-1-
ŚRODKI OCHRONY DÓBR WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ:
1. Roszczenia:
1.1 MAJĄTKOWE: jest to roszczenie o ODSZKODOWANIE, czyli naprawienie szkody na zasadach
ogólnych, zgodnie z przesłankami art. 415 k.c. (W prawie polskim obowiązuje zasada pełnego
odszkodowania) lub ODSZKODOWANIA O CHARAKTERZE RYCZAŁTOWYM – w ustawie o prawie
autorskim (przepis stanowi o zapłaceniu wynagrodzenia autorskiego podwójnej lub potrójnej
wysokości albo innego stosownego wynagrodzenia tytułem udzielenia przez uprawnionego
zgody na korzystanie z utworu), natomiast Prawo Własności Przemysłowej przewidują zapłaty
sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej opłacie licencyjnej albo innego stosownego
wynagrodzenia które w chwili dochodzenia roszczenia byłoby należne tytułem udzielenia przez
uprawnionego zgody na korzystanie z prawa wyłącznego.
1.2 NIEMAJĄTKOWE: jest to roszczenie o zaniechanie; naruszenie; niedozwolonego działania;
ZANIECHANIE: jest charakterystyczne dla prawa podmiotowego, bezwzględnego i prowadzi ono
do przerwania działao naruszających prawo. USUNIĘCIE SKUTKÓW NARUSZENIA – to roszczenie
pozwala na przywrócenie stanu poprzedniego. Przy tym roszczeniu przepisy przewidują również,
że sąd na wniosek uprawnionego o towary które były np. bezprawnie oznaczone, czy o użytek
materiału do wytworzenia towaru, czyli np. o wycofaniu ich z obrotu czy zniszczenie.
NIEDOZWOLONEGO DZIAŁANIA – roszczenie o złożenie oświadczenia w odpowiedniej treści i
formie (forma przeproszenia), ale przewiduje się również opublikowanie treści wyroku. Sąd
może na wniosek uprawnionego orzec o podaniu do publicznej wiadomości części lub całego
orzeczenia, bądź informacji o orzeczeniu.
2. Roszczenie o WYDANIE BEZPODSTAWNYCH KORZYŚCI (art. 405 k.c.) – chodzi o przekazanie przez
nieuprawnionego profitów (korzyści) które uzyskał swoim bezprawnym zachowaniem.
-2-
PRAWO AUTORSKIE – jest zbiorem przepisów które dotyczą ochrony interesów twórców, ale także stosunków
prawnych związanych z tworzeniem utworów, korzystaniem z nich i ich ochronie. W szerokim znaczeniu prawo
autorskie odnosi się również do praw pokrewnych (są to prawa do artystycznych wykonao, czyli postaci aktorów,
dyrygentów, tancerzy, wokalistów; są to także prawa do fonogramów i wideogramów oraz do nadao, czyli do
rozporządzania i korzystania z programów radiowo – telewizyjnych oraz do pierwszych wydao; wydao naukowych i
krytycznych)
1. Przedmiotem prawa autorskiego – jest UTWÓR – zgodnie z art. 1 jest to każdy przejaw działalności twórczej
o indywidualnym charakterze ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależny od wartości, przeznaczenia,
sposobu wyrażenia. Utwór jest dziełem pracy człowieka, musi byd ustalony (zakomunikowany innym
osobom); powstanie prawa do utworu nie jest zależne od jego zapisania, utrwalenia, musi spełniad
przesłankę cechy twórczości o indywidualnym charakterze, mówimy zatem oryginalności, nowośd w
rozumieniu niepowtarzalny – jedyny w swoim rodzaju. Wyjątkowośd utworu wynika z tego, że stworzyła
utwór niepowtarzalna osobowośd. Zamiar stworzenia dzieła nie ma znaczenia. Nie ma także znaczenia
estetyka, użytkowa wartośd, czy ukooczenie utworu.
