PRAWO KONSTYTUCYJNE 20.10.2010
Mała konstytucja z 1947 r. pozwoliła zainstalować się komunistom w powojennej Polsce. To okres umacniania Polskiej Partii Robotniczej, która rok później stanie się Polską Zjednoczoną Partią Robotniczą.
Konstytucja PRL z 1952 r. przyjęła zasadę jedności i jednolitości władzy państwowej. Zaważyła ona na prawnej konstrukcji aparatu państwowego. Oznaczało to zaniknięcie trójpodziału władzy. W ramach tej koncepcji można wyróżnić następujące organy:
organy państwowe – Sejm, Rada Państwowa, Rady Narodowe
organy administracji państwowej – Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, Prezydium Rządu (od 1976 r.), ministrowie, prezydia Rad Narodowych, naczelnicy miast i gmin, naczelnicy powiatów i województw,
organy sądowe – Sąd Najwyższy, sady wojewódzkie, sądy powiatowe (od nowelizacji z 1975 r. zaczęły nazywać się sądami rejonowymi), sądy szczególne
organy prokuratury – Prokurator generalny, prokuratury wojewódzkie, prokuratury powiatowe.
Nową pozycję na gruncie Konstytucji PRL uzyskał Sejm. Ustrojodawca przyjął zasadę jednoizbowości, a zatem parlament miał strukturę jednoizbową. Sejm PRL został osadzony wysoko pod względem organizacji władzy państwowej. Posiadał on walor supremacji. Miał to być organ zwierzchni, wyrażający wolę ludu pracującego miast i wsi. Sejm był wybierany w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i tajnych. Był to organ kadencyjny, wybierany na 4-letnią kadencję. Pierwotnie liczba mandatów nie została ustalona. Do 1962 r. obowiązywała norma, która ustalała, że jeden poseł przypadał na 60 000 mieszkańców. W 1962 r. dokonano zmian, ustalono limit na 462 posłów. Zbierał się on na sesje zwyczajne (co najmniej 2 razy do roku), z mocy decyzji Rady Państwa. Możliwe były posiedzenia nadzwyczajne. Wnioskodawcą była 1/3 ogólnej liczby posłów. Posiadał on określone funkcje:
Ustrojodawcza – zmiana Konstytucji wymagała uchwalenia ustawy 2/3 głosów, przy obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów,
Ustawodawcza – inicjatywa ustawodawcza przysługiwała Radzie Państwa, rządowi i posłom, uchwalone ustawy podpisywał Przewodniczący Rady Państwa i jej sekretarz, która była poniekąd kolegialną głową państwa PRL.
Kierownicza rola w państwie i zarządzaniu gospodarką,
Kontrolna – głosowanie w sprawie powołania i odwołania rządu, udzielanie rządowi absolutorium, działalność komisji sejmowych, interpelacje i zapytania poselskie,
Kreacyjna – przyjmowała szerokie rozmiary; powoływanie Rady Państwa, Rady Ministrów, Prezesa NIK, członków TS, TK i RPO (w latach 80-tych).
Struktura Sejmu PRL została rozwiązana w Konstytucji PRL, a także w regulaminie Sejmu. Organami wewnętrznymi Sejmu były:
Marszałek Sejmu – przedstawiciel Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego - ustępstwo PZPR na rzecz ZSL, nie miał on aż tak wielkiego znaczenia, jakie posiada on teraz,
Prezydium Sejmu
Konwent Seniorów
Komisje sejmowe – stałe i nadzwyczajne
Sekretarze sejmowi
Radę Państwa wybierał ze swojego grona Sejm. Akt ten miał miejsce w ramach pierwszego posiedzenia nowo wybranego Sejmu. W jego skład wchodzili: przewodniczący Rady Państwa (przedstawiciel PZPR), 4 zastępców przewodniczącego, sekretarz Rady Państwa, 9 członków oraz fakultatywnie Marszałek Sejmu i wicemarszałkowie.
Konstytucja przyznała Radzie Państwa różne kompetencje:
Jako naczelny organ władzy państwowej – wydawanie dekretów z mocą ustawy, prawo dokonywania zmian w składzie rządów w okresie między sesjami Sejmu, powoływanie Generalnego Prokuratora oraz sędziów, łącznie z sędziami Sądu Najwyższego, nadzorowanie Rad Narodowych działających w terenie,
Relacje z Sejmem – zarządzanie wyborów do Sejmu, zwoływanie sesji, powołanie Marszałka-Seniora, wykonywanie prawa inicjatywy ustawodawczej, wyrażanie zgody na pociągnięcia do odpowiedzialności karno-sądowej w okresach przerwy między sesjami,
Głowa państwa – reprezentowanie PRL na zewnątrz, mianowanie i odwoływanie przedstawicieli dyplomatycznych, ratyfikacja i wypowiadanie umów międzynarodowych, wprowadzanie stanu wojennego, wprowadzanie mobilizacji, prawo łaski, nadawanie stopni i orderów.
Rada Ministrów był powoływany wyłącznie przez Sejm. Sejm mógł również zmieniać skład rządu. Czynił to na wniosek premiera, lub też z własnej inicjatywy. W okresach między sesjami w Sejmie, zmieniać skład mogła również Rada Państwa, jedynie na wniosek premiera. Uchwała ta musiała być dodatkowo uchwalona przez Sejm. Kompetencje rządu:
Działalność Sejmu – wykonywanie prawa inicjatywy ustawodawczej, składanie sprawozdań z wykonywania budżetu i planu gospodarczego,
Działania kierujące– nadawanie kierunku pracy administracji rządowej, uchwalanie planów gospodarczych, wydawanie ustaw, wydawanie rozporządzeń, sprawowanie ogólnego kierownictwa w dziedzinie stosunków z innymi krajami, obronności kraju oraz sił zbrojnych, kierowanie prac nad działaniem Rad Narodowych.
Efektem obrad Okrągłego Stołu była nowela kwietniowa z 7 kwietnia 1989 r. Jej najważniejszymi postanowieniami było:
Wprowadzenie wyborów kontraktowych do Sejmu, w oparciu o umowny podział mandatów w proporcji 65 % dla strony rządowej, 35 % dla opozycji politycznej,
Przywrócenie instytucji Prezydenta, wybieranego przez Zgromadzenie Narodowe – zasadę powszechności wyborów wprowadzono w 1990 r.