Pierwsza pomoc
Wypadki i urazy wynikające z bezmyślnego albo celowego działania powodują co roku na świecie śmierć 3.5miliona osób, a 35milnionów ludzi czynią inwalidami. Analiza przyczyn zgonów ofiar nagłych wypadków wykazuje że w wielu przypadkach możliwe było uratowanie poszkodowanych pod warunkiem podjęcia właściwych działań na miejscu zdarzenia. Natychmiastowe podejmowanie podstawowych sposobów podtrzymywania czynności życiowych oraz wczesne wezwanie pogotowia ratunkowego przez świadków lub uczestników wypadku ma decydujące znaczenie dla przeżycia ofiar zdarzenia.
Pierwsza pomoc – to proste i natychmiastowe czynności ratownicze wykonywane przez świadków/lub uczestników wypadku przed przybyciem fachowych służb ratunkowych.
Cele udzielania pierwszej pomocy :
- ratowanie ludzkiego życia
-ratowanie ludzkiego zdrowia
-ograniczenie skutków urazów i nagłych zachorowań
- opieka nad poszkodowanym
Łańcuch przeżycia:
- pierwsza pomoc na miejscu wypadku (5 min),
- system alarmowania (do 10 min),
- pierwsza pomoc lekarska (10 min),
- transport poszkodowanych (do 15 min),
- pomoc szpitalna (do 1h).
Ogólne zasady postępowania na miejscu nagłego wypadku:
-ocena sytuacji
-ocena bezpieczeństwa
-pierwsza pomoc
-dalsza opieka nad poszkodowanym
-przekazanie informacji o poszkodowanym(- Co się stało ? – Jakie były okoliczności i przyczyny wypadku? –czy zagrożone jest czyjeś Zycie? –Czy poszkodowany choruje? –Czy bierze jakieś lekarstwa? –Czym dysponuje ja, jako ratownik? – Jakiej pomocy będzie potrzebował? –Czy będzie potrzebna pomoc specjalistyczna? –Czy mogą pomóc inni świadkowie)
Czynności ratownicze pierwszej pomocy:
- rozpoznanie stanu bezpośredniego zagrożenia życia,
- wezwanie służb ratunkowych,
- ewakuacja ze strefy zagrożenia lub usunięcie czynnika szkodliwego dla rannego,
- resuscytacja krążeniowo oddechowa: udrożnienie górnych dróg oddechowych, usta-usta, pośredni masaż serca,
- zatamowanie masywnego krwawienia zewnętrznego,
- zaopatrzenie rany,
- wykonanie unieruchomienia w przypadku urazów kostno-stawowych,
- ułożenie poszkodowanego w pozycji bocznej,
- ochrona poszkodowanego przed pogłębieniem wstrząsu,
- zabezpieczenie poszkodowanego przed wpływem warunków atmosferycznych,
- uspokojenie psychiczne poszkodowanego.
Fazy akcji ratunkowej:
IZOLACJA (10-15 min) – walka o przeżycie – platynowe minuty,
RATUNEK (do 1h) – podtrzymywanie życia – złota godzina,
ODBUDOWA (kilkanaście dni) – leczenie końcowe.
Wypadek – nagłe zdarzenie, które można opanować przy pomocy posiadanych sił i środków.
Wypadek masowy – nagłe zdarzenie, które powoduje powstanie dużej liczby ofiar, zakłócające normalny tryb pracy służb ratunkowych i szpitali.
Katastrofa – nagłe zdarzenie, które powoduje tak wiele szkód i ofiar, że wysiłki i środki objętej nią społeczności nie wystarczają do jej opanowania i konieczna jest pomoc z zewnątrz.
Oceniając stan przytomności poszkodowanego należy :
-podejść do poszkodowanego pytając głośno: Co się stało ?
-pochylić się nad poszkodowanym potrząsnąć jego ramionami i głośno zapytać np. Czy wszystko w porządku czy mnie słyszysz?
-polecić wykonanie prostych czynności np. otwórz oczy
Jednocześnie cały czas należy obserwować poszkodowanego : wyciek krwi z uszu lub oczu, rany głowy itp.
Jak rozpoznać utratę przytomności?
