Wykład 4, 18.10.2011
Do II połowy lat 80’ polityka regionalna słabo rozwinięta, a udział środków budżetu UE nie przekraczał 15%.
PIERWSZA REFORMA POLITYKI REGIONALNEJ
Wraz z podpisaniem Jednolitego Aktu Europejskiego w 1986r. stworzono podstawy dla nowej wspólnotowej polityki regionalnej (stanowiły erratę -> zbiór uwag co należałoby zmienić w traktatach założycielskich). Zmieniała tytuł: spójność ekonomiczna i socjalna.
Tytuł był kontynuacją trendu który pojawił się w traktacie Rzymskim o ustanowieniu wspólnoty Europejskiej.
1988r przeprowadzono poważne zmiany w zasadach finansowania polityki regionalnej. Na wniosek komisji europejskiej Rada zaakceptowała reformę zwaną Pakietem Jacquesa Delorsa.
Podwojono wielkość środków finansowych zwiększając udział Funduszy Strukturalnych w wydatkach budżetowych z 15% do 31% w 1993 roku.
Wprowadzenie etapowego, wieloletniego prognozowania i implementacja Funduszy Strukturalnych określając normy czasowe pierwszego okresu na lata 1988- 1993. (za ten ??? będą uchwalone na okresy wieloletnie). Kolejne perspektywy: 1994- 1999, 2000- 2006, 2007- 2013, 2014- 2020.
Pierwszy Pakiet Delorsa: 1988- 1993
- określono 6 celów polityki regionalnej
- że polityka regionalna będzie realizowana na zasadzie koncentracji przestrzennej
Cel 1: promowanie rozwoju obszarów zacofanych- Obszary zacofane
Cel 2: wsparcie obszarów dotkniętych upadkiem przemysłu- Upadające regiony przemysłowe
Cel 3: Przeciwdziałanie długotrwałemu bezrobociu, przede wszystkim osób w wieku do 25 lat.
Cel 4: Promowanie integracji zawodowej absolwentów i młodych pracowników
Cel 5a: wsparcie produkcji, przetwórstwa i dystrybucji w rolnictwie- Zacofane obszary rolnicze.
Cel 5b: promocja rozwoju obszarów wiejskich.
- ograniczenie bezrobocia i podtrzymywanie konkurencyjności inwestycyjnej.
Wprowadzenie zasad polityki regionalnej: 4 najważniejsze:
- zasada koncentracji: dwa wymiary: merytoryczny i przestrzenny. Jeśli dysponuje się środkami finansowymi to należy skoncentrować pomoc dla najuboższych (najbardziej potrzebujących), a nie rozdać wszystko po równo.
- zasada programowania: polityka regionalna może wspierać tylko przedsięwzięcia wcześniej zaplanowane w dokumentach planistycznych. Gwarantuje to stabilność zasilania i możliwości podejmowania działania i horyzoncie średnio i długookresowym.
- zasada partnerstwa: odnosi się do dwóch typów relacji:
- między podmiotami publicznymi różnego szczebla unijnego, w tym Dyrekcji Generalnej XVI Komisji Europejskiej powołanej w 1967 r. odpowiedzialnej za koordynacje polityki regionalnej (państwowego, regionalnego, lokalnego)
- między władzami publicznymi, organizacjami społecznymi i podmiotami gospodarczymi (tzw. partnerstwo publiczno- prywatne).
Zasada ta rozumiana jest bardzo szeroko i oznacza, że każdy krok w procedurze programowania powinien być wzajemnie uzgodniony, a wynikiem tych uzgodnień powinno być osiągnięcie konsensusu między wszystkimi podmiotami w regionie.
- zasada komplementarności: oznacza, że finansowanie ze strony UE nie zastępuje środków danego kraju przeznaczonych na rozwój regionalny, ale zwiększa ogólny poziom nakładów. System współfinansowania projektów, w przypadku których górna granica udziału środków Funduszy Strukturalnych waha się od 25% do 75% a dla projektów wspieranych przez Fundusz Spójności osiąga poziom nawet do 85%.
NUTS- nomenklatura jednostek terytorialnych dla celów statystycznych.
System, który został wskazany przez Delorsa jako niezbędny do funkcjonowania polityki regionalnej w nowych warunkach. ??? jednostki terytorialnej która może otrzymać pomoc. To nie jest żaden nowy podział na jednostki administracyjne. Ona stanowi wzorzec do którego należy przyporządkować jednostki. 5 poziomów: 3 regionalne i 2 lokalne:
Poziomy regionalne
- poziom 1: główne regiony społeczno- ekonomiczne, Polska 6 jednostek. W UE 97 jednostek. Polska- makroregiony.
- poziom 2: pierwszy szczebel podziału największych regionów. Najważniejszy poziom w polityce regionalnej. Polska- województwa. W UE- 271.
- poziom 3: obejmuje drugi szczebel podziału głownych regionów. Ma uzupełniające znaczenie w polityce regionalnej. W Polsce 66, w UE- 1303. W Polsce funkcjonuje jako podział specjalny. Są to podregiony, grupowanie powiatów w mniejsze jednostki.
Poziomy lokalne
- poziom 4: od 2004 LAU 1, obejmuje jednostki terytorialne szczebla pośredniego pomiędzy poziomem lakalnym a regionalnym występuje w 6 krajach UE, Polska- 379
- poziom 5: LAU 2, poziom podziału na jednostki lokalne. Najniższy poziom podziału w UE. 2478- Polska (gminy).
Rozszerzenie dodatkowe instrumentów finansowych polityki regionalnej.
- wprowadzono Inicjatywy Wspólnotowe 1989- 1993.
- zrealizowano 15ście typów programów (w Polsce odpowiednikiem jest Fundusz Celowy)-> postrzegane jako błąd i naprawione w następnych okresach.
Druga Reforma Polityki Regionalnej (1994- 1999) (Zwana drugim planej Delerosa)
- wiąże się z traktatem z Maastricht z grudnia 1991 r. (Traktat o Unii Europejskiej). Na czym polega zmiana:
- zwiększono nakłady na politykę regionalną do ok. 35% wydatków budżetu UE.
- utworzono/ rozszerzono system instrumentów finansowych, dodając 2 nowe fundusze:
- Finansowy Instrument Wsparcia Rybołówstwa
- Utworzenie Funduszu Spójności (miał być jedno-okresową inicjatywą)
- utrzymanie koncentracji przestrzennej i merytorycznej udzielanego wsparcia, zwiększyła się liczba celów: teraz 7 celów: cele orientacji terytorialnej: 1, 2, 5a (regionalne)
- przy dalszym wzroście koncentracji wsparcia na przedsięwzięciach przyczyniających się do rozwoju kapitału ludzkiego i społecznego w obszarach problemowych, przy ograniczeniu wsparcia dla projektów dotyczących kapitału materialnego, ale traktując preferencyjnie infrastrukturę transportową i infrastrukturę ochrony środowiska.
- utworzono nową instytucję: Komitet Regionów (utworzony na mocy Traktatu z Maastricht). Organ doradczy dla Rady i Komisji Europejskiej. Wchodzą w skład: przedstawiciele samorządów lokalnych i regionalnych z każdego kraju UE. Opinie Komitetu nie są wiążące dla Rady i Komisji.