Układ oddechowy.

Ogólna budowa układu

oddechowego

• Do układu oddechowego należą

Nos zewnętrzny wraz zatokami przynosowymi,
Gardło (narząd zaliczany do układu pokarmowego i oddechowego),
Krtań,
Tchawica,
Oskrzela główne,
Płuca wraz z opłucną i jamami opłucnej,

• Ze względów klinicznych układ oddechowy można podzielić

na:

Drogi oddechowe górne czyli: nos zewnętrzny, gardło i część krtani (przedsionek i

kieszonki krtaniowe).

Drogi oddechowe dolne czyli: pozostała część krtani (jama podgłośniowa), tchawica,

oskrzela główne.

Nos zewnętrzny.

• W nosie zewnętrznym wyróżnia się:

nasadę nosa, grzbiet i skrzydła nosa.

Ściany nosa zewnętrznego są
utworzone przez kości nosowe,
wyrostki czołowe szczęk, chrząstkę
boczną nosa oraz chrząstki skrzydłowe
mniejsze i większe, pokryte mięśniami i
skórą . Skóra zewnętrznej powierzchni
nosa jest gruba, nieelastyczna, zawiera
duże gruczoły łojowe. Ze ścian nosa
zwisają do światła jamy nosowej
blaszki kostne pokryte błona śluzową i
splotami żylnymi, zwane małżowinami
nosowymi: górną, środkową i dolną
ułożone schodkowo jedna na drugą,
(dolna małżowina nosowa jest
samodzielna kością a pozostałe należą
do kości sitowej). Wejście do nosa
zewnętrznego stanowią nozdrza
przednie prowadzące do przedsionka
jamy nosowej a następnie do jamy
nosowej.

Jama nosowa

• Jamę nosowa dzieli się na dwie części:
Przegroda nosowa utworzona przez kości ( lemiesz, blaszka pionowa kości

sitowej ),

chrząstki ( chrząstka przegrody nosa) a najbardziej do przodu przez skórę i

utkanie

podskórne ( część ruchoma przegrody nosa). Przegroda nosowa jest z reguły

odchylona

bocznie w stosunku do płaszczyzny pośrodkowej jest to tzw. Fizjologiczne

skrzywienie

przegrody.

Małżowiny  nosowe dzielą  każdą  z dwóch części jamy nosowej na trzy przewody nosowe :
Przewód nosowy górny:  zwarty między małżowiną górna i środkową.
Przewód nosowy dolny:  zawarty między małżowiną  nosowa dolną a  podniebieniem
twardym.
Przewód nosowy środkowy:  zawarty  między małżowiną nosowa środkową i dolną.
Powyżej małżowiny nosowej górnej znajduje sie zachyłek klinowo sitowy. Nozdrza tylne

łączą

jamę nosowa z częścią nosowa gardła.

Sploty jamiste małżowin - położone w utkaniu podśluzowym , zbudowane z żył, tam

następuje ogrzanie wdychanego powietrza.

•

Do  przewodów nosowych uchodzą
zatoki przynosowe  które są
przestrzeniami w kościach czaszki
(kości pneumatyczne) wysłanymi
błoną śluzową i wypełnionymi
powietrzem.  Zmniejszają masę
czaszki, wpływają na barwę głosu są
rezonatorami powietrza, wpływają
na ciepłotę mózgowia. Wyróżnia się:

1. Zatoki klinowe - znajdujące się w

trzonie kości klinowej.

2. Zatoki sitowe przednie, środkowe i

tylnie – skupienia komórek sitowych
w błędniku kości sitowej.

3. Zatoki czołowe – znajdujące się na

łusce kości czołowej.

4. Zatoki szczękowe – znajdujące się w

trzonie szczęk.

Do przewodu nosowego górnego
uchodzą zatoka klinowa i zatoki
sitowe tylnie, do przewodu
nosowego środkowego - zatoka
czołowa, szczękowa i zatoki sitowe
przednie i środkowe, do przewodu
nosowego dolnego uchodzi przewód
nosowo- łzowy.

Jama nosowa cd.

• Jama nosowa- wysłana błoną śluzową , w której wyróżniamy:

1. Okolica oddechowa - pokryta nabłonkiem wielowarstwowym

migawkowym, zawiera liczne gruczoły surowicze i mieszane
oraz pojedyncze grudki chłonne.

