Sytuacja makroekonomiczna na świecie w latach 2005-2007.

Na sytuację gospodarczą w Polsce, poza czynnikami wewnętrznymi, istotny wpływ wywiera ogólna koniunktura w gospodarce światowej, a zwłaszcza stan gospodarek naszych najważniejszych partnerów handlowych tj. krajów Unii Europejskiej. Wynika to z faktu, iż polska gospodarka w coraz większym stopniu powiązana jest z gospodarką tych państw. Ponad 71% (2005) obrotów polskiego handlu zagranicznego realizowane jest z tymi krajami, w tym udział eksportu do państw UE stanowi około 78% (2005) całego naszego eksportu, a importu – 66% (2005). Dobra koniunktura w tych krajach nie pozostaje więc bez wpływu na możliwości eksportowe polskiej gospodarki, natomiast stagnacja gospodarcza znacznie je ogranicza.

Niezależnie od stale zwiększającej się wymiany towarowej, z krajami Unii Europejskiej łączą nas rosnące powiązania kapitałowe. Około 70% bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Polsce pochodzi z państw UE-15. Wiele dużych firm z krajów UE prowadzi działalność w Polsce, a więc sytuacja gospodarcza w Europie ma wpływ na ich kondycję finansową. Produkowane przez nie wyroby w większości kierowane są na eksport, zwłaszcza do krajów Unii Europejskiej.

Wyniki za 2005 rok wskazują, iż mimo utrzymujących się wysokich cen ropy naftowej gospodarka światowa rozwijała się w szybkim tempie. Natomiast gospodarka państw Unii Europejskiej rozwijała się wolniej w porównaniu do 2004 r. i w tempie nieco niższym od oczekiwań. Zdecydowanie najszybszy wzrost gospodarczy ma miejsce u nowych członków UE.

Wyniki za 2006 rok wskazują, iż gospodarka światowa rozwija się w szybkim tempie. Wysokie tempo wzrostu odnotowuje gospodarka Stanów Zjednoczonych. Po okresie stagnacji poprawa koniunktury ma miejsce w Japonii. Bardzo wysoka dynamika wzrostu od kilku już lat ma miejsce w Chinach.

Wyniki za 2007 rok wskazują, iż gospodarka światowa rozwijała się w relatywnie szybkim tempie. Rozwój nie następuje jednak równomiernie. Wysokie tempo wzrostu gospodarczego odnotowują Chiny, Indie. Natomiast wskutek kryzysu na rynku nieruchomości wyhamowała amerykańska gospodarka.

W 2007 roku kraje UE-27 odnotowały nieco niższe tempo wzrostu gospodarczego. PKB zwiększył się w UE-27 o 2,9% (3,1% w 2006 r.), a w krajach strefy euro – o 2,6% (2,8% w 2006 r.). Należy jednak pamiętać, iż w 2006 roku zarówno kraje strefy euro, jak i UE odnotowały najwyższy od 2000 roku wzrost gospodarczy. Było to znacznie wyższe tempo wzrostu niż początkowo oczekiwano. Szczególnie szybko rozwijały się państwa UE, będące nowymi jej członkami, w tym także Polska.

Koniunktura gospodarcza w głównych centrach gospodarczych świata

Światowa gospodarka w 2007 roku rozwijała się w relatywnie szybkim tempie, w szczególności dotyczy to pierwszego półrocza. Druga połowa roku to pogorszenie się koniunktury w światowej gospodarce. Jednocześnie pomimo niepokojących symptomów oraz niekorzystnych tendencji m.in. rosnących nadal cen surowców, w tym głównie ropy naftowej, tempo wzrostu światowej gospodarki utrzymuje się na relatywnie wysokim poziomie.

Tabela1. CENY WYBRANYCH SUROWCÓW NA RYNKACH ŚWIATOWYCH W DOL. USA
Wyszczególnienie
Jednostka
2005
2006
2007

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych www.stat.gov.pl.

Zdaniem ekspertów Europejskiego Banku Centralnego realny wzrost PKB na świecie w 2007 roku wyniósł 5,6%.

