego rozwoju
PODMIOTY: Państwa, instytucje, partie polityczne, organizacje związkowe
INSTRUMENTY: rynek, system pieniężny, prognozowanie i planowanie, technologie, system motywacyjny, instrumenty prawne
KONWERGENCJA - proces upodabniania się do siebie systemów gospodarczych
INSTRUMENTY PG
Zmienna wspomagająca osiąganie celów charakteryzująca się:
- podleganiem kontroli
- skuteczność
- niezależność
KLASYFIKACJE narzędzi:
-bezpośredniość oddziaływania:
- bezpośr - nakaz okreslonego zachowania
- pośr - oddziaływanie na zachowania i postawy,o charakterze:
• pozytywnym
• negatywnym
- stopień kontroli: znaniowe i autonomiczne
- ilościowe i jakościowe
PRZYKŁADY - s22-23
DZIEDZINY PG:
- polityka makroekonomiczna - odnosząca się do gospodarki jako do coałości
- polityka problemowa - odnosząca się do określonego problemu:
Klasyfikacje PG:
Ze względu na problem (np.: ezrostu, ekologiczna, strukturalna)
Ze względu na sektor (rolna, handlowa, przemysłowa)
Ze względu na rodzaj instrumentu (monetarna, budżetowa, naukowa)
POJĘCIA PODSTAWOWE:
Mikroekonomia - badanie poszczególnych segmentów gospodarki i ich kategorii
Makroekonomia - wyjaśnianie gospodarki jako całości z uwzględnieniem wpływu państwa
Mezoekonomia - relacje w gospodarce w ujęciu przestrzenno-regionalnym
Ekonomia pozytywna - opisowa, oddanie istniejącego w polityce stanu rzeczy - jak jest?
Ekonomia normatywna - ocena zjawisk gospodarczych - jak być powinno?
Ekonomia nomotetyczna - teoretyczna - wyjaśnianie praw i tworzenie prawidłowości ekonomicznych
Wzrost gospodarczy - powiększenie potrzebnej na rynku produkcji dóbr i usług
Rozwój ekonomiczny - zmainy jakościowo-technologiczne, świadczące o konkurencyjności produkowanych towarów na rynkach zagranicznych
Model ekonomiczny - sytuacja teoretyczna, pozwalająca prognozować przyszłość w gospodarce
PRAWIDŁOWOŚCI - obiektywne i ciągle występujące związki i relacje pomiędzy poszczególnymi elementami rzeczywistości gospodarczej, takimi jak cena a zapotrzebowanie na dane dobro, cena a wielkość jego produkcji, cena a dochody, etc.
Z PRAWIDŁOWOŚCI powstaje treść PRAWA EKONOMICZNE po wyeliminowaniu czynników przypadkowych
PRAWA EKONOMICZNE:
- strukturalne - kilka przyczyn powoduje wystąpienie określonego skutku w czasie - stanowią strukturę i występują w określonej kolejności
- funkcjonalne - da się je przedstawić w postaci funkcji matematycznych
- przyczynowe
Cechy praw ekonomicznych:
- obiektywny charakter - istnieją niezależnie od ludzkiego odkrycia i świadomości
- żywiołowość - rezultat ich działania jest generowany przez wiele czynników, które są lub nie są ze sobą powiązane i które są lub nie są pozytywne
- statystyczność /stochatyczność/ - treść weryfikowana przez obserwację wielu zdarzeń
- char. tecnhiczno-bilansowy - w procesie wytwarzania muszą być zachowane proporcje i wymogi technik produkcyjnych
- uniwersalność
Własnośc państwowa - forma dominująca, determinuje relacje międzyludzkie i stosunki jednostka-państwo, jednostka-społeczeństwo
Własność prywatna - podstawa lub uzupełnienie własności grupowej bądź społecznej
SYSTEMY GOSPODARCZE:
Gospodarka: naturalna, rynkowa, mieszana
Grupy podmiotów gospodarki: przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe - podstawowe elementy gospodarki, państwo
Własność:
Prywatna - ma charakter osobisty i produkcyjny
Publiczna - wspólny majątek: bogactwo narodowe oraz majątek narodowy
Komunalizacja majątku - przekazanie zasobóz z Skarbu Państwa do gmin i miast
Reprywatyzacja - zwrot mienia zawłaszczonego po wojnie
Grupowa
Państwowa
PRZEDSIĘBIORSTWO
Podstawowe zadanie: osiąganie zysku. Posiada wartości materialne i niematerialne.
Otoczenie przedsiębiorstwa: system prawno-polit., rynek konkurencyjny, rynek pieniężny, rynek pracy.
Forma prawno-organizacyjna: własność priv. Lub własność korporacyjna
Odrębność przedsiębiorstwa wyraża OSOBOWOŚĆ PRAWNA.
Przedsiębiorstwo państowe JEDNOOSOBOWA SPÓŁKA SKARBU PAŃSTWA prywatyzowane lub sprzedawane
Formy prawne w działalności gospodarczej:
- jednoosobowe dz gosp
- spółki cywilne
- spółki prawa handlowego
SPÓŁKA - umowny związek dwóch lub więcej osób zawarty dla osiągnięciu wspólnego celu, najczęściej gospodarczego:
- cywilne- ważny skład osobowy (cywilna, komandytowa, partnerska, cicha, jawna, etc.)
- kapitałowe - istotny kapitał udziałowców (akcyjna z o.o.)
Spółka cywilna: najstarsza, małe przedsiębiorstwa, forma współpracy autorskiej i artystycznej
Spółka jawna: średnie przedsiębiorstwa, wspólnicy solidarnie iw sposób nieograniczony opdowiadają za zobowiązania
Spółka komandytowa - jeden ze wspólników KOMANDYTARIUSZ odpowiada za zobowiązania do wysokości ustalonej w umowie komandytowej kwoty, reszta - KOMPLEMENTARIUSZE w sposób nieograniczony
Spółka komandytowo-akcyjna - forma mieszana, akcjonariat nie pochodzący z rynku publ.
Spółka parterska -dla wolnych zawodów, aby mogły powołać wspólną formę prawną przedsiębiorstwa
Sp. z o.o. - podstawą działalności kapitał wniesiony przez wspólników, którzy odpowiadają tylko tą częścią majątku, która stanowi udział w spółce.
S.A. - kapitał zakładowy podzielony na aukcje (udziały). Najbardziej odpowiada potrzebom obrotu w gospodarce. Podstawowa forma organizacyjna dużych przedsiębiorstw. Właściciele nie odpowiadają osobiście za zobowiązania - ponoszą ryzyko utraty kwoty równej wartości nabytych akcji, w zamian mogą uzyskać dywidendy. O ile jest notowana na giełdzie jest spółką publiczną. Jeśli nie - prywatną.
ORGANY SPÓŁKI:
Zarząd, rada nadzorcza, komisja rewizyjna, walne zgromadzenie akcjonariuszy (najwyższa)
Przedsiębiorstwa:
Konkurencyjne
O ograniczonej konukrencyjności - np. przez przyznanie dotacji przez gminę/państwo
Monopole - przedsiębiorstwa, które w całości lub prawie opanowały rynek. Mają charakter naturalny bądź sztuczny. Rodzaje:
KARTEL - luźny porozumienie firm co do produktu, cen, strategii
SYNDYKAT - ogranicza formę samodzielności prawnej poprzez związanie uczestników
TRUST - w pełni zmonopolizowany, brak odrębności prawnej i ekonomicznej
KONCERNY - charakter międzynarodowy, z oddziałami w postaci przedsiębiorstw
KONGLOMERATY - sróżnicowana struktura produkcyjno-usługowa
MONOPOL POZIOMY - wchłanianie przedsiębiorstw o tym samym rodzaju produkcji
MONOPOL PIONOWY - objęcie na wyłączność poszczególnych etapów produkcji
DUOPOL - dwa monopole pionowe
OLIGOPOL - więcej modeli pionowych
MONOPOLIZACJA - koncentracja produkcji i sprzedaży producentów i usługodawców
MONOPSON - monopol po stronie konsumenta
Monopole wykorzystują KORZYŚĆ SKALI - duża skala produkcji pozwala obniżyć koszty
EUROPEJSKIE FORMY PRZEDSIĘBIORSTW:
CELE: oszczędność kosztów
Zwiększenie transgranicznej mobilności
Zmiejszenie problemów
EUROPEJSKIE ZGRUPOWANIE INTERESÓW GOSPODARCZYCH - ma na celu promowanie długoterminowej współpracy przedsiębiorstw z różnych krajow UE przy zachowaniu ich autonomii prawnej i gospodarczej. Ma charakter pomocniczy i nie może zastępować samodzielnej działalności przedsiębiorstw. Luźna, lecz zinstytucjonalizowana forma współpracy
Ograniczenia: max 500 pracowników
Nie może kontrolować ani sprawować zarządu nad innymi członkami
Nie może emitować papierów wartościowych
Nie może być członkiem innego europejskiego zgrupowania interesów
SPÓŁKA EUROPEJSKA - europejski odpowiednik S.A. - ułatwia przedsiębiorstwom, których interesy wykraczają poza jeden kraj połączenie potencjałów gospodarczych i reorganizację. Cechy:
- szczególny sposób tworzenia
- rozbudowany katalog źródeł prawa
- minimalna wartośc kapitału spółki
- rachunkowość prowadzona w walucie euro
- możliwośc wyboru zarządzania S.E. - system dualistyczny bądź monistyczny
SPÓŁDZIELNIA EUROPEJSKA - ponadnarodowa forma korporacyjna. Cel: ułatwienie działalności spółdzielczej w wymiarze transgranicznym.Zrzeszenie osób fizycznych lub prawnych, do których stosuje się odmienne zasady funkcjonowania niż w stosunku do innych podmiotów gospodarczych.
Stosowane zasady:
Demokratyczna struktura i knotrola
Jedna osoba, jeden głos
Pierwszeństwo osby przed kapitałem
Główny cel: Zaspokajanie potrzeb członków
Wspieranie ich dział. Gosp lub społecznej
Członek SCE to jej klient, pracownik, dostawca, lub osoba inaczej zaangażowana.
Posiada osobowość prawną.
Członkowie odpowiadają maxymalnie do wysokości wniesionego kapitału.
Oparta na modelu negocjacyjnym - nie jest związana regulacjami narodowymi.