2. Okolica węchowa - stanowi niewielka część błony śluzowej

nosa ( małżowina nosowa górna i górna część przegrody nosa)
pokryta nabłonkiem węchowym nosa, zawierającym pręciki
węchowe, mające zdolność odbierania wrażeń węchowych, w
tej okolicy błony śluzowej występują także gruczoły węchowe.

Gardło

• Jest wspólnym odcinkiem przewodu pokarmowego i przewody

oddechowego. Rozciąga się od podstawy czaszki do wejścia do krtani i
przełyku. Długość gardła wynosi 12-13 cm. Jego najszersza część
znajduje się na wysokości kości gnykowej wynosi 5 cm. Jest umięśnionym
przewodem, wysłanym nabłonkiem wielorzędowym walcowatym i
nabłonkiem wielowarstwowym płaskim. Błona śluzowa obfituje w
gruczołu śluzowe i śluzowo-surowicze. Grzbietowa część gardła zawiera
migdałek gardłowy i jest zamknięta mięśniami podniebienno-
gardłowymi. W gardle można wyróżnić części:

· Część nosowo-gardłowa – oddzielona jest od jamy ustnej

podniebieniem miękkim, z którego zwisa języczek; leży w górnej części
gardła i połączona jest od przodu z jamami nosowymi za pomocą nozdrzy
tylnych (dwa symetryczne otwory); na bocznych powierzchniach znajdują
się ujścia trąbek Eustachiusza; jest ważnym rezonatorem głosu.

· Część ustna – łączy się ku przodowi z jama ustną, od której jest

oddzielona łukiem podniebienno-gardłowym.

· Część krtaniowa – łączy się z przełykiem (w dolnej części) i z krtanią

(ku przodowi).

Układ migdałków i grudek limfatycznych gardła nosi nazwę pierścienia
Waldeyera: migdałek gardłowy, migdałki podniebienne, migdałek
językowy.

Krtań

• Jest narządem łączącym gardło z tchawicą, położonym między IV

a VII kręgiem szyjnym, poniżej nasady języka i kości gnykowej.
Służy do przewodzenia powietrza oraz jest narządem fonacji, czyli
umożliwiającym wydawanie dźwięków podczas mowy i śpiewu.
Chroni drogi oddechowe przed dostawaniem się tam ciał obcych
(pożywienia) w trakcie jedzenia. Podczas przełykania nagłośnia
zamyka wejście do krtani. Jest chrzęstną (głównie chrząstka
sprężysta) rurą łączącą gardło z tchawicą. Chrząstki pokryte są
tkanką łączną, tkanką mięśniową szkieletową oraz gładką. Od
wewnątrz krtań wyścielona jest błoną śluzową pod którą leży
błona podśluzowa.

Składa się z chrząstek, więzadeł i i mięśni, które tworzą jej
ścianę ograniczającą jamę krtani. Szkielet krtani składa się z
chrząstek połączonych ze sobą stawami, mięśniami i więzadłami.

Chrząstki krtani.

Chrząstki parzyste

Chrząstki nieparzyste

nalewkowate

pierścieniowata

różkowate

tarczowata

klinowate

nagłośniowa

Charakterystyka chrząstek

krtani.

• Chrząstka

tarczowata

składa się z dwóch płytek-
prawej i lewej, wyniosłość
jaką tworzy na szyi , nosi
miano wyniosłości krtaniowej
lub jabłka Adama. W miejscu
połączenia płytek na brzegu
górnym i dolnym występują
wcięcia tarczowe górne i
dolne, występuje również róg
górny o raz dolny.

Chrząstka pierścieniowata

–

ma kształt pierścienia, którego przednia

węższa cześć nosi miano łuku, a tylnia szeroka część miano płytki. Zbudowana z

tkanki szklistej

Chrząstka nagłośniowa

–

wygładem przypomina siodełko rowerowe,

znajduje się na fałdzie błony śluzowej zmykającej wejście do krtani. Zbudowana

z chrząstki sprężystej i włóknistej

Chrząstki nalewkowate

–

o kształcie trójkątnych ostrosłupów,

spoczywające swoją podstawą na płytce chrząstki pierścieniowatej każda z nich

ma dwa wyrostki głosowy i mięśniowy. Zbudowane z chrząstki szklistej.