- brak reakcji i kontaktu słownego
- brak reakcji na dotyk
- brak reakcji ból (np. ukłucie)
Resuscytacja krążeniowo-oddechowa osoby dorosłej
- Sprawdź czy poszkodowany jest przytomny. W tym celu chwyć go za barki i potrząśnij. Zadaj proste pytanie: „Co się stało?” Jeżeli poszkodowany nie reaguje to jest nieprzytomny.
-wezwij pomoc. Zrób to sam, albo jeśli w pobliżu jest inna osoba, niech ona to zrobi.
- Ułóż poszkodowanego na plecach. Jeżeli poszkodowany mógł doznać wcześniej urazu głowy lub kręgosłupa – najpierw go unieruchom.
- Udrożnij drogi oddechowe. U osoby nieprzytomnej samoistnie dochodzi do zablokowania dróg oddechowych przez opadający język i nagłośnię. Stań z boku poszkodowanego. Odegnij głowę ku tyłowi kładąc rękę na czole poszkodowanego i unieś żuchwę dwoma palcami drugiej ręki.
- Sprawdź zawartość jamy ustnej. Przeszkodą może być proteza, wymiociny lub pokarm. Sięgnij palcem wskazującym do jamy ustnej i usuń ciało obce. Nie należy wykonywać tego manewru na ślepo.
- Jeżeli poszkodowany nie oddycha – nie wykonuj wstępnych wdechów! Mimo wszystko powietrze w płucach zawiera wystarczającą ilość tlenu dla przeżycia poszkodowanego.
Metody wykonywania wdechów ratunkowych:
Metoda usta – usta – ratownik obejmuje swoimi ustami usta poszkodowanego, jednocześnie palcami zatyka nozdrza. Po wykonaniu wdechu zwalnia ucisk nosa.
Metoda usta – nos – ratownik wdmuchuje powietrze przez nos poszkodowanego zamykając jednocześnie jego usta.
Po każdym wdechu trwającym ok. 1 sekundy powinien nastąpić bierny wydech.
Ratownik cały czas powinien kontrolować ruchy oddechowe klatki piersiowej poszkodowanego.
Jeżeli po wykonaniu dwóch wdechów klatka piersiowa poszkodowanego nie opada, należy ponownie sprawdzić stan dróg oddechowych.
- Uciskanie klatki piersiowej
- Poszkodowany leży na plecach na twardym podłożu.
- Ratownik klęka z boku poszkodowanego i rozpina mu górną część ubrania.
- Ratownik kładzie część dłoniową nadgarstka na mostku 2 palce powyżej łuku żebrowego lub gdy ma problem z lokalizacją łuku żebrowego – na środku klatki piersiowej. Splata palce obu dłoni jedna nad drugą. Wykonując uciśnięcia stara się przenosić ciężar na nadgarstki.
- Uciska mostek na głębokość 4,5 – 5,5 cm w tempie 100/minutę.
- Uciśnięcia wykonuje się w cyklach 30:2 (30 uciśnięć – 2 wdechy; ok. 3 cykli/minutę)
- Po każdej serii uciśnięć należy ponownie udrożnić drogi oddechowe przez odgięcie głowy ku tyłowi. Dopiero po tej czynności można wykonywać wdechy ratownicze.
- Resuscytacja jest mniej męcząca przy pochyleniu się nad poszkodowanym zachowując wyprostowane łokcie. Wykorzystuje się wtedy ciężar własnego ciała.
Resuscytację prowadzi się do momentu:
- Powrotu przytomności poszkodowanego
- Przekazania poszkodowanego lekarzowi
- Zmęczenia ratownika uniemożliwiającego dalszą akację ratunkową.
- W sytuacji, gdy nie jest możliwe wykonywanie przez ratującego wdechów ratowniczych, można wykonywać samo uciskanie klatki piersiowej w tempie 100/min, nieprzerwanie.
- Gdy ratowników jest 2 lub więcej, warto zmieniać się co 2 minuty. Zapobiegnie to szybkiemu wyczerpaniu sił.
Padaczka (epilepsja) – to przewlekłe zaburzenia mózgowe, charakteryzujące się przede wszystkim powracającymi napadami drgawek, którym może towarzyszyć utrata przytomności.
Przy ataku padaczki chory nagle upada, czasami krzycząc. Staje się sztywny wskutek kurczu mięśni. Pojawiają się drgawki. W czasie drgawek może wydobyć się piana z ust, zmieszana niekiedy z krwią, jeśli chory pogryzie sobie język lub wargi. Chory może bezwiednie oddać mocz lub kał. Po ustąpieniu drgawek chory pozostaje przez kilka minut nieprzytomny, mięśnie rozluźniają się, a oddech staje się normalny. Po odzyskaniu przytomności chory może być oszołomiony, nieświadomy przebytego ataku choroby. Może też dziwnie się zachowywać lub zasnąć.
