Wykład z dn. 19.10.2003

Zbigniew Kazimierczak

„Rynek pracy w państwach wysokorozwiniętych” Uniwersytet Łódzki 1995

Elżbieta Kryńska

„Dylematy Polskiego rynku pracy” Inst. Pracy Spraw Socjalnych Warszawa 2001

PODSTAWOWE POJĘCIA

Rynek pracy - urządzenie za pomocą którego podaż pracy i popyt na pracę są ze sobą konfrontowane

Kerr - twierdzi, że rynek pracy ma w istocie dwoisty charakter i realizują się na nim 2 funkcje:

1. funkcja pracy

2. funkcja płacy

w związku z tym tworzy podwójną definicję:

Rynek pracy i płacy jest to mechanizm, na którym następuje dystrybucja pracy i płacy. Należy przy tym podkreślić, że bardzo często występują niedopasowania pracy i płacy (czasami twierdzi się, że te rynki w ogóle się nie pokrywają)

Ponieważ występują permanentne niedostosowania w danych gospodarkach narodowych na globalnym rynku pracy występują często wolne miejsca pracy i bezrobocie jednocześnie. Wypłacane są krańcowo różne wynagrodzenia za tę samą pracę dlatego zarówno dla celów badawczych jak i dla celów polityki zatrudnienia przyjęto kategorię lokalnego rynku pracy.

Kerr: RYNEK PRACY jest delimitowany (zróżnicowany i dzielony) przez punkty oporu na skali mobilności pracownika

/oznacza to, że każdy potencjalny pracownik ma ściśle określoną ruchliwość/

RYNEK PRACY DZIELIMY wg różnych kryteriów z których najważniejsze to:

1. Kryterium demograficzne w ramach którego wyrózniamy:

1. Kobiety i mężczyzn

2. Ludzi młodych i ludzi starych

3. Białe kołnierzyki i niebieskie kołnierzyki

2. Kryterium terytorialne

1. Światowy rynek pracy

2. Europejski rynek pracy

3. Krajowy rynek pracy

4. Regionalny rynek pracy

5. Powiatowy rynek pracy w polsce to jest lokalny rynek pracy sensu stricto

Lokalne rynki pracy (powiatowe) są przedmiotem oddziaływania polityki zatrudnienia ponieważ na tych rynkach występuje najmniej zakłóceń w procesach rynkowych do rzadkości należy w mikroskali jednoczesne występowanie wielu wolnych miejsc pracy i bezrobocia albo rażących dysproporcji w wynagradzaniu za tą samą pracę

Na rynku pracy występują dwa rodzaje konkurencji:

1. Konkurencja o pracę

2. Konkurencja o pracownika

Polityka zatrudnienia - świadome oddziaływanie władz publicznych na rynek pracy pod kątem potrzeb gospodarki narodowej oraz godzenie interesów pracowników i pracodawców.

/ taka polityka jest praktykowana od lat 20 XX w. (od 1920 r.) wcześniej nazywano ją polityką pracy /

Polityka pracy wiązała się przede wszystkim z zadbaniem o rzetelność i poprawność stosunków między pracownikiem i pracodawcą w tym głównie przez kontrolowanie realizacji przepisów BHP także kontrolę czasu pracy i zatrudniania młodocianych czy rzetelnego wypłacania świadczeń.

Pierwszym przepisem, który tego dotyczył był The Moral and Health Act w 1802 r. Uchwalony przez Parlament Brytyjski

W roku 1919 została powołana do życia Międzynarodowa Organizacja Pracy w ramach której podjęto działania mające na celu uściślenie pojęć z zakresu polityki zatrudnienia.

