ROZWÓJ
Pierwotna jama ustna -> ostateczna jama ustna i jama nosowa;
ektoderma -> płytka węchowa -> okolica węchowa błony śluzowej nosa
brzuszna ściana endodermalnego jelita pierwotnego -> odsznurowanie rynienki oddechowej -> kanał krtaniowo-tchawiczy -> krtań, tchawica, oskrzela główne, płuca

Zawiązki płuc wzrastają -> wpuklenie ich do wtórnej jamy ciała -> pociągają LISTEK TRZEWNY MEZODERMY -> zrasta się z zawiązkami i tworzy opłucną -> wtórna jama ciała przekształca się w jamie opłucnej

Endoderma -> nabłonek i gruczoły u.o.
mezoderma -> tkanka łączna międzyzrazikowa, naczynia krwionośne, w ścianie oskrzeli - chrząstki i mięśnie gładkie

UKŁAD ODDECHOWY

DROGI ODDECHOWE GÓRNE
- nos zewnętrzny
- gardło
- przedsionek i kieszonki krtaniowe
DROGI ODDECHOWE DOLNE
- jama podgłośniowa
- tchawica
- oskrzela główne

NOS ZEWNĘTRZNY:
-nasada nosa, grzbiet, koniec, skrzydła nosa
- ściany – kości nosowe, wyrostki czołowe szczęk, chrząstka boczna nosa, chrząstki skrzydłowe mniejsze i większe, pokryte mięśniami i skórą
- małożowiny nosowe – zwisające ze ścian nosa do światła jamy nosowej blaszki kostne, pokryte błoną śluzową i splotami żylnymi, górna, środkowa i dolna, dolna to samodzielna kość a reszta należą do kości sitowej
- nozdrza przednie – wejście, prowadzą do przedsionka jamy nosowej -> jamy nosowej, dzieli ją przegroda nosowa z kości (lemiesz, blaszka pionowa kości sitowej), chrząstek (ch.przegrody nosa), część ruchoma przegrody nosa

- małżowiwiny nosowe: dzielą części jamy nosowej na przewody:
nosowy górny, między małżowiną nosową górną i środkową, uchodzą tu zatoka klinowa i zatoki sitowe tylne
nosowy środkowy, między m.n. środkową i dolną, zatoka czołowa, szczękowa i zatoki sitowe przednie i środkowe tu uchodzą
nosowy dolny, między małżowiną dolną a podbniebieniem twardym, uchodzi tu przeód nosowo-łzowy

Powyżej małżowiny nosowej górnej – zachyłek klinowo sitowy; nozdrza tylne łączą jamę nosową z cz.nosową gardła

Zatoki przynosowe uchodzą do przwodów nosowych:
1. Klinowe – w trzonie kości klinowej obj 3cm3.
2. Sitowe Przednie, środkowe i tylnie – skupienia kom sitowych w błędkniku kości sitowej
3. Czołowe – w łusce kości czołowej, obj 8-23,
4. Szczękowe – w trzonie szczęk, obj 25,

Jama nosowa wysłana błooną śluzową: okolica oddechowa – pokryta nabłonkiem wielowarstwowym migawkowym, liczne gruczoły surowicze, mieszane, poj grudki chłonne; okolica węchowa – niewielka cz. Błony śluzowej (małżowina n.górna i górna cz.przegrody), pokryta nabłonkiem węchowym z pręcikami węchowymi, gruczoły węchowe

Wdychane powietrze ogrzewane SPLOTY JAMISTE MAŁŻOWIN z żyl, w utkaniu podśluzowym
Zatoki przynosowe zmniejszają masę czaszki, są rezonatorami powietrza, wpływają na ciepłitę mózgowia

