ANATOMIA EGZAMIN

NERW RDZENIOWY nervus spinalis

-korzenie radices utworzone przez połączone nici korzeniowe filae radiculares

-korzeń dogrzbietowy radix dorsalis ze zwojem rdzeniowym ganglion spinae

-korzeń dobrzuszny radix ventralis

-pień nerwu rdzeniowego truncus nervi spinalis powstały z połączenia korzeni

-gałęzie rami odchodzące od pnia:

-oponowa ramus meningeus – do opon rdzenia

-dogrzbietowa ramus dorsalis

-dobrzuszna ramus ventralis

-łącząca ramus communicans – do pnia współczulnego

AUTONOMICZNY UKŁAD NERWOWY systema nervosum autonomicum

-część współczulna: jądra pośrednio-boczne nuclei intermediolaterales w rogach bocznych cornua lateralia rdzenia kręgowego medulla spinalis w odcinku piersiowym i lędźwiowym

-pień współczulny truncus sympathicus, tworzy „drabinkę”, zwoje są ułożone po obu stronach kręgosłupa i połączone ze sobą gałęziami międzyzwojowymi rami interganglionares i gałęziami poprzecznymi rami transversi

-z jąder wychodzą włókna przedzwojowe do zwojów tworzących pień współczulny truncus sympathicus:

-zwój szyjny doczaszkowy ganglion cervicale craniale - w pobliżu otworu jarzmowego lub poszarpanego

-zwój szyjny środkowy ganglion cervicale medium - pod kręgiem C6 (brak u konia i małych przeżuwaczy)

-zwój gwiaździsty ganglion stellatum (szyjny doogonowy i jeden lub 2 pierwsze piersiowe) C7-Th1

-zwoje od szyjnych do ogonowych są przy odpowiednich kręgach, ich liczba odpowiada liczbie kręgów

-zwój trzewny ganglion celiacus – przy t. trzewnej a. caliacus; zwój słoneczny g. solare = obustronne zwoje

-zwój krezkowy doczaszkowy ganglion mesentericum craniale – przy t. krezkowej doczaszkowej

-zwój krezkowy doogonowy ganglion mesentericum craniale – przy t. krezkowej doogonowej

-część przywspółczulna: jądra pośrednio-przyśrodkowe nuclei intermediomediales w rogach bocznych rdzenia kręgowego w części krzyżowej oraz jądra ślinowe przednie (n. VIIa) i tylne (n. IX) nucleus salivatorius cranialis et caudalis oraz jądro przywspółczulne n X w rdzeniu przedłużonym i jądro przywspółczulne n. III w nakrywce śródmózgowia

-zwój rzęskowy ganglion ciliare – w oczodole

-zwój klinowo-podniebienny ganglion sphenopalatinum – w dole klinowo-podniebeinnym

-zwój żuchwowy ganglion mandibularis

-zwój uszny ganglion oticum

-zwój podjęzykowy ganglion subliguale – u mięsożernych

-zwój szczękowy ganglion maxillaris – u przeżuwaczy

NERW I WĘCHOWY n olfactorius

-neurony I: k węch. w błonie śluzowej błędnika sitowego k. sitowej, od których odchodzą nici węchowe filae olfactoriae, neurony II: kom mitralne opuszki węchowej, neurony III: neurony w ciele prążkowanym corpus striatum

-przebieg: nici węchowe przechodzą przez otwory sitowe w blaszce sitowej k. sitowej lamina cribrosa ossis ethmoidale, łączą się w nerw węchowy, biegną do opuszki węchowej bulbus olfactorius, która przedłuża się w konary węchowe pedunculi olfactorii, konar dzieli się na pasma węchowe boczne i przyśr tractus olfactorius lateralis et medialis, pasmo przyśr przechodzi przez spoidło donosowe comissura rostralis na przeciwległą półkulę, a pasmo boczne łączy się z płatem gruszkowatym lobus piriformis, i biegnie do zakrętu hipokampa gyrus parahippocampalis, część włókien zbacza do ciała migdałowatego corpus amygdaloideum w ciele prążkowanym corpus striatum

NERW II WZROKOWY n. opticus – zwoje

-w siatkówce oka retina:

-w warstwie zwojowej siatkówki stratum ganglionare retinae: dwubiegunowe komórki zwojowe

-w warstwie zwojowej nerwu wzrokowego stratum ganglionare nervi optici: wielobiegunowe komórki zwojowe

NERW VI ODWODZĄCY n. abducens – unerwia:

-m prosty boczny gałki ocznej m rectus lateralis bulbi oculi i część boczną m cofacza gałki ocznej m retractor bulbi oculi

NERW IX JĘZYKOWO-GARDŁOWY n. glossopharyngeus - unerwia:

-przywspółczulnie śliniankę przyuszną glandulae parotis

-czuciowo zatokę szyjną (Heringa) sinus carotici (Heringi)

-czuciowo 1/3 tylna języka, bł śluz gardła, podniebienia miękkiego palatum molle, migdałki tonsilae

-czuciowo i ruchowo mięśnie gardła przez plexus pharyngeus

-czuciowo i przywspółczulnie bł śluz jamy bębenkowej cavum tympani i trąbki słuchowej tuba auditiva

NERW X BŁĘDNY n. vagus

-włókna czuciowe: jądro szlaku samotnego nucleus tracti solitarii, zwój bliższy (jarzmowy) ganglion proximale s. zygomaticum, zwój dalszy (węzłowy) ganglion distale s. nodosum

-włókna ruchowe: jądro bliźniacze nucleus ambiguus

-włókna przywspółczulne: jądro przywsp n. X

-włókna współczulne: zwój szyjny doczaszkowy ganglion cervicale craniale

NERW XI DODATKOWY n. accessorius

-unerwia mięśnie szyi (czworoboczny m.trapezius, obojczykowo-głowowy m.cleidocephalicus, mostkowo-głowowy m.sternocephalicus, łopatkowo-poprzeczny m.omotransversarius), oddaje gałąź do nerwu błędnego

NERW XII PODJĘZYKOWY n. hypoglossus

-jądro ruchowe nerwu podjęzykowego nucleus motorius n. hypoglossi w trójkącie n. podjęzykowego trigonum n. hypoglossi na dnie komory IV

-korzenie nerwu biegną w bruździe bocznej dobrzusznej rdzenia przedłużonego (między oliwką a piramidą), pień nerwu opuszcza jamę czaszki kanałem nerwu podjęzykowego canalis n. hypoglossi, przebiega najpierw przyśrodkowo, a potem bocznie i rozpada się na gałęzie językowe rami linguales unerwiając mm języka (własny i pomocnicze)

STRUNA BĘBENKOWA chorda tympani

-włókna przywspółczulne z jądra ślinowego przedniego nucleus salivatorius cranialis

-wł czuciowe z jądra szlaku samotnego nucleus tractii solitarii

-unerwia 2/3 przednie języka (czuciowo i smakowo), śliniankę żuchwową glandulae mandibularis, podjęzykową glandulae sublingualis i gruczoły dna jamy ustnej

KTÓREGO MIĘŚNIA NIE UNERWIA N KRTANIOWY POWROTNY

-m pierścienno-tarczowy m cricotyreoideus

DROGA WZROKOWA tractus optici

-neurony I czopki i pręciki cellulae opticae coniferae et bacilliferae

-neurony II komórki zwojowe dwubiegunowe w warstwie zwojowej siatkówki

-neurony III kom zwojowe wielobiegunowe w warstwie zwojowej n. wzrokowego – ich aksony tworzą n wzrokowy łącząc się w krążku nerwu wzrokowego discus nervi optici, który wchodzi przez kanał wzrokowy do jamy czaszki

-skrzyżowanie wzrokowe chiasma optici na wysokości podwzgórza – części przyśr przechodzą na drugą stronę

-pasma wzrokowe tracti optici = cz boczna + cz przyśr drugostronnego nerwu

-międzymózgowie: ciało kolankowate boczne corpus geniculatium lateralis – ośrodek wzroku i wzgórze thalamus

-śródmózgowie: wzgórki donosowe colliculi rostrales – odpowiadają za odruchy somatyczne w reakcji na światło

DROGA SŁUCHOWA tractus auditi

-n. VIII przedsionkowo-ślimakowy

-jądra ślimakowe dogrzbiet i dobrz nuclei cochleares dors et ventr w dole równoległobocznym fossa rhomboidea

-wł 2-rzedowe do jądra ciała czworobocznego nucl. corpori trapezoidei

-wł 3-rzędowe wzdłuż wstęgi bocznej lemniscus lateralis

-śródmózg: wzgórki doogonowe colliculi caudales

-międzymózg: jądro kolankowate przyśr nuclus geniculatus medialis (w ciele kolankowatym przyśrodkowym corpus geniculatum mediale)

-płat skroniowy lobus temporalis

KRESOMÓZGOWIE telencephalon = mózg cerebrum

-składa się z dwóch półkul hemispheria cerebri, jest okryte płaszczem pallium (paleopallium i archipallium pokrywają węchomózgowie, a neopallium pozostałą część kresomózgowia)

