PRACA SOCJAL.-działalność zawodowa mająca na celu pomoc osobom i rodzinom we wzmacnianiu lub odzyskaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie poprzez pełnienie odpowiednich ról społ.oraz tworzenie warunków sprzyjających temu celowi. POMOC SPOŁ.-instytucja polityki społ.państwa mająca na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych,których nie SA one w stanie pokonać wykorzystując własne uprawnienia,zasoby i możliwości. PODZIAŁ POMOCY: * Ze wzgl. Na rodzaj:psychiczna,medyczna,zdrowotna,medyczna,socjalna,drogowa*Stopień zorganizowania:1) formalna-ujeta w ramy prawne, stanowiąca proces, ciąg czynności(konfliktogenna,profesjonalna,powinna się przeplatac z pomocą nief,jest kosztowna).2)nieformalna-bezpośrednia,nie ujęta w ramy prawne np.sąsiedzka;nie dotyczy spraw finansowych(poza pożyczką).* Ze wzgl.na gł.cele:instrumentalna(rzeczowo-materialna),p.finansowa,usługi,samopomoc;* Ze zwgl.na relacje między udzielającym pomocy wspomaganym:p.bezpośrednia(„twarzą w twarz”,kontakt z osobą); p.pośrednia(rozmowa telefoniczna,wpłata pieniędzy na konto);* Ze wzgl.na czas trwania:jednorazowa,okresowa,stała,doraźna; * Ze wzgl.na charakter potrzeb(rodzaj trudnej sytuacji życiowej):komu pomagamy,p.eschatologiczna(realizowana poprzez osoby duchowne),p.w rozwoju;*Ze wzgl.na zasięg działania:lokalna,regionalna,krajowa,międzynarodowa np.adopcja duchowa;*Ze wzgl.na to kto ja organizuje/finansuje:indywidualna,grupowa,instytucjonalna(publicz.,niepublicz.),p.organizacji pozarządowych,samopomoc,p.warunkowa(kontrakt) i bezwarunkowa.ZACHOWANIE POMOCNE(Wojciszke)-działanie ukierunkowanie na spowodowanie jakichś korzyści dla innego człowieka.Może mieć charakter:materialny,psychiczny,biologiczny(krwiodawstwo),wsparcie.TEORIE SAMOPOMOCY: I-Eric Erikson: radzenie sobie jest to aktywny wysiłek własny,podjęty w celu obniżenia stresu i tworzenia nowych rozwiązań;jest to panowanie nad sytuacją,a nie wyłącznie obrona własnej osoby.Radzenie sobie jest procesem, na który skł.się 3 elementy:1-sięganie do nowych źródeł informacji np.chodzenie do różnych lekarzy2-umiejętność kontroli nad własnymi emocjami 3- umiejętność korzystania z zasobów otoczenia; II-Strategie reagowania na trudną sytuację J.Jannisa i L.Manna: 1-osoba zapewnia sobie dobre samopoczucie dzięki nieprzyjmowaniu inf.dotyczących zagrożenia i straty.2-osoba przyjmuje biernie nową sytuację jako coś oczywistego i często siebie obwinia za zaistniałą sytuację, 3-osoba przenosi odpowiedzialność na innych,prezentuje myslenie życzeniowe;4-os.pospiesznie poszukuje rozwiązania trudności,dokonuje impulsywnie wyboru bez zastanowienia się nad ich konsekwencjami;5-os.poszukuje pełnej inf.i alternatywnych sposobów rozwiązania problemu. III-Richard Lazarus: typy zachowania czł.w trudnej sytuacji: 1- koncentracja na własnej osobie i emocjach 2-k.na problemie. IV-Dawid Kaplan: Czynniki sprzyjające i niesprzyjające rozwiązaniu problemów: SPRZYJAJĄCE:osobowość,chartkach trudnej sytuacji,wiedza,wsparcie innych,chęć pokonania trudności,stan psychiczny osoby w danym momencie,wykształcenie