Gatunek	Występowanie	Budowa	Zarażenie	Rozwój	Chorobotwórczość	Wykrywanie	Zapobieganie i zwalczanie
Trypanosoma gambiense Świdrowiec gambijski	Krew i płyn mózgowo-rdzeniowy człowieka i niektóre zwierzęta, tropikalna Afryka	Postać: trypomastigota i epimastigota	Inwazyjna typomastigota W czasie: -ukłucia muchy tse-tse -łożysko-trypanosomoza wrodzona -transfuzja-trypanosomoza potransfuzyjna	Trypomastigota w osoczu krwi-limfa-płyn mózg. Trypomastigota inwazyjna też dla muchy tse-tse, zmienia się w epimastigota a w śliniankach w trypo.	Śpiączka afrykańska-trypanosomoza Ifaza:pasożyt w osoczu; gorączka,ból głowy II faza:pasożyt w płynie mózg. Zaburzenia psychiczne, stany pobudzeni ect.	Materiał: krew, punktat z mostka, osad płynu mózgowo-rdzeniowego Rozmaz bezpośredni Rozmaz utrwalony Preparat grubej kropli krwi	Niszczenie much tse-tse, unikanie miejsc wilgotnych, badanie krwiodawców na obszarach endemicznych
Leishmania donovani	Pasożyt człowieka i niektórych zwierząt w Azji S i E, ameryka Środ. I S, Afryka, M.Środziemne-rzadko	Promastigota i amastigota	Inwazyjna: promastigota Zarażenie w czasie ssania krwi przez moskita Phlebotomus lub wtarcie przez uszkodzoną skórę	U człowieka postać promastigota przekształca się w amastigota, jest to pasożyt watroby, sledziony i szpiku kostnego. Samica zaraża się od człowieka i w przewodzie pokarmowym przekształca się z amastigota w promastigota	Leiszmanioza narzadowa. Objawy: gorączka, powiększenie watroby i śledziony i ciemne zabarwienie skóry.	Materiał: miazga szpiku kostnego, watroby, sledziony i węzłow chłonnych. Rozmaz utrwalony i barwiony, metody hodowli, immuno i PCR	Niszczenie przenosicieli z rodzaju Phlebotomus i badanie krwiodawców na obszarach endemicznego wystepownia L. donovani
Gatunek	Występowanie	Budowa	Zarażenie	Rozwój	Chorobotwórczość	Wykrywanie	Zapobieganie i zwalczanie
Trichomonas vaginalis Rzęsistek pochwowy	Kosmopolityczny, monokseniczny pasożyt dolnych odcinków układu moczowo-płciowego człowieka U kobiet: pochwa, szyjka macicy, cewka moczowa U mężczyzn: napletek, żołędź, cewka moczowa, gruczoł krokowy.	Tylko trofozoit!!!! Polimorficzny-wiele kształtów: kulisty, gruszkowaty, elipsoidalny. Wielkość: 4-40mikrom Duże wrzecionowate jądro blisko przedniego bieguna komórki 5 kinetosomów- 4 wici wolne z przodu i 1 wic z tylu ster PELTA-struktura mikrotubularna półksieżycowata otaczjąca kanał okołowiciowy Błona falująca: -costa- włókno usztywniajace -aksostyl-paleczka osiowa -ziarnistości parakostalne i paraksostylne	Postać inwazyjna: trofozoit . Zarażenie bezpośrednie: Stosunek płciowy, poród, Zarażenie pośrednie: Narzędzia ginekologiczne, ręcznik, pościel	Rzęsistkowica-trichomonoza U mężczyzn głównie bezobjawowo, zpalenie napletka, żołędzi, cewki moczowej i pęcherza. U kobiet ostre, upławy, świąd krocza i pochwy		Materiał od kobiet: Wydzielina z pochwy, szyjki macicy U mężczyzn: wydzielina gruczołu krokowego, treść spod napletka, nasienie, mocz Preparaty trwałe, hodowle, diagnostyka serologiczna i PCR	Leczenie partnerów seksualnych zarażonych, badania kobiet w ciąży, przed zabiegiem chirurgicznym Sterylizaja narzedzi chirurgicznych i sanitarnych
Gatunek	Występowanie	Budowa	Zarażenie	Rozwój	Chorobotwórczość	Wykrywanie	Zapobieganie i zwalczanie
Rzęsistek policzkowy Trichomanas tenax	Kosmopolityczny gatunek w jamie ustnej człowieka	Tylko trofozoit! Zmienne kształty, jądro położone w biegunie przednim. Z kinetosomów 4 wici wolne i piata tworzy błonę falującą, wzmocniona kostą. Aksostyl kolec, Ciało parabazalne półksiezycowate	Inwazyjny trofozoit, zarażenie bezpośrednie	-	Wywołuje rzesistkowice jamy ustnej	Materiał zeskrobiny z błony sluzowej policzka, dziąseł, przestrzeni międzyzębowych	Utrzymywanie higieny jamy ustnej