Udzielając pierwszej pomocy w ataku padaczki:
- podtrzymuj upadającego lub złagodź jego upadek;
- ułóż chorego na plecach;
- możesz odwrócić głowę chorego na jedną stronę, by wydzielina z ust mogła swobodnie wypływać;
- nie przenoś poszkodowanego, jeśli znajduje się w bezpiecznym miejscu;
- rozluźnij ubranie wokół szyi;
- odsuń gapiów;
- usuń wszystkie przedmioty, które znajdują się w pobliżu poszkodowanego, mogące spowodować obrażenia podczas ataku (kamienie, kije, szkło);
- połóż coś miękkiego pod głowę lub dookoła głowy chorego;
- po ustąpieniu drgawek udrożnij jego drogi oddechowe lub ułóż go w pozycji bezpiecznej;
- zabezpiecz go przed wpływem warunków atmosferycznych;
- pozostań z poszkodowanym do czasu odzyskania przez niego całkowitej świadomości;
- wezwij pomoc, jeżeli chory nie odzyska przytomności w ciągu 10 minut.
Pamiętaj!
1. Nie krępuj chorego i nie używaj siły w celu powstrzymania ataku drgawek.
2. Nie wkładaj w usta chorego knebli, bandaży, drewienek itp.
3. Nie rozwieraj mu ust na siłę.
4. Nie podawaj nieprzytomnemu niczego do picia.
Raną nazywamy wszystkie uszkodzenia tkanek którym towarzyszy przerwanie ciągłości powłok ciała (skóry , błon śluzowych)
Rany cięte mogą być zadane nożem, szkłem, blachą itp. Mają najczęściej przebieg prosty, nie sięgają głęboko, krwawią stosunkowo obficie, a nawet może dojść do krwotoku, jeśli zostaną przecięte powierzchowne tętnice (np. na głowie, szyi, ręce). Rany cięte goją się na ogół szybko, bo nie towarzyszy im zniszczenie otaczających tkanek. Przy ranach ciętych zadanych siekierą należy zawsze sprawdzić, czy nie została uszkodzona kość leżąca w głębi.
Rany kłute powstają od uderzeń bagnetem, nożem lub innym wąskim, ostrym przedmiotem. Rana skórna może być nieduża, natomiast uszkodzenie sięga w głąb i może łączyć się z otwarciem jam ciała i uszkodzeniem narządów wewnętrznych. Najbardziej niebezpieczne są rany kłute klatki piersiowej i jamy brzusznej. Ranom kłutym mogą towarzyszyć duże krwotoki wewnętrzne.
Rany tłuczone powstają od uderzeń twardymi ciężkimi przedmiotami, np. cegłami walących się budynków, kamieniami oraz przy upadkach na twarde podłoże (beton, kamień itp.), w wypadkach ulicznych, samochodowych i in. Rany mają kształt nieregularny, brzegi zmiażdżone, wokół nich widać obrzęki i zasinienie. Ranom tym towarzyszy silny ból spowodowany zmiażdżeniem tkanek oraz wstrząs. Goją się one źle z powodu uszkodzenia tkanek wokół rany i zakażeń, które dołączają się bardzo często. Trzeba zawsze sprawdzić, czy nie towarzyszy takiej ranie złamanie kości.
Rany szarpane powstają przy gwałtownym nadmiernym rozciąganiu skóry (mocne styczne uderzenie, porwanie przez pas transmisyjny) lub wskutek jej rozdarcia ostrym przedmiotem (gwoździem, drutem kolczastym itp.). Duże odłamki bomb, pocisków artyleryjskich, miny powodują wielkie rany szarpane do oderwania kończyny włącznie.
Rany mają kształt nieregularny, brzegi ich są poszarpane, w głębi rany widać niekiedy strzępy tkanek. Krwawienie najczęściej jest umiarkowane, natomiast ranom tym towarzyszy często wstrząs urazowy, o którym będzie mowa w innym miejscu. Rany tego typu goją się źle wskutek łatwego dostępu zarazków i dobrych warunków ich rozwoju (obumieranie zniszczonych tkanek). Po wygojeniu pozostają duże blizny.