Chrząstki rożkowate i klinowate

- znajdują się na fałdach błony śluzowej

otaczającej wejście do krtani. Zbudowane z chrząstki sprężystej.

Chrząstki łączą się w

stawach:

Stawy pierścienno- tarczowe.

Stawy pierścienno nalewkowe

Więzadła

wzmacniają połączenia stawowe:

Tarczowo- gnykowe

Gnykowo - nagłośniowe

Pierścienno - tchawiczne

Językowo - nagłośniowe

Rożkowo - gardłowe

Pierścienno - gardłowe

Jama krtani.

•

Jest wyścielona błona śluzową pokryta nabłonkiem wielowarstwowym płaskim i
wielorzędowym migawkowym. Błona śluzowa wytwarza szereg fałdów.

Nagłośnia-

nieparzysty fałd zamykający wejście krtani, zbudowany z chrząstki

nagłośniowej, pokrytej tkanką miękką, więzadeł i mięśni. Nagłośnia jest położona od tyłu
nasady języka i ku jej dołowi. Wejście do krtani od tyłu i z boku jest ograniczone przez
fałdy nalewkowo- nagłośniowe, zapobiegając przedostawaniu się pokarmów do dróg
oddechowych podczas procesu połykania. Nagłośnia jest pokryta błona śluzową.

Fałd przedsionkowy -

parzysty fałd na bocznych ściana krtani, wystający

nieznacznie do jej światła, nosi nazwę fałdu głosowego rzekomego, gdyż w warunkach
fizjologicznych nie bierze udziału w wytwarzaniu głosu.

Fałd głosowy -

parzysty fałd na bocznych ścianach krtani, poniżej fałdu

przedsionkowego, rozpięty między wyrostkiem głosowym a połączeniem płytek chrząstki
tarczowej, zawiera mięśnie i więzadła głosowe.

Głośnia-

fałdy głosowe łącznie z zawartą pomiędzy nimi szparą głośni.

Szpara głośni-

szpara pomiędzy fałdami głosowymi. Wyróżniamy tu

cześć przednią

międzybłoniastą i tylnią – międzychrząstkową

Fałdy głosowe pokryte sa nabłonkiem wielowarstwowym płaskim który nadaje

im białe zabarwienie, ich błona śluzowa zawiera gruczoły zwilżające fałdy.

Wymienione fałdy dzielą jamę krtani na trzy części:
1. Przedsionek krtani - przestrzeń od wejścia do krtani do poziomu fałdów

przedsionkowych.

2. Kieszonki krtaniowe – przestrzenie miedzy fałdami przedsionkowymi a

fałdami głosowymi, ich rozszerzone części boczne nazywane są
woreczkami krtani.

3. Jamę nagłośniową – przestrzeń między fałdami głosowymi a miejscem

przejścia krtani w tchawicę.

Mięśnie krtani.

•

Mięśnie krtani można podzielić e względu na położenie lub czynność. Ze względu na
położenie dzieli się je na miejsce powierzchowne i mięśnie głębokie, a ze względu na
czynność:

- mięśnie napinające fałdy głosowe
- mięśnie rozszerzające szparę głośni
- mięsnie zwężające szparę głośni
- mięśnie wejścia do krtani

Tchawica

• Tchawica położona jest w środkowej

części klatki piersiowej (przed

przełykiem)

• ma długość ok. 12 cm, a wyglądem

swym przypomina sprężystą,

spłaszczoną rurę. Jej wymiar

poprzeczny wynosi 15-20 mm.

• Zbudowana jest z ok. 20 okrężnych,

podkowiastych chrząstek

tchawiczych, ułożonych jedna nad

drugą, które łączą się za pomocą

więzadeł obrączkowych

• Z tyłu ściana tchawicy jest mniej

zwarta i ma charakter błoniasty

• W ścianie tchawicy znajdują się

pasma okrężnych włókien

mięśniowych wpływających na stan

napięcia ściany.

• Od środka tchawica wyścielona jest

nabłonkiem wielorzędowym

migawkowym, którego migawki

poruszają się w kierunku krtani,

oraz z licznymi gruczołami

produkującymi śluz i płyn surowiczy

Tchawica c.d

• Tchawicę dzielimy na:
 Część szyjną, która łączy się z chrząstką pierścieniowatą

kratani więzadłem pierścieniowo-tchawiczym. W dolnym

odcinku części szyjnej tchawica objęta jest przez tarczyce.

