Autorytet nauczyciela
Data dodania: 2009-06-27 22:50:31
Autor: Agnieszka Więcek
Każdy z nas wytwarza sobie pewne punkty odniesienia, np. w postaci autorytetu. Ważne jest to, jakie nadajemy mu znaczenie. Jeśli dziecko przyjmuje wobec osoby, która jest dla niego autorytetem, postawę akceptacji, to uważa go za autorytet«prawdziwy». W sytuacji autorytetu«fałszywego», który opiera się na podporządkowaniu, dziecko przyjmuje postawę uległości, unikania albo przeciwstawiania się. Stąd też nasuwa się oczywisty wniosek- autorytet«fałszywy» nie jest w rezultacie żadnym autorytetem, gdyż dziecko podporządkowuje się danej osobie a jednocześnie nie akceptuje jej.
Autorytet nauczyciela - wg S. Gerstmanna - to zespół walorów moralnych, intelektualnych i zewnętrznych, które zapewniają mu uznanie, poważanie i wpływ pedagogiczny na uczniów, którzy gotowi są dobrowolnie przejąć i realizować głoszone przez nauczyciela poglądy czy idee. Wiąże się to ściśle z wychowawczo cennymi cechami osobowości nauczyciela, przejawiającymi się w jego wartościowym postępowaniu wobec wychowanka.[1
Podmiotowy charakter realizacji roli przez nauczyciela jest tym bardziej możliwy, im bardziej podmiotowa, rozwinięta i głęboko ludzka jest jego osobowość.[2]
Wielu autorów (m.in. M. Grzegorzewska, Z. Mysłakowski, S. Szuman, M. Kreutz) poszukiwało wzorca „idealnego nauczyciela”. Najczęściej poszukiwania te koncentrowały się na cechach wrodzonych, mówiono o misyjnym charakterze zawodu nauczycielskiego, o powołaniu, zaś na głównym miejscu stawiano obowiązek kształtowania duchowej sylwetki wychowanka na równi z nauczaniem. Wielki nacisk kładziono również na walory osobiste, w szczególności zaś na postawę etyczną nauczyciela.[3]
Etyka nauczycielska stanowi ważny czynnik dobrego samopoczucia psychicznego uczniów. J. Szczepański definiuje etykę zawodową jako zespół norm i dyrektyw, wynikających z tradycji zawodu, z ducha kultury narodowej, z podstawowych wskazań etycznych przyjętych w danym społeczeństwie, a zastosowanych do wykonywania danego zawodu.[4]
A. Kamiński[5] szczególnie podkreśla cztery normy moralne, które dotyczą obowiązków nauczyciela wobec uczniów:
Dobrze uczyć.
Być życzliwym dla dzieci.
Zachowywać się tak, jak chcielibyśmy, aby zachowywali się nasi uczniowie.
Wprowadzać uczniów w wartości kultury.
Każdy z nas wytwarza sobie pewne punkty odniesienia, np. w postaci autorytetu. Ważne jest to, jakie nadajemy mu znaczenie. Jeśli dziecko przyjmuje wobec osoby, która jest dla niego autorytetem, postawę akceptacji, to uważa go za autorytet „prawdziwy”. W sytuacji autorytetu „fałszywego”, który opiera się na podporządkowaniu, dziecko przyjmuje postawę uległości, unikania albo przeciwstawiania się. Stąd też nasuwa się oczywisty wniosek - autorytet „fałszywy” nie jest w rezultacie żadnym autorytetem, gdyż dziecko podporządkowuje się danej osobie a jednocześnie nie akceptuje jej.
Gdyby spojrzeć na to od strony psychologicznej, to uznanie autorytetu wymaga jego wewnętrznej akceptacji, nie może zaś być wymuszone albo narzucone przez dorosłych.
