WYKŁAD 1

WYKŁAD 1

Przyroda - środowisko, natura ( ożywiona i nieożywiona)
Różnorodność biologiczna-jest to rozmaitość form życia na Ziemi lub na danym jej obszarze ( np. kraj, region, park narodowy, nadleśnictwo) rozpatrywana na różnych poziomach organizacji przyrody

genetycznym
gatunkowym
ekologicznym
krajobrazowym

Najlepiej jest rozwinięta na poziomie gatunkowym

Zasoby leśne- ogół składników lasu możliwych do określenia ilościowego, obejmujący elementy biocenozy, rośliny, zwierzęta, grzyby i mikroorganizmy, a w szczególności drzewostany, runo i zwierzynę łowną

Różnorodność gatunków organizmów

Gatunki oznaczone E Gatunki nieoszacowane NE

o niedostatecznych danych DD
o dostatecznych danych AD

gatunki wymarłe E

wymarłe całkowicie EX
wymarłe w wolnej przyrodzieEW

gatunki zagrożone T

krytycznie zagrożone CE
zagrożone EN
narażone VU

gatunki niezagrożone LR

zależne od ochrony CD
bliskie zagrożenia NT
najmniejszej troski CN

Bioróżnorodność gatunkowa w Finlandii

potencjalnie występujących 50 000 szt. 100%

zarejestrowanych 43 000szt. 86 %

leśnych 23 000szt. 46%

o dostatecznych danych 18 000szt. 36%

na czerwonej liście 1 692szt. 3,4%

leśnych na czerwonej liście 805szt. 1,6%

zagrożonych i narażonych 0,5%

Na świecie istnieje rejestracja nowych gatunków. Są one wpisywane do katalogu w Anglii, w którym znajduje się 1,7mln. gatunków organizmów.

Na świecie istnieje około : 5,8,33,50,80mln. gatunków (najbardziej prawdopodobne jest 33mln. gat. ) organizmów ( wg różnych szacunków). Stan rozpoznania jest przerażająco skromny. Znamy bowiem (zależnie od szacunków) 30,40 % , a nawet 2% organizmów.

Na przestrzeni 4,5mld. lat przewinęło się co najmniej 500mln gat. organizmów. Zamieranie gatunków jest normalnym procesem , który odbywa się stale. Jednak tempo ekstynkcji jest zdecydowanie większe niż kiedyś. Ginięcie gat. jest normalnym procesem ewolucyjnym.

Zestawienie gat. zarejestrowanych w Polsce

mikroorganizmy 1200 gat.

grzyby 6600 gat.

rośliny

glony 28130 gat.

mszaki 910 gat.

paprotniki 67 gat.

naczyniowe 2189 gat.

zwierzęta

pierwotniaki 1015 gat.

bezstrunowce 31427 gat.

strunowce 624 gat.

ogółem 72162 gat.

Bioróżnorodność Polski jest jeszcze dość wysoka. W Polsce występuje 38 gatunków drzew leśnych. W Finlandii , Szwecji 19 gat. , w Pd Europie 80 gat.

W Polsce jest 2468 gat. roślin naczyniowych i 613 gat. zwierząt kręgowych , stanowi to 4% organizmów występujących w naszym kraju.

Bioróżnorodność w Europie

2500 gatunków habitatów - zespołów roślinnych, a bioróżnorodność gatunkowa wynosi około 200 tys. gatunków roślin i zwierząt.

Zagrożonych w Europie jest :

15% ptaków

30%płazów

42%ssaków

45%gadów

Gdy przyjmiemy istnienie 5mln gat. to do tej pory zidentyfikowano tylko 34%, wg innych wyliczeń 14% lub 6%, 3% czy też 2% bioróżnorodności świata.

W Polsce - zwierzęta kręgowe 613 gat. z czego

ryby 125 gat.

płazy 18 gat.

gady 9 gat.

ptaki 361 gat.

ssaki 100 gat.

Czerwona księga zagrożonych zwierząt w Polsce zawiera 25% gat.

Rośliny naczyniowe 2468 gat. , z czego

2096 (85%) gat. to gat. rodzime

372 (15%) gat. trwale zadomowione

W lasach występuje około 605 gat. (30%) z czego

301 tylko w lasach

304 także w lasach

Udział drzew i krzewów to 2 i 7%

Czerwona lista - leśna bioróżnorodność to 30 % wszystkich gatunków czyli 30 tys. gat. z czego :

30% rośliny naczyniowe

60% zwierząt kręgowych

80% grzybów wielkoowocnikowych

Leśnicy działając na 28% powierzchni kraju odpowiadają za 65% bioróżnorodności Polski

Leśna bioróżnorodność ekologiczna

wyróżnia się 26 typów siedliskowych lasu

na 365 zespołów roślinnych 50 to zespoły leśne, 100 podzespoły, 150 warianty geograficzne.

na terenach nizinnych mamy

siedliska ubogie i bardzo ubogie 72 %

średnio żyzne 14%

żyzne 14%

na terenach wyżynnych i górskich mamy:

siedliska ubogie 16%

średnio żyzne 21%

żyzne 63%

Bory zajmują 32 % siedlisk, bory mieszane 30%, lasy mieszane 18%, lasy 20%.

siedliska suche 2%, świeże 85%, wilgotne 10%, a bagienne 3%.

