40
REHABILITACJA W PRAKTYCE 3/2010
KINEZYTERAPIA
W artykule przedstawiono ogólną charakterystykę urazów sportowych oraz metody ich profilaktyki z użyciem środków
pomocniczych. Metodologia doboru ortezy sportowej stanowi wyzwanie dla terapeuty i sportowca, który musi mieć pełne
zaufanie do produktu. Na jakie elementy należy zatem zwrócić szczególną uwagę, aby produkt spełniał oczekiwania?
Urazy sportowe
U
razy sportowe stanowią ważny pro-
blem w sporcie wyczynowym, ale nie
są zagadnieniem obcym także na niższych
poziomach zaawansowania. Każda dyscypli-
na sportu charakteryzuje się innym zakresem
czynników ryzyka i stref zagrożenia. Dla
przykładu, w piłce nożnej prawie połowa
urazów dotyczy kończyn dolnych, a w dys-
cyplinach biegowych za większość urazów
odpowiadają przeciążenia. W większości
przypadków urazy sportowe dotyczą narządu
ruchu, a bezpośrednią ich przyczyną jest
znaczne przeciążenie w obrębie struktur
stawowo-mięśniowych.
Urazy sportowe mogą powstawać w wy-
niku jednorazowego zadziałania czynnika
urazogennego lub jako suma mniejszych
przeciążeń i mikrourazów działających przez
dłuższy czas. Ponieważ jedną z głównych
przyczyn powstawania urazów sportowych
są zdarzenia losowe, należy skoncentrować
się na profilaktyce zdarzeń zależnych
od sportowca, trenera przygotowania fi-
zycznego i terapeuty.
Grzech zaniedbania
W profilaktyce urazów sportowych najważ-
niejszą rolę odgrywają czynności prowadzone
przed podjęciem aktywności. Najczęściej
zaniedbywaną przez sportowców czynnością
jest odpowiednia rozgrzewka. Jej zasadniczą
rolą jest przygotowanie organizmu do podjęcia
aktywności o podwyższonej intensywności.
Podczas rozgrzewki struktury stawowe
i mięśnie zostają bardziej ukrwione, a przez
to lepiej odżywione i gotowe do podjęcia
pracy. Do ośrodkowego układu nerwowego
trafia informacja o zwiększeniu ukrwienia
obwodowego i intensyfikacji pracy układu
krwionośnego i oddechowego. Jednym
z najważniejszych, w kontekście profilaktyki
urazów, elementów rozgrzewki jest tzw. stret-
ching, czyli ćwiczenia rozciągające. Dobrze
przeprowadzone ćwiczenia rozciągające
zapobiegają powstawaniu większości urazów
mięśniowych i przygotowują stawy do pracy
w granicznych zakresach ruchu. W sporcie
profesjonalnym ważnym elementem roz-
grzewki jest także masaż sportowy przedstar-
towy oraz rozgrzewające zabiegi fizykalne.
Warto też zwrócić uwagę, że jednym z czyn-
ników zwiększających ryzyko powstawania
urazów sportowych jest nieodpowiednie
nawodnienie. Odpowiednia suplementacja
mikroelementowa i uzupełnianie płynów,
choć często zaniedbywane, powinny być
stosowane na każdym poziomie rozgryw-
kowym i w każdej dyscyplinie sportu.
Pomoc z zewnątrz
W sporcie profesjonalnym coraz częściej
stosuje się środki pomocnicze jako element
profilaktyki powstawania lub pogłębiania
się urazów sportowych. Jedną z najbardziej
rozpowszechnionych obecnie metod wsparcia
zewnętrznego jest kinesiotaping. Ogólnie
rzecz biorąc, metoda opracowana przez Japoń-
czyka dr. Kenzo Kase wykorzystuje specjalne
elastyczne taśmy, które umieszczone na skó-
rze, korygują ustawienie struktur stawowych
i oddziałują na układ mięśniowo-powięziowy.
Skuteczność stosowania kinesiotapingu jest
niezaprzeczalna, jednak częstym problemem
jest dostępność tej metody.
Innym, bardziej dostępnym, zewnętrznym
środkiem pomocniczym są ortezy sportowe.
Zasadnicze wskazania do ich stosowania
dotyczą ochrony stawów i mięśni narażonych
na powstanie urazu. Nie ma konieczności ani
wskazań do codziennego używania ortezy.
Należy jednak pamiętać, że w mikrocyklu star-
towym oraz w zaawansowanym etapie przy-
gotowań treningowych organizm sportowca
jest bardziej narażony na powstanie kontuzji
i odpowiednio dobrana orteza sportowa może
być kluczową formą zabezpieczenia.
Podstawowe cechy ortezy sportowej moż-
na zamknąć w czterech punktach:
• łatwość zakładania,
• skuteczność stabilizacji,
• komfort użytkowania,
• zwiększona wytrzymałość.
Orteza sportowa powinna posiadać mak-
symalnie ułatwiony system zakładania, aby
zminimalizować liczbę błędów, z których
każdy może stanowić dodatkowy czynnik
ryzyka. Nawet najlepszy produkt nie bę-
dzie spełniał swoich funkcji, jeśli zostanie
nieprawidłowo założony.
Funkcja stabilizacyjna profesjonalnego
produktu powinna umożliwiać wykonywa-
nie wszystkich czynności związanych z daną
dyscypliną sportu z wyłączeniem tych,
które bezpośrednio prowadzą do powstania
urazu. Dla przykładu, w siatkówce jednym
z częstszych urazów są skręcenia stawu
skokowego. Idealny produkt stosowany
w tej dyscyplinie powinien blokować ruch
odwracania w stawie skokowo-goleniowym
(90% skręceń powstaje z ruchu odwróce-
nia), ale nie może ograniczać pozostałych
ruchów w stawie, przede wszystkim zgięcia
podeszwowego i grzbietowego. Tylko taka
orteza daje komfort użytkowania, która poza
spełnieniem powyższych funkcji zapewnia
odpowiednią perspirację i utrzymuje się
w miejscu mimo gwałtownych ruchów.
Na koniec nader istotna kwestia wy-
trzymałości produktu. Orteza sportowa
musi wytrzymać znaczne przeciążenia
wynikające ze specyfiki danej dyscypliny
sportu. Powinna być ponadto bezpieczna dla
użytkownika oraz innych współuczestników
treningu lub zawodów.
Kiedy dojdzie do urazu
Niestety, nie wszystkim urazom udaje się
zapobiec. Kiedy już dojdzie do urazu, bardzo
ważne jest wdrożenie odpowiednich metod,
które w pierwszej kolejności mają zmniejszyć
rozległość urazu i uchronić zawodnika przed
dodatkowymi komplikacjami.
Zdarza się, że zawodnik po doznanym
urazie próbuje kontynuować wysiłek, sto-
sując powszechną i jednocześnie błędną
metodę „rozbiegania” urazu. Dzieje się tak,
ponieważ podwyższony poziom endorfin
i adrenaliny, zauważalny szczególnie
Produkt Q
Produkt X
Produkt Y
Produkt Z
Poziom stabilizacji
Poziom I
Poziom II
Poziom II
Poziom III
Dyscyplina sportu
Dyscypliny sportu oparte na bieganiu na równej
powierzchni, bez skoków i zwrotów
Dyscypliny sportu z przewagą skoków, zwrotów
i nagłych przyspieszeń
Zakres urazu
Dyskomfort
Lekkie naciągnięcie
Lekkie skręcenie
Poważne skręcenie
Tab. 1. Tabela doboru środka pomocniczego dla stawu skokowego
Rola terapeuty w profilaktyce i doborze środków pomocniczych