i umiejętności,samodzielność,nastawienie na zmianę.NIESPRZYJAJĄCE:emocjonalność,wzory reagowania. WG KAPLANA: SPRZYJAJĄCE: 1-Zdystansowanie się do sytuacji, 2-Inicjowanie pomocy ze str-y otoczenia 3- wyrażanie emocji 4- podział syt.problem.na fragmenty i stopniowe ich rozwiązywanie,5-gdy nie można zmienić syt.tr.trzeba ją zaakceptować, 6-gotowość do dokonywania zmian w samym sobie, 7- rozpoznawanie w sobie symptomów zmęczenia i dezorganizacji, 8- zaufanie do siebie i innych ludzi.NIESPRZYJAJĄCE:1-zaprzeczenie(wyparcie)istnienia sytuacji,2-ogólna dezorganizacja,3-brak aktywnej sytuacji,4-gwałtowne wybuchy emocji i ogólny brak panowania nad sobą, 5-nieakceptowanie pomocy i nie szukanie jej, 6-poczucie przytłoczenia problemami stereotypowe reagowania na nie,7-sięganie po używki. TECHNIKI RADZENIA SOBIE Z TRUDNĄ SYT.B.WOJCISZKE: I: 1-STRATEGIE POZYTYWNE-mają na celu rzeczywiste rozwiązanie problemu a nie redukcję stresu;2-STR.NEGATYW.-pozwalają jednostce jedynie przetrwać ale nie prowadzą do rozwiązania sytuacji.II: 1-STR.SKONCENTROWANE NA PROBLEMIE-szukanie pomocy u innych osób,instytucji;2-SKONCENTR.NA OSOBIE;III: 1-ZEWN.STRAT.RADZENIA SOBIE Z TRUDNĄ SYT.-szukanie pośredników załatwienia sprawy,2-WEWN.STRATEGIE RADZENIE SOBIE Z TR.SYT.-odwoływanie się do własnych zasobów i możliwości własnych uprawnień-branie sprawy w swoje ręce.TEORIA SALUTOGENEZY(A.ANTONOWSKI):STRESORY,czyli przyczyny stresu są nieuniknione,ale nie wywołują one jednoznacznych skutków.Nie ma człowieka o idealnym zdrowiu.Stan zdrowia to stan continuum.CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA ZDROWIE:*cz.odpornościowe*stresory(rodzą stan napięcia)*poczucie koherencji*zachowania i styl życia.NA POCZUCIE KOHERENCJI WPŁYW MA:1-poczucie zrozumiałości;2-poczucie zaradności(sterowalności),w jakim stopniu człowiek dostrzega dostępne mu zasoby jako wystarczające do wymagań środowiska; 3-pocz.sensowności-określa w jakim stopniu czł.czuje,że życie ma dla niego sens,jest warte wysiłku,zaangażowania,to składnik motywacyjno emocjonalny.ZOFIA RATAJCZAK→Radzenie sobie może być ujmowane jako indywidualny styl lub jako proces gdzie występują różne strategie,polegające na eliminowaniu,osłabianiu stresorów.STRATEGIE ZARADCZE:*s.prewencyjne*walki,ataku*obrony,ochrny*ucieczki. Określenie strategii zależy od sytuacji,w jakiej czł.się znajduje.strategia walki-wtedy,gdy czł.ma możliwości poradzenia sobie z trudną sytuacją.TYPY PRACY PODEJMOWANE NA ETAPACH PRACY SOCJAL.:*praca nad dokumentacją*praca nad kontaktem*praca nad formą.PRACA NAD PLANEM POMOCY:*konstruowanie planu pomocy*negacja planu pomocy*praca nad bezpieczeństwem*praca nad samodzielnością.ROZWÓJ-ciąg zmian nastepujących po sobie,ubogacanie,doskonalenie.SFERY ROZWOJU:*Wzrost(sfera biologiczna),istota BIO;*Istota SOCJO*kulturalny rozwój(uczestnictwo w kulturze).E.MARYNOWICZ-HETKA: POMIAR STOPNIA ZAGROŻENIA ROZWOJU:Próg zagrożenia kumuluje negatywne cechy środowiska mogące powodować wykluczenie.3PROGI ZAGROŻENIA ROZWOJU:1-OSTRZEGAWCZY→profilaktyka;2-ZAAWANSOWANY→kompensacja;3-KRYTYCZNY→ratownictwo. Pomoc w rozwoju-działanie pozytywnie wartościowe,może mieć charakter stygmatyzujący.MODEL RELACYJNY POMOCY SPOŁ. Relacja-specyficzny typ związku miedzy wspomaganym a wspomagającym. Istotę działania pracy socjal.można analizować z punktu widzenia zrównoważenia lub niezrównoważenia np.opiekun-podopieczny→relacja asymetrii; pracownik socjal;.