Tylko 43% nadl. posiada szczegółowe mapy gleb i siedlisk leśnych.

Leśna bioróżnorodność krajobrazowa

149 mezoregionów przyrodniczo leśnych

59 dzielnic

8 krain ( Bałtycka, Mazursko Podlaska, Wielkopolsko Pomorska, Mazowiecko Podlaska, Śląska, Wyżyn środkowopolskich, Sudecka, Karpacka).

Na borze suchym w Borach Tucholskich występuje 400-600 gat. organizmów. Na lesie wilgotnym w Puszczy Białowieskiej bytuje 8000-10000 gat. organizmów. Leśne siedliska żyzne i wilgotne dają szansę życia 20 razy większej ilości gat. niż siedliska ubogie i suche, choć tylko 4-krotnie przewyższają w produkcji biomasy w t/ha/rok.

Ochronę dzieli się na

obszarową

indywidualną

gatunkową

WYKŁAD 2

Ochrona środowiska w Unii Europejskiej

1 lepiej zapobiegać niż leczyć

2 oddziaływanie na środowisko powinno być uwzględnione w możliwie najwcześniejszym stadium podejmowania decyzji

3 trzeba unikać eksploatowania przyrody powodującego naruszenie równowagi ekologicznej

4 należy podnieść poziom wiedzy naukowej , by podejmować właściwe decyzje

5 koszty zapobiegania i usuwania szkód ekologicznych powinien ponosić sprawca zanieczyszczeń

6 działania w jednym państwie nie powinny powodować pogorszenia stanu środowiska w innym państwie

7 polityka ekologiczna państw powinna uwzględniać interesy państw rozwijających się

8 ochrona środowiska jest obowiązkiem każdego , ważne jest rozwijanie w każdym kierunku

Ochrona dzieli się też na :

ścisłą - chronimy przebieg procesów fizjologicznych

częściową - czynności służące celowi ochrony

krajobrazową - nie ma tam przemysłu , infrastruktury, torów kolejowych, fabryk itp.

Dzielimy ją w zależności od tego jaki organ ją chroni

Państwa ( rządowa, LP)

wojewódzka

samorządowa (gminna)

społeczna

Ochrona obszarowa

Polityka ekologiczna Państwa z 1991r.

od roku 2000 30% pow. kraju będzie pod ochroną (31,1%)

W Polsce do ochrony obszarowej w 1997r zaliczano:

Parki Narodowe 1,2%

rezerwaty przyrody 0,5%

Parki Krajobrazowe 7,7%

obszary chronionego krajobrazu 21,6%

BPN w 1921 r powstało nadleśnictwo - rezerwat

Od 1975r mamy wzrost powierzchni chronionej w Polsce

Polska 31,1%

województwo powierzchnia w % powierzchni województwa

Warmińsko - Mazurskie 53,1%

Świętokrzyskie 50,9%

Łódzkie 16,3%

Dolnośląskie 20,1%

Lubelskie 22,7%

Małopolskie 29,1%

Mazowieckie 29,7%

Opolskie 28,0%

Podkarpackie 47,6%

Podlaskie 32,0%

Śląskie 20,9%

Lubuskie 36,7%

Wielkopolskie 31,3%

Zachodniopomorskie 20,2%

Kujawsko - Pomorskie 31,0%

Parki Narodowe w Polsce

PN to obszar chroniony wyróżniający się szczególnymi wartościami naukowymi , przyrodniczymi , społecznymi , kulturowymi, wychowawczymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1 000 ha , na którym ochronie podlega całość przyrody i swoiste cechy krajobrazu. Przyrodnicy podają także , że tak naprawdę tylko 1,0-2,0% powierzchni kraju zajmują Parki Narodowe.

Pierwsze Parki Narodowe powstawały na świecie już od 1795r. (Yellowstone) . W Polsce od 1921r. Białowieski PN i Czarnochora na Ukrainie.

22 PN na 1% powierzchni kraju.

Planowane są : Mazurski ( nadl. Pisz, nadl. Strzałowo)

Turnicki (nadl. Bircza)

Jurajski

Obecnie istnieją następujące PN:

Biebrzański, Narwiński, Białowieski, Drawieński, Wielkopolski, Poleski, Kampinoski, Roztoczański, Pieniński, Świętokrzyski, Ojcowski, Karkonoski, Gór Stołowych, Gorczański, Babiogórski, Bieszczadzki, Magurski, Tatrzański.

Na liści światowego dziedzictwa ludzkości znajduje się Białowieski PN.

M&B - rezerwaty biosfery(8 PN) : Babiogórski, Białowieski, Karkonoski, Kampinoski, Słowiński, Tatrzański, Woliński.

Parki Transgraniczne - Karkonoski, Białowieski, Tatrzański, Pieniński, Bieszczadzki.

Terenów błotno - wodnych: Biebrzański, Słowiński

Konwencja Ramsarska (parki objęta konwencją o obszarach wodno - błotnych)

W 7 z 22 parków są konflikty społeczne( np. Tarzański, Białowieski)

Rezerwaty przyrody 1251 szt:

faunistyczne (129), florystyczne (147), krajobrazowe (105), leśne (630), wodne (24) , torfowiskowe (125), przyrody nieożywionej (32), słonoroślowe (3),

Rezerwaty przyrody to najstarsza forma ochrony przyrody.