-kora mózgu cortex cerebri (istota szara substantia grisea płaszcza nowego) składa się płatów lobi : czołowego frontalis (ośrodki ruchowe, wyższe czynności nerwowe: planowanie, uczenie się, świadomość, zapamiętywanie, wnioskowanie), ciemieniowego parietalis (pole czuciowe, analiza bodźców, orientacja przestrzenna), skroniowego temporalis (pole słuchowe, pamięć werbalna) potylicznego occipitalis (pola wzrokowe) oraz wyspy insula

-istota biała substantia alba płaszcza nowego: włókna kojarzeniowe = asocjacyjne (łączą ośrodki w obrębie półkuli), włókna rzutowe = projekcyjne (łączą ośrodki półkule z innymi częściami mózgowia) i włókna spoidłowe = komisuralne (łącza ośrodki obu półkul, tworzą ciało modzelowate corpus callosum, spoidło donosowe comissura rostralis i spoidło hipokampa comissura hippcampi)

-hipokamp hippocampus – element układu limbicznego, leży na zakręcie hipokampa na dnie komory bocznej

-ciało prążkowane corpus striatum

-węchomózgowie­ rhiencephalon

CIAŁO PRĄŻKOWANE corpus striatum – w kresomózgowiu

-leży wewnątrz półkuli, wpuklone do jamy komory bocznej

-istota szara: jądro ogoniaste nucleus caudatus, jądro soczewkowate nucleus lentiformis, jądro półleżące nucleus accumbensi (ośrodek nagrody), ciało migdałowate corpus amygdaloideum (el ukł limbicznego – ośr agresji i strachu), przedmurze claustrum (związane z ukł limbicznym i narządem wzroku)

-istota biała: pętla soczewkowata ansa lenticularis, 3 torebki: ostatnia capsula extrema, wewnętrzna capsula interna i zewnętrzna capsula externa

PODWZGÓRZE hypothalamus – w międzymózgowiu

-skrzyżowania wzrokowe chiasma opticum, dalej pasma tracti optici

-guz popielaty tuber cinereum

-lejek infundibulub

-ciało suteczkowate corpus mamillare

-przysadka hypophysis (adenohypophysis – gruczołowa, neurohypophysis – nerwowa, pars intermedia – cz pośrednia: u konia, kota i psa otacza cz. nerwową, u świni i krowy między gruczołową a nerwową)

-jądro nadwzrokowe nucl. supraopticus, jądro przykomorowe nucl. paraventricularis, jądra guza popielatego i jądra ciała suteczkowatego nuclei corporis mamillaria

SZYSZYNKA glandula pinealis

-w nadwzgórzu epithalamus w międzymózgowiu diencephalon

-wydziela melatoninę kontrolującą rytmy biologiczne organizmu (dobowe i sezonowe)

ŚRÓDMÓZGOWIE mesencephalon – BUDOWA, JĄDRA

-pokrywa tectum mesencephali składa się z blaszki czworaczej lamina quadrigemina s. lamina tecti, dwóch wzgórków donosowych colliculi rostrales (odruchy somatyczne w reakcji na światło) i dwóch wzgórków doogonowych colliculi caudales (integracja szlaków słuchowych) – u ssaków (płaty wzrokowe lobi optici – u innych kręgowców)

-konary mózgu pedunculi cerebri składają się z odnóg mózgu crura cerebri i nakrywki tegmentum mesencephali

-wodociąg mózgu aqueductus cerebri łączy komory III i IV, pomiędzy pokrywą a nakrywką

-odnogi są oddzielone od nakrywki bruzdami przyśrodkową i boczną odnogi mózgu oraz istota czarna substantia nigra (koordynacja ruchów, bogata w dopaminę)

-śródmózg. łączy się z międzymózgowiem, móżdżkiem i rdzeniem przedłużonym, jest ośrodkiem wzroku i integracji bodźców zmysłowych, u ssaków ośrodek odruchowy zmysłów wzroku i słuchu

-jądro czerwienne nucleus ruber (regulacja napięcia mięśniowego), jądro ruchowe n. III okoruchowego, jądra przywspółczulne n. III okoruchowego, jądro ruchowe n. IV bloczkowego i skrzyżowanie nn. bloczkowych, jądro czuciowe n. V trójdzielnego (jądro pasma śródmózgowiowego nucleus tracti mesencephali)

TYŁOMÓZGOWIE rhombencephalon

-móżdżek cerebellum składający się z dwóch półkul hemispheria i robaka vermis

-most pons pod móżdżkiem, zawiera liczne jądra w nakrywce i jądra mostu w części dobrzusznej

-rdzeń przedłużony medulla oblongata oddzielony od mostu ciałem czworobocznym corpus trapezoideum

UKŁAD KOMOROWY MÓZGU – KRĄŻENIE PŁYNU MÓZGOWO-RDZENIOWEGO

-płyn mózgowo-rdzeniowy liquor cerebrospinalis jest wytwarzany przez ependymocyty w ścianach komór mózgu, wypełnia komory mózgu ventriculi cerebri, kanał ośrodkowy canalis centralis rdzenia kręgowego i jamę podtwardówkową cavum subdurale; jest chemicznie podobny do osocza krwi, pełni funkcje ochronne

-krążenie: z obustronnych komór bocznych otworami międzykomorowymi foramina interventricularia do komory III, dalej wodociągiem mózgu aqueductus cerebri do komory IV, a stamtąd bezpośrednio do kanału ośrodkowego rdzenia, a przez otwory boczne i pośrodkowy do jamy podtwardówkowej

POCHONE OPONY TWARDEJ MÓZGOWIA dura mater encephali tworzy fałdy:

-sierp mózgu falx cerebri

-namiot błoniasty móżdżku tentorium cerebelli mebranaceum

-sierp móżdżku falx cerebelli

-przepona siodła diaphragma sellae

JAKA JEST NAJWIĘKSZA JAMA PODPAJĘCZYNÓWKOWA

-zbiornik móżdżkowo-rdzeniowy cisterna cerebellomedullaris

UKŁAD LIMBICZNY

-odpowiada za zachowania impulsywne i emocje (lęk, głód, pragnienie, zachowania seksualne, przyjemność..)

-część korowa: hipokamp hippocampus, zakręty gyri: obręczy cinguli, hipokampa parahippocampalis i zębaty dentatus)

-część podkorowa: podwzgórze hypothalamus, wzgórze thalamus, ciało migdałowate corpus amygdaloideum, uzdeczki habenulae

ZATOKI ŻYLNE SIERPA MÓZGU

-strzałkowa (sinus sagittalis), dogrzbietowa (s. dorsalis), dobrzuszna (s. ventralis), poprzeczna (s. transversus), prosta (s. rectus), skalista dogrzbietowa (s. petrosus dorsalis) i zatoki boczne (lacunae laterales)

WARSTWY ŚCIANY GAŁKI OCZNEJ od zewnątrz:

-błona włóknista tunica fibrosa (rogówka cornea + twardówka sclera)

-błona naczyniowa tunica vasculosa (naczyniówka choroidea + tęczówka iris + ciało rzęskowe corpus ciliare)

-błona wewnętrzna tunica interna (część wzrokowa pars optica + część ślepa pars ceca)

DROGA PROMIENIA

-rogówka cornea -> źrenica pupilla -> komora przednia i tylna camera bulbi oculi anterior et posterior -> soczewka lens -> ciało szkliste corpus vitreum -> siatkówka retina

CIECZ WODNISTA humor aquosus

-produkowana przez ciało rzęskowe corpus ciliare i odprowadzana przez zatokę żylną twardówki sinus venosus sclerae do splotu żylnego twardówki; ciecz krąży w komorach przedniej i tylnej oka camera bulbi oculi anterior et posterior

KOMORY OKA

-komora przednia camera anterior bulbi oculi (miedzy rogówką a tęczówką)

-komora tylna camera posterior bulbi oculi (między tęczówką – tj ciałem rzęskowym a soczewką)

MIEŚNIE W TĘCZÓWCE + UNERWIENIE

-m zwieracz źrenicy m sphincter pupillae – włókna przywspółczulne ze zwoju rzęskowego ganglion ciliare

-m rozwieracz źrenicy m dilatator pupillae – włókna współczulne ze zwoju szyjnego przedniego g. cervicalis cranialis

MM SKOŚNE GAŁKI OCZNEJ unerwienie, przyczepy

-m skośny dogrzbietowy gałki ocznej m obliquus dorsalis bulbi oculi

-n. IV bloczkowy, koło otworu sitowego, twardówka (str. przyśrodkowa)

-m skośny dobrzuszny gałki ocznej m obliquus ventralis bulbi oculi

-n. III okoruchowy, k. łzowa (przyśrodkowo), twardówka (str. boczna)

DROGA ŁEZ OD APARATU ŁZOWEGO

-aparat łzowy apparatus lacrimalis składa się z gruczołu łzowego glandulae lacrimalis i dróg odprowadzających łzy:

gruczoł łzowy -> uchodzi na bocznym kącie oka -> korytkiem łzowym lacus lacrimalis -> punkt łzowy punctum lacrimalis -> kanalika łzowego canaliculus lacrimalis -> woreczka łzowego saccus lacrimalis -> przewód nosowo-łzowy ductus nasolacrimalis uchodzi ujściem nosowo-łzowym ostium nasolacrimale -> jama nosowa cavum nasi

