Możliwości i zadania nauczyciela
w zakresie podnoszenia kultury pedagogicznej rodziców
Rodzina i szkoła stanowią dwa podstawowe środowiska wychowawcze, mające decydujący wpływ na wielostronny rozwój młodego pokolenia. Wpływ ten jest tym korzystniejszy, im częściej rodzice i nauczyciele nawiązują ze sobą kontakty i skłonni są do współdziałania i współpracy. Szczególna rola przypada pod tym względem nauczycielowi - wychowawcy klasy. Ponosi on główną odpowiedzialność za właściwe współdziałanie szkoły i domu. Z zadania tego wywiązuje się poprzez stosowanie różnych form współdziałania z rodzicami w ramach spotkań zbiorowych i indywidualnych oraz przez umożliwienie rodzicom rzeczywistego współudziału w życiu klasy.
Spotkania robocze = zebrania rodziców = wywiadówka - tradycyjna forma współdziałania szkoły i domu, odbywają się 4 do 6 razy w ciągu roku szkolnego. Dotyczą spraw organizacyjnych klasy, osiągnięć szkolnych uczniów i sprawianych przez nich trudności wychowawczych.
Podczas takich spotkań wychowawca powinien przekazać rodzicom osiągnięcia szkolne uczniów, zapoznać ich z treścią programu nauczania i metodami jego realizacji, poinformować o sprawach wychowawczych, przekazać im wiedzę z zakresu pedagogiki i psychologii.
uprzystępnianie rodzicom osiągnięć szkolnych uczniów odbywać się może w różny sposób: np. poprzez udostępnienie rodzicom konkretnych prac uczniów: w młodszych klasach poprzez wyłożenie na ławce lub stoliku każdego ucznia jego prac, takich jak: rysunki, malowidła, zeszyty, robótki; przygotowanie wystawki na temat wyników z różnych przedmiotów. Inne sposoby to: przygotowane przez dzieci lub młodzież gazetki ścienne i obiegowe o różnej tematyce, plansze obrazujące postępy klasy w nauce.
zapoznanie rodziców z treścią programu nauczania i metodami jego realizacji polega gł. na zwięzłym poinformowaniu o niektórych tematach, jakie uczniowie powinni sobie przyswoić z przedmiotów trudnych, o sposobach budzenia zainteresowań tymi tematami (dokonują tego gł. nauczyciele zaproszeni, uczący tych przedmiotów). Można również zapoznać rodziców ze stosowanymi na lekcjach metodami pracy dydaktyczno - wychowawczej.
informowanie rodziców o sprawach wychowawczych związane jest z udzielaniem informacji zwłaszcza o pozytywnych przejawach przystosowania społecznego uczniów, o ważniejszych wydarzeniach w życiu klasy i szkoły, w tym szczególnie o odbytych wycieczkach, rajdach pieszych lub rowerowych, zwiedzaniu ciekawych zakładów pracy, instytucji itp.
Przekazywanie rodzicom wiedzy z zakresu pedagogiki i psychologii może dotyczyć problematyki wychowania rodzinnego, postaw rodzicielskich oraz zasad higieny i zdrowia psychicznego. Wychowawca klasy może podzielić się własnymi doświadczeniami i przemyśleniami lub treścią przeczytanej książki, czy artykułu na interesujący rodziców temat albo też zachęcić do wysłuchania niektórych audycji radiowych lub telewizyjnych o wychowaniu.
Spotkania towarzyskie organizowane przez wychowawcę klasy, są uzupełnieniem spotkań roboczych. Są to spotkania okolicznościowe, spotkania z okazji uroczystości i imprez klasowych.
spotkania okolicznościowe (przy kawie lub herbacie) są niekiedy przedłużeniem spotkań roboczych, podczas których nie znaleziono odpowiedzi na niepokojące rodziców pytania. Odbywają się poza szkołą np. w mieszkaniu jednego z rodziców. Przydatne są zwłaszcza dla rodziców uprzedzonych do szkoły lub zbyt mało troszczących się o swoje dzieci. W czasie takich spotkań wychowawca stara się omówić pewne problemy z punktu widzenia potrzeb klasy i rodziców.
spotkania z okazji uroczystości i imprez klasowych mogą przybierać postać wieczorku literackiego, tanecznego z częścią artystyczną, konkursów opartych na zdobytej przez uczniów wiedzy z różnych przedmiotów, zawodów sportowych, przedstawień. Okazją do takich spotkań mogą być ważniejsze wydarzenia w skali osiedla, miasta, kraju, Dzień Matki, Dzień Kobiet itp. Spotkania te mają niewątpliwy walor wychowawczy, ponieważ - oprócz ujawnienia zdolności i umiejętności uczniów - pozwalają rodzicom wspólnie z uczniami i wychowawcą klasy przeżyć osobliwe uroki życia klasy.
