CZESLAW JÓZEF BABICKI

Józef Czesław Babicki (1880-1952). Pracował w Pruszkowskim Kompleksie Placówek Wychowawczych (1919-1925). Potem rozpoczął pracę w Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej. W 1926 założył związek zawodowy wychowawców. Zajmował się problematyką wychowania zakładowego dzieci osieroconych, agresji wśród wychowanków oraz depresją anaklityczną. Opracował w latach międzywojennych oryginalny system wychowania ,,dziecka opuszczonego”, w którym poświęcił się wyłącznie problematyce i praktyce opiek.­wychowawczej. ,,Dziecko opuszczone” w ujęciu Babickiego to każde dziecko, które z jakiegoś powodu nie ma zapewnionych przez swoich naturalnych opiekunów warunków naturalnych do wzrastania i rozwoju. Pojęciem tym objął on nie tylko sieroty naturalne, ale i półsieroty bez opieki domowej, dzieci porzucone, odebrane rodzicom w drodze wyroku sądowego oraz nieślubne, żebrzące i w1óczące się.

Był zwolennikiem psychologii Alfreda Adlera i na niej starał się wzorować swoje metody wychowawcze. Opracował następujący system opiekuńczo-wychowawczy:

• wychowawca - miał posiadać co najmniej średnie wykształcenie i skończony pomyślnie kurs przygotowawczy. Sam Babicki zajmował się przygotowaniem i prowadzeniem takich kursów.

• grupa wychowanków - za idealną Babicki uważał grupę o liczbie dzieci 9-10. Uważał, że maksymalna liczba dzieci na jednego wychowawcę nie może przekraczać 20. Ponadto był przeciwnikiem zakładów poprawczych. Uważał, że dzieci wyjątkowo agresywne powinny być umieszczane w dużej grupie dzieci nie sprawiających problemów, tak aby przez naśladownictwo uczyły się właściwego zachowania.

• związek wychowanków z lokalną społecznością - miał służyć temu, aby dzieci po wyjściu z zakładu poprawczego nie miały problemu z wejściem w społeczeństwo i znalezieniem pracy. Za bardzo ważną rzecz uważał Babicki kontakt wychowanka ze szkołą.

• prywatność dziecka - dziecko powinno posiadać przede wszystkim własne przybory szkolne. Dążył do tego, aby każde dziecko miało kasetkę, w której mogłoby schować coś wyłącznie swojego.

• samorząd dzieci - miał służyć jak najlepszej pracy w grupie. W tym miejscu i nie tylko poglądy Babickiego przypominały poglądy Janusza Korczaka.

• etap rozwojowy dziecka - Babicki dzielił rozwój psychiki dziecka na 4 etapy: etap nabywania wiedzy moralnej (do 6 roku życia), etap kształtowania samooceny (6-13 lat), etap kształtowania dobrej woli (13-16 lat) oraz etap kształtowania silnej woli (do 20 roku życia). Wychowawca powinien umieć rozróżnić etapy u poszczególnych wychowanków i dostosować swój sposób pracy z każdym dzieckiem do odpowiedniego etapu rozwojowego.

Systemy:

Babicki rozpoczął swa działalność w okresie wojny i być może to zadecydowało, iż zorganizował placówkę opiekuńczą „na wzór wojska”. Taki system był realizowany w Bursie przy ul. Zielonej w Warszawie, jak tez w pierwszych latach jego działalności w Pruszkowie. Babicki szybko jednak zrezygnował z pierwszej koncepcji. Nastąpiło przejście na ,,System harcerski”. Wymagało to wielu innowacji i zmian. ,,System harcerski” zastosował Babicki w okresie pruszkowskim (19 16-1925). Praca tym systemem polegała na tym, że zespól wychowawczy podzielony był na 10-osobowe zastępy, zaś formy aktywności zastępów były nastawione do kierunków życia zakładowego.