UNERWIENIE GRUCZOŁU ŁZOWEGO glandulae lacrimalis

-włókna przywpółczulne ze zwoju klinowo-podniebiennego ganglion sphenopalatini (z jądra ślinowego przedniego, nerwem skalistym większym n. petrosus maior)

-włókna współczulne ze zwoju szyjnego przedniego ganglion cervicale craniale (nerwem skalistym mniejszym)

BŁĘDNIK KOSTNY labirynthus osseum

-przedsionek vestibulum i kanały półkoliste canales semicirculares odpowiadają za równowagę

-ślimak cochlea odpowiada za słuch

-przewód słuchowy wewnętrzny meatus acusticus internus łączy obie funkcje (równowaga i słuch)

APARAT RÓWNOWAGI W BŁĘDNIKU BŁONIASTYM

-błędnik przedsionka labirynthus vestibuli:

-łagiewka utriculus

-przewody półkoliste przedni, tylny, i boczny ducti semicirulares anterior, posterior et lateralis

-bańki błoniaste amplullae membranaceae

-woreczek sacculus

-przewód śródchłonki ductus endolymphaticus

-worek śródchłonki saccus endolymphaticus

• woreczek i łagiewka mają plamki maculae z komórkami receptorowymi

GDZIE W BŁEDNIKU BŁONIASTYM SA RECEPTORY SŁUCHOWE I JAKI ZWÓJ DO CZ SŁUCHOWEJ

-w narządzie spiralnym organum spirale s. Cortii, który znajduje się w przewodzie ślimakowym ductus cochlearis błędnika ślimaka labirynthus cochlea

-zwój spiralny ślimaka ganglion spirale cochleae

CO JEST W OKIENKU PRZEDSIONKA fenestra vestibuli

-więzozrost bębenkowo-strzemiączkowy syndesmosis tympanostapedia łączący okienko z podstawą strzemiączka

BŁONA BĘBENKOWA WTÓRNA – CO TO?

-membrana tympani secundaria to błona zamykająca okienko ślimaka fenestra cochlea na ścianie błędnikowej paries labirynthicus w uchu środkowym

UZĘBIENIE dentotio

I-dentes incisivi, C-dentes canini, P-dentes premolares, M- dentes molares

	pies	Kot	świnia	koń	przeżuwacze
Mleczne dentitio decidua Id Cd Pd Id Cd Pd	3 1 2 3 1 3	3 1 3 3 1 2	3 1 3 3 1 3	3 0 3 3 0 3	0 0 3 = 0 0 3 3 (1) 3 4 0 3
Stałe dentitio permanenta I C P M I C P M	3 1 4 2 3 1 4 3	3 1 3 1 3 1 2 1	3 1 4 3 3 1 4 3	3 1 3 3 3 1 3 3	0 0 3 3 = 0 0 3 3 3 (1) 3 3 4 0 3 3

-koń: może być ząb wilczy dens lupinus P1, u klaczy brak kła

-przeżuwacze, brak siekaczy i kła, obecna poduszka pulvinus dentalis

ANIZOGMATYZM = NIERÓWNOSZCZĘKOWOŚĆ

-zęby dolne nie stykają się lub stykają niewielką powierzchnią z górnymi – u konia

SIEKACZ KONIA WARSTWY od zewnątrz

-cement cementum - szkliwo enamelum - zębina dentina - jama zębowa cavum dentis

PRZEWODY ŚLINIANEK UCHODZĄCE DO PRZEDSIONKA JAMY USTNEJ

-ślinianka przyuszna glandulae parotis przewodem Stenona ductus Stenoni na brodawce przyuszniczej papilla parotidea

-ślinianki wargowe glandulae labiales i policzkowe glandulae buccales

PRZEWODY ŚLINIANEK UCHODZĄCE DO JAMY USTNEJ WŁAŚCIWEJ

-ślinianka żuchwowa glandulae mandibularis przewodem żuchwowym na mięsku podjęzykowym caruncula sublingualis

-ślinianka podjęzykowa większa glandulae sublingualis maior s. monostomatica na mięsku podjęzykowym

-ślinianka podjęzykowa mniejsza glandulae sublingualis minor s. polistomatica do zachyłka podjęzykowego bocznego

-ślinianki językowe glandulae linguales

-ślinianki podniebienne glandulae palatinae

MIĘSKO PODJĘZYKOWE caruncula sublingualis

-wyniosłość na dnie jamy ustnej przed wędzidełkiem języka

-uchodzą tam przewody wyprowadzające ślinianki żuchwowej i podjęzykowej jednoprzewowowej

JAKI GRUCZOŁ ŚLINOWY JEST U PSA A U INNYCH NIE MA

-ślinianka jarzmowa/oczodołowa glandula zygomaticus s. orbitalis -odpowiednik gruczołów policzkowych górnych

BRODAWKI SMAKOWE JĘZYKA papillae gustatoriae

-grzybowate papillae fungiformes bo bokach i na grzbiecie języka na trzonie i wierzchołku

-okolone papillae vallatae na grzbiecie języka, miedzy trzonem a korzeniem,

-u konia i świni 1 para, u psa 2-3 pary, u przeżuwaczy 8-18 par

-liściaste papillae foliatae fałdy śluzówki bo bokach języka

-u konia długie (2 cm), u świni mniejsze (1cm), u psa bardzo małe, u przeżuwaczy brak

JĘZYK lingua s. glossa – różnice gat

-koń – chrząstka dogrzbietowa języka cartilago dorsi

-bydło – wał i dół języka torus et fossa linguae

-pies – bruzda pośrodkowa języka sulcus medianus, podjęzycze lyssa i ostrokrawędziowy brzeg języka

-świnia – nic

CHRZĄSTKA TARCZOWATA KRTANI cartilago thyroidea

-budowa: dwie płytki laminae thyroideae, rogi przednie cornua rostralia (do k. gnykowej), rogi tylne cornua caudalia (do chrząstki pierścieniowatej krtani), na pow. dobrzusznej wcięcie tarczowe przednie i tylne incicura thyroidea rostr. et caud.

-koń: głębokie wcięcie tylne, przeż: duże wcięcie przednie, świnia: brak rogów przednich i wcięcia tylnego, pies: nic szczególnego, wszystko jest, średnie wcięcia

CHRZĄSTKA PIERSCIENIOWATA KRTANI cartilago cricoidea

-składa się z płytki lamina z powierzchniami stawowymi do połączenia z chrząstkami nalewkowatymi cartilagineus arytaenoideae i łuku arcus, w części przedniej jest objęta przez chrząstkę tarczowatą cartilago tyroidea

GŁOŚNIA glottis

-środkowy odcinek jamy krtani zawarty pomiędzy przedsionkiem a jamą podgłośniową czyli od fałdów przedsionka plicae vestibulare do fałdów głosowych plicae vocale, pomiędzy fałdami głosowymi znajduje się szpara głośni rima glottidis

OTWORY GARDŁA

-nozdrza tylne choanae

-cieśń isthmus faucium

­-ujście gardłowe trąbki słuchowej ostium pharyngeum tubae auditivae

-ujście do krtani auditus laryngis

-ujście do przełyku auditus esophageus

CO OGRANICZA UJŚCIE ŚRÓDGARDŁOWE

-żagielek podniebienny velum palatinum i łuk podniebienno-gardłowy arcus palatoglossus

-ostium intrapharyngeum znajduje się między górnym a dolnym piętrem gardła; piętro górne gardła to część nosowa pars nasalis stanowiąca przedłużenie dróg oddechowych, a piętro dolne składa się z części ustnej, krtaniowej i przełykowej

MIGDAŁKI CIEŚNI GARDZIELI

tworzą pierścień limfatyczny tzw. pierścień Valdeyera:

- migdałek językowy tonsilla lingualis

- migdałek podniebienny tonsilla palatina, parzysty

- migdałek żagielka podniebiennego tonsilla veli palatini

- migdałek przynagłośniowy tonsilla paraepiglottica, parzysty

- migdałek trąbkowy tonsilla tubaria, parzysty

- migdałek gardłowy tonsilla pharyngea

-pies: jest językowy, podniebienny, gardłowy, brak przynagłosniowego, żagielka podniebiennego i trąbkowego

-świnia: brak podniebiennego

-koń: brak przynagłośniowego

-bydło: brak przynagłośniowego i żagielka podniebiennego

GRUPY MM GARDŁA

-zwieracze gardła przednie, środkowe i tylne mm constrictores pharyngis rostr, med, caud

-rozwieracze gardła mm dilatatores pharyngis

GRUPY MM UCHA

-donosowe, doogonowe, dobrzuszne i dogrzbietowe mm auriculares rostrales, caudales, ventrales et dorsales