Tabela 2. PRODUKT KRAJOWY BRUTTO WEDŁUG PARYTETU SIŁY NABYWCZEJ NA 1 MIESZKAŃCA (w dol. międzynarodowych)
K R A J
Ś w i a t w tym:
Argentyna
Australia
Austria
Belgia
Białoruś
Brazylia
Bułgaria
Chile
Chiny
Chorwacja
Cypr
Dania
Egipt
Estonia
Finlandia
Francja
Grecja
Hiszpania
Indie
Indonezja
Irlandia
Islandia
Izrael
Japonia
Kanada
Litwa

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych www.stat.gov.pl.

Ogólna sytuacja gospodarcza w znacznym stopniu zdeterminowana jest rosnącymi cenami surowców, w tym głównie ropy naftowej. W 2007 roku średnioroczny poziom cen ropy wyniósł 52,8 €/bar. W 2005 cena za baryłkę wynosiła 44,6 euro. Utrzymywanie się tak wysokich cen stanowi pewne zagrożenie dla wzrostu gospodarczego, jak i poziomu inflacji w skali globalnej.

Kluczowe znaczenie dla światowej koniunktury ma tempo wzrostu amerykańskiej gospodarki. Jej stan w 2007 r. okazał się znacznie lepszy, niż prognozowano na początku roku. Wzrost PKB po pewnym spowolnieniu w I kwartale do 1,5% osiągnął poziom 2,8% w III kwartale i 2,5% w IV kwartale 2007 roku w porównaniu z analogicznym okresem roku ubiegłego. Z kolei wzrost w IV kwartale w porównaniu do poprzedniego kwartału wyniósł tylko 0,1%, co świadczyć może o wyhamowaniu amerykańskiej gospodarki.

Wykres 1. Najbardziej atrakcyjne państwa świata dla inwestorów w 2007 r.

Źródło: www.mg.gov.pl.

W 2007 r. wydatki konsumentów, które odpowiadają za tworzenie około 70% PKB Stanów Zjednoczonych tylko nieznacznie spadły. Jednak w II połowie roku nastąpiło pogorszenie nastrojów konsumenckich. Pozytywnie na rozwój amerykańskiej gospodarki wpływał eksport towarów i usług. W porównaniu z 2006 rokiem wzrósł on o 176,1 mld USD i zamknął się kwotą 1.621,8 mld USD. Import wyniósł 2.333,4 mld USD i był większy o 129,7 mld USD. Takie ukształtowanie się relacji w handlu zagranicznym sprawiło, iż deficyt zmniejszył się w porównaniu z poprzednim rokiem o 46,9 mld USD i zamknął się kwotą 711,6 mld USD.

Wzrostowi eksportu sprzyjał m.in. niski kurs dolara wobec walut obcych, dzięki czemu towary amerykańskie stały się bardziej konkurencyjne na rynkach zagranicznych. Dodatkowo korzystnie oddziaływała postępująca liberalizacja handlu międzynarodowego oraz utrzymująca się dobra koniunktura w znacznej liczbie krajów świata, dzięki czemu powstały możliwości wzrostu sprzedaży amerykańskich towarów na rynkach szybko rozwijających się krajów takich jak Chiny czy Indie.

W 2007 roku dobra sytuacja panowała na amerykańskim rynku pracy. Pomimo wzrostu bezrobocia w końcu roku (w grudniu 2007 r. stopa bezrobocia wzrosła do 5,0%, podczas gdy w analogicznym okresie 2006 roku wynosiła 4,5%), to w skali całego roku stopa bezrobocia w Stanach Zjednoczonych utrzymała się na poziomie 2006 r. tj. 4,6%. Przybyło około 1,3 mln nowych miejsc pracy, choć tempo ich tworzenia było najniższe od 4 lat. Nowych miejsc pracy przybywało głównie w sektorze usług, a ubywało w budownictwie i sektorze produkcyjnym.

Tabela 3. STOPA BEZROBOCIA OGÓŁEM (w %)
K R A J
Ś w i a t w tym:
Argentyna
Australia
Austria
Belgia
Białoruś
Brazylia
Bułgaria
Chile
Chiny
Chorwacja
Cypr
Dania
Egipt
Estonia
Finlandia
Francja
Grecja
Hiszpania
Indie
Indonezja
Irlandia
Islandia
Izrael
Japonia
Kanada
Litwa

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych www.stat.gov.pl.