KOSZTY PRZEDSIĘBIORSTWA:
Zużycie mechaniczne - w czasie procesu wytwarzania następuje zużycie surowców, energii półproduktów i częściowe maszyn - fundusz amortyzacji do ich naprawy
Zużycie moralne - starzenie się technologii
Fundusz osobowy - suma funduszu płac wraz z pochodnymi
Kiedyś podział pracowników: właściciele - pracownicy najemni
Obecnie podział pracowników: pracownicy produkcji - pozostali
Koszty:
Całkowite - suma wszystkich kosztów
Jednostkowe - koszt całkowity podzielony na ilość wyprodukowanego towaru/usług
Stałe - ponoszone bez względu na to czy forma produkuje czy nie
Zmienne - rosną gdy produkcja rośnie, spadają gdy spada. Mogą być proporcjonalne, progresywne, degresywne
Koszt przeciętny - koszt globalny/wielkość produkcji
Koszty ekologiczne - dotyczą środowiska naturalnego
Koszt Krańcowy /marginalny/ - obrazuje wzrost kosztów końcowych gdy ilość produkcji wzrasta o jednostkę
ANALIZA SWOT + Biznesplan dla podjęcia produkcji
Zysk właściciela - skutek korzystnego odsprzedania firmy za cenę wyższą niż jej kupno
Zysk księgowy - różnica między dochodem ze sprzedaży produkcji a poniesionymi kosztami
Zysk NETTO - zysk brutto pomniejszony o podatek dochodowy
Zysk ODŁOŻONY - nie wyplacenie dywidendy akcjonariuszom, a przeznaczenie jej na rozwój firmy
BILANS - porównanie aktywów (całokształt dochodów) i pasywów (długi i zobowiązania) - RÓŻNICA AKTYWA - PASYWA - wartość netto firmy
RACHUNEK WYNIKÓW - wskaźnik zawierający podział dochodów na wpływy z tytułu sprzedaży, działalności i operacji kapitałów
RACHUNEK PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH - informuje, czy firma posiada nadwyżki pieniężne możliwe do samofinansowania firmy. Obejmuje wszystkie przychody pieniężne i sposoby ich zagospodarowania
STOPA ZYSKU - stosunek zysku netto do sprzedaży netto wyrażone w %
STOPA ZWROTU - zysk netto do kapitału
OCENA KAPITAŁU WŁASNEGO - kapitał własny do pasywów
TEORIA RÓWNOWAGI KONSUMENTA
Każdy uczestnik rynku maksymalizuje swoją użyteczność poprzez dobór dóbr i usług pod względem poziomu dochodów. W ten sposób wyznacza się krzywe objętości - ZESTAWIENIE kombinacji DÓBR o tej samej użyteczności całkowitej, przynoszących to samo zadowolenie. Jej realność wyznacza wielkośc posiadanych środków finansowych.
Krzywa budżetowa -bilans dochodów jednostki poprzez porównanie dochodu i poziomu dóbr - na ile jesteśmy w stanie sobie pozwolić
PUNKT RÓWNOWAGI KONSUMENTA - po naniesieniu krzywej budżetowej na krzywą objętości otrzymamy go - jest to realny popyt
RYNEK - całokształt stosunków wymiany i sprzedaży - miejsce zawierania transakcji.
Gospodarka towarowa pojawiął się, bo:
- powstały podziały społeczne
- osiągnięto nadprodukcję
- wynalezienie pienądza - rozwój bankowości
RYNKI - rodzaje:
- ze względu na zakres i specyfikę: rynek towarów i usług z podziałem na dobra inwestycyjne i konsumpcyjne
- rynki branżowe (mięsny, owocowy…) o znaczeniu lokalnym, regionalnym, międzynarodowym, swiatowym
- ze względu na zakres konkurencji - wolne i regulowane (koncesyjne, licencyjne)
- specyficzne rodzaje rynku: giełda, aukcje, targi, hurtownie, wolne obszary celne, składy konsygnacyjne
POPYT I PODAŻ
Popyt - zapotrzebowanie na dobra/usługi znajdujące się na rynku przy danych cenach
Popyt potencjalny - chęć posiadania dóbr bez środków na ich zakup
Popyt efektywny - realny zakup
Wartość użytkowa - zdolnośc zaspokojenia potrzeb dzięki cechom towaru
Wartość wymienna - relacje między towarami ze względu na ich zróżnicowanie cenowe
Prawo popytu - im niższa cena, tym wyższe zapotrzebowanie - obrazuje KRZYWA POPYTU. Czasami występują paradoksy:
PARADOKS GIFFENA - gdy cena jednego tańszego dobra wzrasta bardziej, a cena droższego dobra wzrasta mniej, (np. pieczywo i mięso) to ludzie decydują się na zwiększony zakup dobra, którego cena wzrosła bardziej bo i tak jest takńsze od dobra, które podrożało mniej.
PARADOKS VEBLENA - popyt na dobra snobistyczne - wzrost ceny dobra snobistycznego powoduje wzrost zapotrzebowania na nie przez burżujów
ELASTYCZNOŚĆ CENOWA POPYTU - reakcje pomiędzy wzrostem ceny a poziomem popytu na dane dobro. Mało elastyczny - elastyczny - sztywny - paradoks)
ELASTYCZNOŚĆ DOCHODOWA POPYTU - reakcja popytu na zmianę dochodu realnego. Zgodnie z PRAWEM ENGLA popyt na dobra wyższego rzędu rośnie relatywnie szybciej niż na dobra niższego rzędu.
ELASTYCZNOŚĆ MIESZANA POPYTU - wielkośc reakcji popytu na dane dobro, gdy zmienia się cena dobra substydiarnego (benzyna i samochód)
POPYT ZALEŻY OD:
- poziomu cen - poziomu dochodów realnych
- poziomu cen dóbr substydiarnych - liczby konsumentów
- przyzwyczajeń konsumentów - moda i inne czynniki subiektywne
Podaż - ilość dobra/usługi oferowana do sprzedaży po określonej cenie
Zależy od:
- wielkości produkcji
- ceny
Wzrost ceny powoduje wzrost podaży i odwrotnie, co obrazuje krzywa podaży
Idealna sytuacja - cena idealna to punkt styku krzywej popytu i krzywej podaży
TEORIE OSCYLOWANIA CEN
OBIEKTYWNA - wartość związana z nakładem pracy - inne czynniki produkcji umożliwiają powstawanie wartości towaru. Zakłada istnienie kategorii czasu społecznie niezbędnego, na który wpływają wartośc i cena.
SUBIEKTYWNA- wartość uzależniona od stopnia zaspokajania potrzeb przez dobro. Zakłada użyteczność krańcową (jaką część potrzeby realizuje dane dobro) i użyteczność całkowitą (ile dobra zaspokoi potrzebę)
NEOKLASYCZNA - wiąże kategorię użyteczności krańcowej z kosztami wytworzenia dobra.
CENA - suma kosztów + zysk producenta + zysk sprzedawcy
Funkcja informacyjna - dla konsumenta i producenta
- pozwala na porównanie nakładów i efektów prowadzonej działalności gospodarczej - RACHUNEK EKONOMICZNY
- pozwala podejmować decyzje alokacyjne
- pozwala na przyjęcie strategii gospodarczej
Funkcja redystrybucyjna - umożliwia alokację środków finansowych i przepływy pieniężne między podmiotami gospodarującymi
Funkcje stymulujące - stanowią podst instrument informacyjno-alokacyjny oraz decyzyjny.
POLITYKA CENOWA - prowadzona przez podmioty gospodarcze - wyraz strategii gosp i społ.
RYNEK KAPITAŁOWY - transakcje na tym rynku zawierane na kilka lat, dłuższy okres i są obciążone ryzykiem, ale przynoszą wyższe zyski
Zawiera:
Rynek papierów wartościwoych
Rynek lokat długoterminowych
Transakcje instytucji kredytu długoterminowego (OFE, fund inwestycyjne, etc)
GIEŁDA - zorganizowany i wyspecjalizowany rynek pieniężny lub towarowo-usługowy. Transakcje są dokonowane w ściśle okreslony sposób, według okreslonej ceny ogłaszanej w wykazie CEDULE.
SANKCJA GIEŁDOWA - powiązanie umowy kupna-sprzedaży z rygorem wykonalności. Wymusza konieczność szybkiego wykonywania zobowiązania.
Giełdy - pieniężne / towarowe / inne - ze względu na przedmiot transakcji
- wolne / koncesjonowane - ze wzg. na zależność od państwa
Giełda pieniężna:
Przedmiot obrotów: obligacje o stały o%owaniu, listy zastawne, akcje, zagraniczne środki płatnicze
Warunek dopuszczenia papieru wartościowego do obrotu: prospekt emisyjny - określenie szczególnych cech danego papieru
Giełda towarowa
Giełdy masowe, na których odbywa się obrót jednym towarem lub rodzajem towaru.
Inne giełdy
frachtowe / ubezpieczeniowe / przemysłowe
Giełdy wolne
Zorganizowane jako instytucje prywatne, mają formę stowarzyszeń lub przedsiębiorstw (np. S.A.)
Ograniczona liczba członków
Działały na podst. własnych statutów
Giełdy koncesjonowane
Na podstawie państwowej koncesji i zatwierdzonego statutu/regulaminu.
Oparte na prawie giełdowym bądź ogólnym - w zależności od tego czy koncesjonowana czy wolna
PRAWO GIEŁDOWE obejmuje:
- zarys ustroju giełdy
- statut regulaminowy - konkretyzacja celów działania i obowiązków uczestników
- wyjaśnia warunki obrotu i zasady zawierania i wykonywania umów
- wyjaśnia zasady likwidacji sporów lub reklamacji
WŁADZE GIEŁDY: ogólne zebranie cżłonków, rada giełdy, sąd rozjemczy, komisje dyscyplinarne
OPERACJE GIEŁDOWE:
rzeczywiste - zapłata i uzyskanie
różniczkowe - płynne / spekulacyjne; istotą nie kupno, a obrót i zysk z niego
podział ze względu na czas i specyfikę transakcji:
- kasowe - natychmiastowy zakup zapłata i doręczenie
- dostawne - realizowane od trzech m-cy do 2óch lat
- terminowe
- premiowe - płacąc uczestnik płacąc premię otrzymuje prawo żądania wykonania lub odstąpienia od wykonania transakcji terminowej - OPCJA
- prolongacyjne - uczestnik opóźnia wykonanie transakcji z powodu niekorzystnego kursu, zwracając się do banku o wykonanie zastępcze - REPORT
KURSY - ustalane w wyniku rynkowej gry popytu i podaży
Jednolite - przeciętne, wynikają z kursów kupna i sprzedaży zgłoszonych transakcji okreslonego dnia. Wg nich dokonuje się oficjalnych transakcji giełdowych.