PRZEWODY W NOSIE

-przewód nosowy dogrzbietowy meatus nasi dorsalis – między sklepieniem jamy nosowej a małżowiną nosową dogrzbietową, w tyle kończy się ślepo na błędniku sitowym

-przewód nosowy środkowy meatus nasi medius – między małżowiną nosową dogrzbietową i dobrzuszną

-przewód nosowy dobrzuszny meatus nasi ventralis – między małżowiną dobrzuszną a dnem jamy nosowej

-przewód nosowy wspólny meatus nasi communis – środkowa część jamy nosowej, od sklepienia do dna, ograniczona obustronnymi małżowinami (dogrzbietowymi i dobrzusznymi), rozdzielona przegrodą

ZATOKI PRZYNOSOWE sinus paranasales

-koń: szczękowa maxillaris (podzielona na przednią anterior i tylną posterior = Highmore’a), czołowa frontalis, podniebienna palatini, klinowa sphenoidalis

-świnia: brak podniebiennej, obecne łzowa lacrimalis

-przeżuwacze, obecna łzowa

-pies tylko czołowa i zachyłek szczękowy

CHARAKTERYSTYCZNY NARZĄD W PRZEDSIONKU NOSA KONIA

-szczególnie rozbudowany narząd lemieszowy organum vomeralis

ELEMENTY KOMÓR SERCA

-aparat zastawkowy

-przegroda międzykomorowa septum interventriculare

-mm. brodawkowate mm. pupillares

-małe parvi

-podtętniczy subarteriosus

-wielki magnus

-poduszkowy subauricularis

-podprzedsionkowy subatrialis

-beleczki mięśniowe i przegrodowo-brzeżne trabeculae carneae et septo-marginales

-struny ścięgniste chordae tendineae

OSIERDZIE pericardium

-surowicze pericardium serosum: blaszka trzewna lamina visceralis przechodząca w blaszkę ścienną lamina parietalis na podstawie serca, w miejscu odejścia głównych naczyń; pomiędzy blaszkami jama osierdzia cavum pericardii wypełniona przyżyciowo płynem osierdziowym liquor pericardii

-włókniste pericardium fibrosum: więzadło mostkowo-osierdziowe lig sternopericardiacum (wytwór powięzi wewnątrzpiersiowej fascia endothoracica, u psa brak – jest więzadło przeponowo-osierdziowe lig phreniopericardiacum) i opłucna ścienna śródpiersiowa pleura parietalis pericardiaca

ZATOKA POPRZECZNA SERCA sinus transversus pericardii

-uchyłek jamy osierdziowej, która przedłużając się na pień płucny i aortę tworzy po ich tylnej stronie przestrzeń surowiczą

-powstaje w rozwoju zarodkowym w wyniku zbliżania się do siebie wrót żylnych i tętniczych

NACZYNIA SERCA vasa cordis

-tętnice wieńcowe prawa i lewa aa. coronaria dextra et sinistra odchodzą od zatok aorty sinus aortae (nad prawym i lewym płatkiem aorty)

-t. wieńcowa lewa a coronaris cordis sinistra w bruździe wieńcowej sulcus coronarius cordis

-t. wieńcowa prawa a coronaris cordis dextra w bruździe wieńcowej

-tętnica międzykomorowa przystożkowa a./r. interventricularis paraconalis odchodzi od t. wieńcowej lewej, przebiega

w jednoimiennej bruździe, na pow uszkowej = lewej serca

-tętnica międzykomorowa podzatokowa a./r. interventricularis subsinosus odchodząca od t. wieńcowej prawej

(koń, świnia) lub od t wieńcowej lewej (bydło, pies), przebiega w jednoimiennej bruździe na pow przedsionkowej =

prawej serca)

-żyły serca wielka, średnia i mała vv. cordis magna, media et parva uchodzą do zatoki żylnej wieńcowej serca sinus venosus coronaris cordis (pod ujściem żyły czczej tylnej), a żyły wieńcowe najmniejsze venae cordis minimae przebijają ściany serca i uchodzą do jego jam

-żyła wielka: od koniuszka serca bruzda międzykom przystożk i lewą bruzdą wieńcową

-ż średnia: od koniuszka przez bruzdę międzykom podzatokową

-mała: w bruździe prawej wieńcowej

ZATOKA ŻYLNA WIEŃCOWA SERCA sinus venosus coronaris cordis – co uchodzi

-żyły serca mała, średnia i duża v cordis parva, media, magna

-żyła nieparzysta lewa v azygos sinistra (mają ją świnia i przeżuwacze)

UKŁAD BODŹCOPRZEWODZĄCY SERCA

-węzeł przedsionkowo-komorowy nodus atrioventricularis

-zwój przedsionkowo-komorowy ganglion atrioventricularis

-pęczek przedsionkowo-komorowy fasciculus atrioventricularis (pień truncus i odnogi crura dextra et sinistra)

-węzeł zatokowo-przedsionkowy nodus sinoatrialis

-zwój zatokowo-przedsionkowy ganglion sinoatrialis

-włókna Purkinjego (przekształcone kom. mięśniowe)

ZASTAWKI

-przedsionkowo-komorowa prawa velva atrioventricularis dextra = trójdzielna valva tricuspidalis:

-płatki cuspis: ścienny parietalis, przegrodowy septalis i kątowy angularis

-pnia płucnego valva trunci pulmonaris:

-płatki półksiężycowate valvulae semilunares: prawy dextra, lewy sinistra i pośredni intermedia

-przedsionkowo-komorowa lewa velva atrioventricularis sinistra = dwudzielna bicuspidalis = mitralna mitralis

-płatki cuspis: ścienny parietalis i przegrodowy septalis

-aorty valva aortae

-płatki półksiężycowate valvulae semilunares: prawy dextra, lewy sinistra i przegrodowy septalis

*zastawki przedsionkowo-komorowe przymocowują się strunami ścięgnistymi chordae tendineae do mm brodawkowatych mm papillares, płatki półksiężycowate są zakończone grudkami noduli, zastawki aorty mają zatoki

*zastawki są umocowane na pierścieniach włóknistych anuli fibrosi, przy zastawce aorty 2 chrząstki serca

STRUKTURY OBECNE TYLKO W ROZWOJU PŁODOWYM

-przewód Arancjusza ductus Arancii (od ż. pępkowej, tranzytem przez wątrobę, do ż. czczej tylnej; pozwala na zachowanie tlenu i subs. odżywczych dla innych rozwijających się organów) -> więzadło międzyżylne lig intervenosum

-przewód tętniczy Botalla ductus arteriosus Botalli (od aorty do t. płucnej; pozwala większości krwi ominąć nieczynne i zapadnięte jeszcze płuca) -> więzadło tętnicze lig arteriosum

-otwór owalny foramen ovale (między przedsionkami = otwór treningowy - pozwala krwi dostać się do lewej części serca -> dół owalny fossa ovalis

-żyły pępkowe venae umbilicales -> więzadło obłe wątroby lig teres hepatis

-tętnice pępkowe arteriae umbilicales -> więzadło obłe pęcherza moczowego lig teres vesicae

PŁUCA pulmones

Lewe: -płat doczaszkowy (dwudzielny - oprócz konia) -płat doogonowy	Prawe: -płat doczaszkowy (u przeżuwaczy dwudzielny) -płat doogonowy -płat środkowy (brak u konia) -płat dodatkowy

KORZEŃ PŁUC radix pulmonis

-triada czynnościowa vasa publica: oskrzele bronchus, t. płucna a. pulmonis, ż. płucna v. pulmonis

-triada odżywcza vasa privata: t. oskrzelowa a. bronchalis, ż. oskrzelowa v. bronchalis, splot płucny plexus pulmonalis

-triada dodatkowa: węzły i naczynia chłonne nodi et vasa limphatica, więzadło płucne lig pulmonis

OSKRZELE TCHAWICZE bronchus trachealis

-występuje u świni i przeżuwaczy

-odchodzi od tchawicy doczaszkowo od rozwidlenia tchawicy bifurcatio tracheae, po prawej

-biegnie do płata doczaszkowego płuca prawego

ODGAŁĘZIENIA T. PIERSIOWEJ WEWNĘTRZNEJ a thoracica interna

-t. osierdziowo-przeponowa a. pericardiophrenica

-gg. grasiczne rami thymici

-gg. śródpiersiowe rami mediastinales

-gg. przeszywające rami perforantes

-tt. międzyżebrowe dolne aa. intercostales inferiores

-t. mięśniowo-przeponowa a. musculophrenica

BLASZKA ŚCIENNA JAMY PIERSIOWEJ = opłucna ścienna pleura parietalis

-osklepek cupula pleurae

-części opłucnej: opłucna żebrowa pleura costalis, opłucna przeponowa pleura diaphragmatica, opłucna śródpiersiowa pleura mediastinalis

-zachyłki: żebrowo-śródpiersiowy recessus costomediastinalis, żebrowo-przeponowy recessus costodiaphragmaticus i przeponowo-śródpiersiowy diaphragmomediastinalis