Giardia lamblia Lamblia jelitowa	Kosmopolityczny pasożyt w jelicie cienkim człowieka i niektórych zwierząt, najczęściej u dzieci	Postać: trofozoitu i cysty Trofozoit gruszkowaty, biegun przedni-2 elipsoidalne jadra z chromatyną wokół kariosomu, kariosomy duze nieregularne 8 kinetosomów, 4 pary wolnych wici, wici tylne tworza aksonemy, krzyżują się z ciałkami pośrodkowymi- tarcza przyssawkowa! Cysta: 2 lub 4 jądra, zawiązki wici i aksonem oraz ciałka sierpowate	Postać inwazyjna cyta Zarażeni per os: -zanieczyszczony pokarm lub woda -zarażenie konbtaktowe -zarażenie odzwierzęce	-	Giardiozy U dorosłych bezobjawowa lub skapo: nieżyt jelit, zapalneie dróg żółciowych. U dzieci: zaburzenia trawienia, wchłaniania tłuszczy, węglowodanów, niedorozwój fizyczny, biegunki, brak łaknienia	Materiał: kał, treśc dwunastnicy -rozmaz kału -z treści dwunastnicy: bezpośredni, utrwalony -metody zagęszczające -metoda hodowli -metody immunologiczne -analizy DNA i immun- koproantygen Giardia	Chronić żywność i wodę przed kałem, owadami ect. Mycie rak przed jedzeniem, badanie osób stykajacych się z żywnością
Gatunek	Występowanie	Budowa	Zarażenie	Rozwój	Chorobotwórczość	Wykrywanie	Zapobieganie i zwalczanie
Pełzak czerwonki Entamoeba histolytica	Najczęsciej w strefie tropikalnej i subtropikalnej, Polska też	Trofozoit i cysty. Trofozoit: -pseudopodia pęcherzykowate jądro -kariosom centralnie erytrocytofagia-fagocytozuje czerwone krwinki Cysta: -1,2,4 kuliste lub wrzecionowate jądro z kariosomem centralnym -wodniczka z glikogenem -cialka chromatoidalne z RNA	Postac inwazyjna: cysta Zarażeni per os z woda z cystami lub pokarmem, pośrednictwo rąk i per rectum	Prosty cykl zyciowy	Trofozoit wytwarza enzymy proteolityczne- wnika do tkanek. Wywołuje pełzakowicę-entamebozę. Pełzakowica jelitowa lub czerwonka pelzakowa-ostar biegunka z krwią. Trofozoity powodują tez ropien watroby ect.	Materiał kał -preparat bezpośredni -rozmaz utrwalony metoda hodowli wykrywanie koproantygenu testy imm PCR	Cysty wrazliwe na wysychanie i T >68 C, chronic zywnośc, gotowanie wody, mycie rąk, badanie osób z krajów tropikalnych
Gatunek	Występowanie	Budowa	Zarażenie	Rozwój	Chorobotwórczość	Wykrywanie	Zapobieganie i zwalczanie
Pełzak okrężnicy Entamoeba coli	Kosmopolityczny komensal w jelicie grubym człowieka	Trofozoit i cysta Trofozoit: -kuliste jądro -kariosom ułozony ekscentrycznie -wodniczki z bakteriami -nie wykazuje erytofagii	Pełzak komensalny nie chrobotwórczy			Podobnie jak Pełzak czerwonki
Entamoeba gingivalis Pełzak dziąsłowy	Komensal jamy ustnej	Cyst nie wytwarza! Ułożeni kariosomu centralne.	Chrobotwórczość nie udowodniona			Materiał: zeskrobiny błony śluzowej policzka dziąseł i przestrzeni międzyzębowowych
Plasmodium vivax Zarodziec ruchliwy	Bardzo rozpowszechniony: Afryka, Ameryka S i środ, Azja S, Europa, Polska zawleczona Pasozytuje w narzadach miąższowych i krwi żywiciela pośredniego: człowiek i małpy. Zywiciel ostateczny komar Anopheles	Postać pierścienia: -centralna, duża wodniczka Schizont; -hemozoiny-pigmenty z hemoglobiny -ziarnistości Schuffnera	Postać inwazyjna sporozoit-do krwi po ukłuciu samicy komara -łożysko- zimnica wrodzona -zimnica potransfuzyjna	Przemiana pokoleń: -człowiek bezplciowy-schizogonia -płciowy komar, s	Pozakrwinkowa bezobjawowa W erytrocytach- zimnica trzydniowa	Materiał krew -rozmaz krwi utrwalony -metoda gubej kropli krwi -badanie serologiczne -badanie antygenow pasozyta -PCR	Niszczenie komarów z rodzaju Anopheles. Wykrywanie i badanie krwiodawców.