W celu przeciwdziałania negatywnym skutkom dla gospodarki amerykańskiej, jakie pojawiły się w wyniku kryzysu na rynku nieruchomości kredytów hipotecznych Fed w 2007 roku trzykrotnie obniżał bazową stopę procentową o skumulowaną wielkość 100 punktów bazowych do wysokości 4,25%.

Tabela 4. Wzrost PKB w świecie oraz głównych regionach i wybranych krajach.

Wyszczególnienie	2005	2006	2007
Świat	4,5	5,1	5,1
USA	2,9	2,8	2,0
Azja (bez Japonii)	8,3	9,1	9,7
Japonia	1,9	2,0	2,4
Chiny	10,4	11,7	13,0
WNP w tym:	6,7	8,4	8,5
Rosja	6,4	7,7	8,1
Ameryka Łacińska	4,6	5,4	5,6
UE-27	2,0	3,1	2,9

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych www.mg.gov.pl.

Relatywnie dobre wyniki w porównaniu z latami poprzednimi, odnotowała gospodarka Japonii - w 2007 roku wzrost PKB o 2,0%. W 2006 roku wzrost gospodarczy tego kraju wyniósł 2,4%6. Głównymi czynnikami wzrostu japońskiej gospodarki były: eksport oraz inwestycje.

W przeszłości o światowej koniunkturze gospodarczej decydowały głównie: USA, Europa i Japonia. Od kilku lat coraz większy wpływ na światową gospodarkę wywierają Chiny, które w ostatnich kilku latach rozwijają się w tempie powyżej 10,0% rocznie, co stawia ich w czołówce najszybciej rozwijających się krajów. Szybko rośnie ich udział w światowym PKB.

Chiny są trzecią potęga handlową. Rok 2007 był bardzo dobry dla chińskiej gospodarki. PKB zwiększył się o 11,4%, a produkcja przemysłowa o 13,5%.

U podstaw wzrostu gospodarki chińskiej leżą zarówno systematycznie rosnący popyt konsumpcyjny i inwestycyjny, jak i handel zagraniczny. Rosnące z każdym kolejnym rokiem nadwyżki w handlu zagranicznym sprzyjają tworzeniu rezerw walutowych. Głównym partnerem handlowym Chin jest Unia Europejska oraz USA, gdzie uzyskują one największą nadwyżkę handlową.

Dynamiczny rozwój gospodarczy Chin wywiera istotny wpływ na globalną koniunkturę gospodarczą. Są one największym w świecie importerem rudy żelaza, największym producentem stali i drugim po USA importerem ropy naftowej. O tempie wzrostu chińskiej gospodarki, jak i skali szybko rosnącego zapotrzebowania świadczy także bardzo szybko rosnąca produkcja w przemyśle samochodowym.

Koniunktura gospodarcza w państwach Unii Europejskiej

Wzrost gospodarczy

W porównaniu z dynamiką rozwoju światowej gospodarki czy też USA, wzrost gospodarczy Unii Europejskiej był relatywnie niższy. Jednocześnie warto podkreślić, iż w 2006 roku gospodarka państw UE rozwijała się zdecydowanie szybciej w porównaniu do lat poprzednich, co wynikało zarówno z poprawy w zakresie popytu wewnętrznego, jak i wysokiego eksportu. Wzrost gospodarczy w 2006 roku w krajach strefy euro wyniósł 2,7%. W 2007 roku kraje UE-27 odnotowały nieco niższe tempo wzrostu gospodarczego. PKB zwiększył się w krajach strefy euro - o 2,6%. Należy jednak pamiętać, iż w 2006 roku zarówno kraje strefy euro jak i UE odnotowały najwyższy od 2000 roku wzrost gospodarczy.