CO OGRANICZA ŚRÓDPIERSIE mediastinum

-opłucna ścienna śródpiersiowa pleura parietalis mediastinalis

-mostek sternum

-kręgosłup columna vertebralis

-żebra costae

-przepona diaphragma

-wpust doczaszkowy jamy klatki piersiowej apertura cranialis cavum thoracis

ŚRÓDPIERSIE PODZIAŁ I CO GDZIE JEST

-doczaszkowe dogrzbietowe: pień współczulny, przełyk, tchawica, przewód piersiowy, nerw błędny, ż czcza przednia, pień ramienno-głowowy

-doczaszkowe dobrzuszne: u młodych grasica, u starszych przegroda śródpiersiowa doczaszkowa

-środkowe dogrzbietowe: pień współczulny, przełyk, przewód piersiowy, n błędny, łuk aorty, ż nieparzysta prawa (koń, pies), korzeń płuc

-środkowe dobrzuszne: serce, nn przeponowe, t osierdziowo-przeponowe

-doogonowe dogrzbietowe: pień współczulny, przełyk, przewód piersiowy, n błędny, aorta, żyła nieparzysta prawa

-doogonowe dobrzuszne: ż czcza tylna w swoim fałdzie i nn przeponowe lewy w fałdzie ż czczej tylnej a prawy w przegrodzie śródpiersiowej doogonowej

WĘZŁY CHŁONNE ŚRÓDPIERSIOWE nodi lymphatici mediastinalis

-układają się w trzech zespołach (doczaszkowe, środkowe i doogonowe) w śródpiersiu dogrzbietowym

-u psa tylko doczaszkowe, u świni brak środkowych

PRZEWÓD PIERSIOWY I ZBIORNIK MLECZU

-cisterna chyli znajduje się pomiędzy aortą brzuszną a piersiowo-lędźwiową częścią kręgosłupa, przedłuża się w kierunku przednim w ductus thoracicus, który uchodzi do kąta żylnego lewego angulus venosus sinister

-ductus thoracicus zbiera chłonka lympha z większości ciała (ok ¾)

ŻOŁĄDEK gaster KONIA – CHARAKTERYSTYCZNE STRUKTURY

-duża część bezgruczołowa pars nonglandularis

-stosunkowo mała pojemność

-silny m. zwieracz wpustu m sphincter cardiaca (zgrubienie mięśniówki gładkiej) i m zwieracz odźwiernika m sph. pylori

-skośne ujście przełyku ostium esophageum

-worek ślepy saccus cecus oddzielony od reszty żołądka bruzdą sulcus ventricularis, od wewnątrz na wysokości bruzdy obecny brzeg sfałdowany margo plicatus

-wcięcie kątowe krzywizny mniejszej incisura angularis curvatura minor

BŁONA ŚLUZOWA PRZEDŻOŁĄDKÓW proventriculi I ŻOŁĄDKA PRZEŻUWACZY

-żwacz rumen: brodawki żwacza papillae ruminis w kształcie pestek ogórka nabłonek wielowarstwowy płaski

-czepiec reticulum: listewki czepca crista reticuli i komórki czepca cellulae reticulares jak plaster miodu, nabł wielow płaski

-księgi omasum: blaszki ksiąg laminae omasi - duże, średnie, małe i najmniejsze, nabł wielow płaski

-trawieniec abomasum: fałdy spiralne plicaespirales abomasi, nabł jednowarstwowy walcowaty

BRUZDY ŻWACZA sulci ruminales

-doczaszkowa i doogonowa cranialis et caudalis

-podłużna prawa i lewa longitudinalis dextra et sinistra

-dodatkowa prawa i lewa accessorius dextra et sinistra

-wieńcowa dogrzbietowa i dobrzuszna coronaris dorsalis et ventralis

DWUNASTNICA duodenum

-część doczaszkowa pars cranialis duodeni -> zgięcie doczaszkowe flexura cranialis -> część zstępująca pars descendens -> zgięcie tylne flexura caudalis -> część wstępująca pars ascendens -> zgięcie dwunastniczo-czcze flexura duodenojejunales (tutaj fałd dwunastniczo-okrężniczy plica duodenocolica)

TAŚMY taenia I KIESZONKI haustra NA JELICIE ŚLEPYM

-koń: 4 taśmy taenia i 4 rzędy kieszonek haustra; 2 taśmy wolne (przyśrodkowa i dolna=tylna), przednia=górna przyczepiona do fałdu biodrowo-ślepego plica ileocecalis, boczna przyczepiona do fałdu ślepo-okrężniczego plica cecocolica

-świnia: 3 taśmy i 3 rzędy kieszonek, taśmy boczna i przyśrodkowa są wolne, a taśma dolna przyczepia się do fałdu biodrowo-ślepego

OKRĘŻNICA WSTĘPUJĄCA colon ascendens

-pies: od ujścia krętniczo-ślepo-okrężniczego ostium ileocecocolica, biegnie po prawej, w kierunku doczaszkowym

-świnia: wydłużona, w formie stożka z wierzchołkiem skośnie w dół i do przodu, leży po lewej stronie; od ujścia krętniczo-ślepo-okrężniczego ostium ileocecocolica biegnie pętla spiralna ansa spiralis (zakręty dośrodkowe gyri centripetales do zgięcia centralnego flexura centralis i z powrotem wewnątrz jako zakręty odśrodkowe gyri centrifugales); zakręty zewnętrzne (dośrodkowe) mają 2 taśmy teniae i 2 rzędy kieszonek haustra

-przeżuwacze: pionowo, po prawej, w postaci tarczy (dysku), od ujścia krętniczo-ślepo-okrężniczego ostium ileocecocolica idzie pętla początkowa = bliższa ansa proximalis w kształcie esowatym, dalej pętla spirana ansa spiralis (zakręty dośrodkowe, zgięcie centralne i zakręty odśrodkowe, u bydła 2 obroty, u owcy 3, u kozy 4), następnie pętla końcowa = dalsza ansa distalis przebiegająca do tyłu i dalej do przodu

-koń: jest nazywana wielką lub grubą colon maius s. crassum, od ujścia ślepo-okrężniczego ostium cecocolicum, najpierw pokład dobrzuszny prawy colon ventrale dextrum, przez zgięcie mostkowe flexura sternalis przechodzi w pokład dobrzuszny lewy colon ventrale sinistrum, dalej przez zgięcie miedniczne flexura pelvina przechodzi w pokład dogrzbietowy lewy colon dorsale sinistrum, następnie przez zgięcie przeponowe flexura diaphragmatica przechodzi w pokład dogrzbietowy prawy colon dorsale dextrum z bańką okrężnicy ampulla coli; pokład dobrzuszny ma 4 taśmy i 4 rzędy kieszonek, dogrzbietowy lewy 1 taśmę, a dogrzbietowy prawy 3 taśmy i 3 rzędy kieszonek

WĄTROBA hepar

-płat prawy lobus dexter, płat lewy lobus sinister, płat ogoniasty lobus caudatus (z wyrostkiem ogoniastym processus caudatus i wyrostkiem brodawkowatym processus papillaris) i płat czworoboczny lobus quadratus

­-pęcherzyk żółciowy vesica fellea pomiędzy płatem prawym a czworobocznym

-wrota wątroby porta hepatis pomiędzy płatem ogoniastym a czworobocznym, przechodzi przez nie: t wątrobowa a hepatis i ż wrotna v porta splot wątrobowy plexus hepatis (włókna przywspółczulne od n X i współczulne od zwoju trzewnego), węzły chłonne wątrobowy nodi lymphatici portales, przewód wątrobowy wspólny ductus hepatis communis

-pies i świnia: płaty lewy i prawy dwudzielne (na część przyśrodkową i boczną), u świni mały (prawie brak) wyr brodawk

-koń: dwudzielny tylko płat lewy, brak pęcherzyka żółciowego

-przeżuwacze: niepodzielne płaty, wątroba odwrócona w ten sposób, że prawy płat układa się dogrzbietowo, a lewy dobrzusznie bo żwacz się panoszy

WIĘZADŁA ŁĄCZĄCE PRZEPONĘ Z WĄTROBĄ

-więzadło wieńcowe wątroby lig coronarium hepatis

-więzadło trójkątne lewe i prawe lig triangulare sinistrum et dextrum

-więz sierpowate wątroby lig falciforme hepatis

-więz obłe wątroby lig teres hepatis

PRZEWODY TRZUSTKOWE ducti pancreatici

-pies: przewód trzustkowy i przewód trzustkowy dodatkowy lub tylko dodatkowy

-kot, małe przeżuwacze: przewód trzustkowy

-świnia, bydło: przewód trzustkowy dodatkowy

-koń: przewód trzustkowy i trzustkowy dodatkowy

ELEMENTY TORBY SIECIOWEJ I JEJ ORANICZENIA

-otwór (wejście) do torby foramen epiploticum - między żyłą czczą tylną v. cava caudalis a żyłą wrotną v. porta

-przedsionek torby sieciowej vestibulum bursae omentalis

-torba sieciowa bursa omentalis

-ograniczenia: fałdy dogrzbietowy i dobrzuszny plica dorsalis et ventralis

-torbę sieciową tworzy sieć większa, a przedsionek torby sieciowej tworzy sieć mniejsza