Rezerwat Cisy Staropolskie - nadl. Zabrzenica , Bory Tucholskie , ma co najmniej 170 lat. Na tym terenie był wojewódzki konserwator przyrody Hugo Konwenc , który chronił obszar rezerwatu.

Rezerwat Pamiątka Pieniacka i Rezerwat lipowy w Muszynie.

Pod koniec XIX w było 340 rezerwatów w Polsce. Teraz jest ich 1251. Powinno ich być ok. 1600-1700 rezerwatów . Powinno to być 0,6-0,8 % powierzchni Polski.

Rezerwat koło Torunia - Las Piwnicki - nic w nim nie robiono. Wypadła So, potem Db. Powstał zapust grabowy. Teraz rezerwatem być nie może. Rezerwat nie jest elementem stałym, gdy już nie spełnia funkcji musi być skreślony z listy.

Puszcza Bukowa - (koło Szczecina) nadl. Gryfino. Okazało się , że teren był zalesiony przez człowieka (Cystersi) . Cystersi zalesili ten teren, a potem był dolesiony przez leśników niemieckich. Obecnie jest uważany za obszar wyjątkowo cenny , naturalny i piękny.

Nadl. Lubusko - na obszarze 1,5 ha jest stanowisko bardzo cienkiej So. Brak odnowienia , nie opłaca się zatem robić tam rezerwatu, bo nie ma planów dalszego zagospodarowania.

Rezerwat musi być obiektem o szczególnych walorach przyrodniczych , musi być pomysł dalszego wykorzystywania i cel ochrony. Stworzony wg koncepcji sieci optymalizacyjnej.

PN powołuje Prezes Rady Ministrów - główną przeszkodą jest zawsze Ministerstwo Finansów. Rezerwaty powoływał Minister Ochrony Środowiska , obecnie powołuje je wojewoda.

Parki Krajobrazowe

Mamy około 120 Parków Krajobrazowych, które obejmują 8% powierzchni Polski. Parki to próba zabezpieczenia obszarów o pewnych unikalnych walorach przyrodniczych, ale także turystycznych, wypoczynkowych , rekreacyjnych itp. Jest ich 2482,2 ha, co stanowi 7,94% powierzchni Polski. W tym lasy to 1316,8 tys. ha , użytki rolne 900,9 tys. ha, wody 100,3 tys. ha.

120 Parków Krajobrazowych obsługuje nieco ponad 400 osób, czyli na jeden PK przypada średnio około 4 osób. Część o PK wydaje foldery, mapy, mapy szlaków. Chronione są też zabytki.

Obszary Chronionego Krajobrazu

Mamy ich 401 i zajmują powierzchnię 6840,2 tys. ha, co stanowi 21,9 % powierzchni Polski.

W tym lasy 2931,7 tys. ha, użytki rolne 3275,5 tys. ha, wody 306,6 tys. ha.

Ochrona i konserwacja Zabytkowego Krajobrazu Kulturowego

ZKK jest w Polsce 15. Są to obszary cenne archeologicznie i kulturowo : Kazimierz dolny, Ojców, Cedynia, Żuławy Wiślane, Tyniec.

Lista Światowego Dziedzictwa Kulturowego : Kraków, Wieliczka, Oświęcim, Warszawa, Białowieski PN, Toruń, Malbork,

Obszar Zielonych Płuc Polski - Suwalskie, Olsztyńskie, Białostockie, Łomżyńskie, Ostrołęckie, Ciechanowskie i część Siedleckiego , Toruńskiego i Elbląskiego.

Wykład 3

W 1980 r 3,5% powierzchni Polski było objęte jakąś formą ochrony.

1990 19,4%

1999 31,1%

Wszystkie parki stanowią nieco ponad 1% powierzchni kraju, z czego

19,6% pod ochroną ścisłą

62% pod ochroną częściową

18,4% pod ochroną krajobrazową

Ochrona ścisła - chronimy swobodny przebieg procesów ekologicznych (powstrzymujemy się możliwie od wszystkich działań).

Ochrona częściowa - wykonujemy szereg działań podporządkowanych danemu celowi ochrony.

Ochrona krajobrazowa - chronimy krajobraz

Ochrona indywidualna

Należą tu : pomniki przyrody

stanowiska dokumentacyjne

użytki ekologiczne

zespoły przyrodniczo - krajobrazowe

* użytki ekologiczne - to fragment krajobrazu nie użytkowany przemysłowo, ani rolniczo. Jest ich w Polsce około 5830 obiektów. W tym wprowadzone uchwałą rady gminy 500 obiektów

*stanowiska dokumentacyjne 107 obiektów na powierzchni 0,8 tys. ha (rada gminy 10 obiektów).

*zespoły przyrodniczo - krajobrazowe 138 obiektów na powierzchni 59,8 tys. ha. (rada gminy 72 obiekty).

Stanowiska dokumentacyjne to miejsca interesujące z punktu widzenia geologicznego: odkrywki glebowe, głębokie wykopy ukazujące budowę geologiczną , profil glebowy, występowanie skał, minerałów. To także byle kamieniołomy cenne z uwagi na dydaktykę. Złoty stok - kopalnia przekształcona na muzeum. Najwięcej występuje w Pd Polsce.

Zespoły przyrodniczo - krajobrazowe z elementem historycznym - pałac , zamek z otaczającym parkiem. Są to elementy ochrony indywidualnej.