-klient→relacja wzajemności świadczeń,relacja dąży do bycia na tym samym poziomie,równości. FORMY RELACJI SPOŁ.E.-MARYNOWICZ-HETKI: 1-Transfer(jest jednokierunkowy)2-Wymiana 3-Wzajemność dzielenia;FORMY WYMIANY:*kontrakt-zobowiązane się dwóch podmiotów do wzajemnego działania;*wymiana handlowa-np.usługi się kupuje;*dzielenie się darem-dawanie czegoś(czas,serce,wolontariat).WZAJEMNOŚĆ DZIELENIA→Stymulatywność,nie ma stosunku władzy,relacje są zrównoważone.CELEM PRACY SOCJAL.jest równoważenie relacji by nie było zbyt dużego dystansu między pracownikiem socjal.a klientem.ZADANIEM PRACOWNIKA SOCJAL.jest pomoc w rozwoju-przeciwdziałanie wykluczenia społ.,działania profilaktyczne.To rola osoby towarzyszącej i ułatwiającej dokonywanie zmian jednostkowych,społecznych.PRACA SOCJAL.W KONTEKSCIE DĄŻENIA DO ZMIAN: 1-W ujęcu tradycyjnym 2-W ujęciu radykalnym. POMOC W ROZWOJUdotyczy jednostki,która jest w trudnej sytuacji,gr-y społ.np.rodziny,społ.lokal.,Praca socjal.→pomoc w rozumieniu,działanie mechaniczne na poziomie schematyzacji,dyskryminacji,dążenia do zmian w makrostrukturze.UJĘCIE TRADYCYJNE: *Źródło problemów-środowisko społ. →słabe kompetencje komunikacyjne,słaba sytuacja ekonom.własna.*Diagnoza-jednostka nie radzi sobie w życiu*Cele-pomoc jednostkom w adaptacji do świata i pomoc w zmianie,zrozumieniu sytuacji.*Wskazania metodyczne-akcent pada na jednostkę,umożliwienie jej przystosowania się do środowiska.UJĘCIE RADYKALNE: *Źródło problemów-struktura społ.-ekonom.państwa. .*Diagnoza-struktura społ-ekon.jest nieadekwatna do potrzeb. *Cele-inspiracja do działania. *Wskazania metodyczne-pomoc w zrozumieniu sytuacji,odzyskaniu kontroli. MODEL RADYKALNY-Dąży do zmiany nie u jednostki, lecz w społeczności lokalnej. ZADANIA OPERACYJNE PRACOWNIKA SOCJAL:*doświadczenie z tytułu pomocy społ.*pozyskanie środków z tytułu funduszu pracy*pomoc w uzyskaniu świadczeń rentowo-emeryt.*w uzyskaniu świadczeń rodzinnych*ulg i umożeń*pomoc materialna w oparciu o darowizny*Edukacja w gospodarowaniu budżetem domowym*praca socjal.na rzecz poprawy stanu zdrowia(ułatwienie uzyskania świadczeń zdrowotnych)*załatwienie wizyty lekarskiej w domu*pomoc w uzyskaniu sprzętu medycz.,ortoped.*pomoc w załatwieniu usług rehabil.*Edukacja w zakresie profilaktyki i higieny w rodzinie.PRACA SOCJAL.NA RZECZ ZAPEWNIENIA GODZIWYCH WARUNKÓW ZAMIESZKANIA:**mieszkanie socjalne i chronione*pomoc w uzyskaniu dodatku mieszkaniowego*pomoc w zamianie mieszkań*Pomoc w spłacie lub umożeniu zaległości*Interwencje u administratora w celu przeciwdziałania eksmisji*Pomoc w sprawach sadowych związanych z postępowanie eksmisyjnym*pomoc w pozyskaniu miejsca w placówce noclegowej*Pomoc w zakresie dostosowania mieszkania do potrzeb jednostki*pomoc w pozyskaniu usług zw.z naprawą,zakupem,wymiana sprzętu AGD*pomoc w zorganizowaniu dezynfekcji*Pomoc w sprawach zw.z koniecznymi remontami*Wspólnie z klientem monitorowanie opłacania wydarków mieszkaniowych.OBSZARY PRACY SOCJAL:*ubóstwo*sieroctwo*bezrobocie*bezdomność*niepelnosprawność*długotrwała lub ciężka choroba*przemoc w rodzinie*ofiary handlu ludźmi*macierzyństwo i wielodzietność*bezradność w sprawach opiek.