Magnetosfera jest jedną z 7-u powłok życia sferycznego. Wyróżniamy łącznie 7 sfer tzw. Geosfer:

- magnetosfera – powłoka pola magnetycznego

- atmosfera – powłoka gazowa

- hydrosfera – powłoka wodna

- litosfera – powłoka skalista i elementy wnętrza

- pedosfera - powłoka glebowa

- biosfera – sfera życia

- antroposfera – życie i działalność człowieka

Magnetosfera chroni nas przed wiatrem słonecznym i jest przez niego niszczone

Bieguny magnetyczne Ziemi N i S ciągle się przemieszczają (od kilku metrów do kilku kilometrów rocznie) Co jakiś czas (setki tys lat) dochodzi do przebiegunowania czyli zamiany położenia biegunów. Wiemy o tym z badań paleomagnetycznych

Metody badań wieku skał:

a)wiek względny

- metoda stratygraficzna

- metoda paleontologiczna

- metoda palinologiczna – metoda pyłkowa

- metoda paleomagnetyczna –stopień namagnesowania skał

b) wiek bezwzględny – okres połowiczego rozpadu pierwiastków promieniotwórczych

- metoda radiometryczna

- metoda dendochronologiczna

- metoda warstwowa

- metoda lichenometryczna

- metoda termoluminescencji

Budowa wnętrza ziemi

Stopień geotermiczny, głębokość (mierzona w metrach), na której temperatura wzrasta o 1°C w stosunku do punktu początkowego. Niewielka wartość stopnia geotermicznego wskazuje, że temperatura w głąb Ziemi szybko wzrasta. Na wielkość stopnia geotermicznego wpływa m.in. budowa geologiczna danego obszaru, rozwój geotektoniczny, procesy chemiczne zachodzące w głębi Ziemi, bliskość zjawisk wulkanicznych, obecność wód wgłębnych.

Skład chemiczny skorupy ziemskiej:

* tlen (O) 45% * krzem (Si) 27%

* glin (Al) 8,2% * żelazo (Fe) 6,1%

* wapń (Ca) 4,6% * sód (Na) 2,3%

* magnez (Mg) 2,7% * potas (K) 1,8%

* tytan (Ti) 0,6% * wodór (H) 0,2%

* pozostałe 1,5%

Skala twardości Mohsa - zespół 10 minerałów o wzrastającej twardości, za pomocą którego określa się porównawczo twardość badanych ciał.
1 - talk
2 - sól kamienna
3 - kalcyt
4 - fluoryt
5 - apatyt
6 - ortoklaz
7 - kwarc
8 - topaz
9 - korund
10 - diament.

Cechy fizyczne minerałów: twardość, łupliwość, rysa, przełam, barwa, połysk, gęstość, smak, reakcja ze związkami chemicznymi.

Rodzaje skał

a)magmowe

- jawno krystaliczne gdy skała pod wpływem wysokiej temperatury wytwarza widoczne kryształy. Przykładem jest granit, który zaliczamy również do typu skał głębinowych.

- skrytokrystaliczne (typ skał wylewnych) - powstaje gdy magma wypływa na powierzchnie ziemi

- inny podział

` kwaśne – porfir, granit

` obojętne – dioryt, andezyt

` zasadowe – gabro, bazalt

b)osadowe

- okruchowe – rozpoznajemy po średnicy ziaren: ił, muł, piasek, żwir, gruz. Po procesie diagenezy scementowania powstają: iłowiec, mułowiec, piaskowiec, zlepieniec(brekcja), brekcja

- organogeniczne – pochodzenia organicznego: wapnie (muszlowe, koralowe, krynoidowe, kreda), dolomity( wapień wzbogacony węglanem magnezu), łupki krzemionkowe, torf, węgiel brunatny i kamienny, antracyt, ropa naftowa, gaz ziemny

- pochodzenia chemicznego: sól kamienna i potasowa, gips, siarka, anhydryt

c)metamorficzne – przeobrażone, przekształcone z innych skał pod wpływem temperatury, ciśnienia i reakcji. Zaliczamy tutaj: gnejs (z granitu), łupki ilaste (z iłu), wapień przekształca się w marmur.

Prądy konwekcyjne – według teorii wędrówki płyt tektonicznych są to przepływy plastycznej materii skalnej i skalno-magmowej w płaszczu Ziemi. Są one powolne – osiągają prędkość kilku centymetrów na rok oraz są oparte na mechanizmie konwekcji.