Rany kąsane składają się najczęściej z szeregu ran odpowiadających zębom zwierzęcia. Przy ugryzieniu przez psy lub koty rany są zbliżone do ran szarpanych. Przy ugryzieniu przez konia lub człowieka mają raczej charakter zmiażdżenia: skóra może być nieznacznie uszkodzona, otoczenie zasinione. Największe niebezpieczeństwo przy ranach kąsanych stanowi zakażenie złośliwymi zarazkami znajdującymi się w pysku zwierzęcia.
Rany postrzałowe powstają od pocisków broni palnej lub od odłamków pocisków artyleryjskich, bomb lotniczych lub min, a także zbliżony charakter mają rany od odprysków kamieni, murów itp.
Rany wlotowe od pocisków broni palnej mają brzegi gładkie i niedużą średnicę, rany wylotowe są większe, a czasami bardzo duże, gdy po drodze pocisk rozbił np. kość i odłamki jej poszarpały tkanki przy wylocie. Rany odłamkowe mają brzegi poszarpane, nieregularne, czasami są olbrzymich rozmiarów, do oderwania kończyny włącznie.
Przystępując do udzielania pomocy rannemu i nałożenia opatrunku trzeba stale pamiętać o tym, że mamy przed sobą cierpiącego człowieka, a nie jedynie określoną ranę. Musimy też uświadamiać sobie, w jakim celu nakłada się opatrunek, co pozwoli ratownikowi w zrozumieniu zasad postępowania przy opatrywaniu rany.
Nałożenie pierwszego opatrunku ma na celu:
1) ochronę rany przed wtórnym (dodatkowym) zakażeniem,
2) ochronę rany przed ponownymi urazami,
3) opanowanie lub zmniejszenie krwawienia,
4) osłonę przed skażeniem.
Pierwszy opatrunek nazywamy również opatrunkiem ochronnym.
W razie stwierdzenia dużego krwotoku tętniczego, przed przystąpieniem do jakichkolwiek czynności związanych z opatrywaniem rany należy założyć na ubranie opaskę uciskową.
Po obejrzeniu, zbadaniu rany i jej otoczenia przystępuje się do opatrunku. Jeżeli warunki na to pozwalają, należy oczyścić skórę w otoczeniu rany z widocznych zanieczyszczeń i skrzepów krwi za pomocą kawałka suchej gazy. Gazę można ująć szczypczykami lub czystymi palcami, wykonując ruchy od rany na zewnątrz.
Następnie należy odkazić skórę wokół rany za pomocą jodyny lub innego środka dezynfekcyjnego (np. dzisiaj szeroko stosowanego fioletu goryczkowego lub merkurochromu). Do tego celu można użyć kuleczki waty zwilżonej lekiem i ujętej szczypczykami lub nawiniętej na patyczek lub ampułki z jodyną obszytej gazą, którą po ułamaniu szyjki posługujemy się jak pędzlem. Odkażając skórę należy postępować w ten sposób, aby lek nie dostał się do rany. Jedynie otarcia naskórka można przetrzeć jodyną lub barwnikiem. Jeżeli rana zawiera wyraźnie widoczne, leżące powierzchownie zanieczyszczenia, można ranę przemyć wodą utlenioną, roztworem nadmanganianu potasowego lub rywanolu. Tych ostatnich czynności nie wykonuje się w warunkach polowych.
Następnie dobieramy odpowiedniej wielkości gazę wyjałowioną i przykrywamy nią ranę, nie dotykając tej części gazy, która zetknie się z raną. Można uchwycić gazę szczypczykami jałowymi lub przemytymi środkami dezynfekcyjnymi; wyjątkowo można ująć gazę palcami za rożki. Do cięcia gazy należy używać nożyczek odkażonych lub wyjałowionych. Na warstwę gazy nakłada się watę higroskopijną, w miarę możności wyjałowioną, ewentualnie jako drugą warstwę ligninę i całość umocowuje opaską, przylepcem lub chustą trójkątną.
Gdy w głębokich ranach widać wyraźnie grube zanieczyszczenia lub ciała obce, jak odłamki drzewa, strzępy ubrania, ziemię ratownik może je ostrożnie usunąć wyjałowionymi szczypczykami. Nie wolno grzebać w ranie w poszukiwaniu zanieczyszczeń lub ciał obcych.
