W1 (2.10.2006, 9.10.2006)

Poruszana problematyka:

1. Przestrzeń geograficzna i jej cechy

2. Przestrzeń ekonomiczna

3. Turystyczne jednostki przestrzenne

4. Pojemność turystyczna

5. Chłonność turystyczna

6. Zagospodarowanie turystyczne

ad) 1

PRZESTRZEŃ GEOGRAFICZNA I JEJ CECHY

• jakościowo zróżnicowana powierzchnia Ziemi dzieląca się na 2 sfery: lądy (29%) oraz oceany i morza (71%);

• tworzy ona środowisko przyrodnicze, w którym człowiek mieszka, pracuje i odpoczywa;

Podział przestrzeni geograficznej za pomocą:

1. współrzędnych geograficznych

2. jednostek fizjogeograficznych stosowanych do jakościowego zróżnicowania przestrzeni geograficznej

3. jednostek polityczno - administracyjnych dla wskazania działalności człowieka

Cechy przestrzeni geograficznej:

cechy fizyczne:

• wzniesienia nad poziomem morza

• rozczłonkowanie poziome, czyli przebieg linii granicznej między lądem a morzem

• wyrzeźbienie, a więc wysokości względne i bezwzględne, rozcięcie powierzchni itp.

cechy przyrodnicze:

• energia słoneczna (światło, temperatura)

• budowa geologiczna (zasobów surowców mineralnych)

• klimat

• wody

• gleby

• roślinność i świat zwierzęcy

Wymienione cechy tworzą komponenty zróżnicowane przestrzennie i mogą być modyfikowane dzięki działalności człowieka, ale zawsze wpływają na przebieg tej działalności.

Silne zmiany jednego komponentu pociągają za sobą zmiany jakościowe całego środowiska stąd też przy planowaniu przestrzennym należy we właściwy sposób uwzględnić rolę i znaczenie konkretnej przestrzeni, od tego zależą możliwości rozwojowe danego obszaru.

Chcąc wyróżnić obszary o jednakowej strukturze komponentów oraz o jednakowym natężeniu procesów przyrodniczych, należy zająć się obszarami niewielkimi, szukając w nich jednorodności oraz cech wyraźnie je odróżniających od obszarów sąsiednich (teoria podziału przestrzeni geograficznej na krainy naturalne lub regiony fizyczno - geograficzne).

Podstawą podziału fizjograficznego jest założenie jednorodności procesów fizycznych, chemicznych i biologicznych w środowisku o jednolitej strukturze komponentów.

7 elementów środowiska geograficznego:

1. rzeźba terenu

2. zasoby wodne (wody śródlądowe i wody polskiej cz. Bałtyku)

3. klimat

4. zasoby leśne

5. zasoby roślinne

6. gleby

7. zasoby zwierzęce (dot. zwierząt łownych i gatunków ryb)

Przestrzeń geograficzną charakteryzuje położenie geograficzne. Badania prowadzone w różnych krajach wykazały, że należy w pierwszym rzędzie opracować typologię środowisk przyrodniczych wg cech zasadniczych, ewentualnie uzupełnionych cechami dodatkowymi.

Cechy zasadnicze powinny powinny warunkować procesy przyrodnicze zachodzące w środowisku, które powoduje dalsze zmiany w tym środowisku. Ustalona typologia środowisk pozwala na zakwalifikowanie wg niej poszczególnych obszarów i przejście do regionalizacji fizyczno-geograficznej.

Dla celów planistycznych ustala się układ hierarchiczny jednostek przestrzennych (np. od krain naturalnych, od nich do prowincji aż do kontynentów). Najczęściej stosuje się jednostki średniej wielkości regiony fizyczno - geograficzne.

ad) 2

PRZESTRZEŃ EKONOMICZNA

• obszar na którym człowiek żyje i działa

• działalność dotyczy produkcji i świadczenia usług materialnych i niematerialnych

• przestrzeń człowiek wykorzystuje stale lub czasowo

ad) 3

TURYSTYCZNE JEDNOSTKI PRZESTRZENNE

region turystyczny

obszar turystyczny

rejon turystyczny

miejscowość turystyczna

zespół jednostek krajobrazowych

szlak turystyczny

obiekt lub zespół obiektów turystycznych

* Przy szlaku turystycznym musi być baza noclegowa, przy ścieżce turystycznej nie.