W l. 20 zdefiniowano m.in. takie pojęcia jak:

• wiek produkcyjny

• zasoby siły roboczej

• bezrobocie

• zatrudnienie

• nieaktywność zawodowa (bierność zawodowa)

BEZROBOTNY - jest to osoba, która:

1. Nie ma pracy

2. Poszukuje pracy

3. Spodziewa się podjąć pracę w ciągu najbliższych 15 dni

FUNKCJE POLITYKI ZATRUDNIENIA

1. Redukcja bezrobocia

2. Likwidacja ubóstwa

3. Wypełnienie luki zatrudnieniowej

4. Dokonywanie działań mających na celu regulowanie relacji między inflacją a bezrobociem

5. Organizacja instytucji rynku pracy

Rys.: Przepływy między różnymi kategoriami zasobów na rynku pracy

1. Przepływy związane z ruchliwością pracowniczą (zmianą miejsca pracy). Najczęściej ten ruch jest najintensywniejszy w gospodarce.

2. Zwolnienia z pracy niezależne od woli pracownika

3. Zatrudnienie osób, które poszukują pracy i które czasowo wypadły z rynku pracy

4. Ruch wynikający ze zniechęcenia i braku sukcesów w poszukiwaniu pracy

5. Ruch spowodowany wchodzeniem młodych ludzi (absolwentów) na rynek pracy lub np. powrót na rynek pracy kobiet po okresie macierzyńskim.

6. patrz p. 5

7. Najczęściej wiąże się z macierzyństwem u kobiet jak również z przechodzeniem na emerytury czy renty

RODZAJE BEZROBOCIA

1. Bezrobocie frykcyjne - związane z wchodzeniem na rynek nowych pracowników, odchodzeniem na emeryturę tych, którzy mogą mieć takie uprawnienia w związku z tym twierdzi się, że ono będzie występowało zawsze w każdej gospodarce, występują wolne miejsca pracy i bezrobocie

2. Bezrobocie strukturalne - wynika z niedopasowania określonych struktur podaży pracy do określonych struktur w gospodarce np. nadmierna podaż hutników przy spadku zapotrzebowania na stal ze względu na przestarzałą strukturę produkcji tej stali

3. Bezrobocie nieefektywnego popytu - występuje gdy gwałtownie spada i trwa popyt na dane dobra

4. Bezrobocie płacowe (zwane też klasycznym) - wynika ono z wysokich kosztów pracy pojawiających się na skutek nacisków np. związków zawodowych na wzrost wynagrodzeń

5. Bezrobocie ukryte (może mieć dwa oblicza)

1. W realnym socjalizmie, PKP, Służbie Zdrowia, Administracji Publicznej występują przerosty zatrudnienia

2. Polegające na przymusowym przechodzeniu do strefy bierności zawodowej czyli część osób nie rejestruje się jako bezrobotni chociaż tak naprawdę chcą podjąć pracę i nie występują w statystykach

Wykład z dn. 23 XI 2003

Równanie Fishera

M x V = P x T

Masa pieniądza x prędkość cyrkulacji (zmiana dysponenta pieniądza) =

= poziom cen x wolumen transakcji (ilość transakcji)

zjawiska w sferze realnej

Friedman

Wysokie oczekiwania inflacyjne

W wyniku wysokich oczekiwań inflacyjnych społeczeństwo jest przekonane, że siła nabywcza pieniądza będzie spadać. Towarzyszy temu przekonanie, że odsetki bankowe nie pokryją tych strat, że ceny będą rosnąć szybciej niż oprocentowanie depozytów stąd pojawia się kolejne przeświadczenie, że lepiej jest konsumować niż oszczędzać oraz że lepiej jest zaciągać kredyt na konsumpcję niż ją odroczyć ponieważ koszty kredytu będą niższe niż przewidywana inflacja.

1.
M x V = P x T

30zł x 1 zł/m-c = 1/zł x 30/transakcji na m-c

Wzrost cen wywołany przeświadczeniem, że będą rosły ceny

2. M x V = P x T^∗

Na skutek wzrostu cen spada skłonność do oszczędzania. Osoby posiadające depozyty rezygnują z oszczędzania na rzecz konsumpcji czyli zwiększa się prędkość cyrkulacji pieniądza.

Na skutek mnożnika (M x V) kreacji pieniądza rośnie ilość pieniądza w ujęciu dynamicznym.

3. M x V = P x T

Na skutek wzrostu masy pieniądza jeszcze bardziej wzrośnie inflacja ale również początkowo wzrośnie ilość transakcji ze względu na wzmożony popyt.