Zmienne - wg nich dokonuje się pojedynczych transakcji
HOSSA - rosnące kursy, wzwyżka - byk
BESSA - malejące kursy, zniżka - niedźwiedź
INDEKSY GIEŁDOWE - tendencje cenowe w postaci wskaźników - są to średnie ważone dla poszczególnych spółek, m.in. WSKAŹNIK DOW JONESA
PAPIERY WARTOŚCIOWE: AKCJE I OBLIGACJE
AKCJE - dokumenty współwłasności - przynoszą prawo do dywidendy i prawa korporacyjne
Dzielą się na zwykłe i uprzywilejowane (dają większą dywidendę, uprzywilejowane prawo głosu) oraz imienne (konkretnej osoby) i na okaziciela
OBLIGACJE - odpłatne użyczenie środków finansowych na z góry okreslonych warunkach wykupu.
O. BEZPROCENTOWE - nie przynoszą procentu, ale płaci się za nie poniżej ceny minimalnej
Dzielimy na: Państwowe, Municypalne, Emitowane przez przedsiębiorstwa
Przedmiotem transakcji giełdowych również PRAWA POBORU - forma uprzywilejowania akcjonariuszy dotychczasowych, którzy mogą wykupić akcje taniej niż pozostali
RYNEK GIEŁDOWY:
PIERWOTNY - transakcje kupna od pośredników - istotą transakcji jest pośrednictwo - odsprzedaż za określoną prowizję.
WTÓRNY - złożony z Podstawowego, na którym notowane są duże spółki o różnej wartości i Równoległego, na którym są małe przedsiębiorstwa.
WSKAŹNIKI C/Z - ceny akcji do zysku przypadającego na jedną akcję - im niższa wartość, tym bardziej opłacalny zakup
WSKAŹNIK C/WK - jaka część majątku spółki przypada na jedną akcję
INWESTORZY - kupujący papiery wartościowe
I. Indywidualni
I. Instytucjonalni - banki, fundusze, wśród nich:
- I. bierni - kupując papier wartościowy traktuje go jako lokatę, nie obrót
- I. czynni
TRANSAKCJE - natychmiastowe i terminowe
- potwierdzenie zakupu - KWIT DEPOZYTOWY
Transakcje terminowe - termin rozliczenia jest określony - dzielą się na:
OPCJE - zobowiązanie do sprzedaży waloru w okreslonym terminie i cenie. Związane z walorem pierwotnym. Sprzedawca ma obowiązek sprzedać, ale nabywca może przed terminem odstąpić opcję na rynku wtórnym.
Opcje amerykańskie - termin nie musi być dochowany, Opcje europejskie - musi
TRANSAKCJE FUTURES- obie strony i sprzedawca i kupujący są zobowiązane do transakcji o okreslonych warunkach. Gdy dojdzie do skutku jest RZECZYWISTA, gdy nie dojdzie jest NIERZECZYWISTA.
Derywaty - instrumenty pochodne; ich wartośc zależy od cen aktywów podstawowych. Ryzykowne.
KONTRAKTY FORWARD - zawierane poza giełdą, nie standardyzowane.
Transakcje typu SWAP - instrument pochodny; kupno z dostawą bieżącą i sprzedaż z dostawą terminową lub odwrotnie. Cel: zabezpieczenie przed stratami wynikającymi ze zmian kursów walut.
Transakcje arbitrażowe - zawierane, gdy są rózne ceny na ten sam instrument finansowy.
MIERNIKI ROZWOJU GOSPODARCZEGO
Zasobność państwa i społ wyrażana przez zdolność do WYTWARZANIA, REPRODUKCJI (odtwarzania zużytych czynników) i AKUMULOWANIA wartości i dóbr.
WARTOŚĆ GLOBALNA - suma wszystkich dóbr i usług materialnych i niematerialnych wytwarzanych w kraju w danym roku
Produkt globalny - suma wszystkich dóbr i usług materialnych wytwarzanych w gospodarce w danym roku
PKB - produkt krajowy brutto - część wartości globalnej po odjęciu dóbr materialnych i usług niematerialnych zużytych na jego wytowrzenie.
Podzielony na fundusz akumulacji i fundusz spożycia:
AKUMULACJA - nakłady na inwestycje nowe i restytucyjne, finansowane z funduszu amortyzacji. Odjęcie Brutto minus Akumulacja -= PKN Produkt krajowy netto
Dochód narodowy (wartość czysta)- suma dóbr i usług wytworzonych w ciągu roku w gospodarce
dzielony jest on:
- pierwotnie - w miejscu wytowrzenia, przez wyodrębnienie płacy pracowników i akumulacji finansowej przedsiębiorstwa, preferuje się w nim: CELE BIEŻĄCE albo CELE PRZYSZŁE. Dochody powstałe w wyniku podziału pierwotnego trafiają do budżetu lub na rynek, tam jest dzielony:
- wtórnie - finansowanie sfery nieprodukcyjnej - wydatki na sferę usług
- ostatecznie - finansowanie rozwoju poprzez fundusze inwestycyjne, wzrost rezerw w gospodarce i sfera konsumpcji złożona z:
- konsumpcji indywidualnej - zakup dóbr przez społ.
- konsumpcji zbiorowej - koszty zadań publicznych
Deficyt budżetowy (pożyczka od banku) lub Dług publiczny ( pożyczka zaciągnięta sprzedając np. obligacje państwowe) służą do pokrycia zadań publicznych o ile nie czyni tego dochód narodowy.
Dochód narodowy per capita - na głowę mieszkańca
MIĘDZYNARODOWE ZADŁUŻENIE - wewnętrze i zewnętrzne
Przyczyny zewnętrzne: spadek wartości dolara, szok naftowy,
Przyczyny wewnętrzne: niekorzystne warunki eksportu, błędna polityka gospodarcza, nadmierne zadłużenie wewnętrzne
POLITYKA WZROSTU GOSPODARCZEGO I ANTYCYKLICZNA
Równowaga - stan ogólny, w którym zasoby są wykorzystywane - istnieje równość między popytem i podażą. Obejmuje także wymianę z zagranicą.
Równowaga cząstkowa - równowaga na jednym z rynków cząstkowych.
Niemożliwe jest osiągnięcie równowagi cząstkowej na każdym rynku. Równowagę ogólną można jednak uzyskać z sumy nierównowag cząstkowych.
Można osiągnąć równowage ogólną przez osiągnięcie równośc między oszczędnosciami i inwestycjami.
eównowaga wew. - jarmonijny wzrost produkcji i konsumpcji
Równowaga zew - zrównoważony bilans płatniczy kraju
KRYZYSK NADPRODUKCJI - wzrost produkcji przy jednoczesnym braku wzrostu konsumpcji - powoduje spadek stopy zysku
CYKL KONIUNKTURALNY - wynik wahań spowodowanych kryzysem nadprodukcji
WZROST GOSPODARCZY - zwiększenie zasobó i dóbr konsumpcyjnych, a co za tym idzie zwiększenie ilości dóbr i usług przypadających na mieszkańca danego kraju. Mierzony STOPĄ WZROSTU PKB W SKALI ROKU
Rozwój ekonomiczny - wzrost wskaźników ilościowych i jakościowych. Zmiany jakościowe:
- przekształcenia strukturalne w gospodarce
- postep techniczny - zmiany w procesie przetwarzania
- poprawa stopy życiowej
- zmniejszenie rozwarstwienia
- zmiana modelu konsumpcji
- zwiększenie długości życia
Rozwój ekonomiczny zawsze prowadzi do rozwoju społecznego- zmiany w postawach społeczny, jednostkowych i grupowych. Prowadzi do porawy jakości życia.
MIERNIKI ROZWOJU SPOŁ-GOSP:
- poziom wzrostu PKB
• mierniki obiektiv:
- jednowymiarowe - odnoszą się do jednego aspektu, upraszczają rzeczywistość
np. PKB, długość życia, wskaźnik analfabetyzmu, dostepu do wody pitnej, płac realnych, etc
- wielowymiarowe - rozbudowane mierniki
np. HDI (PKB+wykształcenie+długość życia), MED (miernik dobrobytu ekonom.)
• mierniki subiektiv - indywidualne odczucia i oceny np. subiektywny wskaźnik ubóstwa Podział mierników ze względu na poziom agregacji społ.
- mierniki syntetyczne - charakteryzuje ogólnie rozwój społ-gosp
- wskaźniki szczegółowe - określają konkretną dziedzinę rozwoju gosp.
- wskaźniki symptomatyczne - odnoszą wybraną dziedzinę do całości rozwoju społ-gosp
CZYNNIKI WZROSTU GOSP:
Na wzrost gospodarczy wpływa wiele czynników od siebie zależnych i siebie uzupełniających, które bez siebie nie istnieją.
PODRĘCZNIK STR 92
Czynniki intensywne - dotyczą zmiany jakości pracy
Czynniki ekstensywne - dotyczą zmian ilościowych
Wzrost zatrudnienia - powodowany zawsze wzrostem gospodarczym. Wpływają nań czynniki demograficzne, ekonomiczne i społeczne (STR 93)
Wydajność - stosunek efektu pracy do jej nakładu w jednostce czasu - odwrotnością: pracochłonność. Może być rozpatrywana w wymiarze indywidualnym (konkretnego pracownika) i społecznym (średnia na pracownika). Zależy od:
= technologii = organizacji pracy
= kwalifikacji = sys. motywacyjnego = uwarunkowań kulturowych
Majątek produkcyjny - wpływa na efektywność. Im wieksza efektywnośc wykorzystania majątku, tym większy wzrost gospodarczy. EFEKTYWNOŚĆ MAJĄTKU PRODUKCYJNEGO - wielkość dochodu narodowego przypadająca na jednostkę wartości majątku.
Cykl inwestycyjny - okres osiągania zdolności wytwórczej przez inwestycę; i poziom inwestycji - wpływa nań kilka czynników - poziom oszczędności, chęć inwestowania, etc.
INWESTYCJE BEZPOŚREDNIE: - zwiększają potencjał pdorukcyjny
INWESTYCJE POŚREDNIE: warunek wstepny inwestycji produkcyjnych
Dzielimy je na AUTONOMICZNE - pierwsze, nadające impuls) i POBUDZONE (będące następstwem).
WSPółCZYNNIK EFEKTYWNOŚCI - zestawienie nakładów z inwestycjami - wyższy współczynnik, wyższy wzrost gospodarczy.