*Pomniki przyrody - pojęcie to po raz pierwszy zastosował Humboldt (1827) . Pomnikiem przyrody przede wszystkim jest drzewo. Obecnie jest ich ponad 33 tys. obiektów:

1. pojedyncze drzewa 25933

2. grupy drzew 4664

3. aleje 756

4. głazy narzutowe 1085

5. skały, groty, jaskinie 793

duże zasługi w promowaniu pomników przyrody w województwie pomorskim miał Hugo Convenc (odpowiednik dzisiejszego konserwatora przyrody).

W 1934r. państwowa rada ochrony przyrody rozpisała konkurs na najstarsze, najbardziej znane pomniki przyrody. Pomnikiem nr 1 został dąb „Bartek” w Bartkowie koło Zagnańska.

Najstarsze drzewa w Polsce - Cezary Pacyniak - pracownik katedry botaniki w Poznaniu.

Najstarszym drzewem w Polsce jest- Cis w Henrykowie Lubańskim (1260 lat), ponad 5m obwodu, w środku wypróchniały.

Dąb Chrobry w nadl. Szprotowa(600-700 lat).

Dąb Baubis na Litwie miał ponad 1000 lat.

Rozpatrując gatunkowa najwięcej drzew pomnikowych to dęby i lipy. W rejestrze jest więcej wpisów dębów, ale więcej jest lip ( więcej sztuk). Pojedynczych drzew byłoby około 180 tys.

Drzewo, aby zostało uznane za pomnikowe musi mieć odpowiednie wymiary, charakteryzować się niezłą zdrowotnością , mieć wartość społeczną (oglądane, podziwiane przez turystów), mieć wartość historyczną (coś się pod nim wydarzyło), kultową (dąb w Kadynach, „Św. Wojciech”, dąb Barzyńskiego - mityczne wydarzenia), musi mieć wartość przyrodniczą , aby mogło zostać uznane za pomnikowe.

Najstarsze drzewa to sosny ościste mające 5-6 tys. lat, są też martwe pnie mające 7 tys. lat. Krzewinki typu Vaccinium w Ameryce Pn. 16 tys. lat. Najwyższe drzewa w Polsce to jodły 56-58 m , w Suchej Beskidzkiej jest pniak drzewa które miało wys 58m.

Najwyższe drzewa to eukaliptusy królewskie 150m. Najgrubsze drzewa to Metasekwoje (Meksyk) ponad 40 m obwodu, 820 m grubizna drzewa.

Najgrubsze w Polsce Topola biała w Lesznie ponad 13m na wysokości 10 cm. Na wysokości 50cm - dęby.

Największymi organizmami na ziemi są metasekwoje mające 6 tys. kg (korzenie , pień, konary, igliwie) „Kasztan stu koni „ na Sycylii

Obszary funkcjonalne - zielone płuca Polski, Leśne Kompleksy Promocyjne (10 wyznaczonych w Polsce: Puszcza Białowieska, Kaszubska, Kozienicka, lasy Janowskie, lasy Gostynińsko-Wrocławskie, lasy Żywieckie, Puszcza Lubuska, Bukowa i lasy Goleniowskie, lasy Rychtalskie, Bory Tucholskie)

-ochrona bioróżnorodności

-funkcja rekreacyjna i turystyczna

-spełnia zadania społeczne

WYKŁAD 4

Gatunkowa ochrona przyrody

Od 1859r. istnieje w Polsce. Był to akt wykonawczy w ustawie lasowej z 1852r. Wziął pod ochronę gatunkową dwa zwierzęta tatrzańskie : kozica i świstak.

W Polsce król zakazał polowań na bobry , ale nie dla jego ochrony, tylko w celu zagwarantowania sobie praw na wyłączność.

Obecnie w wielu krajach są różne listy oparte na różnych systemach ochrony. Teraz ochrona gatunkowa jest wprowadzana tylko w celu zagwarantowania utrzymania bioróżnorodności i zachowania gatunku.

Grzyby w Polsce są pod ochroną od 1983r. Lista chronionych gatunków została uaktualniona w 1995r. i w tej wersji obowiązuje obecnie.

Gatunek rzadki nie zawsze musi być chroniony. Niektóre gatunki zawsze były rzadkie gdyż wymagają specyficznych siedlisk, środowisk, klimatu, gleb itp. Pomimo wpisania go na listę gatunków chronionych nigdy nie stanie się gatunkiem pospolitym i zawsze będzie rzadkim.

W ochronie gatunkowej występują problemy systematyczne (konkretna nazwa gatunku), społeczne (nie da się nauczyć społeczeństwa wszystkich gatunków chronionych). Są gatunki przywleczone, obce (czy je chronić?), nie wzbudzające zainteresowania społeczeństwa (nie trzeba ich chronić , bo nic im nie grozi). Są też gatunki których nie znamy na tyle, aby wiedzieć jak je chronić. Nie wiemy czego im potrzeba, aby mogły przetrwać i nie wyginąć. Często nasz stan wiedzy jest zbyt skromny, i nawet gdybyśmy chcieli chronić daną roślinę (grzyba, zwierzę), to nie wiemy jak to czynić.