Gatunek	Występowanie	Budowa	Zarażenie	Rozwój	Chorobotwórczość	Wykrywanie	Zapobieganie i zwalczanie
Zarodziec sierpowy Plasmodium falciparum	Pasożyt człowieka i komara w strefie tropikalnej i subtropikalnej	Zarodziec sierpowy powoduje zarażenia mnogie krwinek, rozwój schizonta i jego podział w naczyniach włosowatych różnych narządów. Gametocyty kształt sierpu, plamistość Maurera			Zimnica tropikalną lub złośliwą Postacie zimnicy: żołądkowo-jelitowa, krwotoczna, mózgowa i wstrząsowa. Zarażone krwinki powodują zaczopowani narządów np. śledziona, wątroba, szpik	Patrz wyżej Barwnik hemosyderyna w moczu i tkankach
Toxoplasma godii Toksoplazma	Kosmopolityczny pasożyt człowieka i kotów	Trofozoit ma kształt banana, jeden biegun zaostrzony drugi zaokrąglony Centralnie umieszczone jądro Pasożyt tworzy pseudocysty zawirające trofozoity	Per os lub uszkodzoną skórę pseudocystą lub cystą z mięsem zwierzat -sporozoitami z kalem kota -toksoplazmoza nabyta- wydaliny zarazonych zwierzat i ludzi -toksoplazmoza wrodzona-łozysko -toksoplazmoza potransfuzyjna	Rozmnaża się bezpłciowo na drodze schizogonii Pseudocysty w makrofagach Trofozoity w pseudocystach-tachyzoity	Objawy kliniczne rzadko. Dorosli skąpoobjawowe lub bez. Toksoplazmoza objawja się w osłabieniu odpornosci-goraczka, powiększone węzły chłonne Toksoplazmoza oczna	-surowica pacjenta -antygen T.gondii -wykrywanie DNA pasozyta	Odpowiednia higiena pożywienia, obróbka surowego mięsa, badanie ciężarnych
Gatunek	Występowanie	Budowa	Zarażenie	Rozwój	Chorobotwórczość	Wykrywanie	Zapobieganie i zwalczanie
Bruzdogłowiec szeroki Diphyllobothrium latum	Europa, Azja, Ameryka N głównie tereny nawodne W jelicie cienkim człowieka i innych ssaków tam gdzie jędza surowe ryby	Najwiekszy tasiemiec Skoleks dwie bruzdy czepne Macica kształt rozetki otwiera się na zewnątrz własnym otworem	-	Jaja-koracydium-oczlik-procerkoid-ryba słodkowodna-plerocerkoid potem ryby drapiezne lub człowiek	Difylobotrioza-bóle brzucha, nudności, anemia	Badanie kału na obecność jaj	Unikanie spozywania surowego mięsa ryb
Tasiemiec nieuzbrojony Taenia saginatus	Kosmopolityczny tam zwłaszcza gdzie jędzą dużo mięsa. Postać dojrzała w jelicie cienkim	Skoleks z 4 przyssawkami nieuzbrojony Jajnik dwupłatowy	-	Jaja z onkosferą-bydło domowe-watroba, płuca,miesnie-wągier bydlęcy-człowiek jelito cienkie	Teniarynchoza objawy z strony ukladu pokarmowego	Kał na obecność proglotydów jajowych z charkterystycznym kształtem macicy	Unikanie spożywanie surowej wołowiny Bydła-wypas na pastwiskach bez odchodów ludzkich lub pojeniem czystą woda
Gatunek	Występowanie	Budowa	Zarażenie	Rozwój	Chorobotwórczość	Wykrywanie	Zapobieganie i zwalczanie