Po nałożeniu pierwszego opatrunku należy jak najszybciej przekazać rannego w ręce lekarza, najlepiej chirurga, bo im wcześniej ranny otrzyma pomoc chirurgiczną, tym lepsze będzie gojenie się rany.
KRWOTOK – jest to wylew krwi w pełnym jej składzie poza światło naczynia krwionośnego lub poza serce wskutek przerwania ciągłości ich ścian.
Krwotok może być następstwem urazu lub pęknięcia zmienionego chorobowo naczynia, którego ściana nie wytrzymała ciśnienia krwi. W zależności od rodzaju uszkodzonego naczynia krwionośnego wyróżnia się krwotoki: tętnicze, żylne i z naczyń włosowatych.
Rodzaj krwawienia rozpoznaje się po ilości i sposobie wypływania krwi z rany. Jeśli krew wypływa na zewnątrz, to mamy do czynienia z krwotokiem zewnętrznym. Jeżeli krew gromadzi się wewnątrz ciała lub tkanek, jest to krwotok wewnętrzny.
Krwotok tętniczy charakteryzuje się pulsującym w rytm skurczów serca wypływaniem krwi jasnoczerwonej. Panujące w tętnicach ciśnienie i uderzenia fal krwi utrudniają tworzenie się skrzepu zamykającego naczynie. Uszkodzenie nawet małej tętnicy może być niebezpieczne dla życia.
W krwotoku żylnym z powierzchni rany krew wypływa ciągłą strużką, ma zabarwienie ciemnoczerwone. Krwawienie może ustać samoistnie, po opatrzeniu rany, wskutek zaczopowania jej powstałym skrzepem. Najczęściej występują krwawienia typu mieszanego – tętniczo – żylne.
Krwotok miąższowy powstaje w wyniku uszkodzenia większej liczby naczyń włosowatych, zdarcia i oddzielenia się od skóry, przerwania mięśni lub uszkodzenia narządów miąższowych (wątroby, śledziony, nerek), co może być groźne dla życia. W krwawieniach miąższowych krew spływa z całej uszkodzonej powierzchni.
KRWAWIENIE ZEWNĘTRZNE
W przypadku urazu najczęściej dochodzi do uszkodzenia różnych naczyń krwionośnych i rozpoznanie rodzaju krwotoku jest utrudnione. Dlatego w pierwszej pomocy używa się określenia natężenie krwawienia i ocenia je jako duże (silne krwawienie) lub małe (słabe krwawienie).
Pierwsza pomoc w przypadku krwotoku zewnętrznego.
Objawy:
- pojawienie się krwi po przerwaniu ciągłości skóry,
- blade śluzówki,
- osłabienie, a nawet utrata przytomności,
- przyspieszone i słabo napięte tętno.
Postępowanie:
- należy wezwać pogotowie Ratunkowe,
- założyć opatrunek; w tym celu należy:
- włożyć gumowe rękawiczki
- jeśli jest to niewielka rana - zdezynfekować ją,
- ucisnąć ranę przy pomocy bandaża uciskowego,
- unieść kończynę powyżej poziomu serca,
- po opanowaniu krwotoku nałożyć dodatkowy opatrunek
- uciskający zranienie.
Punkty uciskowe do tamowania krwotoków tętniczych:
- skroń przed uchem,
- twarz pod oczami, po bokach szczęki,
- ramię nad obojczykiem,
- przedramię w zgięciu łokcia,
- dłoń przed nadgarstkiem,
- udo w połowie pachwiny oraz górna część uda,
- górna część kolana,
- stopa, przednia część stawu skokowego.
Złamaniem nazywamy przerwanie ciągłości kości. Złamania dzielimy na otwarte i zamknięte. W otwartych następuje przerwanie skóry, przy zamkniętych nie ma przerwania skóry. Złamania dzielimy także na złamania z przemieszczeniem i bez przemieszczenia. Z przemieszczeniem- kiedy odłamy kostne ulegają przesunięciu względem siebie, bez przemieszczenia- gdy odłamy kostne zostają na miejscu. Biorąc pod uwagę linię złamania możemy je podzielić na poprzeczne, skośne i spiralne. Objawy złamania różnią się w zależności od umiejscowienia i czynności danej kości, siły przyczepiających się do niej mięśni, typu złamania oraz rozległości szkód w tkankach miękkich. Natychmiast po złamaniu pojawia się silny ból, który może nie ustępować i nasilać się przy próbach ruchu oraz przy ucisku miejsca urazu. Innym charakterystycznym objawem jest utrata czynności kończyny, kręgosłupa, itp. Przy znacznym przemieszczeniu odłamów rzuca się w oczy zniekształcenie miejsca złamania. Ogólną zasadą przy unieruchomieniach kończyn jest unieruchomienie dwóch sąsiadujących stawów.