Prawo rybackie , łowieckie, ustawa o ochronie zwierząt z 1999 roku (metody hodowli zwierząt - dopuszczalne i niedopuszczalne, prawa zwierząt itp.). Rozporządzenie o ochronie roślin i zwierząt z 1995 r. jest rozporządzeniem wykonawczym do ustawy o ochronie z 1991 roku.

Ochrona całkowita- ogólny zakaz zrywania , zbierania, niszczenia, przenoszenia, płoszenia, strzelania itp.

Ochrona częściowa - użytkowanie pod kontrolą, na podstawie wystawianych zezwoleń w okresach pozwalających na zbiór, lub inne użytkowanie. Ochrona przyrody nie może opierać się na wyczuciu, nakazach, zakazach, dobrych chęciach, wymysłach itp. Musi być oparta na prawie międzynarodowym, krajowym i zwyczajowym.

Prawo międzynarodowe - konwencje 180 (prawo twarde) przyjęta stają się prawem w kraju który je ratyfikował

miękkie- mogą być respektowane, albo nie.

KONWENCJE:

1 Konwencja Ramsarska z 1971r. (Iran) - dotyczyła obszarów błotno-wodnych mających znaczenie międzynarodowe jako środowiska życia ptaków wodnych. Dane miejsca są wzięte pod ochronę w celu utrzymania środowiska i użyteczności dla ptaków. Są to obszary:

- Biebrzański Park Narodowy

-Słowiński Park Narodowy

- Rezerwat Stawy Milickie

- Rezerwat Słońsk

- Jezioro Siedmiu Wysp

- Jezioro Świdwie

- Jezioro Karaś

- Jezioro Łuknajno

2 Konwencja Waszyngtońska z 1973r. (CITES) o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami zagrożonymi wyginięciem.

WYKŁAD 5

Filmy: grzyby; stare drzewa pomnikowe

WYKŁAD 6

Prawne organy ochrony przyrody

Instytut ochrony środowiska w Warszawie na ulicy Kruczej, wydaje teksty konwencji. W danym kraju są sekretariaty poszczególnych konwencji (zwykle 1 osoba znająca się na danej konwencji).

Konwencja o zachowaniu różnorodności biologicznej (92`) Co najmniej 40% farmaceutyków jest pochodzenia zwierzęcego lub roślinnego. Kraje posiadające te surowce są najczęściej biedne, więc nie stać ich na wyprodukowanie lekarstw ze swoich zasobów (droga technologia produkcji)/ Kraje te wyprzedają zwoje surowce za bezcen - są wykorzystywane przez kraje bogatsze - tzw. ekoimperializm. Konwencja z 92` miała służyć finansowemu wsparciu państw biednych, aby i one miały udziały w zyskach. Konwencja ta jednak nie ma praktycznego znaczenia finansowego - spowodowała tylko (aż) ogromne wylansowanie słowa „bioróżnorodność” - zdano sobie sprawę z tego, jak cenna dla świata jest owa bioróżnorodność. Konwencja próbuje nadać wartość wszystkim żywym organizmom dla dobra ludzkości. Próbuje nadać poszanowanie wszystkim organizmom - użytecznym jak i tym szkodliwym.

Implementacja - wdrożenie do życia pewnych sformułowań. Kraje bogate muszą szanować bioróżnorodność swoich biedniejszych sąsiadów.

Konwencja bostońska (79`) Konwencje europejskie o ochronie imigrujących gatunków dzikich zwierząt. Daje ona podstawę do porozumienia krajom przez granice, których migrują zwierzęta (ryby, ptaki, duże ssaki - żubry, jelenie)
Konwencja berneńska (79`) O ochronie dzikiej przyrody i siedlisk. Reguluje prawne aspekty związane z tą problematyką.
Przy podejmowaniu różnych działań na rzecz ochrony przyrody o zasięgu europejskim (lub szerszym) organizatorzy często opierają się na różnych konwencjach, czy to o zasięgu europejskim czy globalnym
Paneuropejskiej Sieci Ekologicznej - są wykorzystywane różne instrumenty prawne globalne, paneuropejskie, regionalne dzikich ptaków, Dyrektywa w sprawie ochrony siedlisk naturalnej fauny i flory). Każdy kraj europejski (UE) powinien mieć taką sieć (Ekonet), która wejdzie w zakres sieci ogólnoeuropejskiej.
Prawo Polskie Ustawa o Ochronie Przyrody z 1991r. + fachowe komentarze - najnowszy z 1999r. Ustawa jest aktem sejmowym, a minister daje szczegółowe rozporządzenia. Aktualnie pracuje się nad nowelizacją ustawy.
Prawo miękkie (np. deklaracje) - wytyczne, a nie dokumenty prawne, niekiedy tylko „deklaruje chęci”

Deklaracja o ochronie lasów, Rio de Janeiro (1992)
Deklaracja helsińska o ochronie lasów w Europie (1993)
Agenda 21, Rio (1992) - dokument przygotowany przez fachowców
Deklaracja z Maastricht - o ochronie spuścizny przyrodniczej Europy (1993)
Dokumenty końcowe ogólnoeuropejskiej konferencji ministrów ochrony środowiska w Lucernie (1993)
Inne.