ZACHYŁEK NADSIECIOWY recessus supraomentalis

-przestrzeń powyżej torby sieciowej bursa omentalis, powstała poprzez wpuklenie się torby sieciowej pomiędzy prawą część żwacza a pętle jelit, otwarta w kierunku doogonowym

ODGAŁĘZIENIA T. TRZEWNEJ a. celiaca (=trójnóg tetniczy tripus coeliacus)

normalne zwierzęta – koń, pies, świnia:

-t. śledzionowa a. lienalis

-gg śledzionowe rami lienales

-gg żołądkowe rami gastrici

-t. żołądkowo-sieciowa lewa a. gastroepiplotica sinistra

-t. żołądkowa lewa a. gastrica sinistra

-t. wątrobowa a. hepatica

-gg wątrobowe właściwe rami hepatici propria

-t. żołądkowa prawa a gastrica dextra

-t. żołądkowo-dwunastnicza a. gastroduodenalis

-t. żołądkowo-sieciowa prawą a. gastroepiplotica dextra

-t. trzustkowo-dwunastnicza doczaszkowa a. pancreaticoduodenalis cranialis

• tt żołądkowe lewa i prawa anastomozują tworząc łuk tetniczy mniejszy arcus arteriosus minor na krzywiźnie mniejszej żołądka curvatura minor; żołądkowo-sieciowa prawa i lewa anastmozują tworząc łuk tętniczy większy arcus arteriosus maior na krzywiźnie większej żołądka curvatura maior

pojebane przeżuwacze:

-t. żwaczowa prawa a ruminalis dextra

-t. śledzionowa

-t. żołądkowa lewa a. gastrica sinistra

-t. czepcowa dodatkowa a. reticularis accessoria

-t. sieciowa prawa a epiplotica dextra

-t. żwaczowa lewa a. ruminalis sinistra (może odchodzić też od trzewnej)

-t. czepcowa a. reticularis

-t. wątrobowa a. hepatica

-gg wątrobowe właściwe

-t. żołądkowa prawa

-t. żołądkowo-dwunastnicza

-żołądkowo-sieciowa prawa

-trzustkowo-dwunastnicza doczaszkowa

• anastomozy: żwaczowa prawa z lewą, a sieciowa prawa z żołądkowo-sieciową prawą

TĘTNICA KREZKOWA TYLNA a mesenterica caudalis

-odchodzi bezpośrednio od aorty

-oddaje t okrężniczą lewą a colica sinistra (do okrężnicy; anastomozuje z t okrężniczą środkową) oraz t prostniczą doczaszkową a rectalis cranialis (do początkowego odcinka jelita prostego)

ZACHYŁKI OTRZEWNEJ:

-zachyłek krzyżowo-prostniczy recessus sacrorectale

-zachyłek prostniczo-maciczny recessus rectouterine

-zachyłek maciczno-pęcherzowy recessus uterinovesicalis

-zachyłek łonowo-pęcherzowy recessus pubovesicalis

NERKA ren s. nephros

-pies: jednobrodawkowa gładka (brak kielichów nerkowych, brodawka tworzy grzebień crista renalis), obecne brodawki rzekome pseudopapillae, miedniczka nerkowa pelvis renalis ma zachyłki boczne recessus pelvis s. laterales

-koń: jednobrodawkowa gładka (brak kielichów nerkowych, brodawka tworzy grzebień crista renalis), miedniczka nerkowa ma zachyłki krańcowe recessus terminales, z gruczołami glandulae pelvis renales, prawa nerka sercowata

-bydło: wielobrodawkowa pobrzużdżona (częściowo zrośnięte kora i rdzeń, brak miedniczki, kielichy nerkowe mniejsze i większe calices renales maiores et minores są odgałęzieniami moczowodu), lewa wędrująca ren migrans

-świnia: wielobrodawkowa gładka (zrośnięta kora, obecne kielichy, miedniczka i brodawki i w ogóle wszystko)

UNACZYNIENIE NERKI

-aorta -> tętnice nerkowe aa renales -> tętnice międzypłatowe aa interlobares -> tętnice łukowate aa arcuata -> tętnice międzypłacikowe (promieniste kory) aa interlobulares -> tętniczki kłębkowe doprowadzające aa glomeri afferentes -> sieć dziwna tętniczo-tętnicza rete mirabile arterioarteriosum -> tętniczki kłębkowe odprowadzające aa glomeri efferentes -> tworzą sieć naczyń włosowatych i wracają jednoimiennymi żyłami

-od t łukowatych odchodzą też tętnice proste, które przechodzą w żyły proste uchodzące do ż łukowatych

-tętnica nerkowa oddaje: gg. moczowodową rami uteriosus i gg. nadnerczowe doogonowe rami suprarenale caudales

PĘCHERZ MOCZOWY vesica urinaria

-w jamie miednicy, ma wierzchołek, trzon i szyjkę, wysłany nabłonkiem przejściowym (urotelium)

-fałdy i słupy moczowodowe plicae et columnae uretericae tworzące trójkąt pęcherza trigonum vesicae urinaria

-moczowody uchodzą skośnie, ich ujścia wyznaczają granicę między fałdami a słupami

-grzebień cewkowy crista urethralis

-w błonie mięśniowej obecny m zwieracz pęcherza wewnętrzny m sphincter vesicae urinaria i m wypieracz moczu m detrusor urinae

-więzadła: boczne laterales, pośrodkowe medianum i obłe teres

TRÓJKĄT PĘCHERZA MOCZOWEGO trigonum vesicae

-ograniczony słupami moczowodowymi columnae uretericae i fałdami moczowodowymi plicae uretericae

ODCINKI UKŁADU MOCZOWEGO SAMCA

-pęcherz moczowy vesica urinaria

-cewka moczowa męska urethra masculina

-cewka moczowo-płciowa utethra urogenitalia

-ujście zewnętrzne cewki ostium urethrae externum

CEWKA MOCZOWA MĘSKA uterhra masculina

-od ujścia wewnętrznego cewki moczowej ostium urethrae internum do wzgórka nasiennego colliculus seminalis

-obecny m. zwieracz cewki moczowej m. sphincter urethrae (wewnętrznie m. gładki, zewnętrznie szkieletowy)

Z CZEGO POWSTAJE MACICA, JAJOWÓD, POCHWA

-z przewodów Mullera ducti Mulleri = kołośródnerczowych paramesonephricus

JAJNIK ovarium s. oophorus – końce i brzegi

-końce: domaciczny extremitas uterina i jajowodowy extermitas tubaria

-brzegi: krezkowy margo mesovaricus i wolny margo liber

KIESZONKA JAJNIKA bursa ovarica

-krezka jajnika mesovarium, krezka jajowodu mesosalphinx, więzadło jajnika własne lig. proprium ovarii

JAJOWÓD tuba uterina s. salpinx s. oviductus - odcinki

-lejek infundibulum tubae z ujściem brzusznym jajowodu ostium abdominale tubae i strzępkami fimbriae tubae

-bańka ampulla tubae

-cieśń isthmus tubae zakończona ujściem macicznym ostium uterinae tubae

UNACZYNIENIE JAJOWODU I JAJNIKA

-aorta -> t. jajnikowa a. ovarica -> g. jajowodowa ramus tubae uterinae

-t jajnikowa do jajnika, g. jajowodowa do jajowodu

MACICA uterus s. metra s. hystera

-pies: rogi w kształcie procy, krótki trzon i szyjka, obecny żagiel velum uteri, błona śluzowa szyjki ma fałdy podłużne

-świnia: rogi przypominające pętle jelit, krótki trzon, długa szyjka, obecny żagiel, bł śluz szyjki tworzy fałdy podłużne i fałdy poprzeczne tworzące poduszeczki szyjki pulvini cervicis, brak cz pochwowej szyjki macicy portio vaginalis cervicis

-klacz: rogi przypominają płozy sań, długi gruby trzon, krótka szyjka, obecne fałdy podłużne bł śluz szyjki, brak żagielka

-przeżuwacze: rogi przypominają rogi barana, krótki trzon, długa szyjka, obecny żagiel i więzadło międzyrożne lig intercornuale, bł śluz szyjki tworzy fałdy podłużne i fałdy okrężne (bydło 4, koza 4-6, owca 2), obecne brodawki maciczne carunculae uteri w 4 podłużnych rzędach

UNACZYNIENIE MACICY

-t. maciczna przednia a. uterina cranialis (od t. jajnikowej od aorty)

-t maciczna środkowa a. uterina media (od pępkowej od biodrowej wewnętrznej od aorty)

-t. maciczna tylna a. uterina caudalis (od t. pochwowej od sromowej wewnętrznej od biodrowej wewnętrznej od aorty)

-suka: brak środkowej

-świnia i przeżuwacze: wszystko jest normalnie

-klacz: t. maciczna środkowa odchodzi od biodrowej zewnętrznej

GRANICA POCHWY Z PRZEDSIONKIEM I CO TWORZY SZYJKA

-granica przedsionka: ujście cewki moczowej żeńskiej ostium urethrae externum feminae, błona dziewicza hymen, u przeżuwaczy i świni uchyłek podcewkowy diverticulum suburethrale