region turystyczny

• obszar o wysokich walorach turystycznych, na którym koncentruje się ruch turystyczny, odznacza się jednorodnością cech środowiska geograficznego oraz wewnętrznymi powiązaniami usługowymi

• jest to jednostka administracyjna nawiązująca najczęściej do tradycyjnych krain historycznych lub wyróżniająca się kraina fizjograficzna, a także wyraźnie ukształtowana pod względem pełnionej funkcji turystycznej jednostka przestrzenna

obszar turystyczny

• jednostka przestrzenna o jednorodnym typie kompleksu walorów i jednakowej randze walorów, mająca dobre potencjalne warunki do rozwoju turystyki

obszar chroniony

• wydzielona jednostka przestrzenna, w której podejmowane są różne przedsięwzięcia związane z zachowaniem, restytuowaniem oraz właściwym wykorzystaniem zasobów oraz obiektów przyrody żywej i nieożywionej, których istnienie leży w interesie społecznym ze względu m. in. na ich szczególną rolę ekologiczną, rzadkość występowania albo znaczenie naukowe, historyczne, wychowawcze i estetyczne.

Przykłady obszarów chronionych:

• obszary leśne, na których las spełnia funkcje ochronną np. w górach na terenach zagrożonych procesami erozji lub powodziami, w pobliżu aglomeracji miejsko-przemysłowych w charakterze pasów lub klinów ochronno-izolacyjnych.

• lasy o bardzo starym drzewostanie np. 120 lat

• wody powierzchniowe zasługujące na ochronę z punktu widzenia klimatycznego (zdrowotnego), krajobrazowego itp., np. Jezioro Nidzkie, Jezioro Wigierskie

• obszary posiadające szczególne walory rekreacyjne np. lasy położone w odległości 50-60km od granicy Warszawy: Lasy Legionowskie, Wawerskie

• parki krajobrazowe np. Żywiecki Park Krajobrazowy

• parki zabytkowe zlokalizowane , np. w pobliżu dawnych posiadłości, zamków, dworków (np. park pałacowy w Białymstoku, park wiejskich w Przelewicach w woj. Szczecińskim, park romantyczny w Arkadii k. Nieborowa, park przy dworku w Żelazowej Woli)

• miasta i wsie o zabytkowym rozplanowaniu ulic lub zabytkowej architekturze np. Kazimierz Dolny, Chełmno, Toruń

Wprowadzoną regionalizację obszaru Polski nazywając regionami większe obszary o jednakowym typie środowiska geograficznego np. Wybrzeże, Karpaty, Pojezierze, a w ich obrębie mniejsze jednostki, zwane dla odróżnienia rejonami turystycznymi obejmującymi obszary o znacznym skupieniu ruchu turystycznego.

Wydzielono 7 regionów turystycznych:

1 nadmorski (Wybrzeże)

3 pojezierza (Pomorskie, Mazurskie, Wielkopolskie)

1 wyżynny (W. Małopolska)

2 górskie (Sudety i Karpaty)

oraz w ich obrębie mniejsze rejony turystyczne

Klasyfikacja ta uwzględnia przed wszystkim zagospodarowanie turystyczne i rzeczywisty rozkład ruchu turystycznego, a w mniejszym stopniu warunki środowiskowe.

rejon turystyczny

• (istniejący lub potencjalny) zespół miejscowości turystycznych posiadających określone walory turystyczne (wypoczynkowe, krajoznawcze, lecznicze itp.) powiązanych ze sobą wspólnym węzłem rozrządowym ruchu turystycznego i bazą zaopatrzeniową (np. Rejon Pojezierza Brodnickiego)

miejscowość turystyczna

• jednostka osadnicza, która ze względu na walory turystyczne, zagospodarowanie turystyczne i dostępność komunikacyjną stanowi punkt docelowy lub etapowy migracji turystycznej, np. Kraków, Toruń

Miejscowości te zostały podzielone na typy zróżnicowane ze względu na istotne dla planowania zagospodarowania turystycznego cechy:

• wielkość miejscowości

• ranga walorów poznawczych miejscowości, wpływająca na wielkość ruchu turystycznego