Wypowiadał się przeciwko tresurze koszarowej, lecz stwierdził, że w dużych placówkach, przy zachowaniu wielu warunków, czasem ta ,,tresura” może okazać się przydatna w pewnych metodach wojskowo-harcerskich stosowanych wobec chłopców w wieku 13-15 lat. Stosowane tam były zbiórki, apele, zajęcia terenowe, obozy z nastawieniem na zaspakajanie potrzeb bursowych.

W odczuciu wychowanków bursy, dziesięcioosobowe grupy stanowiły ,,podstawową komórkę życia rodzinno- społecznego”. Obowiązywały tu zasady wspólnej pracy na działkach ogrodowych i podczas pełnienia dyżurów, spożywania posiłków przy wspólnym stole, zajmowania tej samej sypialni. Takie warunki życia w placówce jednoczyły wychowanków.

Głównym przedmiotem jego zainteresowań była organizacja pracy wychowawczej w zakładzie opiekuńczym dla dzieci, przeciwstawił się tendencji tworzenia wielkich zakładów wychowawczych i poszukiwał różnych sposobów likwidacji koszarowości, w których dzieci były izolowane i nie przygotowane do społeczeństwa. Dlatego chcąc usprawnić opiekę­ zakładową domów dziecka wprowadza trzecią odmianę systemu małych grup tzw. ,,System rodzinkowy”. Ma to miejsce w latach 1926-1927 w Schroniskach Dziewcząt im. E. Plater w Pruszkowie.

,,System rodzinkowy” stal się najbardziej popularnym systemem, ale stanowi on jedną z kilku prób wprowadzenia zmian w organizacji placówek opiekuńczych. Babicki dzielił zespól na małe 15-20 osobowe grupy wychowawcze —rodzinki w różnym wieku, tak aby dobrane wiekiem przypominały strukturę wielodzietnej rodziny. Opiekę nad grupą w koncepcji Babickiego spełniała ,,mateczka”, którą nie była wychowawczyni lecz starsza wychowanka przejawiająca dużo troski i serdeczności w stosunku do młodych. Obowiązkiem jej było czuwanie i moralna opieka nad swoja grupą. Mateczka była wyznaczana przez kierownictwo placówki.

Podkreślał , iż system ten posiadał duże walory wychowawcze, gdyż rozwijał sic w sposób naturalny w poczuciu przyjaźni i życzliwości, a także stwarzał warunki zbliżone do życia w przeciętnej rodzinie, w której dzieci uczą, sic gospodarowania budżetem, urządzania własnych pomieszczeń do nauki, zabawy i odpoczynku. Rola wychowawcy polegała na pomocy i inspiracji oraz oddziaływaniu pośrednim przez ,,mateczkę” i ich zastępczynię, rozliczanie z zadań na cotygodniowych naradach, ale także podczas korzystania ze wspólnych pomieszczeń — sala ogólna, świetlica, czytelnia.

Rodzinka otrzymywała mieszkanie sk1adające sic z kilku pomieszczeń, przynajmniej z dwóch izb (sypialni i jadalni) wyposażone w sprzęt, nakrycia stołowe itp., a więc zbliżone do urządzenia normalnego mieszkania rodzinnego. Taka organizacja życia placówki wpływa , na wytwarzanie korzystnej atmosfery, ustawały skargi, rozwijały sic uczucia przyjaźni.

,,System rodzinkowy” stosowany był nie tylko w zakładach dla sierot i dzieci opuszczonych. Szeroko był znany i wykorzystywany wielu krajach w organizowaniu opieki nad dziećmi i młodzieżą, która weszła w kolizję z prawem.

Dziś także istnieją w Polsce placówki stosujące elementy ,,systemu rodzinkowego”, co najlepiej świadczy o ponadczasowych wartościach tej idei.