Tasiemiec uzbrojony Taenia solium	Kosmopolityczny głównie: Ameryka S i Srod, fryka, Azja SE, rzadziej Europa Główny zywiciel: świnia, okazjonalnie człowiek. Wagry też dziki, pies, kot ect. Postacie dojrzałe-jelito cienkie człowieka, wagry mięsnie i inne narządy zwierzat	Długość 2-4 m, liczba proglotydów 800-1000 4 przyssawki i ryjek uzbrojony w podwójny wieniec haków	-	Jaja-swinia-żoładek/dwunastnica onkosfery- cały organizmwągier swiński-człowiek	Tenioza podobna do tasiemczycy. Groźniejsza jest u człowieka wagrzyca-cysticerkoza źródła: -zanieczyszczony pokarm lub woda -brudne rece -autoinwazja samozarażenie Wągrzyca-oko, płuca,serca ect.	Kał z proglotydami z macica i dojrzałych-trójpłtaowy jajnik, haki na skoleksie	-leczenie tenioza -unikanie spozywania surowego mięsa wieprzowego
Echinococcus granulosus Tasiemiec bablowcowy	Kosmopolityczny głownie obszary masowej hodowli bydła i owiec- środziemna Europa, Afryka, Azja, Ameryka S, Australia Człowiekjest zywicielem przypadkowym postaci larwalnej	Jeden z najmniejszych tasiemców składa się z 3 strobili: młodocianego, rozrodczego i macicznego Kulisty skoleks jest 4 przyssawkami i podwójnym wieńcem haków, osadzonych na wystającym ryjku	-	Jaja podobne do Taenia Jaja-pokarm zanieczyszczony-żoładek żywiwciela pośredniego—onkosfery człowiek w nerekach, płucach, mózgowiu, oko Onkosfera osiadła-bablowiec	Tasiemiec ten wywołuje u zwierzat i człowieka- bablowice jednojamową, hydatidoza Bablowica może powodować stany zapalne narzadów. Inwazja dojrzałej formy-echinokokoza.	Badanie kału lub sierści żywicieli ostatecznych. Trudna diagnoza.	Zwalczaniu inwazji tasiemca bąblowcowego u psów, unikaniu kontaktu z sierścią zarażonego zwierzęcia oraz spożywania niemytych warzyw
Gatunek	Występowanie	Budowa	Zarażenie	Rozwój	Chorobotwórczość	Wykrywanie	Zapobieganie i zwalczanie
Owsik ludzki Enterobius vermicularis	Kosmopolityczny, monokseniczny pasożyt człowieka. Siedlisko stanowi przewód pokarmowy człowieka	-przód ciała- nabrzmienie pęcherzykowate oskórka -otwór wargowy 3 wargi -dymorfizm płciowy wyraźny -jaja spłaszczone z jednej strony, skorupka trzywarstwowa	Droga doustną lub inhalacyjną -samozarazenie lub retroinwazja u dzieci	Jaja-rozniesienie jaj-połkniecie jaj-w jelicie grubym dojrzewają	Owsica, enterobioza zwłaszcza u dzieci-świąd odbytu, brak apetytu ect. U dorosłych bezobjawowe lub skapoobjawowowe	Zeskrobiny z fałd odbytu Badanie w kale nie polecane-dopiero jak duża inwazja widac coś	Dokładne zasady przestrzegania higieny
Glista ludzka Ascaris lumbricoides	Kosmopolityczny, monkseniczny pasożyt bytujący w przewodzie pokarmowym człowieka	-trzy wargi otaczające otwór gębowy, silnie rozwinięte -wewnętrzna krawędź ząbkowana -AMFIDY-brodawki czuciowe i chemo. Na wragach -wór powłokowo-mięsniowy z 3 warstw -dymorfizm płuciowy wyraźny	Postać inwazyjny: jaja z larwą po pierwszym linieniu-larwa2 stadium Per os: zanieczyszczone ręce, pożywienie lub woda	Cykl rozwojowy w jednym żywicielu ale złożony Żywiciel pośredni zastąpiony wędrówka larwy w człowieku Jaja z zygota-larwa-połkniecie-uwolnienie larwy- do płuc(linienie)-do jelita cienkiego i tu dojrzewa	Bywa bezobjawowe, jak larwa duża-zapalenie płuc U dzieci: niedozywienie, hypowiatminoza Glistnica jelitowa Glistnica narzadowa-stan zapalny np. watroby	Bada się kał, rozmaz lub m.sedymentacyjna	Przestrzeganie zasad higieny osobistej, chronienie pozywienia i wodyprzed fekalimi ludzkimi