Inflacja

Wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych w 2007r. był nieco wyższy niż w trzech poprzednich latach i wyniósł 2,4%. W styczniu 2007 roku inflacja w krajach UE wynosiła 2,1%. Istotnym czynnikiem wpływającym na kształtowanie się poziomu inflacji były rosnące ceny żywności, ropy naftowej oraz surowców. Średnia cena ropy naftowej wzrosła z 42,4 € w styczniu 2007 roku do 62,8 € za baryłkę w grudniu 2007 roku. W 2005 roku inflacja w UE-25 wyniosła 2,2%. Spośród krajów UE-15 najwyższą inflację przekraczająca 3,0% odnotowały: Grecja, Hiszpania i Luksemburg. Natomiast najniższą zanotowały: Finlandia i Szwecja.

Tabela 5. Zmiana cen w strefie euro (roczne zmiany w %).
2005
2,2

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych www.mg.gov.pl.

Rynek pracy

Bezrobocie jest trudnym do rozwiązania problemem w państwach UE-25. Wzrost stopy bezrobocia w 2005r. w porównaniu z 2000 r. odnotowano w trzynastu krajach członkowskich UE. Znaczny spadek stopy bezrobocia w okresie pięciu lat wystąpił m.in. na Litwie, w Estonii oraz na Łotwie. Najbardziej dynamicznie rozwijał się rynek pracy w Luksemburgu, Hiszpanii, Irlandii oraz na Cyprze. Spadek liczby pracujących w porównaniu z 2000 r. odnotowały Polska, Niemcy i Dania.

W 2006 roku zatrudnienie w państwach UE-27 zwiększyło się o 1,5%, podczas gdy w roku poprzednim wzrost ten wyniósł 0,9%. Dla porównania stopa bezrobocia w grudniu 2006 roku w USA wyniosła 4,9%, a w Japonii 4,4%.

Wykres 2. Wskaźnik zatrudnienia w wybranych krajach w 2006 r.

Źródło: www.mg.gov.pl.

Handel zagraniczny

Dobra koniunktura utrzymująca się w światowej gospodarce sprzyjała wzrostowi obrotów handlowych. Wg szacunków WTO w 2005 roku nastąpił wzrost światowego eksportu o 6,0%.

Kraje Unii Europejskiej w 2005 roku znacznie zwiększyły swoje obroty handlowe. Eksport krajów UE-25 wzrósł o 10% tj. o 100,1 mld €, a import o 14% tj. o 142,7 mld €. Wzrost eksportu nastąpił we wszystkich podstawowych grupach towarowych. Podstawową grupą towarową w handlu zagranicznym państw UE-25 stanowią wyroby przemysłowe. Ich udział stanowił 85,9% całego eksportu UE. W handlu wyrobami przemysłowi UE-25 odnotowała także największe dodatnie saldo handlowe w kwocie 148,2 mld €.

Tradycyjnie największy deficyt występuje w handlu surowcami. W 2005 roku, w związku z dużymi wzrostami cen surowców na światowych rynkach, w tym głównie ropy naftowej, zwiększył się on o kwotę 73,6 mld € w tej grupie towarowej.

Do najważniejszych partnerów handlowych Unii Europejskiej należą Stany Zjednoczone AP. Eksport do tego kraju stanowił 23,4% całego eksportu UE-25.

Z każdym kolejnym rokiem rosną obroty handlowe z Chinami, przy czym zdecydowanie szybciej wzrasta import niż eksport. Unia Europejska odnotowuje z Chinami największy deficyt handlowy. W 2005 roku wyniósł on 106,2 mld €.

Trzecim, odgrywającym coraz większą rolę, partnerem handlowym UE-25 jest Rosja. Z każdym kolejnym rokiem wzrastają obroty handlowe z tym krajem. Szczególnie szybko wzrasta import, co powoduje, iż systematycznie powiększa się deficyt handlowy państw UE-25 w handlu z tym krajem.

W 2006 roku eksport zwiększył się o 9,7% tj. o kwotę o 102,4 mld €. Systematycznie wzrasta też import. Jego wzrost wyniósł 14,3%, co odpowiada kwocie 168,5 mld €. Większy wzrost importu niż eksportu wpłynął na powiększenie deficytu handlowego do wysokości 192,7 mld €.