• pożądany czas pobytu turystów w miejscowości, uwzględniający optymalny program zwiedzania

szlak turystyczny

• droga lub ścieżka prowadząca przez atrakcyjne obszary, miejscowość turystyczną lub obiekty turystyczne, przystosowana do potrzeb określonych form wędrówek turystycznych

• szlaki: pieszy, górski, nizinny, wodny, narciarski, konny, drogi turystyczne kołowe

ad) 4

POJEMNOŚĆ TURYSTYCZNA

• optymalna liczba osób, która może przebywać na danym obszarze, po jego przystosowaniu do tego celu w warunkach prawidłowego zaspokojenia ich potrzeb, nie powodując negatywnych konsekwencji w walorach turystycznych środowiska przyrodniczego

ad) 5

CHŁONNOŚĆ TURYSTYCZNA

• naturalna odporność terenu, środowiska naturalnego na degradację związaną z ruchem turystycznym;

• określa się liczbę osób, która może jednocześnie przebywać na danym terenie w określonej jednostce czasu nie powodując degradacji środowiska naturalnego;

• wartość liczbowa (mierzona w osobogodzinie/hektar/ dobę);

ad) 6

ZAGOSPODAROWANIE TURYSTYCZNE (REKREACYJNE)

• działalność mająca na celu przystosowanie środowiska naturalnego do potrzeb turystyki;

polega na:

1. przystosowaniu walorów turystycznych (elementów środowiska stanowiących właściwy cel wyjazdów turystycznych) do potrzeb ruchu turystycznego;

2. udostępnieniu komunikacji (do obszarów/obiektów, które są celem turystycznym);

3. zapewnieniu turystom warunków egzystencji (baza noclegowa, żywieniowa itp.)

* intensywność odwiedzania rejonu turystycznego zależy od: rangi walorów turystycznych, stanu dostępności komunikacyjnej oraz zdolności obsługowe urządzeń/obiektów turystycznych;

Pojęcia w zagospodarowaniu turystycznym:

infrastruktura turystyczna

1. baza turystyczna podstawowa

2. baza noclegowa, gastronomiczna,

3. baza towarzysząca

4. urządzenia turystyczne

5. urządzenia paraturystyczne (ogólnodostępne, przeznaczone nie tylko dla turystyki)

6. infrastruktura transportowa

przestrzenne zagospodarowanie regionu

• rozmieszczenie w przestrzeni sieci osadniczej, ośrodków przemysłowych, wyposażenie w usługi i zieleń, w tym urządzenia turystyczne;

• prawidłowe wyplanowanie aglomeracji;

* Plan przestrzennego zagospodarowania kraju zakłada konieczność wyznaczenia funkcji i specjalizacji poszczególnym obszarom oraz ogniwom życia społeczno-gospodarczego, dotyczy głównie rozmieszczenia majątku trwałego jako bazy technicznej.

zagospodarowanie turystyczne

• działalność człowieka, która nie odbywa się w oderwaniu od innych jego działań zmierzających do dokonania zmian w przestrzeni geograficznej;

należy:

1. dokonać oceny i typologii obszarów o walorach wypoczynkowych;

2. dokonać oceny atrakcyjności turystycznej ważniejszych obszarów i miejsc wypoczynkowych;

3. dokonać oceny form i kierunków zagrożenia ze strony urbanizacji, strefowania, określającą optymalną przydatność poszczególnych jednostek do różnych celów;

4. dokonać oceny dostępności komunikacji;

5. dokonać oceny istniejącego zagospodarowania turystycznego;

6. opracować założenia planu kierunkowego rozwoju zagospodarowania turystycznego na terenie kraju, regionu itd. w powiązaniu z planami rozwoju przestrzennego kraju;

7. poznać potrzeby społeczeństwa w zakresie wypoczynku codziennego, świątecznego, dorocznego i turystyki z podziałem form turystyki;

8. po dokonaniu w/w ocen i opracowaniu założeń planu kierunkowego można przystąpić do opracowania założeń rozwoju gosp. turystycznej w kraju i programowania turystyki w oparciu o normy dot. bazy materialnej turystyki;

* prace powinny być prowadzone jednocześnie z badaniami rynku

3

---