Okres młodzieńczy jest to czas w jakim zapotrzebowanie organizmu na składniki odżywcze jest szczególnie istotne. Związane jest to przede wszystkim ze skokiem wzrostowym, gdzie znacznie zwiększa się zapotrzebowanie na energię i składniki pokarmowe.
Młodzież z powodu bardzo dużych potrzeb jest szczególnie wrażliwa na niedostateczną podaż owych składników. Prawidłowe żywienie decyduje więc o rozwoju fizycznym a także dobrym samopoczuciu psychicznym. Polega ono na dostarczaniu organizmowi wszystkich niezbędnych składników pokarmowych w odpowiedniej ilości:
węglowodanów,
tłuszczy, będących źródłem energii niezbędnej do utrzymania podstawowych procesów życiowych i aktywności fizycznej
białek, które stanowią materiał budulcowy dla komórek
witamin
związków mineralnych stanowiących czynniki regulujące wszelkie procesy życiowe. Zawartość ilościowa poszczególnych produktów zależeć będzie od wyraźnych różnic płci kształtujących się po 10 roku życia. Niestety, z przeprowadzonych badań wynika , że obserwuje się coraz więcej nieprawidłowości w żywieniu młodzieży. [1]
Wady żywieniowe...
Wadliwe, nieprawidłowe żywienie jest przyczyną wszelakich zaburzeń i jest na ogół przyczyną powstawania schorzeń metabolicznych. Obejmuje ono niedobór jak i nadmierne spożycie żywności. [2] Niedożywienie ilościowe czyli zbyt mała podaż energii, obserwowana jest głównie u dziewcząt , które dążą do idealnie smukłej sylwetki. Energia ta wystarcza jedynie na pokrycie podstawowej przemiany materii i jest wyrazem dużej utraty masy ciała. [3]
Coraz częściej słyszy się o przypadkach głodzenia się przez dorastająca młodzież. Nieprawidłowości związane z zaspokajaniem potrzeb pokarmowych określa się mianem jadłowstrętu psychicznego lub popularnie anoreksją (anorexia nervosa). [4]
Zaburzenie to związane jest nierozerwalnie z konfliktami wewnętrznymi dojrzewającej młodzieży. Źle zaplanowane diety odchudzające mogą stanowić zagrożenie dla rozwoju młodych ludzi. Młode nastolatki nieświadomie same prowadzą do wyniszczenia całego organizmu, co może doprowadzić do zgonu lub istotnych powikłań w latach późniejszych. [5]
Stan przewlekłych niedoborów składników odżywczych niesie za sobą niedożywienie jakościowe. Stanowi zagrożenie dla zdrowia wynikające z niedoboru w pożywieniu [3]
białka
witamin
składników mineralnych
błonnika pokarmowego
tłuszczy roślinnych i niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych.
Zbyt niska podaż niektórych składników odżywczych wiąże się z powstawaniem ich niedoborów. W populacji młodzieży, przede wszystkim żeńskiej, stwierdza się niedostateczne spożycie produktów będących źródłem żelaza, witaminy B12, folianów, pełnowartościowego białka, co może wiązać się z powstawanie niedokrwistości (anemii). Niedobór wapnia stwarza ryzyko osteoporozy. Zbyt niska podaż błonnika pokarmowego , którego źródłem są produkty warzywne, strączkowe, owoce, zboża może być przyczyną przewlekłych zaparć. Zaburzenie odporności, łatwe zapadanie na infekcje obserwuje się na skutek małego spożycia warzyw i owoców bogatych w witaminę C. Natomiast przy niskim spożyciu wielonienasyconych kwasów tłuszczowych oraz zbyt dużej ilości tłuszczów nasyconych dochodzi do zaburzeń gospodarki lipidowej.
Do wad żywieniowych należy także nadmierna konsumpcja. Zagrożenie to jest związane z spożytym nadmiarem [3]
energii
tłuszczów zwierzęcych, związanych z nadmiarem cholesterolu i nasyconych kwasów tłuszczowych.
węglowodanów, szczególnie cukrów prostych i sacharozy.
soli kuchennej.
Z wyżej wymienionych zagrożeń notuje się powstawanie wielu chorób w obserwowanej populacji młodzieży. Nadmiar jedzenia w stosunku do potrzeb, zbyt mała aktywność fizyczna prowadzi do szeroko szczerzącej się otyłości. Wadliwa dieta kształtuje rozwój blaszek miażdżycowych już od wczesnego dzieciństwa.
Badania...