WSPÓŁCZYNNIK KAPITAŁOCHŁONNOŚCI -ile jednostek inwestycyjnych trzeba włożyć, aby uzyskać przyrost dochodu narodowego o jednostkę.
STOPA INWESTYCJI - procentowy udział inwestycji w dochodzie narodowym
STOPA KONSUMPCJI - procentowy udział konsumpcji w dochodzie narodowym
SUMA funduszu konsumpcji i inwestycji = dochód narodowy: BARIERY: 70% konsumpcji 30% inwestycji
MODELE WZROSTU
MODEL HARRODA: wzrost gosp. zależy od skłonności do oszczędzania, krańcowej kapitałochłonności produkcji, stopy przyrostu naturalnego i postępu technicznego;
MODEL DOMARA: dochód narodowy wzrasta w takich rozmirach jak zdolności wytwórcze gospodarki;
MODEL SOLOWA: proces wzrostu jest stabilny, zależy wprost od nakładów pracy.
BARIERY Wzrostu Gosp:
zjawiska społ i ekonom, będące przeszkodą procesu wzrostu.
• BARIERY INSTYTUCJONALNE - wynik nieprzystosowania państwa do wpływu na gospodarkę. Ujawniają się w warunkach przebudowy systemu społ - gosp. Należą do nich m.in.: biurokracja, nadmiarna koncesjonalizacja, centralizacja decyzji, etc.
• BARIERY STRUKTURALNE - wynik historycznej struktury gospodarki - niedorozwój gałęzi technologicznych i produkcyjnych
• brak siły roboczej
• bariera surowcowa - brak surowców niezbędnych do rozwoju
• bariera handlu zagranicznego - bariera wtorna - konsekwencja istnienia innych barier - oznacza konieczność importu
• bariera konsumpcyjna
RODZAJE WAHAŃ GOSP.
Przyczyny wahań w gospodarce:
- trend - zmiany poziomu danego zjawiska powodowane rozwojem
- cykle koniunkturalne - regularnie powtarzające się zmiany aktywności gospodarczej, występuja pod rózną postacią. Wyróżniamy
- krótkie - 3-4 lata (c. Kitchina)
- średnie: 8-10 lat (c. Juglera) i do 20lat (c. Kuznetsa)
- długie Kondratiewa do 60 lat
- superdługie van Ewijka - ok. 150 lat
Cykl długi wpływa na cykle krótkie.
FAZY cyklu koniunkturalnego:
• kryzys
• ożywienie
• rozkwit
• recesja
wpływają na nie impulsy - pierwszy - na dobra inwestycyjne, drugi - na dalsze zakupy, trzeci - zwiększenie popytu konsumpcyjnego i wzrost produkcji dóbr konsumpcyjnych, czwaty - zwiekszenie popytu na dobra zaopatrzeniowe
Oddziaływanie impulsów na inne gałęzie gospodarki na skutek przewidywania nowego popytu - FAZA OŻYWIENIA /EKSPANSJI/.
W momencie, gdy inwestycje przybierają wartośc najwyższą i nie rosną już dochodzi do BOOMu /ROZKWIT/. - Najwyższy poziom wykorzystania dóbr, najniższy poziom bezrobocia. Podaż rośnie wciąż i przerasta popyt, dochodzi do RECESJI - ograniczenie podaży, aby zostala dostosowana do popytu. Rosną zapasy i koszty, rośnie bezrobocie, ceny maleją, spada popyt. Dochodzi do stagnacji KRYZYSU I ZATRZYMANIE PRODUKCJI ORAZ POWOLNE ROWNANIE POPYTU I PODAŻY. Niskie ceny zachęcają do inwestycji…
OBECNIE: JEDYNIE ZAŁAMANIE I OŻYWIENIE - spłaszczenie cyklu.
-wahania sezonowe - zmiany dokonujące się regularnie w zależności od czynników środowiska, mody, etc. Wpływ gł. na rolnictwo
- wahania przypadkowe - zmiany spowodowane czynnikami losowymi
- cykle polityczne -okres wyznaczany kadencją władz
CYKLE: LOKALNE/GLOBALNE/SPECJALNE
Narzędzia polityki antycyklicznej:
AUTOMATYCZNE STABILIZATORY KONIUNTURY:
- progresywne opodatkowanie
- zasiłki dla bezrobotnych
- transfery bezpośrednie z budżetu państwa
Działają automatycznie, a więc brak jest opóźnienia diagnostycznego i decyzyjnego. Łagodzą spadek popytu w okresie recesji i ograniczają popyt w czasie ekspansji.
INSTRUMENTY UZNANIOWE:
- zmiana stóp %wych
- zmiana stawki podatkowej
-zamówienia publ.
interwencje rynowe
-bezpośrednie wsparcie dotacjami
- kreowanie popytu przez państwo
POLITYKA FISKALNA - ogół działań władzy publicznej, której orzedmiotem są wydatki i dochody, dla osiągniecia okreslonych celów
- element polityki finansowej państwa /obok polityki pieniężnej/
- realizowana przez SYSTEM FINANSÓW PUBLICZNYCH
- szczególne narzedzie: budżet; przygotowuje: rząd, uchwala: Sejm w formie ustawy
BUDŻET - zestawienie dochodów i wydatków państwa, wskazuje źródła pokrycia niedoboru lub kierunki rozdysponowania nadwyżki.
Cele Polityki Fiskalnej:
-zapewnienie stałego wzrostu gospodarczego,
- wykorzystanie czynników produkcji
- zapobieganie inflacji
FUNKCJE PF:
- alokacyjna
oddziaływanie na podział czynników wytwórczych między sektor priv i publ, a następnie wewnątrz nich. Podstawowym jest założenie o potrzebie korekty podziału zasobów tak, aby każdy miał do nich równy dostęp.
Realizacji f. alokacyjnej służą wydatki i dochody budżetowe
- podatki
- utrzymanie sfery publicznej
- inwestycje publiczne
W sektorze prywatnym wpływa się pośrednio poprzez wpływ na decyzje przedsiębiorstw i konsumentów.
W sektorze publicznym wplywa się bezpośrednio przez określenie wielkości środków przeznaczonych na konkretne zadania. i usługi. Wśród usług wyróżnia się:
- publicznie konieczne - dostarczane całym zbiorowościom
- publicznie pożądane - mają charakter indywidualny, mogą być swiadczone przez sektor priv odpłatnie, ale ich znaczenie jest tak duże że muszą być również dostepne za darmo.
PRYWATYZACJA ZADAŃ PUBLICZNYCH - zwiększa efektywność wykorzystania zasobów, sa przejmowane przez podmioty prawa prywatnego
- wyrównawcza / redystrybucyjna/
świadome działanie państwa na ostateczny podział dochodów indywidualnych poprzez ich redukcję lub uzupełnianie. Korygowanie podziału dochodów ukształtowanego przez mechanizm rynkowy.
Sposoby korekcji:
-bezpośrednie - przez podatki i transfery socjalne. Zasadnicze znaczenie działania systemu podatkowo-transferowego
-pośrednie - bezpłatne lub częściowo odpłatne zaspokajanie pewnych potrzeb publicznych - zmniejszenie różnic w standardzie życia
- stabilizacyjna
oddziaływanie za pomocą narzedzi budżetowych na przebieg procesów gospodarczych dla osągnięcia celów makroekonomicznych, wśród nich:
- przeciwdziałanie cyklicznym wahaniom koniunkturalnym
- zapewnienie stabilnego poziomu cen
- pełne wykorzystanie potencjału wytwórczego
- zapewnienei stabilnego bilansu płatniczego
Wolny rynek nie jest w stanie zapewnić zrównoważonego rozwoju w gospodarce, przez wahania oraz powstawanie luki produkcyjnej - róznicy miedzy rzeczywistym a potencjalnym poziomem produkcji. Uzasadnia to aktywną politykę fiskalną. Jednak jest ona krytykowana, bo:
oddziaływania rządu są mało skuteczne ze względu na opóźnienia w reakcji systemu gospodarczego (diagnostyczne i decyzyjne) oraz opóźnioną reakcją uczestników - niesie za sobą ryzyko eskalacji a nie łagodzenia problemu (w wypadku, gdy zastosowana w nowych warunkach)
wzrost wydatków budżetowych prowadzi do powstania trwałego deficytu budżetowego - zwiększanie wydatków publiczych natomiast usuwa symptomy a nie rzeczywiste przyczyny niskiego Wzrostu gosp.
stymulacja popytu gosp przez wzrost wydatków publ. może doprowadzić do presji inflacyjnej, a ta z kolei do zaostrzenia polityki pieniężnej banku centralnego
finansowanie wydatków publ. z zadłużenia w bankach komercyjnych może doprowadzić do EFEKTU WYPYCHANIA - kolejny popyt na kredyt doprowadza do obniżenia zdolności kredytowych banków, a co za tym idzie podniesienia stóp procentowych i wzrost cen kredytu. Wzrost cen kredytu zahamuje inwestycje prywatne.
Krytyka aktywnej polit. fiskalnej powstanie pasywnej polityki fiskalnej:
używanie automatycznych stabilizatoró koniunkturalnych:
- progresywny system podatku dochodeowego
- podatki pośrednie
- inne świadczenia socjalne
- zasiłki dla bezrobotnych
INSTRUMENTY POLITYKI $$
SYSTEM PODATKOWY - ogół regulacji dot. podatków w danym państwie - podst. rodzaj daniny publ (wszelkie obciążenia podmiotó priv. na rzecz budżetu publ.)
PODATEK - publiczno-prawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, gminy, miasta, wynikające z ust. podatkowej.
PODATKI:
PAŃSTWOWE - akcyzowy, VAT(od towarów i usług), dochodowe (PIT i CIT)
SAMORZĄDOWE - od nieruchomości, leśny, rolny, etc.
Podział ze względu na przedmiot: przychodowe, dochodowe, majątkowe i od wydatków.
Podział ze względu na stosunek opodatkowania do źródła: bezpośrednie (obciążają dochód i najątek podatnika) i pośrednie (obciążają pośrednio poprzez kupno czy wynajem usługi).
CEL PODATKU: ma charakter fiskalny - dostarcza związkom publiczno-prawnym dochodu. Podatek powinien służyć zaspokojeniu potrzeb podatnika. Forma, tryb i zakres nie mogą być arbitralne, a powinny brać pod uwagę potrzeby podatnika.