4. M x V = P x T

Masa pieniądza może rosnąć z kilku względów:

1. przy otwartym rynku finansowym może następować napływ kapitału pożyczkowego ponieważ pożyczanie w walucie obcej może być korzystniejsze niż w krajowej

2. może wynikać z nacisków społecznych na władze publiczne aby zwiększyły masę pieniądza na rynku (np. w postaci transferów socjalnych). Te naciski wywierają głównie Ci, którzy nie mają oszczędności lub nie mogą się zapożyczyć.

5. M x V = P x T

dalszy wzrost prędkości cyrkulacji

4-5 - Nagły spadek popularności rodzimej waluty

6. M x V = P x T

dalszy wzrost inflacji nakręcany w spirali inflacyjnej i zmierzanie do hiperinflacji

7. M x V = P x T

W warunkach hiperinflacji występuje najpierw stagnacja a następnie załamanie koniunktury czyli spadek wolumenu transakcji (spadek T)

Mechanizm spadku wolumenu transakcji

W tym momencie zaczyna gwałtownie wzrastać bezrobocie ponieważ przedsiębiorcy poszukują oszczędności przede wszystkim w kosztach pracy.

Występuje tzw. zjawisko stagflacji

Przedsiębiorcy przestają oszczędzać w pieniądzach a zaczynają oszczędzać w towarach i materiałach ponieważ mają pewność, że w ciągu zaledwie kilku dni sprzedadzą towary dużo drożej.

Przy zmienionej podaży jeszcze bardziej rośnie inflacja, spada zaufanie do pieniądza krajowego, utrwalają się negatywne zjawiska na rynku pracy, gdyż gospodarka pieniężna zaczyna być gospodarką barterową.

Niskie oczekiwania inflacyjne

• rośnie skłonność do oszczędzania

• w ujęciu dynamicznym spada ilość pieniądza na rynku

• spada również oprocentowanie depozytów i kredytów

Społeczeństwo zakłada, że spadek oprocentowania depozytów będzie wolniejszy niż spadek inflacji w związku z tym powstaje przeświadczenie, że przy odroczeniu konsumpcji będziemy mogli za te same pieniądze zakupić lepszy towar lub więcej towaru.

1. M x V = P x T

Następuje spowolnienie wzrostu cen a nie spadek cen w odbiorze społecznym jednak pojawia się przeświadczenie o spadku cen

2. M x V = P x T

Rośnie skłonność do oszczędzania

3. M x V = P x T

Dalszy spadek inflacji spadek tempa wzrostu gospodarczego

Pojawi się bezrobocie wskutek NOI

4. M x V = P x T

W warunkach otwartego rynku finansowego następuje odpływ kapitału pożyczkowego, który inwestuje tam gdzie warunki są lepsze. To może skutkować stagnacją i załamaniem koniunktury czyli dalszym wzrostem bezrobocia.

W okresie t₁ - t₂ - następują procesy dostosowawcze tj.

• ponieważ wzrosły ceny bezrobotni, którzy zaakceptowali zmienione warunki pracy przestali szukać pracy w nieskończoność i przyjęli nie do końca odpowiadającą im ofertę orientują się, że wzrost inflacji obniżył ich dochody realne w związku z tym przestaje się im podobać i stają się bezrobotni

• przedsiębiorcy zmuszeni są wypłacać nominalnie wyższe wynagrodzenie przy czym najczęściej inflacja na dobra inwestycyjne jest niższa niż wzrost płac zatem dokonują modernizacji, wprowadzają nowe technologie pracy oszczędnej

HISTEZA - pewne układy zachowują się odmiennie przy działaniu takich samych bodźców zewnętrznych ze względu na odmienność swojej dotychczasowej odmiennej struktury a także ze względu na przebieg ukształtowania tej struktury nawet jeżeli układy są pozornie takie same.

^∗ T - związane z rynkiem pracy

Rynek pracy i polityka zatrudnienia Strona 8 z 8

ZATRUDNIENIE

BEZROBOCIE

BIERNOŚĆ ZAWODOWA

2

3

6

7

4

5

1

1

2

3

4

5

6

7

1

2

3

4

---