Niemcy, które były największym eksporterem na świecie (885,6 mld € w 2006 r.), zwiększyły swój eksport w 2007r. o kwotę 105,2 mld € tj. o 13,5%. Eksport wartościowo to 38,4% PKB Niemiec. Udział przemysłu w eksporcie wynosi ogółem około 85%. Prawie 62% wartości wymiany handlowej ukierunkowane jest na kraje UE. Dodatnie saldo zamknęło się kwotą 161,9 mld €.

Dynamika w 2007r. zarówno eksportu, jak i importu była nieco niższa w porównaniu z 2006 rokiem, co wynikało m.in. z relatywnie niższego tempa wzrostu gospodarczego państw UE-27.

Tabela 6. Najważniejsze grupy towarowe w handlu zagranicznym krajów strefy euro w mld €
Wyszczególnienie
1. Podstawowe surowce
a) produkty żywnościowe
b) surowce
c) energia
2. Wyroby przemysłowe
a) wyroby chemiczne
b) maszyny i pojazdy
c) inne wyroby
3. Pozostałe
4. Łącznie

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych www.mg.gov.pl.

Najważniejszą pozycję w eksporcie stanowią wyroby przemysłowe, których udział stanowił 85,5% wartości całego eksportu państw UE-27. Wartość eksportu w 2007 roku zwiększyła się o 68,2 mld € tj. o 6,9%. W handlu wyrobami przemysłowi UE-27 odnotowała także największe dodatnie saldo handlowe w kwocie 135,4 mld €. Najważniejszą pozycję w grupie w wyrobów przemysłowych stanowią maszyny i pojazdy. Wartość ich eksportu wyniosła 543,1 mld € i była o 39,1 mld € wyższa w porównaniu z rokiem poprzednim.

W strukturze importu najważniejszą pozycję, obok wyrobów przemysłowych, zajmują surowce. Import w tej grupie towarowej zwiększył się o zaledwie o 6,0 mld €. W handlu surowcami EU-27 odnotowała deficyt w kwocie 322,6 mld € tj. o 2,8 mld € mniejszy w porównaniu z rokiem poprzednim. Główną pozycję w handlu surowcami stanowią surowce energetyczne. Deficyt w handlu surowcami energetycznymi w 2007 roku wyniósł 269,5 mld € i był mniejszy o 11,3 mld € w porównaniu z rokiem poprzednim.

Tabela 7. Handel zagraniczny krajów UE-27 z jej najważniejszymi parametrami handlowymi (w mld €)
Wyszczególnienie
1. USA
2.Chiny
3. Rosja
4.Szwajcaria
5. Japonia
6. Norwegia
7. Turcja
8. Korea Płd.
9. Indie
10. Kanada

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych www.mg.gov.pl.

Do najważniejszych partnerów handlowych Unii Europejskiej tradycyjnie należą Stany Zjednoczone AP. W 2007 roku eksport do tego kraju stanowił 21,1% całego eksportu UE-27, a dodatnie saldo handlowe zamknęło się kwotą 80,4 mld € i było niższe o 13,4 mld € w porównaniu z rokiem poprzednim. Zmniejszenie dodatniego salda handlowego wynikało z faktu, iż w 2007 roku nastąpiło zmniejszenie eksportu, przy jednoczesnym zwiększeniu importu z USA. Słabsza koniunktura gospodarcza w USA, jak i systematycznie słabnący dolar w relacji do euro nie sprzyjały dynamizowaniu eksportu na rynek amerykański. Główną pozycję w eksporcie do USA stanowią wyroby przemysłowe.

Tabela 8. Handel zagraniczny UE-27 z USA w mln €
Rok
2005
2006
2007

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych www.mg.gov.pl.

Systematycznie rosną także obroty handlowe z Rosją, która jest trzecim partnerem handlowym po Chinach państw UE-27. W 2007 roku eksport do tego kraju zwiększył się o 23% tj. o kwotę 16,7 mld €, a import wzrósł tylko o 2,0%. Główną pozycję w imporcie z Rosji stanowią surowce energetyczne. Natomiast główną pozycją w eksporcie do Rosji są wyroby przemysłowe.