-wych.i prowadzenia gospodarstwa domowego*alkoholizm lub narkomania*klęska żywiołowa lub ekolog.*zdarzenie losowe i sytuacja kryzysowa*uchodźcy*młodzież opuszczająca całodobowe placówki op.-wych.*zwolnionym z ZK. PRACA SOCJALNA(Wg. R.Coucha)-próba udzielenia pomocy tym,którzy nie posiadają środków do egzystencji godnej człowieka,jest to pomoc w uzyskaniu tych środków i osiągnięciu najwyższego możliwego stopnia niezależności. 5 ASPEKTÓW EGZYST.CZŁ.WG R.CROUCH: 1.E.W SENSIE FIZYCZNYM:odnosi się do dostępu jednostki do dóbr i usług niezbędnych do jej zdrowia i zdrowia osób pozostających na jej utrzymaniu.Obejmuje ona również zapewnienie warunków życia w jak największym stopniu wolnym od chorób i kalectwa.np.żywność,schronienie,ubranie.2.E.W SENSIE EKONOMICZNYM:Jednostka posiada wystarczajce śroski materialne by zapewnić sobie i najbliższym fizyczne istnienie.Środki materialne mogą wystepować nie tylko w formie pieniężnej,ale też umiejętności zawodowych i wrodzonych umiejętności.3.E.W SENSIE EMOCJONALNYM:poczucie bezpieczeństwa psych.na ile osoba i jej najbliżsi mają poczucie bezp.emocjonal.4-E.W SENSIE SPOŁECZNYM:Oznacza,że jednostka posiada zakres umiejętności społ.potrzebnych do tworzenia kontaktów społ.i związków ze społeczeństwem w ogólności;przestrzeganie różnych praw5-E.W SENSIE POLITYCZNYM:OZNACZA,ŻE JEDNOSTKA POSIADA WYSTARCZAJĄCE MOŻLIWOŚCI I BEZPIECZEŃSTWO POLITYCZNE BY ZAPEWNIC SOBIE INAJBLIŻSZYM SZANSĘ EGZYSTENCJI W POZOSTAŁYCH WYMIARACH. KRYTYCZNE SYT.ŻYCIOWE(J.Darzecki)-To takie,w których wystepują łącznie następujące okoliczności:zagrożone są zdrowie,byt i godność osobista,destabilizacja,często załamanie się drogi życiowej czł.staje wobec konieczności decyzji o dużym stopniu ryzyka;osoba nie widzi wyjścia z trudnej sytuacji o własnych tylko siłach.TRUDNE SYT.ŻYC.(T.Tomaszewski)-to takie,w których naruszona jest równowaga miedzy takimi elementami jak:zadania,czynności,warunki,cechy podmiotu.RODZAJE SYT.TRUDNYCH: 1-Deprywacje. 2-przeciążenia fiz.i psych. 3-Utrudnienia, 4-Zagrożenia życia i zdrowia 5-Konflikty. TRUDNE SYT.ŻYC.(M.Kulczycki)-bardzo trudne,wręcz niemożliwe do usunięcia syt.życiowe.KRYZYS-przejściowy stan nierównowagi wewn.wywołany przez krytyczne syt.życiowe,wymagający istotnych zmian.RODZAJE KRYZYSÓW:* K.ROZWOJOWY(K.PRZEMIANY,NORMATYWNY)-wydarzenia zachodzące w toku rozwoju powodujące gwałtowną zmianę lub życiowy zwrot;jest to normalne zjawisko adaptacyjne.*K.SYTUACYJNE(TRAUMATYCZNELOSOWE)-niespodziewane,zagrażają zdrowiu,życiu,pojawiają się w sytuacjach rzadkich i nadzwyczajnych,których czł.nie może kontrolować i przewidzieć,wywołuje wstrząs.