Strefa spreadingu - występuje w miejscu gdzie przebiega grzbiet oceaniczny. Jest to rozrastanie się skorupy oceanicznej. Grzbiety oceaniczne tworzą sieć wokół całej Ziemi. Można zaobserwować w tej strefie bardzo silny wulkanizm oraz częste trzęsienia ziemi.

Strefa subdukcji:

-  trzęsienia ziemi

- magmatyzm

- powstawanie młodych gór fałdowych

- tworzenie się łuków wysp

- metamorfizm skał

Obecnie najlepiej wykształcone strefy subdukcji występują wzdłuż zachodnich wybrzeży Oceanu Spokojnego. Na strefę subdukcji składają się: rów oceaniczny, łuk wysp i morze marginalne (basen załukowy), czyli zbiornik wodny rozciągający się między łukiem wysp a stałym kontynentem. Charakteryzuje się silną sejsmicznością i wulkanizmem, co wiąże się z istnieniem strefy Benioffa.

Teoria płyt tektonicznych:

Jej założeniem jest występowanie w strukturze ziemi kilkunastu płyt litosferycznych, o odrębnej strukturze i kształcie, niepołączonych ze sobą, oddzielonych obszarami o znacznej aktywności sejsmicznej i wulkanicznej. Te ogromne połacie skalne są ruchomo zatopione w znajdującej się poniżej płynnej astenosferze, mogą zmieniać swoje położenie dzięki jej ruchom i przepływom. Ruch kontynentów uwarunkowany jest położeniem na owych ruchomych płytach. Największe płyty nich to:

1. Płyta Północnoamerykańska

2. Płyta Karaibska

3. Płyta Południowoamerykańska

4. Płyta Pacyficzna

5. Płyta Nazca

6. Płyta Afrykańska

7. Płyta Euroazjatycka

8. Płyta Arabska

9. Płyta Indoaustralijska

10. Płyta Filipińska

Procesy endogeniczne to takie które budują lub niszczą skorupę ziemską od środka ziemi. Zaliczamy: trzęsienia ziemi, wulkanizm, plutonizm, pionowe ruchy skorupy ziemskiej(ruchy izostatyczne, epejrogeniczne, górotwórcze, i deformacje skorupy ciągłe i nieciągłe)

Trzęsienia ziemi to różnego rodzaju pojedyncze wstrząsy lub całe serie drgań związane z nagłym przemieszczaniem się magmy lub mas skalnych. Rodzaje: tektoniczne (90%), wulkaniczne (7%), zapadowe(wywołane zapadaniem jaskiń, kopalń)(3%).

Skala Marcelego - 12-stopniowa skala stosowana przy określaniu wielkości trzęsienia ziemi, na podstawie wartości przyspieszenia drgań gruntu, a także opisie skutków trzęsienia na powierzchni Ziemi .

1 stopień – drgania wyczuwane tylko przez przyrządy

2-3 stopnie - lekkie drgania

4-5 stopni - ogólnoodczuwalne wstrząsy

6-7 stopni - wyraźne zniszczenia (odpadanie tynku)

8-10 stopni - rozległe zniszczenia(osuwiska)

11-12 stopni - zmiany konfiguracji lądów, osuwiska, szczeliny, podniesienie poziomu wód gruntowych.

Skala Richtera – skala określająca wielkość trzęsienia ziemi na podstawie amplitudy drgań wstrząsów sejsmicznych. Wielkość tę określa się za pomocą magnitudy.

< 2,0 - Najmniejsze wstrząsy, nieodczuwalne przez człowieka ani przez sejsmograf

2,0-3,4 - nieodczuwalne dla człowieka, rejestrowane przez sejsmograf

3,5-4,2 - Bardzo małe wstrząsy, odczuwane tylko przez niektórych ludzi. 4,3-4,8 - Odczuwane przez większość osób, nieszkodliwe.

4,9-5,4 - Odczuwane przez wszystkich, bardzo niewielkie zniszczenia.

5,5-6,1 - Średnie wstrząsy, mniejsze uszkodzenia budynków.

6,2-6,9 - Duże wstrząsy, powodują znaczne zniszczenia.

7,0-7,3 - Poważne zniszczenia.

7,4-8,0 - Ogromne zniszczenia.

8,0-8,9 - Ogromne zniszczenia, katastrofalne skutki dla wielu krajów.

> 9,0 - Trzęsienie, które może zburzyć wszystkie miasta na terenie większym niż kilkanaście tysięcy km2.