Powinno dążyć się do:
- uproszczenia sys podatkowego
- ograniczenia mozliwości unikania placenia
- obniżenia kosztow funkcjonowania admin publ
ZASADY PODATKOWE - idealne cechy sys. podatkowego
- równość opodatkowania - obciążenia powinny być stosowne do możliwości podatników i traktować wszystkich jednakowo - opodatkowanie proporcjonalne, bez zwolnień i ulg
- pewność i przejrzystość - oparcie podatków na z góry określonych, abstrakcyjnych warunkach
- dogodność - pobór podatku w czasie, gdy podatnik dysponuje $$
- taniość - minimalizacja podatków
- neutralność podatkowa - podmioty powinny działać tak samo gdy system podatkowy jest i gdy go nie ma
CELE POZAFISKALNE PODATKU
- gospodarcze - pobudzanie aktywności gospodarczej poprzez system ulg dla przedsiębiorców
- społeczne - wyórwnywanie nierówności społecznych - za pomocą progresywnego systemu podatku dochodowego.
KRZYWA LEFFERA - PKB wzrasta, gdy wzrasta stopa podatkowa do momentu krytycznego, gdy podatek przyjmuje charakter antymotywacyjny. Wtedy też wpływy z podatków drastycznie spadają bo ludzie nie chcą ich płacić.
PLUSY I MINUSY PODATKU LINIOWEGO
- rezygnacja z funkcji gosp. i społ.
• prosta budowa
• zachęca do oszczędzania i inwestowania
BUDŻET - coroczny plan finansowy państwa obejmujący dochody i wydatki odzwierciedlające kierunki polityki społ-gosp państwa
Regulowany za pomocą ustawy i konstytucji. Ustanawia on rozmiary, kierunki i granice dochodów i wydatków.
ZASADY BUDŻETOWE - warunki, które powinien spełniać dobry budżet:
- zupełność - obejmuje wszystkie dochody i wydatki państwa
- jedność - budżet zawarty w jednym dokumencie
- szczegółowość - budżet uchwalany nie tylko w kwotach globalnych, ale także w sposób analityczny
- jawność
- jasność - budżet ma dawać jasny obraz kierunków gospodarki finansowej państwa
- równowaga budżetowa - odpowiednie relacje między dochodami i wydatkami
DOCHODY:
podatkowe - z podatków bezpośrednich i pośrednich
niepodatkowe - wpłaty z NBP, dywidendy, wpłaty z zysków przedsiębiorstw państwowych, dochody z najmu i dzierżawy
WYDATKI - środki przekazywane z budżetu na finansowanie zadań państwa, jednostek samorządu terytorialnego, związków publicznoprawnych.
Trzy grupy wydatków:
- bieżące - zapewniają prawidłowe funkcjonowanie sfery budżetowej
- na obsługę długu publ. - wydatki z tytułu oprocentowania i dyskonta od skarbowych papierów warościowych, oprocentowania kredytów i pożyczek
- majątkowe - wydatki na zakup i objęcie akcjii i wniesienie wkładów do spóek prawa handlowego
DEFICYT BUDŻETOWY - stan budżetu, w którym suma wydatków jest wyższa od możliwych do uzyskania dochodów państwa. Wyraz nadmiernych wydatkó publicznych.
Likwidacja luki budżetowej poprzez:
- pomoc z zagranicy
- dodrukowanie pieniądza
- sprzedaż rezerw dewizowych
-zadłużenie się w kraju bądź za granicą w postaci kredytów, pożyczek
Długoletni deficyt budżetowy prowadzi do powstania długu publicznego - suma finansowanych zobowiązań państwa, wynikająca przede wszystkim z zaciągniętych pożyczek i kredytów w bankach krajowych i zagr oraz z wyemitowanych papierów wartościowych, pozostających do wykupienia.
EFEKT Śniegowej Kuli - spłata starych długów za pomocą zaciągnięcia nowego kredytu.
Ochrona przed zbyt dużym deficytem w Polsce:
- konstytucja zabrania sejmowi ustalenia wyższego deficytu budżetowego od tego, który zaproponował rząd
- inicjatywa ustawodawcza w zakresie zaciągania długu publicznego należy tylko do rządu
- ustawa budżetowa nie może przewidywać pokrycia deficytu budżetowego w centralnym banku państwa
- zakaz zaciągania pożyczek w wyniku których dług publiczny przekroczyłby 3/5 wartości PKB
- procedury ostrożnościowe, gdy dług publ. zbliża się do granicy 3/5
PRZYCHODY $$ - środki publiczne skierowane na finansowanie deficytu i długu publ.
- ze sprzedaży papierów wartość.
- z prywatyzacji majątku Skarbu Pań.
- ze spłaty pożyczek udzielonych iinym podmiotowm
ROZCHODY - środki przeznaczone na spłatę przez Skarb Państwa wcześniej zaciągniętych zobowiązań - pożyczek, kredytów, wykup papierów wartościowych
FINANSOWANIE DEFICYTU
- bony skarbowe - krótkoterminowe papiery wartosciowe o terminie wykupu krótszym niż rok, oferowane na rynku krajowym
- obligacje skarbowe - o charakterze długoterminowym, oferowane w kraju i za granicą. Mogą być oprocentowane
POLITYKA PIENIĘŻNA
PP - to działalność banku centralnego mająca na celu zapewnienie równowagi pieniężnej w gospodarce oraz zapobieganie i zawalczanie inflacji - wspieranie długofalowego wzrostu gospodarczego. Koniecznym jego warunkiem jest RÓWNOWAGA PIENIĘŻNA - stabilny poziom cen. Pozwala to na planowanie wydatków przedsiębiorstwom i rodzinom. Niekontrolowany poziom cen, zwłaszcza inflacja jest negatywna.
Inne cele banku centralnego:
- wspieranie wymiany handlowej
- wspieranie polityki rządu w celu zmniejszenia bezrobocia
- PRYMAT CELU ANTYINFLACYJNEGO
Właściwości Banku centralnego:
Bank centralny jest niezależny od rządu i parlamentu.
Powinien być niezależny od grup nacisku
Niezależność banku central w 3 aspektach:
- autonomia osobowa - tryb wyboru kierownictwa, długa kadencyjność
- autonomia funkcjonalna - swoboda wyznaczania strategii
- autonomia finansowa - niiezależność $$ od budżetu
W Polsce politykę pieniężną realizuje NBP - odpowiada za wartość polskiego pieniądza
Podstawowym celem utrzymanie stabilnego poziomu cen przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu.
PIENIĄDZ - funkcje
- ekwiwalent dóbr i usług
- miernik wartości dóbr i usług - pozwala określić wzajemny stosunek towarów do siebie
- jako środek płatniczy - zdolność umarzania zobowiązań
- środek wymiany - pośredniczy w transakcjach
- instrument tauteryzacji - przechowuje wartość
- funkcjapieniądza śwatowego - poszukiwanie środka płatniczego spełniającego powyższe warunki na poziomie globalnym (obecnie np. dolar, euro)
Miary pieniądza - wykład!
Agregaty pieniężne:
M0, zasób pieniądza wielkiej mocy
wskaźnik monetaryzacji - stosunek ilości gotówki do PKB
M1,
M2,
M3 - główny miernik w POLSCE
POPYT - zapotrzebowanie na pieniądz. Podział POPYTU ze względu na MOTYWY:
- transakcyjny - chęć posiadania $ w celu finansowania stałych wydatków - zakupów
- przezornościowy - eynika z niepewności, co do przyszłych zasobów $
- spekulacyjny - przechowywanie $ w postaci płynnej - dążenie do posiadania pieniądza płynnego wiedząc, że będzie się umacniał, żeby sprzedać go gdy będzie zapotrzebowanie - może wywołać inflację
- inwestycyjny - zgłaszany przez przedsiębiorców w celu realizacji działań gospodarczych
STOPA PROCENTOWA - cena użyczenia pieniądza na dany okres
stopa nominalna - aktualna cena RYNKOWA PIENIĄDZA, Z UWZGLĘDNIENIEM inflacji
stopa realna - cena pieniądza bez inflacji
stopa naturalna - optymalna cena pieniądza, przy której inflacja nie występuje
INFLACJA - niekontrolowany, stały wzrost poziomu cen w danym okresie,
MIARA inflacji: stopa - procentowa zmiana ogólnego poziomu cen dóbr i usług
Mierzy się ją SKALĄ WZROSTU CEN, za pomocą indeksów cenowych - DEFLATORÓW - określają procentowe zmiany poziomu dóbr i usług w danym okresie w stosunku do poziomu z okresu bazowego. Zwykle CPI - Indeks Cen Dóbr Konsumpcyjnych lub PPI - Index Cen Produkcyjnych.
Rodzaje Inflacji:
- jawna - wzrost cen jest widoczny i odczuwalny
- ukryta - gdy rząd podejmuje działania w celu ograniczenia wzrostu cen i płac
- otwarta - powstaje w wyniki uwolnienia zamrożonych cen i płac przez rząd
ze względu na dynamikę stopy inflacji:
- pełzająca do 5%
- krocząca 5-10%
- galopująca - dwucyfrowa
-hiperinflacja - ponad 100% w skali roku
STAGFLACJA - wzrost poziomu cen przy jednoczesnej stagnacji gospodarczej i bezrobociu
SLUMPFLACJA - wzrost poziomu cen przy jednoczesnym spadku PKB i PNB - zwiastun recesji
PrzyCZyny:
sfery realnej:
- inflacja popytowa - łączny popyt w gospodarce przewyższa możliwości jego zaspokojenia
- i. kosztowa /podazowa/ - wzrost kosztów w przedsiębiorstwach
- i. importowana - wzrost cen surowców i towarów importowanych
- i. pchana przez zyski - wywołują przedsiębiorstwa dążące do zysku
- i. strukturalna - producenci nie potrafią dostosować struktury produkcji do struktury gospodarki
- i. inercyjna - przewidywana w umowach, oczekiwana
sfera pieniężna:
- nadmierny wzrost podaży pieniądza w stosunku do PKB
- błędna polityka banku centralnego
RÓWNANIE OBIEGU PIENIĄDZA: M * V = P * Q
M - ilośc pieniądza w obiegu
V - prędkość pieniądza
P - poziom cen towarow i usług
Q - ilość dóbr i usług
- spadek stóp procentowych
- emisja pieniądza w celu pokrycia deficytu
- napływ spekulacyjnego kapitałóu z zagranicy
KRZYWA PHILIPSA - WYŻSZA INFLACJA = NIŻSZE BEZROBOCIE
- rząd i bank centralny mogą wybrać: mniejsze bezrobocie kosztem inflacji lub odwrotnie
- Friedman udowodnił, że gówno prawda
- takie rozumowanie powoduje stagflację i spadek realnej siły nabywczej pieniądza
SKUTKI inflacji:
- spadek siły nabywczej $
- skomplikowanie rachunku ekonomicznego przedsiębiorstw - ceny tracą funkcję informacyjną
- trudności w oszacowaniu kosztów i zysków związanych z danym przedsięwzięciem
- osłabienie skłonności do oszczedzania
- zmiana redystrubucji dochodów i majątków
- wzrost obciążenia podatkowego
- straty kredytobiorców i nominalne zyski przedsiębiorców
- spadek kursu waluty krajowej
- ucieczka kapitału za granicę
- wzrost interwencjonizmu
DEFLACJA - spadek ogólnego poziomu cen. Wynik niedostatku pieniądza w obiegu - przyrost pieniądza wolniejszy niż wzrost PKB
Może wystapić w czasie kryzysu gospodarczego. Nadwyzka podaży nad popytem prowadzi do luki deflacyjnej.
