Alokacyjna Funkcja Finansów

Według Zdzisława Fedorowicza przez określenie „alokacja” rozumie się w najbardziej ogólnym znaczeniu rozmieszczenie rozporządzalnych czynników produkcji w różnych rodzajach działalności. W gospodarce rynkowej alokacja dokonuje się za pośrednictwem finansów, tj. poprzez gromadzenie i wydatkowanie zasobów pieniężnych, gdyż wejście w posiadanie rzeczowych czynników produkcji (gruntów, budynków, maszyn, zapasów surowców i materiałów, itp.) wymaga wydatkowania pieniędzy na ich zakup. Do angażowania ludzkiego czynnika produkcji (siły roboczej) konieczne jest również wydatkowanie pieniędzy na wynagrodzenia za świadczenia pracy lub za gotowość do jej świadczenia. W procesie alokacji czynników produkcji są zaangażowane wszystkie ogniwa finansów, wyróżnione na podstawie kryterium podmiotowego, a więc finanse przedsiębiorstw, finanse publiczne, finanse banków, itp.

Inaczej mówiąc alokacyjna funkcja finansów polega na dokonywaniu podziału materialnych i ludzkich czynników produkcji między sferę wytwarzania dóbr prywatnych i sferę wytwarzania dóbr publicznych, a następnie wewnątrz obu tych sfer między różne działy, gałęzie i przedsiębiorstwa wytwarzające dobra prywatne, jak też między różne obszary i jednostki dostarczania dóbr publicznych.

Dobra prywatne oznaczają towary i usługi dostarczane przez rynek na zasadzie transakcji kupna-sprzedaży między indywidualnymi nabywcami i sprzedawcami (producentami). Producentem może być przedsiębiorstwo prywatne lub państwowe (publiczne), które wyprodukowane towary i usługi sprzedaje na rynku każdemu nabywcy za określoną i jednakową dla wszystkich nabywców cenę.

Finanse prywatne - obejmują zasoby pieniężne indywidualnych jednostek prowadzących działalność gospodarczą, zasoby spółek i indywidualnych gospodarstw domowych (ludności).

W sferze prywat­nej alokacja finansów odbywa się głównie za pomocą mechanizmu rynkowego poprzez trans­akcje kupna-sprzedaży.

Dobra publiczne są to towary i usługi oraz inne działania użyteczne, świadczone przez państwo lub związki publicznoprawne (np. samorządy terytorialne) na zasadzie powszechnej dostępności dla wszystkich osób, przy odpłatności nie mającej charakteru jednolitej ceny, ale formę świadczeń podatkowych i niepodatkowych na rzecz finansów publicznych, z reguły zróżnicowanych dla różnych osób, mimo iż korzystają one z dóbr publicznych w tym samym stopniu.

Finanse publiczne (wg. Stanisława Owsiaka) zajmują się funduszami, które tworzą i rozdysponowują władze publiczne.

Funkcja alokacyjna finansów publicznych polega na tym, że państwo dysponując zasobami pieniężnymi w formie budżetu może przemieszczać środki finansowe na zadania, które ma obowiązek spełniać, albo też na dziedziny wymagające dofinansowania lub też na dziedziny, które ze swojej istoty nie przynoszą zysku a ich prowadzenie jest konieczne dla istnienia państwa i zbiorowych potrzeb obywateli.

W sferze publicznej, w której obywatele korzystają z dóbr (najczęściej w postaci usług) nieodpłatnie, dobra te są alokowane z wy­korzystaniem mechanizmu administracyjnego. Powszechnie dostępne, nieod­płatne dobra są finansowane z funduszy publicznych.

Zastosowanie mechanizmu administracyjnego w alokacji części dóbr wyni­ka z następujących przyczyn:

- bez zastosowania tego mechanizmu niskie dochody części ludności ogra­niczałyby jej dostęp do dóbr mających istotne znaczenie (np. do opieki me­dycznej, edukacji),

- brak możliwości wymiernego określenia korzystania, a więc i odpłatno­ści, przez poszczególne jednostki z takich dóbr, jak np. oświetlenie ulic, utrzy­manie ich nawierzchni, ochrona środowiska itp.,

- niemożliwość zorganizowania na zasadach rynkowych obrony narodowej, administracji publicznej, bezpieczeństwa publicznego, czy też służby dyploma­tycznej (np. armia nie może bronić tylko tych, którzy na warunkach rynkowych nabędą jej usługi),

- pozostawienie decyzji o korzystaniu z niektórych dóbr obywatelom ozna­czałoby zapewne rezygnację pewnej ich części z edukacji, ubezpieczeń spo­łecznych, opieki medycznej, co mogłoby prowadzić do groźnych skutków spo­łecznych (np. do rozprzestrzeniania się chorób, degradacji intelektualnej kolej­nych pokoleń).

Zdzisław Fedorowicz, Podstawy teorii finansów, poltext, Warszawa 1994, s. 113

---