-świnia: brak części pochwowej szyjki macicy portio vaginalis cervicis, brak sklepień

-klacz: sklepienia górne i dolne fornix dorsalis et ventralis

-krowa: tylko sklepienie górne

-suka: tylko sklepienie dolne (jest pozornie bo ujście jest skośne)

WYMIĘ UNACZYNIENIE uber

-aorta t. biodrowa zewnętrzna a iliaca externa t. głęboka uda a. profunda femoris pień sromowo-nabrzuszny truncus pudendoepigastricus t sromowa zewnętrzna a. pudenda externa

od t. sromowej zewnętrznej odchodzą:

-t. sutkowa doogonowa a. mammaria caudalis

-tt brodawkowe aa papillares

-t. nabrzuszna tylna zewnętrzna = powierzchowna epigastrica caudalis externa s. superficialis

-t. sutkowa doczaszkowa a. mammaria cranialis

-krew odprowadzają żyła sromowa zewnętrza vena pudenda externa oraz żyła nabrzuszna tylna zewnętrzna v epigastrica caudalis externa s. subcutanea abdominis

SUTKI mammae

-pies: 8-12 kompleksów sutkowych, wielopłatowe

-świnia: 14 kompleksów sutkowych, 2-3-płatowych

-koń: 2 kompleksy sutkowe dwupłatowe

-krowa: 4 kompleksy sutkowe jednopłatowe

-koza, owca: 2 kompleksy sutkowe jednopłatowe

ŁOŻYSKO planceta

-krowa: wielokrotne multiplex (kosmki tworzą grupy-liścienie cotyledones, liścienie połączone z brodawkami macicznymi carunculae uterinae tworzą łożyszcze plancentom), łącznotkankowo-kosmówkowe syndesmochorialis, nieinwazyjne

-klacz i świnia: rozproszone diffusa, nabłonkowo-kosówkowe epitheliochorialis, nieinwazyjne

-suka: popręgowe zonaria, śródbłonkowo-kosmówkowe endotheliochorialis, inwazyjne

KLASYFIKACJA ŁOŻYSK

-ze względu na warstwy:

-nabłonkowo-kosmówkowe placenta epitheliochorialis - świnia, klacz

-łącznotkankowo-kosmówkowe placenta syndesmochorialis - przeżuwacze

-śródbłonkowo-kosmówkowe placenta endotheliochorialis - mięsożerne

-krwio-kosmówkowe placenta haemochorialis - naczelne, gryzonie

-ze względu na rozmieszczenie kosmków wyróżniamy łożyska

-rozproszone placenta diffusa – równomiernie rozłożone kosmki – świnia i klacz

-wielokrotne placenta multiplex – kosmki w skupiskach – krowa

-popręgowe placenta zonaria – kosmki zajmują obszar pasa - suka

-tarczowate placenta discoidalis – kosmki na powierzchni tarczowatej komsówki – naczelne

KIESZONKA JĄDROWA bursa testicularis

-zagłębienie między krezką jądra a krezką najądrza, dostępne od strony bocznej

KREZKA JĄDRA – JAKIE BLASZKI MOCUJE

-blaszka ścienna osłonki pochwowej lamina parietalis tunicae vaginalis

-blaszka trzewna osłonki pochwowej lamina visceralis tunicae vaginalis

JAKIE WIĘZADŁA POZOSTAJĄ PO JĄDROWODZIE gubernaculum testis

-więzadło własne jądra lig proprium testis

-więzadło ogona najądrza lig caude epididymis

UNACZYNIENIE JĄDRA Z POWRÓZKA NASIENNEGO

-tętnica jądrowa arteria testicularis = nasienna wewnętrzna a. spermatica interna biegnie w fałdzie naczyniowym plica vasculosa w powrózku nasiennym funiculus spermaticus

Z CZEGO POWSTAJE GŁOWA NAJĄDRZA caput epididymidis

-z przewodów Wolfa ducti Wolfi = śródnerczowych mesonephricus

ODCINKI NAJĄDRZA

-głowa najądrza caput epididymidis (przewodziki wyprowadzające jadra ductuli efferentes testis)

-trzon najądrza corpus epididymidis (przewód najądrza ductus epididymidis)

-ogon najądrza cauda epididymidis (końcowy odc przewodu najądrza przechodzi w nasieniowód ductus deferens0

BLASZKI MOSZNY lamina scroti

-skóra moszny cutis scroti

-błona kurczliwa tunica dartos

-powięź nasienna zewnętrzna fascia spermatica externa z powięzi tułowia powierzchownej i głębokiej

-mięsień dźwigacz jąder musculus cremaster odprysk mięśnia skośnego wewnętrznego brzucha

-powięź nasienna wewnętrzną fascia spermatica interna z powięzi poprzecznej

-blaszka właściwa osłonki pochwowej lamina propria tunicae vaginalis

-blaszka ścienna osłonki pochwowej lamina parietalis tunicae vaginalis od otrzewnej ściennej

-blaszka trzewna osłonki pochwowej lamina visceralis tunicae vaginalis od otrzewnej trzewnej

ZGIĘCIE ESOWATE flexura sigmoidea penis

-występuje u bydła – za moszną, u świni przed moszną

MM POPRZECZNIE PRĄŻKOWANE NARZ. PŁCIOWYCH MĘSKICH

-mięsień cewkowy musculus urethralis

-m. opuszkowo-gąbczasty m. bulbospongiosus

-m. kulszowo-jamisty m. ischiocavernosus

-m. dźwigacz jądra m. cremaster

-m. napletkowy doczaszkowy i doogonowy m. preputialis cranialis et caudalis

PRZEWÓD WYTRYSKOWY ductus ejaculatorius

-końcowy odcinek nasieniowodu ductus deferens połączony z przewodem wyprowadzającym gruczołu pęcherzykowego ductus excretorius glandulae seminalis; obustronne przewody wytryskowe uchodzą do cewki moczowej urethra męskiej na wzgórku nasiennym colliculus seminalis

ŻOŁĄDŹ PRĄCIA glans penis – różnice gat

-pies: część długa pars longa glandis i opuszka bulbus glandis, obecna kość prącia os penis s. priopi s. baculum

-koń: korona corona glandis, dół fossa glandis, na którego dnie jest wyrostek cewki moczowej processus urethra

PRĄCIE UNACZYNIENIE

-aorta -> t biodrowa zewn -> t. głęboka uda -> pień sromowo-nabrzuszny -> sromowa zewn oddaje gałęzie do skóry moszny, napletka i prącia

-aorta -> biodrowa wewn -> sromowa wewn –> t. prąciowa a penis oddaje t opuszki prącia a bulbi penis i t głęboka prącia a penis profunda i przedłuża się w t dogrzbietową prącia a penis dorsalis

-koń: t zasłonowa a obturatoria łączy się z t. biodrową wewnętrzną i stamtąd odchodzi t. grzbietowa prącia

NAPLETEK praeputium

-fałd skórny, składa się z blaszki zewnętrznej i wewnętrznej

-koń: część zewnętrzna i wewnętrzna napletka, każda ma 2 blaszki, obecny pierścień napletkowy anulus praeputialis (przejście blaszki wewnętrznej części wewnętrznej w blaszkę zewnętrzną części wewnętrznej), wędzidełko napletka frenulum praeputi (przejście prącia w blaszkę wewnętrzną części wewnętrznej)

-świnia: obecny zachyłek napletkowy diverticulum praeputiale

POWRÓZEK NASIENNY funiculus spermaticus

-triada związana z osłonkami: t, ż, n nasienny zewnętrzny a, v, n spermaticus externus

-triada związana z gonadami: t, ż, n nasienny wewnętrzny a, v, n spermaticus internus;

-ż nasienna wewnętrzna = jądrowa tworzy splot wiciowaty plexus pampiniformis

-triada nasieniowodowa: t, ż, n nasieniowodowa a, v, n ductus deferentis, nasieniowód ductus deferens

-naczynia limfatyczne vasa limphatica

-współczulny splot jądrowy plexus sympathicus testicularis

-m dźwigacz jądra wewnętrzny m cremaster internus

-otrzewna trzewna peritoneum visceralis

GRUCZOŁY PŁCIOWE DODATKOWE glandulae genitales accessoriae

-parzyste gruczoły pęcherzykowe glandulae vesiculares, parzyste gruczoły opuszkowo-cewkowe glandulae bulboutethrales, gruczoł krokowy prostata

-pies: brak gruczołów pęcherzykowych, i opuszkowo-cewkowych, krokowy silnie rozwinięty

-świnia: pęcherzykowe opuszkowo-cewkowe rozległe i silne, krokowy niewielki trzon, duża część rozsiana

-przeżuwacze: zajebiście rozwinięte gruczoły pęcherzykowe, opuszkowo-cewkowe niewielkie, krokowy u małych tylko część rozsiana u dużych mały trzon, duża część rozsiana

-koń gruczoły pęcherzykowe w formie pęcherzyków nasiennych, opuszkowo cewkowe dwupłatowe, krokowy sam trzon