W jej wyniku PUŁAPKA PŁNNOŚCi - nie opłaca się trzymać kasy w banu i oszczedzać ani nie opłaca się kupowac licząc na dalszy spadek cen.
Skutek: pogłebienie recesji, ograniczenie produkcji, wzrost bezrobocia, bankructwa
FUNKCJE NBP
- prowadzenie polityki pieniężnej
- funkcja emisyjna
- funkcja banku banków - prowadzi rachunki i jest bankierem banów komercyjnych. Wpływa na cały system bankowy. Czuwa nad prawidłowym funkcjonowaniem systemu płatniczego.
- funkcja banku państwa - kontroluje podaż pieniądza, prowadzi rachunki budżetu państwa
NBP NIE MOŻE UDZIELAC KREDYTÓW SKARBOWI PAŃSTWA
ORGANY i ZADANIA NBP
RADA POLITYKI PIENIĘŻNEJ - Prezes NBP + 9 członków, 6 lat kadencji - wybieranie przez Sejm, Senat i Prezydenta (po 3). Niepołączalność stanowisk.
Może być odwołana tylko w przypadkach okreslonych ustawowo.
Corocznie ustala Założenia Polityki Pieniężnej i sprawozdanie, które przedkłada Sejmowi.
RPP:
- ustala wysokość stóp % NBP
- ustala stopy rezerwy obowiązkowej banków
- ustala zasady operacji otwartego rynku
dokonuje oceny działalności zarządu NBP
ZARZĄD - prezes + 6-8 członków, 6 lat, powołani przez Prezydenta RP, na wniosek Prezesa Zarządu.
-Realizuje uchwały RPP
-Ocenia funkcjonowanie systemu bankowego
-nadzoruje operacje otwartego rynku
-zajmuje się kwestiami finansowymi NBP
PREZES NBP
Powołany przez Sejm na wniosek Prezydenta, 6 lat kadencji, z mozlwiością powtórnego wyboru.
- odpowiada za organizację i funkcjonowanie NBP
- przewodniczacy RPP, Zarządu i Komisji Nadzoru Bankowego
--- poza strukturą ---
Komisja Nadzoru Bankowego i Komisja Nadzoru Finansowego - zlikwodowana w 2007
STRATEGIe POLITYKI PIENIĘŻNEJ
Strategie celów pośrednich:
strategia kontroli podaży pieniądza
celem pośrednim jest wzrost okreslonego agregatu podaży $$ (M1,2.3) - cel ostateczny osiąga się poprzez sterowanie bazą monetarną
strategia kontroli kursu walutowego
celem pośrednim wzrost kursu walutowego - stabilizacja waluty krajowej można osiągnąć za pomocą jej stabilizacji względem innej konkretnej waluty - kluczem jest wybór odpowiedniej waluty, sprawdza się w małych krajach
Strategie bezpośredniego celu inflacyjnego:
- cała aktywnośc skierowana na cel ostateczny zmniejszenie inflacji.
- najlepiej realizowalna w warunkach płynnego kursu walutowego
INSTRUMENTY POLITYKI PIENIĘŻNEJ:
- rezerwa obowiązkowa
to odsetek środków zgromadzonych na rachunkach w bankach komercyjnych, który ma trafić na rachunek w banku centralnym na koniec dnia. Służy ograniczeniu nadpłynności banków i stabilizacji krótkoterminowych stóp procentowych. Stopa r.o. wynosi 3,5% i jest obowiązkowa.
- operacje otwartego rynku
transakcje dokonywane z inicjatywy banku centralnego z bankami komercyjnymi. Umożliwiają utrzymanie krótkoterminowych stóp procentowych na poziomie spójnym z wyznaczonym celem inflacyjnym. Obejmują:
- sprzedaż lub kupno papierów wartościowych lub dewiz (charakter warunkowy - kupno/sprzedaż pod warunkiem odsprzedaży/odkupienia lub bezwarunkowy)
- operacje absorbujące - ściąganie pieniądza z rynku i ograniczenie jego podaży (operacje podstawowe - emisja 7-dniowych bonów pieniężnych; i warunkowa lub bezwarunkowa sprzedaż bonów i obligacji skarbowych
- operacje zasilające - zasilają rynek pieniężny w gotówkę, prowadząc do zwiększenia podaży pieniądza
- operacje kredytowo-depozytowe
udzielanie bankom komercyjnym kredytów i przyjmowanie od nich depozytów pieniężnych - łagodzi to krótkotrwałe wahania stóp rynku międzybankowego
Banki komercyjne mogą zaciągać kredyty w NBP. Kredyty mogą mieć postać:
- kredytu lombardowego - pokrywa krótkookresowe niedkobory płynności - udzielany pod zastaw papierów wartościowych, warunkiem udzielenia spłata poprzedniego
- kredytu redyskontowego - redyskonta weksli
Krótkoterminowe lokaty - umożliwienie bankom likowania na krótki okres nadwyżek posiadanych środków. Jednodniowy depozyt zwracany następnego dnia z odsetkami.
INSTRUMENTY BEZPOŚREDNIEGO STEROWANIA POLITYKĄ KREDYTOWĄ - stosowane w razie niezbędnej konieczności.
Rodzaje polityki
- ekspansywna polit. pienięzna - realizowana poprzez obniżenie stóp procentowych
- restrykcyjna p.p. - realizowana poprzez podwyżkę stóp procentowych
instrumenty p.p. słabo wpływają na podaż pieniądza
W celu trwałego zmniejszenia inflacji i stworzenia warunków wzrostu gospodarczego konieczna jest kombinacja polityki pieniężnej i fiskalnej: POLICY MIX - uzupełnianie i korygowanie nawzajem obu polityk. W PL restrykcyjna pieniężna koryguje fiskalną.
POLITYKA DEWIZOWA - interwencyjny skup lub sprzedaż walut obcych i dewiz. Ma na celu:
zachowanie płynności interwencyjnej,
zachowanie parytetu siły nabywczej waluty narodowej etc.
POLITYKA Walutowa - to oddziaływanie na kurs danej waluty krajowej w celu stworzenia korzystnych warunkó wymiany w handlu międzynarodowym - osiągnięcie optymalnego kursu walutowego
KURS WALUTOWY - cena waluty obcej wyrażona w walucie krajowej - kursy = wzajemne relacje - podstawą ich okreslenia sa parytety monetarne
REALNY KURS WALUTOWY - miara względnej ceny dóbr pochodzących z różnych krajów w jednej walucie
SYSTEM KURSU WALUTOWEGO - zasady, na jakich ustala się kurs waluty danego kraju do innych walut. Dwa podstawowe systemy:
- system kursów stałych - relacja wymienna krajowej waluty ustalana jest odgórnie. Władza zobowiązuje się do podtrzymania ustalonego kursu - dopuszcza się wahania +/-1%.
- specyficzna odmiana: system izby walutowej - jednostronne związanie waluty krajowej z inną walutą poprzez kurs sztywny - rezygnacja z prowadzenia własnej polityki pieniężnej.
System wymaga prowadzenia aktywnej polityki walutowej i interwencji na rynku walut.
- system kursów zmiennych - ceny walut kształtują się swobodnie na rynku walutowym pod wpływem popytu i podaży. władza może, ale nie musi interweniować
- systemy pośrednie:
• kurs stały z okreslonym przedziałem wahań
• kierowany (brudny) kurs płynny - Bank Centralny co jakiś czas dokonuje korekty na płynnym rynku
• kurs pełzający - stopniowe zmiany stałe ustalonego parytetu, które są komunikowane przez władzę
• kurs sztywny korygowany skokowo - nieregularne zmiany wymiany i o znaczne wielkości
Czynniki wplywające na kurs walut - wykład, podręcznik 153
Międzynarodowy system walutowy - obejmuje zespół układów, instytucji, zasad i zwyczajów, które określają warunki i sposoby funkcjonowania pieniądza w systemie stosunkó międzynarodowych.
POLITYKA CEN I DOCHODÓW
Dochody - pochodna produktu krajowego brutto
Polityka dochodowa - ogół narzedzi służących do bezinflacyjnego wzrostu wszystkich dochodów
Cele:
-zahamowanie wzrostu ogólnego poziomu cen poprzez kontrolowanie zmiennych generujących popyt.
- zapewnienie sprawiedliwego podziału dochodów - „sprawiedliwy” jest narzucone z góry
- zmniejszenie dysproporcji dochodowych między regionami
- stymulacja polityki pracy i przeciwdziałanie bezrobociu
Uzasadnienie i minusy polityki cen i dochodów:
• niedoskonałą konkurencja na rynku pracy
• umożliwia najwyższe wykorzystanie zasobów
• prowadzenie polityki pełnego zatrudnienia
- niezgodna z gosp. rynkową
INSTRUMENTY POLIT. DOCH.:
- podział ze względu na stopień przymus:
• obserwacja decyzji rynkowych w zakresie płac
• zalecenia dotyczące poziomu płac
• uzgodnienie wzrostu wskaźnika płac / świadczeń - ustalane zwykle przez komisję trójstronną
• płaca minimalna - chroni pracowników przed wyzyskiem i zapewnia minimum dochodu do godnego życia
• bezpośrednie ustalenie płac i emerytur
• indeksacja płac- okresowe podwyższenie - może mieć charakter wskaźnikowy - ustala realne płace na danym poziomie
• system podaktowy
** POPIWEK - podatek od ponadnormatywnego wzrostu wynagordzeń - pracodawca może podnosić płacę, jak tylko chce, ale gdy płaca przekroczy określony normatywnie limit, to trzeba zapłacić dodatkowy podatek od zysku.