Nauczyciel może również zorganizować spotkanie z ekspertem (pedagog szkolny, pracownik naukowy lub lekarz). Każdy z nich występuje w roli eksperta, udzielając pomocy w sprawach wykraczających poza kompetencje zawodowe wychowawcy klasy.
Do spraw tych należą problemy związane z nieprzystosowaniem społecznym uczniów i koniecznością dokształcania pedagogicznego rodziców. W związku z tym przybierają na ogół postać spotkań dotyczących trudności wychowawczych i spotkań poświęconych pedagogizacji rodziców:
spotkania dotyczące trudności wychowawczych - biorą w nich udział rodzice głównie uczniów „trudnych”. Stają się one źródłem cennych informacji o problemach wychowawczych, które nurtują rodziców. Rodzic nabiera przekonania, że sytuacja wychowawcza jego dziecka nie jest zjawiskiem odosobnionym, gdyż wiele rodzin boryka się z tego typu problemami. Staje się to czynnikiem mobilizującym dla dalszych wysiłków na rzecz swego dziecka. Po wypowiedziach rodziców ekspert podsumowuje je. Przypomina niektóre opinie i oceny, dzieli się własnym punktem widzenia i stawia problemy otwarte, wymagające dalszych przemyśleń i skutecznych sposobów przezwyciężenia napotkanych trudności wychowawczych.
spotkania poświęcone pedagogizacji rodziców - odbywają się głównie w ramach spotkań ogólnoszkolnych, niekiedy mogą być organizowane dla rodziców uczniów pierwszej klasy. W spotkaniach takich zaproszony ekspert wygłasza odczyt lub wykład, a następnie ustosunkowuje się wobec zadawanych pytań przez rodziców i wychowawcę klasy. Przedmiotem prelekcji są tematy, którymi zainteresowani są szczególnie rodzice.
Uzupełnieniem i wzbogaceniem spotkań zbiorowych są różne formy spotkań indywidualnych. Najbardziej znane to: konsultacje pedagogiczne, wizyty domowe, porozumiewanie się korespondencyjnie, rozmowy telefoniczne.
konsultacje pedagogiczne stanowią wspólne poszukiwanie przez wychowawcę i rodziców trudnych sytuacji, jakie zdarzają się w procesie wychowania i uczenia się. Starają się wspólnymi siłami rozwiązać nurtujący ich problem.
Wychowawca klasy odgrywa najczęściej rolę wiodącą ze względu na lepsze przygotowanie pedagogiczne i bezstronną znajomość ucznia. Posiada większe praktyczne doświadczenie w zakresie wychowania i uczenia się.
W gestii nauczyciela leży odpowiednie przygotowanie konsultacji polegające zwłaszcza na przełamaniu niechęci rodziców, którzy rzadko zgłaszają się z własnej inicjatywy, oraz na właściwym nastawieniu samego ucznia wobec zaplanowanych konsultacji. Wychowawca klasy musi również bliżej zapoznać się z danym uczniem, jego postępami w nauce, danymi biograficznymi, kartą zdrowia. Niejednokrotnie rozmawia z innymi nauczycielami na jego temat i poddaje go obserwacji.
Rozpoczęcie konsultacji wraz z określeniem tematu wymaga od wychowawcy taktu i rozwagi, aby nie dać odczuć rodzicom swej wyższości i podkreślić dodatnie strony ucznia. Na początku powinien zająć się trudnościami w nauce, następnie zaburzeniami w zachowaniu. Omawianie z rodzicami trudności uczniów ma na celu uzyskanie informacji o tym, jak widzą oni swoje dziecko i jakimi darzą go uczuciami. Następnie nauczyciel stara się poznać przyczyny trudności w nauce lub zachowaniu, omawiając przejawy tych trudności. Rodzice nierzadko sami wskazują na źródło sprawianych przez dziecko trudności. Bardziej skomplikowane od ustalenia przyczyn jest poszukiwanie możliwości przezwyciężenia trudności. Nauczyciel powinien tak pokierować rozmową, aby rodzice sami mogli znaleźć pewne środki zaradcze. Nie powinien udzielać bezpośrednich rad i wskazówek w formie pouczeń, ale starać się je zasugerować.