KRTAŃ:
chrząstki, wiązadła, mięśnie tworzące jej ścianę
CHRZĄSTKI:
nieparzyste:
1. Tarczowata – dwie płytki, prawa i lewa, łączące się w płaszczyźnie pośrodkowej ciała, tworzy wyniosłość – krtaniową/ jabłko Adama; w miejscu połączenia płytek występują wcięcia tarczowe górne i dolne, brzeg tylny każdej płytki przechodzi ku górze w róg górny, kud dołowi w róg dolny
2. Pierścieniowata – przednia część łuk, tylna szeroka, płytka
3. Nagłośniowa, w fałdzie błony śluzowej zamkykającym wejście do krtani
parzyste:
1. Nalewkowate – ostrosłupy z podstawą na płytce ch.pierścieniowatej, każda z nich ma wyrostki: do przodu: głosowy; bocznie i ku tyłowi – mięśniowy
2. Rożkowate- w fałdach błony śluzowej otaczających wejście do krtani
3. Klinowate- -----------------|------------------

Stawy umożliwiają zmianę położenia chrząstek krtani względem siebie:
zawiasowe: pierścienno tarczowe – zmiana napięcia fałdów głosowych
obrotowe: pierścienno-nalewkowe zwężanie rozszerzanie szpary głośni

Więzadła – wzmacniają stawy, łączą poszczególne chrząstki np. więzadło pierścienno – tarczowe pośrodkowe, lub krtań z innymi narządami np. błona tarczowo gnykowa lub więzadło pierścienno tchawiczne

BŁONA ŚLUZOWA pokryta nabłonkiem wielowarstwowym płaskim i wielorzędowym migawkowym wyściela jamę krtani, wytwarza szereg fałdów:
1. Nagłośnia – nieparzysty fałd, zamyka wejście do krtani, zawiera ch.nagłośniową, więzadła, mięśnie, łączy się ku przodowi z podstawą języka, od tyłu i z boku wejście do krtani jest ograniczone przez fałdy nalewkowo – nagłośniowe, biegnące od bocznych brzegów nagłośni do chrząstek nalewkowatych
2. Fałd przedsionkowy/głosowy rzekomy – parzysty, na bocznych ścianach krtani, nieznacznie wystający do jej światła, nie bierze udziału w wytwarzaniu głosu, jednoimienne więzadło
3. Fałd głosowy – parzysty, na bocznych ścianach, poniżej przedsionkowego, pomiędzy wyrostkiem głosowym a połączeniem płytek ch.tarczowatej, więzadła i mięśnie głosowe

Szpara pomiędzy fałdami głosowymi – szpara głośni, fałdy głosowe z zawartą szparą – GŁOŚNIA
w szparze: częśc przednia międzybłoniasta i tylna międzychrząstkowa; faldy głosowy pokryte nabłonkiem wielowarstwowym płąski, dający im białawe zabarwienie, błona śluzowa zawiera gruczoły zwilżające fałdy

Podział krtani przez fałdy:
1.przedsionek- od wejścia do krtani do fałdów przedsionkowych
2. Kieszonki krtaniowe – międdzy fałdami przedsionkowymi a głosowymi, ich rocszerzone części boczne to woreczki krtani
3. jama podłśniowa – przestrzeń między fałdami głosowymi a miejscem przejścia krtani w tchawicę

MIĘŚNIE KRTANI
podział ze względu na
położenie – 1.powierzchowne (m.pierścienno-tarczowy) 2. mięśnie głębokie (reszta)
czynność:
1. Napinające fałdy głosowe – pierścienno tarczowy, głosowy
2. Rozszerzające szparę głośni – pierścienno nalewkowy tylny
3. Zwężające szparę głośni – pierścienno nalewkowy boczny, tarczowo nalewkowy, nalewkowy skośny i poprzeczny
4. Wejścia do krtani – nalewkowo-nagłośniowy, tarczowo nagłowowy

TCHAWICA
przedłużenie krtani -> poniżej ch.pierścieniowatej, między 7 kręgiem szyjnym a 4 kręgiem piersiowym, tam dzieli się na dwa oskrzela główne, tworząc rozdwojenie tchawicy
-część szyjna – krótka; część piersiowa – w śródpiersiu górnym
- 16-20 ch.tchawiczych połączonych więzadłami pierścieniowatymi
- ściana tylna – błoniasta – zawiera mięśnie gładkie
- wyścielona błoną śluzową pokrytą nabłonkiem wielorzędowym migawkowym; zaw kom kubkowe i gruczoły surowiczo-śluzowe

