URAZY SPORTOWE.

Pojęcie urazu

Urazem nazywamy zadziałanie z zewnątrz energii, powodujące uszkodzenie żywego ustroju ( Fibak ).

Czynniki urazowe

- fizyczne ( energia mechaniczna, termiczna)

- chemiczne ( kwasy i zasady )

- mieszane

Większość urazów związanych ze sportem mieści się w grupie wywołanej energią mechaniczną.

Skutki urazu

• Dynamiczne przeniesienie dużej energii do żywych tkanek powoduje uszkodzenie struktur morfologicznych co prowadzi do zaburzenia ich czynności.

• następstwem urazu są uszkodzenia, które nazywamy obrażeniami

• uszkodzeniem sportowym nazywamy takie uszkodzenie ciała, które powstaje w trakcie zawodów , treningu lub innej aktywności o charakterze sportowym.

Epidemiologia

• rocznie ok. 10 mln. obrażeń w USA jest spowodowanych uprawianiem ćwiczeń fizycznych

• ok. 5% wszystkich obrażeń w Wielkiej Brytanii stanowią obrażenia sportowe

• co 10 wypadek w Szwajcarii jest spowodowany uprawianiem sportu

• w Polsce ok. 14% wszystkich wypadków jest spowodowanych uprawianiem sportu

Wskaźnik ekstensywny

- odsetek zawodników danej dyscypliny wśród wszystkich zgłaszających się z obrażeniami do wybranego ośrodka medycznego ( nie uwzględnia ogólnej liczby sportowców uprawiających daną dyscyplinę sportu ).

Wskaźnik intensywny

- liczba przypadków obrażeń na 100 sportowców danej dyscypliny w określonym przedziale czasowym.

Lokalizacja obrażeń

głowa 6.8% , kończyna górna 23.8% , tułów 7.8% , stawy biodrowe 5.6% , stawy kolanowe 40.1% ,

podudzia 6.1% , stawy skokowe 5.1% , stopy 2.0% , inne

Przyczyny urazów sportowych.

A. Zewnętrzne.

1. Uchybienia i błędy w metodyce treningu ( 30 – 60 % )

- brak przestrzegania regularności zajęć, niedostateczne przygotowanie fizyczne, jednostronna, wczesna specjalizacja, brak warunków do właściwej restytucji powysiłkowej, niewłaściwa technika wykonywania ćwiczeń

2. Zła organizacja zajęć i zawodów

- nieprawidłowe ułożenie programu zawodów, zbyt duża ilość startujących, złe rozmieszczenie widzów itp.

3. Niska jakość sprzętu i wyposażenia obiektów sportowych i zawodników

4. Niekorzystne warunki higieniczne i meteorologiczne

- zła wentylacja, oświetlenie, chłód, deszcz, wiatr, nawierzchnia boiska, bieżni itp.

5. Nieprawidłowe zachowanie się zawodników

- umyślna brutalność, niedostatki w wyszkoleniu, liberalizm sędziów.

6. Brak właściwej kontroli lekarskiej

- niedostateczna kontrola narządu ruchu przed rozpoczęciem zajęć treningowych

- nieregularne badania kontrolne – brak możliwości wczesnego rozpoznawania przeciążeń układu ruchu ( szczególnie przy wczesnym treningu specjalistycznym )

B. Wewnętrzne

1. Stany przemęczenia

- z aburzenia koordynacji, upośledzenie zdolności koncentracji, utrata szybkości, zręczności i

precyzji przy wykonywaniu ruchów.

2. Uchybienia w anatomicznej budowie ciała i biomechanicznej strukturze ruchów.

Podział obrażeń sportowych.

Typowe :

- charakterystyczne dla jednej lub kilku dyscyplin sportowych

Przypadkowe :

- nie są ściśle związane z określoną formą aktywności ruchowej

Obrażenia ostre

- jednorazowe zadziałanie urazu powoduje uchwytne objawy. Spowodowane nagłym urazem powodującym przekroczenie fizycznej wytrzymałości narządu ruchu.

Rodzaje obrażeń ostrych

- obrażenia powłok ciała ( rany i otarcia )

- zamknięte uszkodzenia tkanek miękkich

stłuczenia i miejscowe krwiaki

uszkodzenia jednostki mięśniowo-ścięgnistej (strain)

uszkodzenia więzadeł i torebek stawowych w następstwie skręcenia – ( sprain )

obrażenia stawów ( podwichnięcia, zwichnięcia )

uszkodzenia nerwów

- uszkodzenia kości ( złamania zamknięte i otwarte)

Obrażenia przewlekłe

- pierwotnie przewlekłe

- wtórnie przewlekłe

Obrażenia pierwotnie przewlekłe

- są następstwem wielokrotnego powtarzania się czynnika urazowego, którego jednokrotne zadziałanie nie powoduje uchwytnych zmian chorobowych

- uszkodzenia pierwotnie przewlekłe określa się mianem przeciążeń

- przeciążenie jest formą zaburzeń adaptacji narządu ruchu

Określamy jako brak zachowania równowagi pomiędzy zmianami adaptacyjnymi narządu ruchu, a wymogami jakie stawiamy przed nim w czasie ćwiczeń fizycznych

- zakres każdego ruchu, szybkość i siła włożona w jego wykonanie są zmienne i zależne od stopnia przygotowania ( adaptacji )

- ruch niefizjologiczny prowadzi do mikrouszkodzeń, które jeśli są nieliczne, to nie dają objawów

- sumujące się mikrouszkodzenia powodują zmiany w tkankach o charakterze biochemicznym i zapalnym co w konsekwencji doprowadza do trwałych zmian morfologicznych i w efekcie do uszkodzenia lub upośledzenia funkcji narządu ruchu.

Obrażenia wtórnie przewlekłe

- obrażenia wtórnie przewlekłe są następstwem nie wyleczenia obrażeń ostrych.

Procesy pourazowe

• faza ostra ( zapalna ) : 48-72 godziny

• faza naprawy ( regeneracyjna ) : od 48 (72) godziny do 3-6 tygodni

• faza przebudowy ( remodellingu ) : od 3 (6) tygodni do 12 miesięcy

Odpowiedź ustroju na uraz

Klasyczna reakcja zapalna

Samoistne wygojenie

Regeneracja uszkodzonej tkanki

Przewlekły stan zapalny

Gojenie przez tworzenie tkanki włóknistej