** zezwolenia na podniesienie dochodów, kontrola dochodów
* zamrożenie cen i płac- ustawowy zakaz podnoszenia płaci cen - mało efektywny, stosowany podczas inflacji, przesuwa ją jedynie w czasie
Polityka cenowa - CEL: walka z inflacją, ochorna stron słabszych ekonomicznie
Oficjalnie prowadzona na trzech płaszczyznach:
REGULACJA - wynik monopolistycznego charakteru poszczególnych rynków - dotyczy zaspokajania potrzeb zbiorowych - rynek energii, wody, telekomunikacyjny
STANOWIENIE CEN - w gosp. wolnorynkowej ceny mają charakter umowny - wyjątek: CENY URZĘDOWE - ustalane przez państwo - minimalne lub maksymalne
- maxymalne - stosowane w celu zapewnienia sprawiedliwego zaspokojenia potrzeb - np. rynek leczniczy
- minimalne - zapewnienie opłacalności produkcji, wyższe od ceny równowagi, np. rolnictwo
polityka fiskalna - podatki pośrednie VAT (okreslenie preferencji socjalnych) i akcyza (zachęcenie do zakupu)
POLITYKA PRZEMYSŁOWA - działalność interwencyjna państwa wobec przemysłu
- modyfikowanie alokacji dokonywanej przez rynek
- Pol. przem. pośr - przedmiotem oddziaływania otoczenie społ-gosp
- Pol. przem. bezpośr - przedmiotem oddziaływania przemysł
Charakter:
- wertykalny - zajmuje się określ. cz. przemysłu
- horyzontalny - wszystkie rodzaje działalności
CELE:
- przyspieszenie efektywnego rozwoju
- pobudzenie rozwoju postępu tech.
- zmiany strukturalne
- promocja eksportu
- działania ochronne
Może BYĆ:
-AKTIV - pobudzanie zmian strukturalnych
-PASIV - podejmowanie działań ochronnych
Instrumenty polityki przem.
- wykorzystuje instrumenty polityki fiskalnej, cenowej i dochodowej - trzy grupy:
- bodźcowe - oddziaływanie jedynie na wielkość produkcji, ceny, syt. finansową i org. przedsiębiorstw - subsydia, ulgi podatkowe i celne… - może mieć charakter POWSZECHNY lub SELEKTYWNY
- regulacyjne - przekształcają produkcję tak, by obniższyć jej koszty i liwkidować bariery rozwoju - przede wszystkim przez ustawy
- bezpośrednie - państwo działa jako odbiorca dóbr i usług oraz właściciel środków produkcji
przemysł:
- produkuje dobra konsumpcyjne i inwestycyjne
- daje dochód mieszkańcom
- nośnik postępu techno
- główne źródło exportu
MOCNE i SłABE STRONY POLSKIEJ GOSPODARKI - s.192
CZYNNIKI WZROSTU KONKURENCYJNOŚCI:
- poziom techniczny produktów i usług
- elastyczność struktury względem popytu
- funkcjonowanie otoczenia biznesu
- czynniki makroekonomiczne
- czynniki związane z UE i ochroną środowiska
KRYTERIA OCENY WOLNOŚCI GOSP:
- zakres polit. handlowej - wielkość obciążeń podatkowych
- st. interwencji państwa w gosp - polit. pieniężna i inwestycje zagraniczne
- bankowość i finanse - ceny i płace
- stopień regulacji w gospodarce - wielkość szarej strefy
BARIERY WSKAZANE PRZEZ PRACODAWCÓw (s.194)
- podatkowe
- prawa pracy
- sądownictwa
- zw. z ustawą o samodzielnej działalności gosp.
PRIORYTET POLIT. PRZEM W POL: wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw (MSP)
Średnie przedsiębiorstwo - zatrudnia mniej niż 250 pracowników, a roczny obrót nie przekracza 50 mln euro lub całkowity bilans roczny nieprzekraczający 43 mln euro
Małe przedsiębiorstwo - zatrudnia mniej niż 50 pracowników, roczny obrót mniej niż 10 mln euro lub całkowity bilans roczny mniej niż 10 mln euro
Mikroprzedsiębiorstwo - zatrudnia do 10 pracowników, roczny obrót mniej niż 2 mln euro lub całkowity bilans roczny mniej niż 2 mln euro
SŁABE I MOCNE STRONY POLSKIEGO MSP - s. 195
NARZĘDZIA MSP, REALIZACJA WZROSTU EKSPORTU I WZROSTU INWESTYCJI MSP - s.196
INSTRUMENTY WSPARCIA MSP:
- zwiększenie dostępu do kapitału - powołanie KFK, który udziela wsparcia finansowego MSP, zwiększenie dostepności kredytów na projekty współfinansowane z UE, współfinansowanie inwestycji w ramach programów Phare 2003 i SPO WKP
- tworzenie instytucji otoczenia biznesu wspierających innowacyjność w MSP (parki technologiczne, inkubatory)
- wspieranie eksportu - poręczenia proeksportowe, gwarancje ubezpieczeniowe Skarbu Państwa
- programy wieloletnie - w formie dotacji dla firm zagr., które realizują duże projekty w Polsce
- specjalne strefy ekonomiczne
- restrukturyzacja
- doradztwo i szkolenia (np. PARP)
POLITYKA PRYWATYZACYJNA I WŁAŚCICIELSKA
znaczenie WĘŻSZE: proces przejmowania praw do majątku przedsiębiorstw państwowych przez prywatne
znaszenie SZERSZE: działania ograniczające znaczenie państwa w gospodarce i zwiekszające rolę sektora prywatnego
CELE: przedsiębiorstwa państwowe są mniej efektywne i przynoszą mniejsze zyski - prywatyzacja poprawia ich funkcjonowanie
W gospodarce socjalistycznej: uruchomienie procesów gosp. rynkowej
W transformacji: uwłaszczenie pracowników prywatyzowanych przedsiębiorstw
W gosp. rynkowej: poprawa funkcjonowania przeds. prywatyzowanych, odciążenie budżetu państwa, osiągnięcie wzrostu nakładów inwestycyjnych
Rodzaje polit. pryw.:
liberalna - państwo przestaje być uczestnikiem obrotu gospodarczego - jedynie reguluje zachowania podmiotów prywatnych - nie występuje w pełnej formie
etatystyczna - kapitalizm państwowy, aktywne uczestnictwo państwa w obrocie gospodarczym, utrzymanie własności państwa w niektórych sektorach gospodarki - prywatyzacja rozumiana jako wzmocnienie spółek pozostających pod kontrolą państwa
RYZYKA PRYWATYZACJI:
- wybór sposobu: poprzez rynek kapitałowy lub przez sprzedaż inwestorowi strategicznemu,
- wybór inwestora, ceny akcji, udziałów, itp.
Błędna decyzja może oznaczać: straty Skarbu Państwa, złe zarządzanie, zwolnienia, może być hamulcem rozwoju przedsiębiorstwa (np. TP).
Ryzyka polityczne - szerzenie negatywnych stereotypów prywatyzacyjnych
BARIERY PRYWATYZACJI W POLSCE
- działalność silnych związków zawodowych
- polityka - niechęć zrażenia elektoratu
- postrzeganie stanowisk w spółkach Skarbu Państwa jako zdobyczy politycznej
Prywatyzację przeprowadza MINISTER SKARBU PAŃSTWA. Opracowuje on „kierunki prywatyzacji majątku Skarbu Państwa”. Przewidują one sprzedaż mniejszościowych udziałów skarbu Państwa w spółkach.
Celem również
- wzmocnienie rynku kapitałowego w Polsce
- monitorowanie i egzekwowanie okołocenowych zobowiązań inwestorów
SPOSOBY PRYWATYZACJI W POL:
- przeprowadzana na mocy ustaw
-PRYWATYZACJA POŚREDNIA
• rozpoczęta komercjalizacją przedsiębiorstwa państowego - przekształcenie w spółkę kapitałową ze wszystkimi akcjami skarbu Pań.
• wniosek o wpisanie spółki do rejestru przedsiębiorców.
- nie komercjalizuje się przedsiębiorstw o słabej kondycji gosp.
- przejście do właściwej pryw. pośredniej - zbywanie akcji Skarbu Państwa przez Ministra Skarbu Państwa poprzez:
- sprzedaż akcji przez rynek kapitałowy - gwarantuje przejrzystość, inwestorzy zróżnicowani
- ogłoszona poublicznie oferta zbycia akcji.udziałów - musi zawierać wszystkie dane o ofercie
- przetarg publiczny - zaproszenie do składania oferta na zakup zawierające minimalną cenę i ilość akcji do zakupu
- rokowania na podstawie publicznego zaproszenia - rokowania są niejawne, ale przetarg tak
- przyjęcie oferty przez Skarb Pań.
Pracownicy mogą nabyć nieodpłatnie do 15% udziałów
- PRYWATYZACJA BEZPOŚREDNIA
- stosowana głównie wobec małych i średnich przedsiębiorstw
- nie ma etapu komercjalizacji
- trzy sposoby:
- sprzedaż przedsiębiorstwa - w trybie przetargu publ. i rokowań na podstawie publicznego zaproszenia - można sobie rozłożyć na 5 lat raty, ale pierwsza to musi być 20% - 15%wartości przedsiębiorstwa przekazane na cele socjalne
- wniesienie przedsiębiorstwa do spółki - wniesienie przedsiębiorstwa jako wkladu niepieniężnego do nowo założonej spółki
- założenie spółki pracowniczej - szczególny sposób
- oddanie go do odpłatnego korzystania - leasing pracowniczy
POWSZECHNA PRYWATYZACJA
- nieodpłatne przekazanie majątku obywatelom - dwa sposoby:
• emisja bonów prywatyzacyjnych - przydzielane nieodpłatnie w równiej części wszystkim obywatelom
• Program Powszech Prywatyzacji (NFI) - łączy procesy prywatyzacji z uwłaszczeniem i restrukturalizacją
OCHRONA INTERESÓW SKARBU PAŃSTWA:
- złota akcja - różne formy uprawnie, które dają ich posiadaczowi kontrolę nad strategicznymi decyzjami w spółce. Wg ETS naruszają one swobodę przepływu kapitału, więc sformułował on zasady złotych akcji:
- konieczność ochrony interesu lub bezp publ.
