Wykład 11 (19.05.09)

Hipoteza fonologiczna (np. Snowling, 2000)

Dysleksja jest zaburzeniem językowym, a w szczególności zaburzeniem kompetencji fonologicznej, co przejawia się takimi objawami jak:

• Trudności z segmentacją słów na fonemy

• Trudność z utrzymaniem strumienia dźwięków lub liter w pamięci krótkotrwałej, trudności z czytaniem i pisaniem słów bezsensownych

• Powolne podawanie nazw kolorów, liczb, liter czy obiektów na obrazkach

• Wolne tempo mówienia

• Problemy z wszelkimi zadaniami słownymi, które wymagają manipulowania fonemami - spóneryzm (2 wyrazy obok siebie - zamiana 2 pierwszych liter, np. mądra Jola jądra mola)

Nicolson i Fawcett (1999/2001) - deficyt procesu automatyzacji (DAD)

• Deficyt móżdżkowy

• Np. zdanie na utrzymywanie równowagi z równoczesnym liczeniem = bardzo trudne (istotnie gorsze wykonanie) dla dyslektyków

Zaburzenia zmysłu równowagi

Zaburzenia sprawności motorycznych PISANIE

Uszkodzenie

Móżdżku zdolności świadomość

artykulacyjne fonologiczna CZYTANIE

Pętla mózgowo -

- móżdżkowa

model rozpoznawania

słów

umiejętność automatyzacji

problemów i wiedza NAZYWANIE

ontogenetyczny łańcuch przyczynowy dysleksji od urodzenia do 8 rż.

Hipoteza podwójnego deficytu (Wolf, Bowers, 1999)

• Dysleksja to zaburzenie neuropsychologiczne i rozwojowe

• To deficyt fonologiczny i deficyt szybkości przetwarzania

Jako zaburzenie uczenia się: jest zasadniczo niezależna od inteligencji (K. Stanowych, 2000: model fonologicznego rdzenia i zmiennych obrzeży)

ZABURZENIA EMOCJONALNE

Zaburzenia lękowe a emocjonalne:

• Obuchowska (1980): lęk jako objaw i źródło nerwicy:

• Reakcje nerwicowe

• Nerwicowe zachowania

• Nerwicowy rozwój osobowości

• 4 powody odróżniania zaburzeń emocjonalnych emocjonalnych dzieci i u dorosłych (Popek, 2004)

• brak ciągłości zaburzenia między dzieciństwem a dorosłością

• zaburzenia emocjonalne w okresie dzieciństwa są nadmiernym przerysowaniem, nasilenie pewnych prawidłowych tendencji rozwojowych

• inne czynniki powodujące nerwice w dzieciństwie a inne w dorosłości

• trudniej wyodrębnić jednostki, np. fobie

• Seligman, Walter i Rosenhan (2003): termin zaburzenia emocjonalne

• Kozłowska (1984): zaburzenia lękowe + zaburzenia nawyków (np. moczenie się, jąkanie, tiki)

• Achenbach (1991): zaburzenia internalizacyjne (objawy wyrażane do wewnątrz, szkodzące Ja a nie otoczeniu)

Lęk (Rachman, 2005)

• Lęk i strach to negatywne emocje, związane z przewidywaniem niebezpieczeństwa, wzrostem pobudzenia, subiektywnym odczuciem niepokoju

• Lęk (niejasny, pozbawiony obiektu, nieprzyjemny, uciążliwy), strach (racjonalny/irracjonalny), fobia

• Osad lęku (po epizodzie paniki), lęk antycypacyjny (kiedy osoba przewiduje kolejny atak paniki)

• Zespół paniki (wielokrotne epizody silnego strachu, o gwałtownym początku)

Każdy wiek ma swoje lęki:

• Jako objaw zaburzenia

• Jako przejaw temperamentu

• Jak dzieci mówią o lęku?

• Lęk jako naturalna reakcja organizmu na bodziec zagrażający poczuciu bezpieczeństwa czy dobrostanowi jednostki (Carr, 1999)

• 5 wymiarów: poznawczy, przeżyciowy, fizjologiczny, behawioralny (reaguje unikaniem, agresją, znieruchomieniem), relacyjny (poziom ujawniania się lęku, jest uzależniony od kontekstu)

• rodzaje lęków rozwojowych:

• lęk w sytuacji działania silnych bodźców sensorycznych (np. utrata podparcia ciała) (do 6msc)

• lek przed obcymi i lęk przed rozłąka (6 - 12msc)

• lęk prze zwierzętami, insektami, zranieniem, ciemnością, tworami wyobraźni (2 - 4rż.)

• lęk przed klęską żywiołową, kradzieżą, porwaniem (4 - 6rż.)

