PTAKI -WSTĘP

Ptaki (Aves) - gromada stałocieplnych kręgowców o skórze

wytwarzającej pióra, przednich kończynach przekształconych w

skrzydła i szczękach okrytych rogowym dziobem, u współczesnych

przedstawicieli pozbawionym zębów. Zależnie od przyjętego podziału

systematycznego gromada obejmuje od 8800 do 10200 gatunków

żyjących obecnie oraz 120-130 znanych gatunków wymarłych, co

czyni ją najbardziej zróżnicowaną spośród gromad kręgowców

lądowych.

Charakterystyczną cechą ptaków jest umiejętność latania, jednak

zdarzają się wyjątki. Przykładowo, największy ptak świata, struś,

przez swój ciężar nie może poderwać się do lotu. Ale umiejętność

latania wcale nie jest zależna od wagi. Żyjący w Nowej Zelandii,

niezbyt dużej wielkości kiwi, również nie potrafi latać. Stracił tą

możliwość drogą przystosowania do środowiska –kiwi nie ma

naturalnych wrogów.

Dzięki wielu czynnikom budowy

zewnętrznej ptaki przystosowały się do

lotu.

Podstawowym elementem są oczywiście

pióra, najważniejsza część zewnętrznej

budowy.

Pióra dzielimy na:

-konturowe

-puchowe.

Pióra, choć lekkie, w sumie ważną dwa lub

trzy razy więcej niż masa szkieletu.

Drugim ważnym elementem jest gruczoł

kuprowy (w przypadku niektórych

ptaków) albo pióra pudrowe. Te

elementy budowy zabezpieczają pióra

przed zamoknięciem.

Trzecim elementem jest kształt –

aerodynamiczny, umożliwia łatwiejsze

pokonywanie oporu powietrza.

Szczególnie ważnym elementem jest szkielet ptaka.

Pneumatyczne, przez co bardzo lekkie kości

redukują wagę do minimum. Ptaki nie mają

również zębów, przez co ich czaszka jest dużo

mniejsza.

Skrzydła to bardzo silnie przekształcone kończyny

przednie, ze szczególnie zredukowanymi kośćmi

dłoni.

Mięśnie poruszające skrzydłami to niekiedy POŁOWA

MASY CIAŁA ptaka. Mięśnie te przyczepione są do

grzebienia. Zrośnięcie się tułowiowej części

kręgosłupa stanowi solidne oparcie dla skrzydeł.

Dzięki workom powietrznym, podczas lotu w płucach

ptaka znajduje się powietrze z tlenem. Worki

działają zazwyczaj w czasie lotu, rzadziej gdy ptak

porusza się na ziemi, czy siedzi w gnieździe.

Dzięki odpowiedniej budowie płuc, serca i pokrycia

ciała, ptaki są zwierzętami stałocieplnymi.

Utrzymywanie stałej temperatury ciała pochłania

dużo energii, dlatego małe ptaki muszą dziennie

zjeść tyle, ile same ważą, a w zimę potrzebują

jeszcze więcej pokarmu.

Wiele czynników wpływa na umiejętność

przystosowania się ptaków do życia w

różnych środowiskach.

Jednym z najważniejszych jest umiejętność

pobierania danego pokarmu. Zależnie

od tego, jakim pokarmem się żywią,

ptaki mają różnorodne budowy dziobów,

np. u ziarnojadów (gołębie) jest on

gruby i mocny.

Z trybem życia związany jest rozwój zmysłu

wzroku. Oczy ptaków są nadzwyczaj

duże. Pole widzenia jest niewielkie (a

ptaki mają przecież ruchliwą szyję), ale

precyzja widzenia jest ogromna.

Oczy sów są świetnie przystosowane do

widzenia nocą (gdyż o tej porze

zwierzęta te funkcjonują), a oczy

ptaków nurkujących umożliwiają im

ostre widzenie nawet pod wodą.

Większość ptaków owadożernych

rozpoznaje nawet subtelne odcienie

barw, co umożliwia im odróżnienie

owadów.

Ptaki to zwierzęta rozdzielnopłciowe i jajorodne.

Sprawują one opiekę nad pisklętami w

bardzo różny sposób. Około 1% ptaków

wcale nie buduje gniazd i nie opiekuje się

młodymi, a podrzuca jaja innym ptakom do

wychowania. Są to tzw. pasożyty lęgowe a

ich najbardziej znanym przedstawicielem

jest kukułka.

Ptaki, które składają jaja zaopatrzone w większą

ilość materiału zapasowego i wysiadują je

dłużej, a pisklęta po przyjściu na świat są

całkowicie samodzielne to zagniazdowniki.