Postanowienia prawa miękkiego są trudne do wynegocjowanie i późniejszego wyegzekwowania (np. sprawa zmniejszenia emisji przemysłowych). Niekiedy deklaracje i inne akty są postanowieniami wstępnymi poprzedzającymi uchwalenie konwencji.
Nie można jeszcze uchwalić globalnej konwencji o ochronie lasów z uwagi na sprzeciw pewnych biednych krajów, żyjących z eksploatacji lasów (np. Brazylia), Które nie zgadzają się na przyjęcie standardów europejskich w gospodarce leśnej (np. pozyskanie poniżej 60% przyrostu rocznego). ONZ powoli pracuje nad taką konwencją, ale jednak światu niezbędne i kiedyś na pewno powstanie.
Prawa zwyczajowe: związane najczęściej z pewnymi nakazami i zakazami religijnymi. Najlepiej widać to w judaizmie. Zasady zabijania i zjadania określonych zwierząt zawarte są w Starym Testamencie i Żydzi stosują się do nich. W Polsce zwyczajowo od wieków chroni się bociana. Tradycyjnie nie zjada się koniny. Nie znaczy to jednak, e te zwierzęta są darzone szacunkom w innych krajach i vice verso (np. święta krowa w Indiach).
Struktury Państwowe Ochrony Przyrody

- KZPN - podlega Ministerstwu środowiska (1600 pracowników parków narodowych)

- Parki Krajobrazowe - podległe wojewodom (czyli administracji rządowej ) 400-450 pracowników.

- Po doliczeniu Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody pracowników dużych rezerwatów przyrody, pracowników Wydziałów Ochrony Środowiska, Urzędów Wojewódzkich byłoby 2400 pracowników rządowych zajmujących się ochroną przyrody.

Zakres samorządowy: Nie ma ściśle wyodrębnionych pracowników i pieniędzy na ochronę przyrody; w gminach niekiedy bywają pracownicy zajmujący się ochroną przyrody. To struktura jest zatem pusta.
Struktury społeczne ochrony przyrody Instytut Na Rzecz Dzikich Ekorozwoju w 1997 r. przedstawił struktury społeczne w Europie zajmujące się ochroną przyrody. W Polsce organizacji społecznych tego typu jest dużo, ale „cierpią” na brak pieniędzy, a co za tym idzie mają ograniczone możliwości decyzyjne. WUSA organizacje społeczne są dosyć bogate i stać je na wykup z rąk prywatnych cennych przyrodniczo obszarów, albo na podpisanie z właścicielem ziemi umowy o zaniechaniu prac gospodarczych. Niekiedy osoby prywatne robią darowizny na rzecz tych organizacji lub zapisują im swoją ziemię w spadku. Organizacje biorą tereny cenne w dzierżawę. Struktury społeczne uzupełniają formy państwowe i samorządowe.

WYKŁAD 7

Centrum Prawa Ekologicznego - Aarhus 1999r.
Konwencja o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska były utajnione. Obecnie są już dostępne dla ludności. W Polsce do 1975 r. wszystkie sprawy dotyczące środowiska były utajnione. Obecnie ją już dostępne dla ludności.
Edukacja ekologiczna Społeczeństwo dość skromną ma wiedzę na temat ochrony środowiska. Dlatego też należy wprowadzić edukację ekologiczną. Ochrona środowiska jest obowiązkiem każdego człowieka i dlatego każdego trzeba do niej przygotować

EDUKACJA LEŚNA SPOŁECZEŃSTWA

szkolna (formalna) pozaszkolna (nieformalna)

0x08 graphic

0x08 graphic

ogólna profesjonalna administracyjna instytucje i organizacje

0x08 graphic

i instytucje leśne nieleśne

- przedszkole specjalistyczna kompleksowe - dom rodzinny

- szkoła podstawowa - tech. leśne - studia nieleśne - kościoły, ruchy

religijne

- szkoła średnia - studia leśne - kursy specjalistyczne - ruchy ekologiczne

- szkołą wyższa - studia podyplomowe- uniwersytety otwarte - środki masowego

przekazu

- doktoranckie - urzędy, ośrodki

edukacji ekologicznej

- LP, LKP, RDLP, - GDLP,

- PN, PK.

Instytucje nieformalne do przekazywania wiedzy o ochronie środowiska:

- dom rodzinny

- kościoły, ruchy, religijne

- ruchy ekologiczne

- środki masowego przekazu

- ośrodki edukacji ekologicznej

- urzędy ochrony przyrody

- LP, LKP, RDLP, GDLP, PN, PK.

Treści kształcenia - Cele nauki

- Co mamy mówić ?

- Jak mamy mówić ?

- Co do kogo mówić ?

- Co chcielibyśmy uzyskać ?

Etyka ekologiczna - nauka, jak powinniśmy żyć w zgodzie z dostępnym środowiskiem. Jest ona organizowana na różnych poziomach.

Etyka elementarna - minimum wymogów (70%)
Etyka wyższa - zbiór norm zalecanych, ale nie nakazanych (15%)
Duchowość ekologiczna - skłonność do kontaktu z przyrodą, czerpania z niej mądrości, wiara w radość płynącą z kontaktu z przyrodą (5%)
Mistyka ekologiczna - głębokie doświadczenie jedności życia całego świata , zachwyt, ekstaza przyrodą (św. Franciszek z Asyżu)(część promila)

Edukacja ekologiczna powinna dostarczać rzetelnej wiedzy o środowisku, przemawiać do wyobraźni rozbudować sumienie ekologiczne, wzbudzać chęć do działania na rzecz środowiska, rozbudzać wrażliwość na piękno i bogactwo natury.