• lęk przed niską oceną umiejętności szkolnych (sprawności fizycznych) (okres szkolny)

• lęk przed odrzuceniem przez grupę czy w sytuacji ekspozycji społecznej (okres dorastania)

Kendall - 90% dzieci w wieku 2 - 14 lat doświadcza co najmniej 1 lęku, najczęściej jest to lęk przed ciemnością

Lękowe zaburzenia separacyjne (SAD)

• nieadekwatny dla określonego wieku nadmierny lęk przed rozdzieleniem z osoba (osobami), do których dziecko jest bardzo silnie przywiązane

• objawy (m.in. somatyczne)

• epidemiologia 3,9 - 4,7% (Haven, 2004) (częściej u dziewczynek) (najczęściej w wieku ok. 7 lat)

• a „odmowa chodzenia do szkoły” / fobia szkolna

• Weiner (1977): ostra (częściej u młodszych dzieci) i przewlekła (u starszych dzieci, po 11rż.; stopniowe wycofywanie się z kontaktów szkole, wiąże się to z dysfunkcją rodziny: nadopiekuńcza matka, nieobecny ojciec, duże ambicje u dziecka; objawy somatyczne: bóle głowy, biegunka, gorączka)

• Współwystępowanie zaburzeń lękowych

• Reaktywne zaburzenia przywiązania (w DSM IV) (diagnozowane u dziecka do 5 lat; troskliwa opieka jako czynnik zabezpieczający)

• Typ zahamowany (wycofywanie z kontaktu, zahamowanie, agresywne przeciwstawianie się bliskości, dziecko nie umie nawiązywać i podtrzymywać kontaktów; efekt przemocy)

• Typ odhamowany (efekt deprywacji, braku troskliwej opieki, wychowywania w instytucjach; objawy: nadmierna bliskość lepienie się do nieznajomych)

Zaburzenia stresu pourazowego (PTSD)

• 3 grupy objawów (wystąpienie do 6msc):

• uporczywe, nawracające doświadczenie traumy (intruzyjne wspomnienia, flashy, powracanie w zabawie)

• zmniejszona reaktywność i wycofanie (dziecko staje się smutne, izoluje się, porzuca zabawy, ujawnia lęk przed ponownym wystąpieniem zdarzenia)

• nadmierne pobudzenie w związku sytuacją traumatyczną (trudności z zasypianiem, nasilona czujność, sytuacje przestrachu, wybuchy złości)

• badania ofiar powodzi (Zawadzki i In. 2002) (reakcja u rodziców w szczególności ojca może zabezpieczyć wystąpienie PSTD u dziecka)

• badanie dorosłych ofiar PTSD (lidera - Wysoczańska, Lis - Turlejska)

Zespół uogólnionego lęku:

• nierealistyczny, nadmierny lęk nie związany z żadną konkretną sytuacją czy zdarzeniem

• poczucie zagrożenia

• lękowe pojmowanie rzeczywistości

• epidemiologia: 2,9 - 4,6% (Popek, 2004)

• do okresu dorastania równie często u obu płci (w okresie dorastania dziewczynki 6:1 )

• lęk jako cecha (Speilberger, 1973)

Fobie specyficzne (pojawiają się przed 18rż. I trwają co najmniej 6msc)

• bardzo silny, nieracjonalny, nadmierny i uporczywy lęk wywołany przez określony przedmiot, zdarzenie lub sytuację (dzieci nie dostrzegają irracjonalności lęku, stałe unikanie sytuacji)

• lęk antycypacyjny (każda potencjalna sytuacja może wywołać objawy lęku)

• rodzaje:

• fobie zwierzęce

• fobie dot. zjawisk przyrodniczych

• fobie związane z krwią, zastrzykami i zranieniem ciała

• fobie sytuacyjne (np. lot samolotem, zamknięcie)

• epidemiologia: 2,4 - 9,2% (Popek, 2004) (częstsze u dziewczynek, poprzedza inne fobie)

Atak paniki:

• Nagły epizod silnego lęku lub dyskomfortu, któremu towarzysza przynajmniej 4 fizyczne lub poznawcze objawy, przybierające na sile w ciągu pierwszych 10 minut

• Nastolatkowie, częściej dziewczęta

• Zespół paniki z charakterystycznym cyklem paniki (dwustronna interakcja między fizycznymi, poznawczymi i behawioralnymi objawami paniki)

• Agorafobia (lęk przed znalezieniem się w sytuacji, z której nie ma ucieczki lub gdzie ludzie nie będą mogli udzielić pomocy, może występować z atakami paniki lub bez)

Fobia społeczna;

• Unikanie sytuacji społecznych

• Lęk przed oceną ze strony innych

• Trwała niezdolność do nawiązania kontaktów

• Czas trwania objawów (co najmniej 6msc, w przypadku małych dzieci do 3 lat, musi wystąpić 6 objawów)

Mutyzm wybiórczy:

• Przewlekła odmowa komunikowania się w pewnych sytuacjach, nie będąca wyrazem niechęci, objawem zaburzeń psychotycznych ani chwilową reakcją

• Lęk, fobie społeczne, charakterystyczna postawa ciała (sztywna postawa, przygarbiona, brak kontaktu wzrokowego)

• Tylko w 1 sytuacji (trwa od kilku msc do 2 lat, pojawia się od 2rż., w okresie dorastania zanika)

• Mniej niż 1%

• Jako dorośli częściej zaburzenia lękowe

Podsumowanie

• Teorie biologiczne

• Genetyczna podatność

• Rola mechanizmów neuroendokrynnych

• Teorie psychologiczne

• Psychoanalityczne (Bateman, Holmes, 1995)

• Behawioralne (Eysenck, 1981, teorie inkubacji) (fobie poj. się u osób I i N)

• Poznawcze (Beck, 1985)

• Systemowe (Carr, 1999) (rodzice mogą wzmacniać, modyfikować zachowania; również sytuacje trudne)

---