1.1. W SZCZEGÓLNOŚCI MOŻEMY NAZWAD UTWOREM – wyrażenie słowem, symbolami matematycznymi,
znakami graficznymi, literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne, programy komputerowe,
utwory plastyczne, kartograficzne, wzornictwa przemysłowego, architektoniczne, muzyczne, słowno
muzyczne, sceniczne, choreograficzne i pantomimiczne, audiowizualne w tym filmowe. Jako utwór
traktuje się również bazy danych, zbiory, antologie, wybory, chodzi o pewne usystematyzowane zbiory
informacji lub materiały. Ich układ lub zestawienie musi mied twórczy charakter.
1.2. UTWORY MOŻEMY PODZIELID:
1.2.1. SAMOISTNE – są to utwory do których nie przyjęto twórczych elementów pochodzących z innych
dzieł.
1.2.2. NIESAMOISTNE – to utwory zależne, (zawierają twórczy wkład autora opracowania, ale w
istotnym zakresie przejmują elementy twórcze z utworu innego autora, chodzi o opracowania
cudzego utworu – adaptacje, tłumaczenia) oraz dzieła z zapożyczeniami czyli z cytatami (nie są
objęte ochroną odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje
matematyczne)
1.3. PRZEDMIOTEM PRAWA AUTORSKIEGO NIE SĄ: akty normatywne, urzędowe dokumenty, ich znaki
symbole materiały, opublikowane opisy patentowe lub ochronne, proste informacje prasowe.
2. PODMIOT PRAWA AUTORSKIEGO: Podmiotem prawa autorskiego jest twórca utworu – człowiek, osoba
fizyczna, ten który wniósł twórczy wkład do utworu. Nie ma znaczenia posiadanie bądź nie zdolności do
czynności prawnych. TWÓRCĄ jest osoba której nazwisko w tym charakterze uwidoczniono na
egzemplarzach utworu, albo której autorstwo podano do publicznej wiadomości i jakikolwiek inny sposób w
związku z rozpowszechnianiem utworu. WSPÓŁAUTOROM autorskie prawo majątkowe przysługuje
wspólnie. Przypuszcza się, że ich udziały są równe; Są takie przykłady utworów przy których autorskie prawa
majątkowe mają inaczej określonego uprawnionego i to dotyczy dzieł zbiorowych, audiowizualnych, baz
danych, programów komputerowych, utworów architektonicznych; taki wyjątek dotyczy również twórczości
pracowniczej, chodzi o relację pracownik – pracodawca. Istnieje domniemanie prawne umownego nabycia
przez pracodawcę autorskich praw majątkowych do utworu stworzonego w wyniku wykonywania
obowiązków ze stosunku pracy, w granicach wynikających z celu umowy o pracę i z godnego zamiaru stron.
Nabycie praw majątkowych przez pracodawcę następuje w chwili zaakceptowania utworu.
3. TREŚD PRAW AUTORSKICH – należy wyróżnid:
3.1. AUTORSKIE PRAWA OSOBISTE: chronią one więź między twórcą a utworem, nie można się ich zrzec, są
niezbywalne, nieograniczone w czasie. Zakres praw osobistych obejmuje w szczególności – autorstwo
utworu, oznaczanie utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem, nienaruszalnośd treści i form utworu
oraz jego rzetelnego wykorzystania, decydowanie o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności,
nadzór nad sposobem korzystania z utworu.