Pierwsza pomoc przy złamaniach kończyn
Pod żadnym pozorem nie wolno poruszać kończyną. Najważniejszą zasadą jest unieruchomienie uszkodzonego odcinka przed poruszaniem chorego. W celu osłabienia szybkości narastania obrzęku w miejscu złamania należy kończynę położyć nieco ponad poziomem serca. W celu zmniejszenia obrzęku można okładać unieruchomioną kończyn workami z lodem.
Kończynę górną unieruchomić można najprościej poprzez podwieszenie jej na chuście trójkątnej lub zawieszeniu na szyi za pomocą bandaża lub opatrunku Dessaulta, czyli przymocowaniu zranionej kończyny do klatki. W przypadku złamania kości przedramienia wystarczy unieruchomienie w krótkiej szynie sięgającej od stawu łokciowego do palców.
W przypadku uszkodzenia kości udowej unieruchamiamy kończynę od biodra do kostki. W przypadku złamania kości goleni od powyżej kolana do pięty. Szynę obwiązujemy zwykłymi opaskami gazowymi lub elastycznymi.
Pierwsza pomoc przy złamaniach żeber
Złamanie nawet jednego żebra może spowodować pogorszenie wentylacji płuc w następstwie silnego bólu, krwotoku przy uszkodzeniu miąższu płuca. Pierwsza pomoc polega na założeniu opaski ściskającej klatkę piersiową. Może to być bandaż elastyczny czy opaska gazowa. Opaskę należy założyć na poziomie złamania.
Oparzenie to uraz tkanek spowodowany działaniem wysokiej temperatury (90% oparzeń), płynów żrących (5%) oraz prądu elektrycznego lub wyładowania atmosferycznego (5%).
W zależności od temperatury i czasu jej działania uszkodzenia tkanek wahają się od przemijających zmian zapalnych (zaczerwienienie, obrzęk) aż do nieodwracalnych zmian – martwicy.
Każde oparzenie uszkadza funkcję ochronną skóry. W wyniku oparzenia znacznej powierzchni ciała organizm traci duże ilości płynów tkankowych, soli i białka. Takie rany łatwo ulegają zakażeniu, co może prowadzić do powstania ropni i dużych blizn.
Ciężkość oparzenia oraz rokowanie ustalane jest na podstawie rozmiarów oparzenia, jego lokalizacji oraz wieku ofiary (gorzej rokują dzieci i ludzie starsi).
Niestety wbrew pozorom, im mniejsza bolesność przy rozległych oparzeniach tym rokowanie jest gorsze.
O rozmiarze oparzenia decyduje powierzchnia i głębokość.
Powierzchnię oparzenia określa „Reguła 9″ Wallacea: powierzchnia ciała oparzonego podzielona jest na pola, które stanowią 9% lub 18% całkowitej powierzchni ciała. U dorosłych: głowa stanowi 9%, przednia i tylnia powierzchnia tułowia po 18%, każda z kończyn górnych po 9%, krocze 1%, każda kończyna dolna po 18%. U dzieci poniżej 5. roku życia głowa stanowi 18%, kończyny górne po 9%, kończyny dolne po 14% i tułów łącznie 36%.
Podział głębokości oparzeń:
- I stopień. Oparzenie obejmuje tylko naskórek, widzimy rumień i obrzęk skóry, poszkodowany zgłasza ból.
- II stopień. Uszkodzenie dotyczy naskórka i powierzchownej warstwy skóry właściwej. Skóra jest zaczerwieniona, powstają na niej pęcherze, czucie jest zachowane.
- III stopień. Martwica całego naskórka i skóry właściwej, może obejmować też tkanki znajdujące się poniżej skóry: skóra jest sucha, biała lub szara, może być ze strupem, brak jest czucia bólu.