Zjawisko wulkaniczne –ogół zjawisk związanych z wydobyciem magmy na powierzchnię ziemi, magma wówczas staje się lawą

Typy wulkanów:

a)szczelinowe – magma rzadka i zasadowa rozlewa się powoli ale na dużym obszarze (wulkan – Lani Islandia)

b)tarczowy – występuje w strefach ryftowych, magma tworzy niskie stożki i płasko nachylonych zboczach( na Hawajach, Hehla Islandia)

c)eksplozywny – to taki, który wyrzuca z siebie gazy, pyły i popioły rozrywające stożek co daje efekt poszerzenia kratery i powstanie kaldery (kotła) , lawa jest kwaśna i gęsta, erupcje gwałtowne i powtarzające się.

d)stratowulkan – erupcje gwałtowne ale przeplatane spokojnymi wylewami magmy. Powoduje to, że wulkan składa się z ułożonych na przemian materiałów piroklastycznych i warstw zastygłej lawy (jak torf) np. Wezuwiusz, Etna.

Deformacje skorupy ziemskiej

a)orogeneza(ruchy górotwórcze) – badanie wykazujące, że skały, które budują góry młode powstają w geosynklinach (wielkich podłużnych obniżeniach terenu wypełnionych materiałem osadowym). Są to najczęściej warstwy ułożonych na przemian piaskowców margli i łupków – czyli FLISZ.

Rodzaje gór:

- fałdowe - powstają w wyniku zgniatania, fałdowania osadów nagromadzonych w geosynklinach (młode góry np. Andy, Himalaje)

- góry zrębowe powstają w wyniku pionowego przemieszczania mas skalnych oraz działalności czynników zewnętrznych (temp, ciśnienie, opady)(Sudety, Skaliste, Smocze)

- góry wulkaniczne powstają w wyniku gwałtownych erupcji wulkanicznych np. Kilimandżaro, Hawaje, Góry Kamczatki

b)deformacje nieciągle skorupy – ciągłość warstw skalnych, zostaje przerwana w wyniku przesunięć, dzielimy je na:

- uskoki – formy tektoniczne powstałe w wyniku pęknięcia mas skalnych i ich przesunięcia w kierunku pionowym

- nasunięcia – przemieszczenie mas skalnych w kierunku

Inne przykłady deformacji nieciągłych to: rowy tektoniczne, zręby tektoniczne, płaszczowiny

c) deformacje ciągłe – powstają gdy skały ulegną sfałdowaniu ale ciągłość nie zostaje przerwana

` fałd stojący

` fałd pochylony

` fałd obalony

Płaszczyzna to zespół fałdów leżących oderwany od podłoża i przesunięty bądź odrzucony nawet na kilka kilometrów

Ruchy epejrogeniczne, czyli lądotwórcze to powolne, długotrwałe, pionowe ruchy skorupy ziemskiej spowodowane naciskiem magmy od wewnątrz na litosferę. Powodują wyginanie kontynentów, wypiętrzanie i wklęśnięcia skorupy.

Epejroforeza niezwykle powolne przesuwanie się bloków kontynentalnych, gł. warstwy sialu, względem siebie.

Metamorfizm, zespół procesów geologicznych zachodzących w obrębie skorupy ziemskiej, powodujący zmiany składu chemicznego i mineralnego oraz struktury i tekstury jej skał, przy czym ich przeobrażenie odbywa się zwykle w fazie stałego stanu skupienia.

Dystrofizm niedobór tlenu i substancji pokarmowych w naturalnym zbiorniku wodnym, prowadzący do zarastania jezior i powstawania torfowisk.

Plutonizm to zjawisko, które powoduje krzepnięcie magmy w skorupie ziemi i przemiany skał. W wyniku intruzji magmy(wdarcia się jej w obręb skorupy) otrzymujemy następujące formy:

Działania procesów endogenicznych wyjaśnia teoria tektoniki płyt litosfery, zakłada ona, że litosfera podzielona jest na kilka większych i kilka mniejszych płyt.

Płyty poruszają się dzięki prądom konwekcyjnym, a wywołuje je gorące i wysokie ciśnienie z wnętrza Ziemi. Występują tutaj prądy wstępujące u zstępujące. Prądy zstępujące wciągają w głąb ziemi fragmenty skorupy powodując zjawisko subdukcji. Prądy rozchodzące się prowadzą do rozciągania skorupy i zjawisko spreadingu. Istnieje również tutaj zjawisko obdukcji.