Między przełykiem a tchawicą po obu stronach leżą: nerw

błędny, tętnica szyjna wspólna i żyła szyjna wewnętrzna.

 Część piersiową, która leży poniżej górnego klatki

piersiowej. Zakończona jest rozdwojeniem tchawicy.

• Tchawica w dolnym swym końcu dzieli się na dwa duże

oskrzela - prawe i lewe. W miejscu rozdwojenia od

wewnątrz znajduje się charakterystyczna ostroga, wklęsła

listwa, wzmacniająca zarówno tchawicę, jak i oskrzela

główne. Kąt rozdwojenia tchawicy jest różny i waha się od

50 do 100 stopni.

Oskrzela

• Położone pomiędzy tchawicą a oskrzelikami
• Jest to zespół rozgałęziających się rurek o szerokości powyżej 1

mm, doprowadzających i odprowadzających powietrze do/z płuc

• Zbudowane z pierścieni chrząstkowych połączonych tkanką łączną

i błoną mięśniową gładką. Ściana oskrzeli wysłana jest błoną
śluzową z nabłonkiem wielorzędowym migawkowym. Od wewnątrz
błona śluzowa zawiera dużą ilością gruczołów śluzowych. Budowa
oskrzeli głównych jest podobna do budowy tchawicy.

Oskrzela

Wyróżnia się:



oskrzele główne (I rzędu)



Prawe (grubsze i krótsze 2,5 cm i
przebiega bardziej pionowo -> zwykle
do niego wpada ciało obce)



Lewe (cieńsze, dłuższe, 5 cm,
biegnące bardziej poziomo)



Oskrzela segmentowe



Oskrzela płatowe:

(3 prawe i 2 lewe)



Oskrzela III rzędowe, w których wyróżn ia
się 12 podziałów

Oskrzeliki

• W mniejszych oskrzelach (gałęzie

podsegmentowe, małe i najmniejsze)
pierwotnie wyrażona budowa ścian ulega
zatarciu. Chrząstki staja się coraz cieńsze, aż
do małych płytek o nieregularnych kształtach.
W oskrzelach tych nie spotyka się już zupełnie
chrząstek natomiast są zbudowane z włókien
kolagenowych, zaś nabłonek błony śluzowej
staje się coraz cieńszy i traci rzęski. W
ścianach pojawia się więcej mięsni gładkich.

Oskrzeliki

• Oskrzeliki dzielą się na oskrzeliki oddechowe,

które w swej ścianie zawierają pęcherzyki płucne.

Wielokrotne dalsze podziały oskrzelików

oddechowych prowadzą do powstania zrazików

płuc. Z wnikającego do zrazika oskrzelka powstają

oskrzelka końcowe. Każde oskrzelko końcowe

zaopatruje grono, które jest podstawową jednostko

tkanki płucnej. W obrębie grona znajdują się

oskrzelka oddechowe, ślepo zakończone

woreczkami, na których ścianach znajdują się

uwypuklenia, zwane pęcherzykami płucnymi

Pęcherzyki płucne

•

Są to struktury posiadające kształt

wydrążonej jamy, której ścianę tworzy

cienki nabłonek jednowarstwowy płaski

•

Z zewnątrz pęcherzyki są pokryte przez

naczynia włosowate

•

Są pokryte surfaktantem, co zabezpiecza

płuca przed zapadnięciem.

•

Dodatkowo są oplecione sprężystymi

włóknami białkowymi, przede wszystkim

kolagenowymi, co nadaje sprężystość

tkance płucnej.

•

Pęcherzyki płucne przylegają do siebie w

taki sposób, że sąsiadujące pęcherzyki

posiadają wspólną ścianę, która jest

nazwana przegrodą

międzypęcherzykową. Przegroda ta jest

bardzo podatna na uszkodzenia i zawiera

pory Kohna (które są niedużymi

otworkami i łączą światła dwóch

sąsiadujących pęcherzyków).

•

Liczbę pęcherzyków w płucach człowieka

szacuje się na 300–500 milionów, ich

średnica wynosi od 0,15 do 0,6 mm, a ich

łączna powierzchnia wynosi od 50 do 90

m².

Document Outline