- edukacja o środowisku (o lokalnych i globalnych problemach środowiska wraz z prawami nim rządzącymi)

- edukacja w środowisku (rozwoju umiejętności i praktycznej wiedzy)

- edukacja na rzecz środowiska

Kręgi poznania

1. Być - przeżycie

- kontakty społeczne

- stosunek do ludzi i przyrody

2. Uczyć się - wiedza

- doświadczenie

- odkrycia

- badania

3. Odważyć się - działanie bezpośrednie i pośrednie

- wytrwałość

- kreatywność

- samodzielność

W edukacji ekologicznej chodzi o doprowadzenie ludzi do etapu odważyć się.

Ogólne koncepcje edukacji ekologicznej

Nurt konserwatywny

wiedza biologiczna, chemiczna, geograficzna
przekaz obiektywnych informacji o stanie środowiska i praw nim rządzących
aspekty społeczne i gospodarcze mają mniejsze znaczenie
nie wartościuje się ocen

Nurt radykalny

łącznie elementów przyrodniczych ze społecznymi
bezpośredni kontakt z przyrodą
bioregionalizm, ekologia głęboka, nauka aktywności politycznej oraz samorządowej
Nurt umiarkowany

ścisłe powiązanie aspektów przyrodniczych ze społecznymi
wiązanie wiedzy z umiejętnościami i wartościami
celem edukacji jest akceptacja i wdrażanie zasad ekorozwoju

Filary współczesnej edukacji:

Uczyć się, aby żyć wspólnie (rozwijanie rozumienia bliźnich, historii, tradycji i duchowych wartości)
Uczyć się, aby wiedzieć (rozbudzanie potrzeb uczenia się przez całe życie)
Uczyć się, aby działać (rozwijanie kompetencji do radzenia sobie w nietypowych sytuacjach oraz umiejętności pracy grupowej)
Uczyć się, aby być (wykorzystanie wszystkich talentów: pamięć, fantazja, rozwój duchowy, myślenie, wyobraźnia, sprawność fizyczna, poczucie piękna, łatwość porozumiewania się z innymi ludźmi)

Ogólny cel edukacji leśnej - próba podniesienia poziomu świadomości społeczeństwa w odniesieniu do problemów ochrony środowiska.
Cele cząstkowe edukacji. nauczenie postaw zrównoważonego użytkowania lasu, uświadomienie o wielofunkcyjności lasu, pobudzenie do twórczego myślenia, do działania na rzecz umiarkowanego użytkowania lasu, kształtowanie między narodowej skłonności do ochrony, ochrona przed zagrożeniem pożarowym, przed zniszczeniem ściółki itp.

Najlepiej edukację leśną przeprowadzić w szkole podstawowej 5-6 klasy. Najlepiej byłoby spędzenie 1 dnia w lesie na ścieżce edukacyjnej sostosowanej do wieku dzieci i prowadzonej przez pracownika leśnictwa.

- sezon edukacyjny - ok. 40 dni (20 dni w maju,10 dni w czerwcu i 10 dni we wrześniu)

Kompetencje

standardy programowe - ogólne i szczegółowe metody, sposoby nauczania (co, komu, jak)
standardy osiągnięć - określenie poziomu wiedzy i kompetencji osiągnięć przez uczniów na kolejnych etapach wiedz nauczania (co uczeń ma wiedzieć, umieć po tym programie)
standardy sposobności - określenie kwalifikacji nauczających (co leśnik powinien mówić, organizacja nauki, warunki materialne i finansowe)

WYKŁAD 8

Wspólne wartości cywilizacji europejskiej

Prawa człowieka i godność osoby ludzkiej
Podstawowe swobody
Demokratyczna prawomocność
Pokój i dorzucenie przemocy jako środka do celu
Poszanowanie innych ludzi
Solidarność między ludzka
Zrównoważony rozwój
Równość szans
Zasada myślenia racjonalnego
Ochrona ekosystemów

Polityka ekologiczna państwa - 94`
Polska Polityka Kompleksowej ochrony Zasobów Leśnych
Polityka Leśna Państwa - kwiecień 97`
Zintegrowana osobowość

Organizacje ekologiczne, prasa, media

- Ochrona przyrody to interdyscyplinarna dziedzina nauki zajmująca się tą że ochroną pod względem różnych dyscyplin

Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie ul. Ariańska zajmuje się różnymi badaniami w 2 aspektach:

- Parki Narodowe

- Parki Krajobrazowe

wydaje czerwone księgi zwierząt zagrożonych, 45 pracowników naukowych. Twórcą był prof. W, Szafer

Zakład Ochrony Przyrody przy IBL w Warszawie to pierwsza organizacja ekologiczna

-Mamy 13 uniwersytetów = Uniwersytet kard. Wyszyńskiego, Wydziały biologii uniwersytetów, Wydziały biologii i ochrony środowiska, Wydziały leśne - na nich są komórki zajmujące się ochroną przyrody.

- ok. 950 osób - pracowników naukowych zajmuje się różnymi aspektami ochrony przyrody.