3.2. AUTORSKIE PRAWA MAJĄTKOWE: zgodnie z art. 17 twórcy służy wyłączne, bezwzględne prawo
zapewniające mu monopol korzystania z utworu i rozporządzania nim – na wszystkich polach
eksploatacji. Za korzystanie z utworu należy się twórcy wynagrodzenie. Te prawa są przenaszalne i
podlegają dziedziczeniu. Art. 17 odnosi się do pojęcia korzystania i można przyjąd, że do treści autorskich
praw majątkowych zalicza się: każdą czynnośd faktyczną dotyczącą utworu. W oparciu o te czynności
podmiot eksploatuje utwór, czyli bezpośrednie korzystanie z dzieła przez uprawnionego; są to również
czynności prawne poprzez rozporządzanie, czyli pośrednia eksploatacja. Utwór może byd przedmiotem
umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych oraz umów licencyjnych obejmujących pola
eksploatacji wyraźnie w nich wymienionych, a za korzystanie utworu należy się twórcy wynagrodzenie.
Kluczowe znaczenie dla określenia treści A.P.M. ma określenie pola eksploatacji:
3.2.1. POLA EKSPLOATACJI – czyli sposobów korzystania z utworu w związku ze zwielokrotnianiem i
rozpowszechnianiem utworu. W art. 50 podano przykładowe wyliczenie pól eksploatacji: w
zakresie powielania i zwielokrotniania utworu, wytwarzanie określoną techniką egzemplarza
utworu, w zakresie obrotu oryginałem, albo egzemplarzami utworu na których ten utwór
utrwalono – mówimy o wprowadzaniu do obrotu, użyczeniu, lub najmie oryginału lub
egzemplarzy; w zakresie rozpowszechniania utworu w sposób inny niż w pkt. 2 publiczne
wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz Re emitowanie i nadawanie, a także
publiczne udostępnienie utworu w taki sposób aby każdy mógł mied do niego dostęp w miejscu i
w czasie przez siebie wybranym. Monopol autorsko prawny obejmuje każdą postad eksploatacji
nawet tej która nie jest wymieniona w art. 50. Dotyczy to również pól eksploatacji przyszłych.
Czas trwania autorskich praw majątkowych jest ograniczony i wynosi 70 lat, z zastrzeżeniem
wyjątku w ustawie A.P.M. gasną po upływie lat 70 licząc od śmierci twórcy. Biegi terminów
A.P.M. będzie się liczyło w latach pełnych następujących po roku w którym nastąpiło zdarzenie, a
o którym mowa w przepisach. Monopol autorsko prawny doznaje ograniczenia (pamiętamy o
wyczerpaniu prawa), ale w przypadku praw autorskich musimy uwzględnid regulacje tzw.
3.2.2. DOZWOLONEGO UŻYTKU (art. 23 – 35). Chodzi o przepisy które upoważniają do korzystania z
chronionego utworu bez zgody uprawnionego. Dozwolony użytek nie może naruszad
normalnego korzystania z utworu lub godzid w słuszny interes twórcy. Warunkiem skorzystania z
dozwolonego użytku jest uprzednie rozpowszechnienie utworu. Dozwolony użytek
wprowadzony jest ze względu na interes publiczny, np. związany z edukacją, badaniami
naukowymi, swobodą wypowiedzi oraz ze względu na interesy publiczne użytkowników.
Dozwolony użytek osobisty obejmuje korzystanie z pojedynczych egzemplarzy przez osobę
fizyczną, kręgi osób pozostających w związku osobistym, pokrewieostwa lub w stosunku
towarzyskim. Jeżeli chodzi o użytek osobisty to nie można się na niego powoływad w przypadku
programów komputerowych, czy utworów architektonicznych. Przykładem tzw. dozwolonego
użytku publicznego jest tzw. swoboda cytowania – czyli wykorzystanie cudzej twórczości w
działalności naukowej, dydaktycznej, publicystycznej, artystycznej. Cytat to wprowadzenie
fragmentów utworów, wyjątkowo całości drobnych utworów do osobiście stworzonego dzieła.
Cytat powinien byd rozpoznawalny, oznaczony tak abyśmy wiedzieli kiedy zapoznajemy się z
takim tekstem oraz należy wskazad autora i źródło. Dla dopuszczalności cytatu podstawowe
znaczenie ma ustalenie jego funkcji. Cytat ma służyd wyjaśnieniu, analizie krytycznej, nauczaniu,
lub gdy przemawia za tym prawo gatunku twórczości.