Z przeprowadzonej oceny wartości energetycznej i zawartości podstawowych składników odżywczych w całodziennych racjach pokarmowych w grupie młodzież (badaniem objęto 200- osobową grupę) w wieku 19-25 lat wynika, że wartość energetyczna mężczyzn mieściła się w normie, natomiast średnie dzienne spożycie energii u kobiet wynosiło 76% normy. Stwierdzono również nieprawidłowości odnośnie kwasów tłuszczowych w diecie, w obu przypadkach notowano zbyt wysokie spożycie tłuszczów nasyconych oraz zbyt niski poziom wielonienasyconych. Stwierdzono także zbyt duży poziom spożycia cukrów prostych oraz niedobór błonnika pokarmowego. Zdecydowanie niską podaż białka, węglowodanów, błonnika zaobserwowano u dziewcząt; w przeciwieństwie do chłopców, u których stwierdzono wysokie spożycie tłuszczu i cholesterolu. Reasumując sposób żywienia badanej młodzieży, zwłaszcza kobiet charakteryzował się niewłaściwą strukturą, wymagającą gruntownej modyfikacji. [5]
„Fast food”
Do wad żywieniowych można zaliczyć także złe nawyki i zwyczaje żywieniowe. Stanowią one główną przyczynę osłabienia sprawności oraz gorszego stanu zdrowia. Przykładem złych nawyków jest nieprawidłowy rozkład posiłków a także ich wielkość w ciągu dnia. Istnieje wiele nieprawidłowości w sposobie żywienia młodzieży związanych z niedoborem spożycia podstawowych produktów spożywczych : mleka, ciemnego pieczywa, surowych i gotowanych warzyw, owoców. [1]
Obserwuje się także nadmierne spożycie produktów dostarczających „pustych kalorii” jak: czekolady, cukierków, ciastek, słodkich napojów gazowanych np. coca-coli, jedzenia typu „fast food”. Około 33% młodzieży spożywa codziennie chipsy i chrupki. Młodzież chętnie wybiera pizzę, hot-dogi, hamburgery a także wszelkiego rodzaju batony w czekoladzie. Wykazano, że co trzeci 14-latek mając do wyboru między kanapką a hamburgerem, sięgnie po hamburgera. Natomiast w przypadku licealistów sytuacja się poprawia, gdyż niezdrową żywność wybiera co piąty z nich. [4]
Młodzież coraz częściej spożywa pokarmy wysokokaloryczne jak paluszki, chipsy, słodycze, przed spożyciem głównego posiłku. Następuje wtedy zaspokojenie głodu przez pokarm dostarczający bombę kaloryczną, ubogi jednak w składniki odżywcze. [1]
Jednym z powodów plagi otyłości wśród młodzieży w USA w ostatnich piętnastu latach jest picie nadmiernej ilości napojów. Nadmierne spożywanie soków może być równie szkodliwe jak spożywanie żywności typu „fast food” .Z badań naukowców z Uniwersytetu Harvarda wynika, że wypijana codziennie szklanka napoju słodzonego cukrem o 160 proc. zwiększa ryzyko powstania nadwagi. Codzienne spożywanie słodkich napojów może przyczynić się do wzrostu poziomu złego cholesterolu i zwiększać ryzyko rozwinięcia się chorób serca. Udowodniono także korelację między częstym piciem słodkich napojów gazowanych a wystąpieniem próchnicy u nastolatków, gdyż w jednej szklance słodkiego napoju znajduje się od sześciu do ośmiu łyżeczek cukru. Wypijanie większych ilości napojów gazowanych przebiega równolegle ze zmniejszeniem ilości wypijanego mleka ,co może przyczynić się do niedoborów wapnia, magnezu, witaminy A, B12 i kwasu foliowego Picie napojów gazowanych powoduje silne zakwaszenie nabłonka przełyku, prowadzące w rezultacie do zmian nowotworowych nabłonka przełyku. [7]
Istotnie niekorzystnym, stającym się powszechnym, nawykiem żywieniowym jest nie spożywanie pierwszego śniadania, niepełnowartościowe pierwsze śniadanie, a także nie jedzenie posiłków w szkole, co może wpływać niekorzystnie na koncentrację do nauki. Dziewczęta coraz częściej ulegają modzie na odchudzanie, co wiąże się z niebezpiecznym wyniszczeniem organizmu. Nieregularny rozkład, długie przerwy między posiłkami, ich wielkość spożywana w ciągu dnia także kształtuje powstawanie błędnych nawyków żywieniowych. Do złych nawyków żywieniowych należy przejadanie się, a także jedzenie w pośpiechu, co może doprowadzić do zaburzeń trawienia. W ostatnich latach stwierdza się zbyt duże spożycie soli w pożywieniu, przesalanie potraw, które przekraczają znacznie zapotrzebowanie na sód. Przeważającą częścią diety młodzieży są zbyt duże ilości spożycia cukru, słodyczy, tłuszczów roślinnych. Ponadto coraz częściej dochodzi do nadmiaru spożycia używek takich jak kawa, mocna herbata czy nawet alkohol.
Skutki...
Długotrwałe wadliwe żywienie doprowadza organizm do jawnych lub ukrytych zaburzeń, chorób przyczyniając się do ich pogłębienia. W okresie wzrostu młodzieńczego prowadzenie tak błędnego stylu życia , doprowadza do zaburzenia rozwoju , a także szeregu niedoborów witaminowo- mineralnych. Oszacowano, że blisko 80 jednostek chorobowych może być spowodowanych nieodpowiednim żywieniem. Konsekwencjami niedoboru jest zwiększona zachorowalność na nowotwory i choroby układu krążenia, choroby metaboliczne a także jest przyczyną do narastania otyłości. Źle odżywiona młodzież znacznie częściej jest podatna na zagrożenia w postaci narkotyków, alkoholu, palenie papierosów.