Są to np. kaczki, kury, gęsi, strusie.

Ptaki, które składają jaja zaopatrzone w

niewielką ilość materiału zapasowego i

wysiadują je krócej, a pisklęta po przyjściu

na świat wymagają troskliwej opieki to

gniazdowniki. Są to np. słowiki, jaskółki,

wilg, gile.

Miejscem złożenia jaj i późniejszego rozwoju

piskląt jest gniazdo. Tak samo jak ptaki,

gniazda mogą być różnorodne, a więc

wiszące, w kształcie kosza, czy nawet dziurą

w ziemi. Część ptaków nie buduje gniazd, a

składa jaja wprost na skałach.

Ptaki mają przeróżne zachowania godowe,

często łącza się z partnerem na całe życie.

1 - skorupka wapienna,

2 - zewnętrzna błona

podskorupowa (pergaminowa),

3 - komora powietrzna,

4 - wewnętrzna błona

podskorupowa,

5 - sznury białkowe - chalazy,

6 - białko gęste,

7 - osłona żółtka,

8 - wewnętrzna warstwa białka

płynnego,

9 - żółtko białe,

10 - żółtko żółte,

11 - tarczka zarodkowa

Gdy nadchodzi jesień ptaki mają coraz więcej

trudności ze zdobyciem pokarmu, więc

przenoszą się na południe, gdzie są tereny

bogate w pokarm. Po skończeniu okresu

zimowego ptaki wracają na północ -jednak

nie wszystkie znów ujrzą swoje gniazda.

Burze, drapieżniki i zmęczenie to główni

wrogowie podczas ptaków, podczas ich

migracji.

Można zadać sobie pytanie: skoro południe

jest takie korzystne, dla czego ptaki tam

nie pozostają? Odpowiedź jest bardzo

prosta. Duża ilość w lecie na północy

umożliwia owadożercom wykarmienie

potomstwa. Na południu jest więcej

ptaków, które nie podróżują -większa

konkurencja dla zdobywania pokarmu.

Ważna jest też duża ilość drapieżników

żywiących się jajami.

Patrząc na tryb życia, polskie ptaki można

podzielić na osiadłe, zalatujące, lęgowe

i przelotne. Na zimę goszczą u nas ptaki

osiadłe tj. gawrony, kawki, myszołowie.

Ptaki lęgowe i przelotne, to, które

regularnie odbywają długie wędrówki.

Różnią się tym, że lęgowe przylatują do

nas odchować potomstwo, a przelotne

zatrzymują się tu podczas podróży na

północ, bądź południe.

Dzięki systemowi obrączkowania ptaków,

znamy trasę, prędkość i czas przelotu

ptaków odbywających migrację.

Podczas migracji, ptaki potrafią przebywać

do 30 000 km (rybitwa popielata).

W zależności od środowiska ptaki

można podzielić na gatunki:

-leśne np. dzięcioł, kowalik, modraszka

-polne (stepowe) np. kuropatwa,

przepiórka, skowronek

-wodne np. łyska, nur, łabędź

-błotne np. żurawie, bataliony, czajki

-synantropijne np. gołębie, sroki,

szpaki

Każdy ptak, może należeć do więcej niż

jednej grupy.

Zależnie od grupy ekologicznej, ptaki

żywią się różnymi rodzajami

pożywienia. Przykładowo, ptaki

synantropijne (czyli takie, które

mieszkają blisko człowieka) często

żywią się ludzkimi odpadami.

Oczywiście, nie jest to zbyt zdrowy

pokarm.

Znaczenie ptaków w przyrodzie jest

olbrzymie. Ptaki są zarówno szkodliwe,

jak i pożyteczne –kawki i gawrony

obsiadają zasiewy, czasowo niszcząc

plony. Ale w zamian, tępią masowo

szkodliwe owady, latające nad polami.

Ptaki tępią także inne szkodniki -np.

gryzonie takie jak myszy i szczury.

Bardzo ważną rolę odgrywają ptaki

owadożerne zamieszkujące w lasach

-są one naturalną ochroną tutejszych

drzew.

Niemal wszystkie ptaki w Polsce korzystają

z jakiegoś rodzaju ochrony prawnej

-przykładowo, ptaki łowne podlegają

ochronie prawa łowieckiego, a ptaki

drapieżne korzystają z ochrony terenu

wokół ich gniazd. Podczas lęgów, nie

wolno dokonywać żadnych zmian w tym

terenie.

Document Outline