Tabela 9. Handel zagraniczny UE-27 z Rosją w mln €
Rok
2005
2006
2007

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych www.mg.gov.pl.

Podsumowanie

Dane dotyczące 2005 roku wskazują, iż mimo utrzymujących się bardzo wysokich cen surowców, w tym głównie ropy naftowej, światowa gospodarka rozwija się w szybkim tempie, choć nieco wolniej niż to miało miejsce w roku poprzednim. Słabe tempo wzrostu gospodarczego państw UE-25 nie sprzyjało radykalnemu zmniejszeniu skali bezrobocia. Wprawdzie stopa bezrobocia zmniejszyła się w całym 2005 roku o 0,4 pkt proc., ale jego poziom jest nadal wysoki – 8,7%. Do krajów o najwyższej stopie bezrobocia w UE-15 należą: Niemcy, Francja, Hiszpania, Grecja. Natomiast najniższą stopę bezrobocia notują: Irlandia, Luksemburg, Austria. Głównym czynnikiem determinującym wzrost gospodarczy państw UE-25 był eksport. Wzrostowi eksportu sprzyjała utrzymująca dobra koniunktura w światowej gospodarce.

Dane dotyczące 2006 roku wskazują, iż mimo utrzymujących się bardzo wysokich cen surowców, w tym głównie ropy naftowej, światowa gospodarka rozwija się w szybkim tempie, nieco szybciej niż na początku roku zakładano. Wysokie w porównaniu z latami ubiegłymi tempo wzrostu gospodarczego odnotowuje gospodarka krajów UE-27. W PKB wzrósł o 3,0%. Wyższe tempo wzrostu gospodarczego w państwach UE-27 sprawiło, iż w większości tych krajów nastąpiła dalsza poprawa sytuacji na rynku pracy. W 2006 roku zatrudnienie w krajach UE-27 zwiększyło się o 1,5%, co jest najwyższym przyrostem zatrudnienia od 2000 roku. Szybsze w porównaniu z latami poprzednimi tempo wzrostu gospodarczego państw UE-27 sprzyjało rozwojowi wymiany handlowej z zagranicą. W 2006 roku eksport zwiększył się o 9,7% a import o 14,3%.

Dane dotyczące 2007 roku wskazują, iż mimo utrzymujących się bardzo wysokich cen surowców, w tym głównie ropy naftowej, światowa gospodarka rozwija się w szybkim tempie w szczególności w pierwszym półroczu. W drugiej połowie roku nastąpiło pogorszenie sytuacji w światowej gospodarce, w tym szczególnie w gospodarce amerykańskiej, co spowodowane jest trudnościami na rynku nieruchomości i zawirowaniami na rynkach finansowych przejawiającymi się w systematycznym spadku indeksów giełdowych. W celu przeciwdziałania negatywnym skutkom i zapobieżenia recesji Fed w okresie od września 2007 do kwietnia 2008 roku siedmiokrotnie obniżał stopy procentowe. Na koniec kwietnia podstawowa stopa procentowa wynosiła 2,0% i była najniższa od końca 2004 roku. Poprzez swoje działanie amerykański Fed wykazał, iż większym zagrożeniem dla gospodarki niż inflacja, jest postępujący kryzys na rynku nieruchomości i kredytów hipotecznych. Duże tempo wzrostu odnotowała chińska gospodarka, która stała się ważną lokomotywą światowej gospodarki - PKB zwiększył się o 11,4%. Wzrost światowych cen surowców, energii, w tym ropy naftowej, a także żywności sprawił, iż w 2007 roku inflacja była wyższa niż w trzech poprzednich latach i w UE wyniosła 2,4%. Rok 2007 był kolejnym okresem poprawy na rynku pracy. Relatywnie wysokie, w porównaniu z poprzednimi latami, tempo wzrostu gospodarczego sprzyjało wzrostowi zatrudnienia w krajach UE, które wzrosło o 1,7% (1,6% w 2006 r.). Tempo wymiany handlowej z zagranicą było niższe niż w roku poprzednim. W 2007 roku eksport zwiększył się o 6,8%. Systematycznie zwiększał się także import. Jego wzrost wyniósł tylko 5,3.