Stopnie kliniczne oparzeń:
oparzenia zaliczamy do lekkich jeżeli obejmują: I i II stopień poniżej 15% powierzchni ciała lub III stopień poniżej 5%
oparzenia zaliczamy do średnich jeśli obejmują I i II stopień od 15% do 30% powierzchni ciała lub III stopień poniżej 10%
oparzenia zaliczamy do ciężkich gdy obejmują I i II stopień powyżej 30% powierzchni ciała lub III stopień powyżej 10% lub III stopień dotyczący twarzy, stóp i rąk lub oparzenia dróg oddechowych
Postępowanie:
- Odsunięcie poszkodowanego do źródła ciepła.
- Ugaszenie odzieży. Przyczepiony do ubrania palący się materiał musi zostać usunięty, podczas gdy przyczepiony do skóry powinien tam pozostać.
- Zabezpieczenie drożności dróg oddechowych (należy usunąć oparzonego z pomieszczenia zadymionego)
- Natychmiastowe schładzanie zimną wodą oparzonej powierzchni przez kilkanaście minut (zmniejsza to stopień oparzenia, ponieważ zimna woda odbiera oparzonej skórze ciepło, działa przeciwobrzękowo a ponadto uśmierza ból). Należy pamiętać, że woda powinna być czysta i mieć temperaturę ok. 20 ®C. Można zanurzyć poszkodowanego w wannie, na co najmniej 20 minut.
- Przy oparzeniach w obrębie jamy ustnej i gardła poszkodowany powinien płukać gardło zimną wodą albo ssać kawałki lodu.
- W przypadku oparzeń chemicznych np. kwasem lub zasadą, należy spłukiwać oparzoną powierzchnię strumieniem bieżącej wody przez 15 minut. Jedynie w przypadku ofiar oparzonych wapnem niegaszonym przed zmywaniem oparzonej powierzchni należy najpierw na sucho wytrzeć wapno ze skóry.
- Trzeba koniecznie zdjąć obrączki, pierścionki, krawat itp. – ze względu na szybko pojawiający się obrzęk.
- W celu uniknięcia zakażenia należy zaopatrzyć ranę jałowym opatrunkiem.
- W przypadku stwierdzenia objawów wstrząsu należy ułożyć poszkodowanego w pozycji przeciw wstrząsowej.
- Należy przewieźć oparzonego do szpitala.
Czego nie wolno robić:
- Po oparzeniu nie wolno zrywać ubrania, które przykleiło się do skóry, należy ostrożnie ściągać pozostałą odzież.
- W przypadku oparzeń o dużej powierzchni, ciało należy schładzać tylko wilgotnymi chustami, nie wolno polewać bieżącą zimną wodą!
- Nie wolno stosować na świeże oparzenie żadnych maści, kremów lub innych powszechnie stosowanych okładów np. z kwaśnego mleka.
- Nie wolno neutralizować kwasów zasadami i odwrotnie, jedynym i najlepszym środkiem leczniczym jest woda.
Odmrożenie to miejscowa zmiana powstająca w tkankach na skutek wpływu na nie zimna. Predysponowane części ciała to: stopy, dłonie, twarz, nos, uszy. Czynniki sprzyjające to: nadużycie alkoholu, narkotyków, palnie papierosów, choroby przewlekłe naczyń obwodowych. Do odmrożenia dochodzi poprzez pozakomórkowe zamarzanie wody, co prowadzi do odwodnienia i rozpadu komórek.
Objawy:
W zależności od głębokości odmrożenia wyróżniamy trzy stopnie:
- I stopień: Obejmuje zasięgiem powierzchowne warstwy naskórka. Skóra jest blada, zimna, odczuwalne jest mrowienie w odmrożonych częściach ciała, występuje upośledzenie ruchów palców, zachowane jest czucie bólów.
Postępowanie: przerwanie narażenia na zimno, zdjęcie mokrej odzieży, ogrzanie odmrożonej części ciała, odmrożone dłonie można okryć własnymi bądź włożyć je pod pachy lub między uda.
- II stopień: Obejmuje wszystkie warstwy naskórka oraz sięga ogniskowo do skóry właściwej. Skóra jest biała, woskowa, twarda. Pojawiają się pęcherze, obrzęk, po ogrzaniu zaczerwienie, czucie jest zachowane.