- proporcjonalność - środki adekwatne do celów, które chce osiągnąć państwo
- poszerzenie autonomii decyzyjnej przedsiębiorców
- precyzyjne, obiektywne kryteria ingerencji organów państwa
- konieczność kontroli sądowej następczej owej działalności
W Polsce złota akcja mówi o wpływie Skarbu Państwa na strategiczne decyzje dotyczące bezp publ. Minister Skarbu może wyrazić sprzeciw wobec podjętej uchwały.
POLITYKA ROLNA
Rynek Rolny -
znaczenie węższe: rynek produktów rolnych
znaczenie szersze: rynek produktów rolnych i środków produkcji rolnej
Rynek żywnościowy - przedmiotem wymiany te produkty, które możemy zjeść
Rynek rolno-żywnościowy - transakcje wymiany produktów rolnych, które mogą być bezpośrednio konsumowane
POPYT NA ŻYWNOŚĆ - wypadkowa między potrzebami a możliwościami ekonomicznymi. Jest uwarunkowany biologicznie i ograniczony
Główne przedsiębiorstwa:
- rozwinęły ofertę towarową i dostosowały ją do preferencji odbiorców
- podnieśli nowoczesność wyposażenia technicznego, technologicznego i infrastruktury
- zdolność egzekwowania od dostawców surowca i półfabrykatów
- wdrażają systemy zażądzania jakością
- wysoka jakośpracy
- dokonana głęboka restrukturyzacja
PROBLEMY HANDLU:
- brak ustandardyzowanych partii płodów rolnych
- rozdrobnienie systemu dystrybucji
- brak nowoczesnych powierzchni magazynowych
- wysokie marże
- niedostateczne informacje cenowe, w zakresie popytu, podaży
Rynki rolno spożywcze dzelimy na FORMALNE transakcje zawierane wg określonych reguł i NIEFORMALNE nie ma regulowanych form instytucjinalnych
Podstawowe znaczenie mają RYNKI HURTOWE: ich działalność wpływa na wzrost konkurencyjności, powodując:
-stabilizację cen
- ograniczenie poziomu inflacji
- zmniejszenie ilości pośredników w handlu
- dostosowanie produkcji do wymagań konsumentów
RYNKI FORMALNE:
SYSTEM SKUPOWY - podstawowy kanał dystrybucji na rynku rolno-żywnościowym. Ogniwo łączące wytórców z przemysłem przetwórczym, handlem hurtowym i detalicznym. Ma charakter sezonowy.
GIEŁDY ROLNO-SPOŻYWCZE
TARGOWISKA - zbyt bezpośredni - kwoty płącone przez konsumenta trafiają do producenta
HANDEL DETALICZNY
Opis poszczególnych rynków - podręcznik
WSPÓLNA POLITYKA ROLNA /WPR/ - najlepiej rozwinięty i najbardziej kosztowny sektor polit. gosp. UE. Zasady ustalone w traktacie rzymskim.
Podstawowy cel: wspieranie harmonijnego rozwoju działalności gospodarczej.
Pozostałe cele:
- zwiekszenie wydajności produkcji rolnej
- zapewnienie racjonalnego rozwoju produkcji rolnej
- zapewnienie odpowedniego poziomu życia rolnikom
- stabilizacja rynków rolnych
- zapewnienie ciągłości dostaw żywności
- zapewnienie odpowiednich cen konsumentom
- usuwanie różnic miasto-wieś
ZASADY WPR:
jednolitość rynku: zniesienie ograniczeń handlu pomiędzy krajami Wspólnoty i wprowadzenie jednakowych regulacji
preferencji krajów członkowskich i ochrony rynków przed importem z zewnątrz
solidarności finansowej - wspólne, solidarne ponoszenie kosztów prowadzenia WPR
Dwa komponenty WPR:
- system organizacji rynków rolnych
- system wspierania przemian strukturalnych w rolnictwie i na obszarach wiejskich
INSTRUMENTY WPR:
- wspólne ceny rolne - główny regulator dochodów rolniczych - ustalane na poziomie wyższym niż ceny rynkowe - w ich skład wchodzą:
• ceny interwencyjne - zapobiega nadmiernemu spadkowi cen w okresie zwiekszonej podaży na prod. rolne. Obowiązuje kilka miesięcy w roku i jest gwarantem dla producenta, że nie dostanie mniej kasy, niż ona wynosi.
• ceny docelowe - służą do kalkulowania innych cen rolniczych
• ceny bazowe - ceny bazowe, pozwajalą na osiągnięcie spodziewanego zysku bez tworzenia nadwyżek żywności
• ceny wyjścia - stosowana w obrocie z podmiotami spoza UE. Cena minimalna stanowiąca podstawę do uruchomienia dopłat celnych
- interwencyjny skup produktów rolnych - stabilizacja wspólnego rynku. Obecnie coraz bardziej zaostrzone wymogi dotyczące jakości i czasu - takie same w całej UE.
- dopłaty za prywatne przechowywanie prod. rolnych - celem utrzymywanie równowagi na rynku produktów rolno-spożywczych poprzez czasowe niewprowadzanie na rynek produktów.
- limitowania produkcji rolnej
• kwotowanie produkcji - ustalenie górnego pułapu produkcji dla poszczególnych producentów - przekroczenie granicy może skutkować utratą gwarancji cenowej - jest niesprawiedliwy, bo utrudnia wejście na rynek nowym wytwórcom
• wyłączenie gruntów z produkcji rolnej i zalesianie - powiązane z systemem dopłat rekompensujących
- dopłaty bezpośrednie
- subwencjonowanie konsumpcji i przetwórstwa - mają na celu powiększenie rynku zbytu i zagospodarowanie nadwyżek produkcyjnych poprzez stworzenie dodatkowego popytu
- handel zagrancziczny - regulacje mają na celu stabilizację handlu wewnętrznego Aby to uzyskać stosuje się następujące INSTRUMENTY:
• wydawanie i rozliczanie pozwoleń na przywóz i wywóz świadectw refundacji
• wypłacanie refundacji wywozowych
• naliczanie opłat wywozowych
• nakładanie kar administracyjnych
• pobieranie ceł i opłat wwozowych
TRZY RODZAJE CEŁ:
- ad valorem - oparte na stałych stawkach procentowych
- preferencyjne - mają obnizone stawki i są stosowane wobec państw, z którymi UE ma umowy podpisane
- dodatkowe - nakładane na importerów, gdy cena światowa jest niższa niż cena wyjścia
SUBWENCJONOWANIE - sprowadza się do stosowania dopłat eksportowych (wszystkie rynki są nimi objęte, stawki jednakowe) i opłat eksportowych (zniechęcenie producentów do eksportu dóbr deficytowych)
LICENCJE - (importowe/exportowe) - służą kontroli wymiany z państwami trzecimi
PROMOCJA - miękki mechanizm WPR - wsparcie działań promocyjnych i informacyjnych na rynkach wybranych produktów rolnych
PODMIOTY INTERWENIUJĄCE:
ARR - Agencja rozwoju Rolnego
AriMR - Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
ZAGRANICZNA POLITYKA GOSPODARCZA
Z.P.G. - to świadome oddziaływanie państwa na stosunki gospodarki narodowej z zagranicą. Pozostaje w ścisłym związku z polityką pieniężną, walutową i zatrudnienia.
ZPG ma za zadanie wspomagać lub hamować wymianę międzynarodową. Wyróżniamy jej dwa rodzaje:
- protekcyjna - ochrona rynku i rodzimych przedsiębiorców przed konkurencją z zagranicy. Przeciwdziałanie napływowi konkurencyjnych towarów, kapitału czy siły roboczej.
- aktywne wspieranie eksportu - stwarzanie dogodnych warunkóe do ekspansji na obce rynki
- zapewnienie jak najwiekszych jednostronnych korzyści wymiany handlowej (cel utopijny)
W skrajnej postaci dąży do AUTARKII -samowystarczalności kraju i rezygnacji ze stosunków z zagranicą - z reguły prowadzi do kryzysu gosp.
- polityka wolnego handlu - działania państwa mające na celu zniesienie istniejących ograniczeń dla międzynarodowej wymiany towarów, usług i przepływu czynników produkcji - nie ułatwia swojej gospodarce ekspansji, aby nie wywołać reakcji innych krajów
OBECNIE: obie polityki nie są stosowane w postaci czystej.
TEORIE HANDLU ZAGRANICZNEGO:
Teoria Kosztów Absolutnych - podstawą specjalizacji międzynarodowej są absolutne różnice kosztów wytwarzania dóbr mierzone nakładami pracy. Gdy jeden kraj wytwarza pewne dobra taniej niż inny, to pojawia się wymiana handlowa. Dobrze wyjaśnia dlaczego handluje się surowcami i prduktami rolnymi.
Teoria Kosztów Komparatywnych /względnych/ - każdy kraj powinien skupić się na produkcji i eksporcie tych dóbr, których względne koszty produkcji są niższe niż w innych krajach, a uzyskane dzięki temu srodki przeznaczyć na import towarów, które są taniej produkowane za granicą. Wystarczającą podstawą dla osiągnięcia korzyści jest występowanie przewagi względnej po stronie jednego z państw. Wg teorii każde państwo powinno specjalizować się w produkcji dóbr wytwarzanych relatywnie taniej.
W celu weryfikacji konieczne jest uwzględnienie kursu walutowego.
Trzy sposoby zwiększenia konkurencyjności państwa:
- podejmowanie działań zwiększających wydajność pracy
- obniżanie kosztów pracy z pktu widzenia przedsiębiorstw
- oddziaływanie na aktalny kurs walutowy
Teoria Obfitości Zasobów - ceny czynników produkcji zależą od ich dostępności w danych krajach. Gdy czynnik jest dostepny w danym kraju, to produkt jest tańszy = bardziej konkurencyjny. Kraj powinien exportować produkty, które wykorzystuja obficie dany czynnik (tam gdzie tania praca - produkty pracochłonne, gdzie duży kapitał - kapitałochłonne)
Teoria Luki Technologicznej - głównym czynnikiem decydującym o strukturze handlu jest postęp techniczny. Kraje o wysokiej technologii mają przewagę czasową nad innymi i są lepszymi eksporterami. Kraje z tyłu eksportują natomiast produkty standardowe. Dochodzi do wymiany między tego rodzaju krajami - wymiany międzygałęziowej. Pomiędzy krajami rozwiniętymi natomiast dochodzi do wymiany wewnątrzgałęziowej
Bilans handlowy - wykład