Podsumowanie konsultacji pedagogicznych ma na celu uświadomienie sobie konieczności systematycznej pracy wychowawczej z uczniem i okazanie rodzicom zaufania w tym zakresie. Rodzice nierzadko potrzebują bardziej moralnego wsparcia i zrozumienia przez wychowawcę, niż rad i wskazówek.
wizyty domowe - składane przez wychowawcę umożliwiają mu bliższe i bezpośrednie poznanie warunków domowych ucznia, jak również nawiązanie osobistego kontaktu z członkami rodziny. Należy wcześniej uprzedzić o terminie i celu wizyty, aby nie dopuścić do niewłaściwego nastawienia rodziców i uczniów.
kontakty korespondencyjne - polegają na pisemnym porozumiewaniu się w sprawach pilnych z pedagogicznego punktu widzenia. Umożliwiają załatwienie wielu spraw bez konieczności nawiązywania kontaktów bezpośrednich. Wymianie korespondencyjnej służą: dzienniczek ucznia, listy do rodziców, pisemne relacje o wynikach w zachowaniu i nauce ucznia.
dzienniczek ucznia - służy informowaniu rodziców o otrzymanych przez dziecko ocenach szkolnych.
listy do rodziców - stanowią rzadko stosowaną formę kontaktów między nauczycielem i rodzicami. Niekiedy są koniecznością, gdy nauczyciel nie może nawiązać kontaktów bezpośrednich. Istnieją dwa rodzaje listów: otwarte o tematyce wychowawczej i listy przeznaczone dla rodziców poszczególnych uczniów.
listy otwarte o tematyce wychowawczej - mają na celu pedagogizację rodziców, mogą to być krótkie fragmenty z czasopism i książek o tematyce psychologiczno-pedagogicznej lub specjalnie przygotowane przez wychowawcę teksty, uwzględniające zainteresowania rodziców i potrzeby uczniów. Niekiedy są zapowiedzią spotkania rodziców w szkole.
listy przeznaczone dla rodziców poszczególnych uczniów - wysyłane są do rodziców, z którymi bezpośredni kontakt jest niemożliwy lub utrudniony. Głównym ich celem jest zjednanie ich dla współpracy ze szkołą. Utrzymane są w tonie serdecznym. W listach tych można przekazać również rodzicom specjalne podziękowania za ich wkład w wychowanie swych dzieci i dotychczasową współpracę na rzecz klasy.
pisemne relacje o wynikach w nauce i zachowaniu ucznia - polegają na pisemnym przygotowaniu kartek z ocenami z poszczególnych przedmiotów nauczania i oceną ze sprawowania. Nauczyciel może również przekazać uwagi ogólne, jak np. zdolności ucznia, jego zasługi dla klasy z racji pełnionej funkcji.
Pewne znaczenie wychowawcze ma możliwość ustosunkowania się rodziców do podanych ocen i uwag, poprzez odpowiednie ich skomentowanie, podzielenie się własnymi spostrzeżeniami na temat swego dziecka i wysunięcie pewnych sugestii pod adresem szkoły.
rozmowy telefoniczne - mogą być dwojakiego rodzaju. Są to rozmowy mające na celu okolicznościową wymianę informacji o uczniu, np. wypadek losowy, postępy i niepowodzenia w nauce, pewne sposoby zachowania godne uznania lub dezaprobaty; ważniejsze wydarzenia w życiu klasowym, zwrócenie uwagi na ciekawy artykuł, książkę, audycję telewizyjną lub radiową o tematyce wychowawczej lub służące udzielaniu porad w sprawach wychowawczych (są rzadziej stosowane).
Tak więc poprzez różne formy współdziałania szkoły i domu, nauczyciel może w istotny sposób pomóc rodzicom w wychowaniu ich dzieci, a tym samym przyczynić się do podniesienia ich kultury pedagogicznej.
Możliwości i zadania nauczyciela w zakresie podnoszenia kultury pedagogicznej rodziców
4