Postępowanie: przerwanie narażenia na zimno, przeniesienie poszkodowanego do ogrzanego pomieszczenia, zdjęcie mokrej odzieży, odmrożonych części ciała nie należy pocierać gdyż kryształki lodu mogłyby pogłębić uszkodzenia – należy je ogrzać własnymi dłońmi następnie okryć jałowym, suchym opatrunkiem. Poszkodowanego powinno się okryć np. kocem, aby nie narażać go na dalszą utratę ciepła.
- III stopień: Obejmuje skóre i głębiej położone tkanki oraz narządy. Skóra jest biała i twarda, są obecne pęcherze i obrzęk wykraczający poza granice odmrożenia, również martwica, całkowity brak możliwości poruszania objętą częścią ciała, utrata czucia.
Postępowanie: przerwanie narażenia na zimno, przeniesienie poszkodowanego do ogrzanego pomieszczenia, zdjęcie mokrej odzieży, ogrzewanie części ciała najbardziej narażonych, szczególnie kończyn, w ciepłej wodzie; innych części ciała takich jak nos czy uszy- własnymi dłońmi. Po osuszeniu ogrzanych części ciała należy okryć te miejsca jałowym, suchym opatrunkiem a w przypadku odmrożenia stóp opatrunek można umieścić także między palcami. Jest wskazane okrycie kocem (zahamowanie dalszej utraty ciepła) i podawanie ciepłych płynów do picia.
Apteczka może zawierać następujące składniki:
- Opatrunki (aplikowane bezpośrednio na rany):
- Plastry opatrunkowe
- Gaza opatrunkowa (sterylna, do opatrywania dużych ran i urazów)
- Kompresy z gazy (sterylne, do opatrywania mniejszych ran)
- Kompresy oczne (do przykrywania ran oka)
- Opatrunki nieprzywierające (na duże rany, otarcia i wtedy, gdy pożądana jest mała adhezja)
- Opatrunki hydrożelowe na oparzenia
- Bandaże i opaski
- Bandaże dziane (sterylne, nieelastyczne, absorbujące płyny, do przytrzymywania opatrunku)
- Bandaże elastyczne (zazwyczaj niejałowe, do unieruchamiania zwichnięć, złamań oraz do wykonywania opatrunku uciskowego)
- Opaski kohezyjne (bandaże elastyczne przywierające same do siebie, nie ma potrzeby stosowania zapinek)
- Przylepce (hipoalergiczne, z tkaniny, jedwabiu, folii, lub włókniny, z warstwą kleju akrylowego)
- Chusty trójkątne (do wykonywania temblaków, unieruchomień, opatrunków uciskowych)
Czasem opatrunki są łączone (indywidualne), dzięki czemu mają wspólne opakowanie, często są one wodoodporne.
Inne wyposażenie:
- Woda utleniona
- Rękawiczki jednorazowe, mogą być wykonane z lateksu, winylu, bądź gumy nitrylowej
- Ustnik do sztucznego oddychania
- Agrafki (do małych napraw, zapinania bandaży, chust, przytrzymywania opatrunku)
- Latarka
- Nożyczki z tępym końcem (do cięcia opatrunków, pasów bezpieczeństwa, ubrań)
- Pęseta
- Koc termiczny- koc ratunkowy jest zarówno ochroną dla poszkodowanego przed zimnem (hipotermia, załamanie się lodu, przechłodzenie organizmu) jak również pomaga w przypadkach przegrzania (udar cieplny, słoneczny).
Apteczki profesjonalne zawierają zwykle znaczną ilość materiałów opatrunkowych, ale także :
- Kołnierz ortopedyczny
- Ambu / Maskę twarzową
- Aparat do płukania oka
- Szyny do unieruchamiania złamań - Szyny Kramera lub Sam Splint)
- Flary ostrzegawcze, Światła chemiczne
Apteczka samochodowa
- 1 szt. opatrunek indywidualny G
- 1 opak. plastry 10x6 cm (8 szt.)
- 1 szt. plaster 500x2,5 cm
- 2 szt. opaska elastyczna 6 cm
- 3 szt. opaska elastyczna 8 cm
- 2 szt. chusta opatrunkowa 40x60 cm
- 1 szt. chusta opatrunkowa 60x80 cm
- 3 szt. kompres 10x10 cm
- 3 szt. opatrunek indywidualny M
- 2 szt. chusta trójkątna
- 1 szt. nożyczki 14,5 cm
- 4 szt. rękawice lateksowe
- 1 szt. koc ratunkowy 160x210 cm
- 1 szt. instrukcja udzielania pierwszej pomocy