- ochrona przyrody była wykładana już od 1910 r. na U.J. PAN ma 106 komitetów Naukowych ze wszystkich dziedzin nauki - jest także Komitet ochrony przyrody

Publikacje z zakresu Ochrony Przyrody

„Ochrona przyrody” - A5 - rocznik PAN
„Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody” - kwartalnik
„Przyroda Polska” - miesięcznik popularno naukowy organ LOP
„Prądnik” - OPN (ojcowski)
„Roczniki Bieszczadzkie” - Bieszczadzki PN
„Klif” - Woliński PN
„Puszcza Kampinoska” - Kampinoski PN
„Bory Tuchokskie” - PN Borów Tucholskich
„Tatry” - Tatrzański PN
„Szeliniec” - PN Gór Stołowych
„Parki Narodowe”
„Aura”
„Chrońmy Przyrodę Ojczystą” - 2 miesięcznik
„Człowiek i Przyroda” - KUL - półrocznik

Istnieje od 80 do 200 czasopism zajmujących się problematyką ochrony przyrody
Instytut ochrony środowiska ul Krucza - Konwencje!

Kiosk w holu MOŚZNiL 4 piętro

„Natura”

„Naturopa”

Organizacje i towarzystwa zajmujące się ochroną przyrody jest 300 - 800 organizacji rządpwych, pozarządowych, religijnych, regionalnych, ogólnokrajowych itd.

BORE - Biuro Obsługi Ruchu Ekologicznego

„Zielone Brygady” - różnorodność poglądów

WYKŁAD 9

Historia Ochrony przyrody

- Fryderyk Skarbek - artykuły ekonomiczne

- Juliusz Brinken - dyrektor generalny lasów rządowych w 1830r. pisał, iż dla różnorakiego bezpieczeństwa lasów powinny należeć do rządu

- Zaborcy - Austria, Prusy i Rosja prowadząc politykę imperialną, wynaradawiając Polaków, sprzedawali lasy państwowe swoim obywatelom a pieniądze nie szły na użytek lasów, ale dla zaborców. Z drugiej strony często też odbierano lasy Polakom i oddawano je swoim „pupilom”.

W latach 90-tych XX w. Polskie Towarzystwo Leśne zabiegało o utworzenie Krajowego Funduszu, który mógłby służyć do wykupywania lasów z rąk prywatnych na własność kraju
W 1901 r. PTL dyskutowało, czy dla uniknięcia deforestacji nie należałoby lasów prywatnych objąć administracją państwową;
Gdy wartość materialną 1 ha lasu (grunt + drzewostan) ocenimy na 1 jednostkę to według danych niemieckich wartość funkcji publicznych i ochronnych tego 1 ha będzie wynosić 5-11 razy więcej. Funkcje publiczne i ochronne powstają tylko w kontakcie z ludźmi. Las ogrodzony, prywatny takich wartości nie posiada.
Po odzyskaniu niepodległości wydano na przełomie 1918/1989 r. rozporządzenie w sprawie utworzenia i organizacji urzędów ochrony lasów (także dla prywatnych właścicieli). Wieku leśników uważało to za pierwszy krok w upaństwowieniu lasów.
Uchwała z dnia 15 marca 1944 r. Rady Jedności Narodu Polskiego (podziemny Parlament RP) „O co walczy Naród Polski” w części dotyczącej przebudowy ustroju państwa „postanawia „lasy zostaną upaństwowione”
Las jako dobro zamienne za utracone mienie.

Ustawa o reprywatyzacji i rekompensatach (projekt z czerwca 1993r.)
Ustawa o reprywatyzacji i rekompensatach (projekt z listopada 1997r.)

Stanowisko PTL (kwiecień 1998r. )

„Lasy jako podstawowy element infrastruktury ekologicznej kraju nie mogą być prywatyzowane, nie mogą być przekazywane w naturze jako dobro zamienne za utracone fabryki, sklepy, apteki, młyny, kamienice, tartaki itd. bowiem zagrażałoby to bezpieczeństwu ekologicznemu państwa”.

Według wyliczeń IBL zostałoby objęte tym systemem 5 - 6 ml. ha lasów państwowych.

- Powstanie Ruchu Obrony LP (1998 styczeń 6)

Stanowisko z protestem do projektu ustawy o lasach.\

- wydziały leśne, szkoły rolnicze

- Komitet Nauk Leśnych PAN

- Państwowa Rada Ochrony Przyrody

- Liga Ochrony Przyrody

- itd.

Zmieniono ustawę na taką, że nawet największy właściciel mógł dostać w formie rekompensaty jedynie 5 ha lasu, resztę zaś w formie bonów.

- Propozycja zrobienia z LP spółki akcyjnej, zaś byli właściciele i spadkobiercy mają otrzymać odpowiednią ilość akcji

- Właściciele mają 1,4 mln ha, dlatego roszczą sobie prawo do 20% LP. Wymyślili sobie zatem, że w skarbie spółki powinno się znaleźć 140 ml zł

- Czysty zysk w LP jest 12 zł z ha, dlatego może oddać 1 mld zł (nie zaś 140 mld ).

- W spółce leśnej można by spodziewać się wyższych zarobków niż w LP. Można byłoby ubiegać się o 10-15% akcji prywatyzowanych lasów. Leśników jest ok. 36 tys. osób - zatem dostałoby ok. 20 ha na osobę

- Spółka akcyjna jest złym rozwiązaniem dla lasów głównie zysk, dużo cięć, nie robienie ścieżek, parkingów itp.

- Cena lasów jest obecnie 2-3 razy niższa niż w Unii Europejskiej