Babicki doszedł do wniosku, ze dosłowne naśladowanie rodziny na gruncie placówki opiekuńczo-wychowawczej jest niemożliwe. Ko1ejną próbę Babicki nazwał, ”systemem kwaterowym” lub „systemem pawilonowym”. Koncepcję tę zrealizował już po II wojnie światowej, w Domu Chłopców na terenie Lodzi. Założenia były podobne do ,,systemu rodzinkowego” tylko, że główny akcent padał na możliwie dokładne naś1adowanie warunków życia rodzinnego, tyle że w „systemie kwaterowym” chodziło o organizację życia z jego naturalnym podziałem na niewielkie grupy. Podstawę grupy stanowił zajmowany przez nią pokój (kwatera). Funkcję przewodniczącego grupy pełnił zwykle najstarszy wychowanek, który był łącznikiem pomiędzy wychowawcą, a grupą, Ale to właśnie „system rodzinkowy” spotkał sic z największym uznaniem wśród wychowawców. Proces opiekuńczo- wychowawczy w zakładzie najefektywniej przebiega przy zastosowaniu systemu małych grup.

Najważniejsze założenia:

- organizacja życia placówki na wzór rodziny,

- poznanie dziecka,

- indywidualizacja,

- kara - rodzaje kar:

- kara przypominająca,

- kara pouczająca,

- kara zmuszająca

Twierdził iż „kara nie poprawia i powinna być skreślona ze środków wychowawczych, a nawet ze słownika wychowawcy”.

- nagroda - rodzaje nagród:

- nagrody pieniężne,

- nagrody materialne,

- zaszczytne wyróżnienia,

- zapisy w tzw. „złotej księdze”,

- większe przywileje.

Według Babickiego nagrody są najskuteczniejszymi środkami wychowawczymi, a największy efekt maja nagrody przydzielane indywidualnie.

- wychowanie moralne,

- własność dziecka.

Postawy opiekuna - wychowawcy:

Wg. Babickiego „postawa opiekuńcza” względem dziecka to jest stała, jednolita linia postępowania opiekuńczego względem dziecka wynikająca z zamiłowania stale podtrzymywanego przez ukochanie dziecka, przy czym jednolitość tej linii postępowania opiekuńczego warunkuje się ustalona zasada, wypośrodkowana ze znajomości celu do jakiego zmierza opieka nad nim.

Dwa źródła wiedzy o dziecku:

- pamięć i doświadczenie z własnego dzieciństwa (retrospekcja),

- literatura psycho-socjo-pedagogiczna, a w szczególności psychologia rozwojowa.

Cechy wychowawcy:

- prostota i szczerość,

- powinien być rzecznikiem praw dziecka,

- uznawać dziecka niedoświadczenie i słabość,

- uznawać prawo do swobodnego poznawania świata, pracy nad sobą, radości i rozrywki, sprawiedliwego traktowania,

- stawiać wysokie wymagania podopiecznym przy jednoczesnym demokratycznym stylu kierowania.

Funkcje opiekuna-wychowawcy:

- stymulowanie prawidłowego i wszechstronnego rozwoju dziecka(interes dziecka),

- reprezentowanie interesów świata dorosłych,

- organizowanie środowiska wychowawczego.

Babicki był organizatorem kursów dla wychowawców placówek opiekuńczo-wychowawczych. Program kursu zawierał cztery bloki przedmiotowe:

- przedmioty ogólne,

- przedmioty specjalne,

- przedmioty dodatkowe,

- odczyty uzupełniające.

Wiele uwagi w czasie trwania kursu poświęcono problemom metodycznym i kształceniu dyspozycji instrumentalnych tj.: wychowanie fizyczne, wychowanie plastyczne, śpiew, teatr, wycieczki.

Potrzeby i opieka:

- opieka społeczna

- opieka całkowita

- opieka częściowa

- opieka materialna i moralna

- atmosfera

„Pracownikiem społecznym może być tylko taki człowiek, który czuje się szczęśliwy przez samo to, ze innemu przyniesie promyk zadowolenia.”

---