*K.CHRONICZNE,PRZEWLEKŁE-trwają dłuższy czas,powstają z przyczyn długotrwałych.KATEGORIE TR.SYT.ŻYC.: *Stan trwały i schyłkowy-kiedy obiektywnie nie jest możliwe polepszenie sytuacji życiowej jednostki,gdy naturalny proces rozwoju prowadzi w kierunku pogarszania ogólnego stanu.W tym przypadku możliwe jest łagodzenie takiej sytuacji bez perspektywy usamodzielniania się podopiecznego.*Stan przejściowy-spowodowany z biegiem niepomyślnych wydarzeń życiowych,które z natury rzeczy mają charakter przemijający.W tym przypadku celem pomocy z zewnątrz powinno być dążenie do zmiany tej sytuacji, zaktywizowania podopiecznego i jego usamodzielnienia się. TEORIA PRACY SOCJAL.(B.Szatur-Jaworska)-zawiera definicje oryginalne i zapożyczone,twierdzenia o różnym stopniu ogólności,zdania opisowe,sądy o charakterze aksjologicznym oraz wskazania praktyczne.T.P.S.jest naukowo uzasadniona refleksja nad wiedzą,umiejętnościami,motywacjami,potrzebnymi do wykonywania tego zawodu.MODELE POMOCY SPOŁECZNEJ: *M.REZYDUALNY-usługi pomocy społ.traktowane są za decyzje jako narzędzia w interwencję socjal.podejmowane w sytuacjach krytycznych.Świadczenia mają charakter selektywny,tzn.że mogą z nich korzystać osoby spełniające określone kryteria formalno-prawne.Pomoc ma charakter czasowy,zastępczy,sprowadza obywatela do roli pacjenta,klienta.Powoduje,ze uruchomienie procesów naznaczenia społ.,czyli stygmatyzacji.Świadczeniobiorca uzyskuje stygmat osoby niezaradnej,niezdolnej do samodzielnego funkcjonowania,zaś świadczenie-stygmat jałmużny.*M.INSTYTUCJONALNY-pomoc jet tratowana jako organizowany system usług społ.i instytucji powstałych w celu pomocy jednostkom i grupom społ.w osiągnięciu satysfakcjonującego poziomu standardu życia.Pomoc dla samopomocy.MODELE PRACY SOCJALNEJ: *M.Psycho-społeczny-jednostke należy edukować,inspirować,dawać jej wiedzę o tym,jak kierować swoim życiem.Ważne jest oddziaływanie modelu na jednostkę,odkrywanie przyczyn tego stanu-zmiana warunków społ.,rozumienie sytuacji osoby,w jakiej się znalazła.*M.funkcjonalny-podst.załozeniem jest administrowanie usługami.Pracownika socjal.traktuje się jako sprawującego kontrolę nad procesem korzystania z usług,jakie oferuje państwo,wzbogacenie wiedzy.Nacisk kładzie się na relacje miedzy jednostką a otoczeniem.*M.kompensac.-ekonom.-praca socjal.ma pomagać ludziom we wzbogaceniu ich interakcji ze środowiskiem,podkreślać ideę sprawności w radzeniu sobie z wymaganiami…*M.zorientowany na pomoc w rozwoju na włączenie się w relacje społ.ze sobą samym i środowiskiem.Pomoc os.wykluczonym.*M.radykalnej pracy socjal.-nie dotyczy on jednostki.jest to działanie służb ma prowadzić do zmiany społ..Zad.pracownika socjal.jest wzmacnianie,uświadamianie poglądów,obrona osób znajdujących się w opresji,wykluczonych,naznaczonych społ.*M.dystrybucyjny-zaspokajanie potrzeb jednostki i rodzin.Pracownik socjal.pełni rolę urzędnika kadry.Zbiera informacje i dokumenty oraz podejmie decyzje,nie motywuje klienta do usamodzielniania się.