Nauczyciele akceptowani przez uczniów, cieszący się ich uznaniem, stają się dla nich autorytetami. Jeśli tylko pomiędzy nauczycielem i uczniami istnieje porozumienie, to oddziaływanie wychowawcze nauczyciela odnosi pozytywne rezultaty. Czynniki warunkujące uznanie autorytetu nauczyciela przez uczniów to:
wiedza jaką posiada nauczyciel,
jego kultura wewnętrzna,
stosunek do uczniów.
Wśród uczniów większym autorytetem cieszy się taki nauczyciel, który odnosi się do nich z szacunkiem, traktuje ich poważnie, interesuje się ich problemami, a nie nauczyciel „formalista”. Oto krótka charakterystyka nauczyciela, który cieszy się „prawdziwym” autorytetem wśród uczniów:
odnosi się z szacunkiem do uczniów,
traktuje ich poważnie, liczy się z ich zdaniem,
interesuje się ich problemami,
jest życzliwy i wyrozumiały,
jest bezpośredni, otwarty i taktowny,
nie żąda ślepego posłuszeństwa,
nie wymusza tzw. „właściwego zachowywania się”, podporządkowania,
nie podkreśla swojej wyższości nad uczniem,
nie sprawuje władzy, ale współdziała z uczniami.
Należy tu podkreślić, że w dużej mierze od tego, jakie są relacje między uczniem i nauczycielem, zależy nastawienie ucznia do szkoły - to, czy czuje się w niej dobrze, czy też traktuje ją jak „więzienie” z systemem nakazów, zakazów i kar. Z drugiej strony kara i nagroda są koniecznymi elementami w działalności wychowawczej. Nagroda stanowi wzmocnienie pożądanych zachowań, zaś kara służy eliminowaniu zachowań niepożądanych.
Kary i nagrody wtedy spełniają swoją rolę, gdy kształtują dyscyplinę wewnętrzną i powodują, że dziecko będzie postępowało właściwie, niezależnie od tego, czy osoba kontrolująca będzie obecna czy nie.[6]
W 1969 roku S. Mika przeprowadził badania dotyczące skuteczności kary. Wnioski tych badań mówią, że:
skuteczność karania jest większa, gdy karany ma pozytywny stosunek do osoby karzącej,
skuteczność karania zależy od stopnia akceptacji normy, za przekroczenie której uczeń został ukarany.[7]
Korelacja między skutecznością stosowanych kar i stosunkiem ucznia do szkoły wskazywała również na to, że uczniowie nieskutecznie karani maja częściej niż uczniowie karani skutecznie negatywny stosunek do osoby karzącej. Dalsze wyniki mówią, że osoby mające negatywny stosunek do karzącego częściej nie akceptują jego norm niż te osoby, które maja pozytywny stosunek do niego.
Jednakże, jak wykazała to Z. Tomaszewska[8], nie tylko pozytywny stosunek karanego do karzącego wpływa na skuteczność kar, ale również stosowane kary modyfikują ten stosunek. Na podstawie tych badań można sądzić, że te kary, które wywoływały negatywny stosunek do karzącego, pośrednio powodowały również wytworzenie negatywnego stosunku do jego opinii.
Organizacja procesu dydaktycznego jest zadaniem szkoły, w której odbywa się nauczanie dziecka realizowane przez nauczyciela. Nauczyciel nie tylko przekazuje uczniom wiadomości i sprawdza stopień ich przyswojenia, ale ponadto wzmacnia działalność ucznia, wpływa na motywacje uczenia się, organizuje sytuacje dydaktyczne, dobiera metody przekazywania wiadomości. Zwraca uwagę na to, aby opanowywana przez ucznia wiedza spełniała równomiernie dwie funkcje: kształtującą i wychowującą.[9]
Zatem problem nauczania jest w głównej mierze problemem sztuki motywacji a nie tylko doboru metod.
Nauczyciel swoja postawą powinien wywierać pozytywny wpływ na ucznia. Jedną z cech takiego nauczyciela jest jego dobre przygotowanie...