Gatunek	Występowanie	Budowa	Zarażenie	Rozwój	Chorobotwórczość	Wykrywanie	Zapobieganie i zwalczanie
Toxocara canis Glista psia	Kosmopolityczny pasożyt psa i innych psowatych częstsza w tropikach niż klimacie umiarkowanym	-wyraźnie prążkowany oskórek -wulwa u samicy w ¼ ciała	Człowiek jest żywicielem przypadkowym-zaraza się larwa 2 stopnia od psa	Jaja z zygotą-pierwsze linienie-u psa otorbia się w nerkach i mięsniach Suki mogą zarażac małe -żywiciele parateniczni gryzonie U człowieka- nie rozwija się w dojrzałą, wędrują do tkanek, nacieki	Toksokaroza postacie: -trzewna -oczna -utajnion narazone dzieci: zapalenie płuc, powiekszenie watroby, zmiany w mózgu, ślepota	Jaja w kale człowieka i psa, utajniona-metody immun.	Profilaktyka polega na odrobaczaniu psów, sprzataniu ich odchodów ect
Włosień kręty Trichinella spiralis	Kosmopolityczny, polikseniczny pasożyt ssaków w mięsniach poprzecznie prążkowanych	-wyraźny dymorfizm płciowy -wulwa w odległości 1/5 od końca u samicy -gardziel do połowy gardła: przednia miesniowa, tylna gruczołowa-stichosoma	Postać inwazyjna: odpowiednio rozwinięta larwa w torebce łącznotkankowej Per os: spożywanie surowego lub niedosmażonego mięsa świni	Cykl rozwojowy przebiega wyłącznie w żywicielu Polkniete larwy-uwalniaja się w jelicie cienkim i tu dojrzewaja - błona sluzowa-roznoszenie po całym organizmie m.in. przepona, jezyk, miedzyżebrowe	Włośnica-trichinelloza zmiany zapalne, alergiczne, toksyczne i metaboliczne, bóle głowy, mięsni kończyn wylewy wokół oczu, nadmierne pocenie się, wysoka eozynofilia	Biopsja mięśnia naramiennego lub brzuchatego łydki	Badanie mięsa swiń
Gatunek	Występowanie	Budowa	Zarażenie	Rozwój	Chorobotwórczość	Wykrywanie	Zapobieganie i zwalczanie
Trichuris trichiura Wosogłówka ludzka	Kosmopolityczny pasożyt żyjący w jelicie grubym człowieka i małp człekokształtnych Częściej w klimacie ciepłym	-torebka gębowa zaopatrzona w sztylet -część przednia ciała cienka i nitkowata -gardziel krótsza część mięśniowa i tylną gruczołowa -dymorfizm płciowy wyraźny -narządy płciowe są pojedyncze	Postać inwazyjna odpowiednio rozwinięte jajo Per os: zanieczyszczone ręce, pokarm lub woda	Ma prosty cykl rozwojowy. W jelicie cienkim uwalnia się larwa Wędrują do jelita grubego gdzie dojrzewają Rozmnaża się i wydala jaja	Najczęściej bezobjawowe Włosogłówczyca-trichurioza jako niegroźne objawy zaburzenia przewodu pokarmowego w krajach tropikalnych trichurioza ostra u dzieci	Materiałem badanym jest kał. Metoda rozmazu lub sedymentacji	Jak u glisty ludzkiej
Pijawka lekarska Hirudo medicinalis	Zbiorniki wodnych Europy, Azji, Afryki i Ameryki N	Organizm hermafrodytyczny Strona grzbietowa wypukła a brzuszna płaska Przyssawka niwielka W jamie gębowej 3 fałdy mięśniowe	-	Po zapłodnieniu krzyzowym pijawka składa jaj do kokonów Potem rozwijaja się larwyna poczatku drapiezny tryb zycia a potem krwią ssaków	-		Znaczenie w medycynie: może spowodowac uduszenie dostajac się do jamy nosa, gardła, ust lub tchawicy Narzędzie lecznice
Kleszcz pastwiskowy Ixodes

---