*M.modyfikacji zachowań-opiera się na psychol.behawioralnej.Praca socjalna koncentruje się na różnych formach oddziaływania przez wzmocnienie pożądanych zachowań a niwelowanie zachowań niepożądanych.Pracownik s.skupia się na pomocy klientom w realizacji zadań.*M.zorientowany na interwencję w sytuacji kryzysowej-celem postępowania pracownika socjal.jest przywrócenie równowagi psych.,dążenie do tworzenia relacji dbałości o właściwe postrzeganie sytuacji trudnej,stymulowanie pozytyw.działania.*M.zorientowany na rozwizanie problemów*M.skoncentrowany na zadaniu-pomoc w radzeniu sobie poprzez rozwiązania problemów>pracownik pełni rolę pomocnika,towarzysza,mediatora.Od wcześniejszego modelu różni go nasycenie emocjonalne relacji pracownika z klientem.*M.skoncetrowany na rozwiązaniu PSR PRACA SOCJAL.OKREŚLA FAZY ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW:1)Uświadomienie problemu w systemie podopiecznego; 2) Uświadomienie problemu pracownika s. 3) Identyfikacja wymienionych systemów w kontekście określonego problemu. 4)Uformowanie systemu osób zainteresowanych rozwiązaniem problemu 5)Ustalenie,realizacja zadań zw.z rozw.problemu.6) Zmiany i udoskonalenia prowadzące do zaniku problemu we wszystkich podsystemach. ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW-H.GOLDSTEIN: 1)Odczucie i zaobserwowanie trudności 2)Nazwanie problemu 3) poszukiwanie inf.dotycz.probl. 4) Sformułowanie możliwych rozwiązań 5) Określenie ewentualnych skutków działań przy zastosowaniu różnych rozwiązań 6) Realizacja przyjętego rozwiązania. R.CASTEL-MODELE PRACY SOCJAL.:* Wiara w czł.,w jego walory,siły witalne,kompensacje różnic między większością a mniejszością *Praca s.której cecha była realizacja ukierunkowana na identyfikacji problemów *Praca s.nadziei,wiara w możliwość zmian.FORMY PRACY SOCJALNEJ: I-OPIEKA- forma świadczona w sytuacjach życiowych, w których ludzie dotknięci nieszczęściem nie umieją albo nie mają dość sił, by przezwyciężyć trudności. Jest formą zindywidualizowaną. Opiera się na dokładnej diagnozie potrzeb. Opiekun przyjmuje odpowiedzialność za losy drugiego człowieka.CECHY→*Asymetryczność zależności opiekun-podopieczny *Szczególne nasycenie emocjonalne*na ogół działanie ciągłe.Rodzaje: *ludzka(międzyludzka,nad własnymi wytworami,nad przyrodą)*zwierzęca(wewnątrzgatunkowa,nad człowiekiem)*transcendentalna OPIEKA MIĘDZYLUDZKA:-rodzinna –spółeczna(normalna)→#powszechna #zakładowa #funkcje instytucji –interwencyjno-kompensacyjna→ #kompensacja niedostatków opieki rodzinnej # k.niedostatków rozwojowych # k.szkód losowych-interpersonalna. II-RATOWNICTWO(pomoc doraźna)- wymaga rozpoznania warunków natychmiastowego działania, stwierdza istnienie potrzeby i możliwości ratunku, który niesie zagrożonemu niebezpieczeństwo, bez względu na jego uprawnienia i przynależność do grupy społecznej. III-POMOC- działania mające wspierać pomyślny rozwój zarówno osób z jakiś względów zagrożonych jak i wszystkich członków społeczności np. poradnie rodzinne .IV-KOMPENSACJA SPOŁ.- to wyrównywanie braków środowiskowych, utrudniających pomyślny bieg życia jednostki lub grupy np. rodziny zastępcze.