SKĄD POCHODZI T. NABRZUSZNA PRZEDNIA I TYLNA

-anastomoza: aorta -> pień ramienno-głowowy truncus brachocephalicus -> t. podobojczykowa a. subclavia -> t. piersiowa wewnętrzna a. thoracica interna -> t. nabrzuszna przednia a. epigastrica cranialis -> t. nabrzuszna tylna wewnętrzna = głeboka a. epigastrica caudalis interna s. profunda -> pień sromowo-nabrzuszny truncus pudendoepigastricus -> t. głęboka uda a. profunda femoris -> t. biodrowa zewnętrzna a. iliaca externa -> aorta

-od pnia sromowo-nabrzusznego -> sromowa zewnętrzna a. pudenda externa -> nabrzuszna tylna zewnętrzna = powierzchowna a. epigastrica caudalis externa s. superficialis

-podobojczykowa lewa u świni i psa odchodzi bezpośrednio od aorty

PRZEWODY CHŁONNE ducti lymphatici

-przewód piersiowy ductus thoracicus (od zbiornika mleczu cysterna chyli do angulus venosus sinister)

-przewód chłonny prawy ductus lymphatici dexter (zbiera chłonkę z głowy szyi i prawej kończyny piersiowej)

-pnie chłonne: parzyste: tchawiczy (=szyjny) truncus jugularis i lędźwiowy truncus lumbalis, nieparzyste: jamy ciała truncus celiacus i jelitowy truncus intestinalis

NARZĄDY CHŁONNE organa lymphatica

-migdałki tonsillae

-węzły chłonne lymphonodi s. nodi lymphatici

-grudki chłonne lymphonoduli s. noduli lymphatici

-grasica thymus

-śledziona lien

ROZWÓR MIĘŚNIOWY I NACZYNIOWY – co przechodzi

-lacuna musculorum: m. biodrowo-lędźwiowy iliopsoas z nerwem n. udowym n. femoralis

-lacuna vasorum: żyła udowa v. femoralis przechodzi w żyłę biodrową zewnętrzną v.iliaca externa, a tętnica biodrowa zewnętrzna a. iliaca externa w tętnicę udową a. femoralis

PIERŚCIEŃ PACHWINOWY ZEWNĘTRZNY anulus inguinalis externus s. superficialis - ograniczenia:

-blaszka miedniczna rozścięgna mięśnia skośnego zewnętrznego brzucha lamina pelvinis aponeurosis musculi obliquus abdominis externus (od góry)

-blaszka brzuszna rozścięgna mięśnia skośnego zewnętrznego brzucha lamina abdominalis aponeurosis musculi obliquus abdominis externus (od dołu)

-więzadło pachwinowe ligamentum inguinale (od tyłu)

PIERŚCIEŃ PACHWINOWY WEWNĘTRZNY anulus inguinalis internus s. profundus - ograniczenia:

-mięsień skośny brzucha wewnętrzny musculus obliquus abdominis internus (od przodu)

-mięsień prosty brzucha musculus rectus abdominis (od dołu)

-więzadło pachwinowe ligamentum inguinale (od tyłu)

MIĘŚNIE ODDECHOWE musculi respiratorii

-wdechowe krótkie:

-międzyżebrowe zewnętrzne mm intercostales externi

-dźwigacze żeber mm levatores costarum

-wdechowe długie:

-zębaty grzbietowy przedni m serratus dorsalis cranialis

-pochyły dogrzbietowy, środkowy i dobrzuszny m scalenus dorsalis, medius et ventralis

-prosty klatki piersiowej m rectus thoracis

-wydechowe krótkie:

-międzyżebrowe wewnętrzne mm intercostales interni

-poprzeczny klatki piersiowej m transversus thoracis

-wydechowe długie:

-zębaty grzbietowy tylny serratus dorsalis caudalis

-cofacz żeber m retractor costae

POCHWA M PROSTEGO BRZUCHA vagina musculi recti abdominis

epigastrum 2:2		- mięsień poprzeczny brzucha musculus transversus abdominis - mięsień skośny wewnętrzny brzucha musculus qbliquus abdominis internus - mięsień skośny zewnetrzny brzucha musculus obliquus abdominis externus - mięsień prosty brzucha musculus rectus abdominis - linia biała linea alba - rozścięgna aponeuroses
mesogastrum 1:3
hypogastrum 0:4

ŚCIĘGNO PIĘTOWE WSPÓLNE tendo calcaneus communis – tworzą je ścięgna:

-m trójgłowego łydki m triceps surae

-m zginacza powierzchownego palców m flexor digitorum superficialis

-m dwugłowego uda m biceps femoris

-m półścięgnistego m semitendinosus

-m brzuchatego łydki m gastrocnemius

-m płaszczkowaty m soleus

PRZEPONA diaphragma

-część lędźwiowa pars lumbalis

-odnoga prawa crus dextrum

-odnoga lewa crus sinistrum

-rozwór aorty hiatus aorticus

-rozwór przełyki hiatus esophageus

-część żebrowa pars costalis

-część mostkowa pars sternalis

­-środek ścięgnisty centrum tendineum

-otwór żyły czczej tylnej foramen venae cavae caudalis

ROZWÓR AORTY hiatus aorticus – co przechodzi

-przewód piersiowy ductus thoracicus

-aorta

-żyła nieparzysta vena azygos

STAW BIODROWY articulatio coxae

-kulisty zamknięty enathrosis shpaeroidea

-panewka acetabulm jest utworzona przez trzony kości biodrowej, łonowej i kulszowej

-wcięcie panewkowe incisura acetabuli przechodzące w dół panewkowy fossa acetabuli

-powierzchnia księżycowata facies lunata

-chrzęstny obrąbek panewki labrum acetabulare s. supercilium acetabuli

-więzadła: poprzeczne panewki lig transversum acetabuli, głowy k. udowej lig capitis ossis femoris, dodatkowe kości udowej lig accessorium ossis femoris

WIĘZADŁO KARKOWE ligamentum nuchae

-powrózek karkowy funiculus nuchae odchodzi dwoma kaletkami: podwięzadłową karkową doczaszkową i doogonową bursa subligamentosa nuchalis cranialis et caudalis od guzowatości potylicznej zewnętrznej protuberantia occipitalis externa, na wysokości kłębu (C4-Th6) tworzy rozszerzoną część kapturową/kłębową pars cucullaris - kaletkę podwięzadłową nadkolcową bursa subligamentosa supraspinalis

-blaszka karkowa lamina nuchae składa się z 2 płytek odchodzących zębami od C2-C5 i kończy się na powrózku karkowym na wysokości Th2-Th3

-u konia i bydła obecne blaszka i powrózek, u psa tylko powrózek, u świni i kota brak więzadła

WIĘZADŁA ŁĄKOTEK ligamenta menisci

-piszczelowe doczaszkowe i doogonowe łąkotki przyśrodkowej lig tibiale cran et caud menisci medialis

-piszczelowe doczaszkowe i doogonowe łąkotki bocznej lig tibiale cran et caud menisci lateralis

-łąkotkowo-udowe łąkotki bocznej lig meniscofemorale (tylko boczna!)

WIĘZADŁA RZEPKI – staw udowo-rzepkowy art. femoropatellaris

-więzadło udowo-rzepkowe boczne i przyśrodkowe ligg femoropatellaria lateralis et medialis

-więzadło rzepki lig patellae (u konia trójdzielne: przyśr, pośr i boczne mediale, intermediale et laterale)

WIĘZADŁA TRZESZCZEK KONIA - staw pęcinowy= śródręczno-członowy art. metacarpophalangea

-międzytrzeszczkowe lig intersesamoideum (łączy trzeszczki)

-trzeszczkowe poboczne boczne i przyśrodkowe ligg sesamoidea collateralia lateralis et medialis (jedno ramię do kości śródręcza III os metacarpi III, drugie k. pęcinowej os compedale)

-trzeszczkowe proste lig sesamoideum rectum (część powierzchowna do kości koronowej os coronale, część głęboka do trójkąta kości pęcinowej trigonum phalangis proximalis)

-trzeszczkowe skośne ligg sesamoidea obliqua (skośnie do k. pęcinowej)

-śródręczno-międzytrzeszczkowe lig metacarpointersesamoideum od Mc III do więzadła międzytrzeszczkowego)

-trzeszczkowe krzyżowe ligg sesamoidea cruciata (do k. pęcinowej, na krzyż)

-trzeszczkowe boczne i przyśrodkowe lig sesamoideum laterale et mediale (do k. pęcinowej)

-trzeszczkowe krótkie ligg sesamoidea brevia (do kości pęcinowej)

KOPYTO ungula

-tkanka podskórna wytwarza:

-poduszeczki podskórne sprężyste strzałki i piętek tela subcutanea tori et cunei

-poduszeczki podskórne obwódki i korony tela subcutanea limbi et coronae

-miazga corium (graniczna limbi, koronowa coronae, ścienna parietis, podeszwowa solearis, strzałki cunei i piętek tori) wytwarza puszkę kopytowa capsula ungulae