OSKRZELA GŁÓWNE – oby dwa wyścielone nabłonkiem wielorzędowym migawkowym;
unaczynienie: gałęzie tt podobojczykowych i aorty piersiowej, unerwienie: błędne i gałęzie pni współczulnych
PRAWE: krótsze, większa średnica, bardziej pionowe, przebiega nad nim żyła nieparzysta
LEWE: dłuższe, węższa średnica, bardziej poziomo, przebiega nad nim łuk aorty

PŁUCA
-podstawa i szczyt (częściowo w obrębie szyi)
-powierzchnie: żebrowa, śródpiersiowa, przeponowa
- wnęka płucna – na pow śródp., zagłębienie w kszt trójkąta, przez które przechodzą struktury - oskrzela naczynia nerwy – tworzące korzeń płuca
- brzegi: przedni w płucu lewym z wcięciem sercowym; brzeg dolny
-ścian
PRAWE: podzielone szczeliną poziomą, skośną TRZY płaty: górny środkowy dolny
LEWE : szczelina skośna, dwa płaty: górny i dolny
płaty-> segmenty oskrzelowo płucne (pp 10 lp 9), segmenty zbudowane z płacików płucnych -> z gronek płucnych

-> o.gł, -> we wnęce płuca: oskrzele płatowe (3wprawym,2wlewym) -> oskrzela płatowe dzielą się: monopodialnie – rozgałęzienia o coraz mniejszej średnicy i dychotomicznie - na dwa rozgałęzienia boczne bez pania gł, wytw drzewo oskrzelowe -> dychotomiczne -> oskrzela o śr 1mm – oskrzela płacikowe (podziały trychotomiczne rzadziej) -> oskrzeliki oskrzelka oddechowe (brak chrząstek, lepiej wykszt mięśnie gładkie) -> przewodziki pęcherzykowe łączące się z woreczkami pęcherzykowymi od których odchodzą pęcherzyki płucne – powstaje drzewo pęcherzykowe tworzące gronko płucne

zbudowane z chrząstek o pierścieniowatym kształcie, wysłane błoną śluzową pokrytą nabłonkiem wielorzędowym migawkowym, z zew otoczonę tk łączną, wyst gruczoły śluzowo-surowicze;
są tu uchyłki błony śluzowej otoczone skupieniami tk siateczkowatej – migdałek płucny

ściana pęcherzyka płucnego – z komórek pęcherzyka oddechowego, spoczywają na błonie podstawnej; światła sąsiednich pęcherzyków łączą się ze sobą małymi otworami pęcherzykowymi ułątwiającymi przepływ powietrza

PŁUCA – otoczone DWIEMA BLASZKAMI BŁONY SUROWICZEJ, zwanymi
- opłucną płucną – przechodzi na powierzchnie międzypłatowe
- opłucną ścienną – przylega do wew pow ścian klatki piersiowej, narządów śródpiersia i przepony; w zal od przylegania opłucnej: żebrowa, śródpiersiowa, przeponowa
- opłucna okrywająca szczyt płuca- osklepek opłucnej, umocowany na stałe przez błonę nadopłucnową
- opłucna – błona surowicza pokryta nabł.płąskim JEDNOwarstwowym, pod nim pęczki włókien siateczkowych i sprężystych, kom tk łącznej włóknistej luźnej, bogato unaczyniona i unerwiona
- o.p. i o.ś zrastają się na korzeniu płuca i w więzadle płucnym
- pomiędzy nimi przestrzeń jama opłucnej z płynem surowiczym
- w niektórych miejscach zachyłki opłucnowe, do których przy wdechu wślizgują się płuca (przestrzenie dopełniające, zachyłek żebrowo-przeponowy, największy: zachyłek żebrowo – środpiersiowy, zachyłek przeponowo 0 śródpiersiowy)

W płucach unaczynienie: krążenie czynnościowe – zarazem krążenie małe, związane z wymianą gazową(oddychanie zewnętrzne) & krążenie odżywcze – skłąda się z gałęzi odchodzących od wklęsłej str łuku aorty, aorty piersiowej, tętnicy piersiowej wew - gałęzie oskrzelowe; naczynia odprowadzające to żyły oskrzelowe -> żyła główna, ż.nieparzyste, ż.piersiowe wew