-3-
FIRMA – jest dobrem niematerialnym, które zaliczamy do dóbr własności przemysłowej. Firma nie jest to działalnośd
gospodarcza, nazwa działalności gospodarczej, nazwa przedsiębiorstwa. Firma regulowana jest w przepisach kodeksu
cywilnego (art. 43
2
- 43
10
). Przedsiębiorca działa pod firmą: Kto posługuje się tym dobrem – zakres podmiotowy
wyznacza status przedsiębiorcy. Przedsiębiorcą jest podmiot prawa (osoba fizyczna, osoba prawna) i jednostka
organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej, której ustawa przyznaje zdolnośd prawną (ułomne osoby
prawne) – spółki handlowe osobowe, która we własnym imieniu prowadzi działalnośd gospodarczą lub zawodową.
Każdy przedsiębiorca posługuje się firmą – występuje w stosunkach obrotu pod firmą. Zatem firma to nazwa
identyfikująca przedsiębiorcę w obrocie, jest można powiedzied tym samym czym dla człowieka jego imię i nazwisko.
Podstawową funkcją firmy jest indywidualizacja przedsiębiorców, czyli identyfikowanie i odróżnianie ich. Firma pełni
również funkcje gospodarcze, może budowad wizerunek przedsiębiorcy, może mied znaczenie reklamowe i
gwarancyjne. Firmę musimy odróżnid od oznaczeo służącym oznaczeniu przedsiębiorstwa, które to prowadzi
przedsiębiorca (art. 55
1
).
1. BUDOWA FIRMY – o budowie stanowią przepisy K.C. ale pewne wymagania znajdujemy także w przepisach
szczególnych które przewidują budowę firm dla określonych przedsiębiorców. Tutaj znaczenie mają przepisy
Kodeksu Spółek Handlowych. Firma ma wyłącznie brzmienie słowne – składa się z dwóch elementów
1.1. Rdzeo – Korpus – ten element indywidualizuje przedsiębiorcę:
1.2. Dodatków
1.2.1. obowiązkowe (obligatoryjne) – forma prawna,
1.2.2. fakultatywne - np. wskazanie rodzaju prowadzenia działalności gospodarczej
Firma może i powinna byd używana w pełnym brzmieniu, ale przepisy pozwalają na używanie w firmie
skrótów. Czym innym natomiast jest skrót samej firmy, który należy uwidocznid we właściwym rejestrze aby
podlegał ochronie przez przepisy K.C.
1.3. FIRMĄ OSOBY FIZYCZNEJ – jest jej imię i nazwisko, ale przepisy nie wykluczają włączenia do firm:
pseudonimów lub określeo wskazujących na przedmiot działalności, miejsce jej prowadzenia i innych
dowolnych obranych.
1.4. FIRMĄ OSOBY PRAWNEJ – to jest nazwa – obowiązkowo musi się pojawid wskazanie formy prawnej
osoby prawnej, można także podad przedmiot działalności, siedzibę osoby prawnej i inne dowolnie obrane.
W przypadku osób prawnych ustawodawca uregulował również możliwośd posługiwania się w firmie tejże
osoby imieniem i nazwiskiem osoby fizycznej lub pseudonim jeżeli służy to wskazaniu związków tej osoby z
powstaniem lub działalnością przedsiębiorcy i za pisemną zgodą tej osoby, a w razie jej śmierci, zgody jej
małżonka i dzieci.
1.5. FIRMA UŁOMNEJ OSOBY PRAWNEJ – jej budowę określają przepisy szczególne, te które przyznają im
zdolnośd prawną, zgodnie z przepisami K.S.H. firma spółki osobowej musi zawierad przynajmniej nazwisko
(nazwę) jednego wspólnika, który ponosi nieograniczoną odpowiedzialnośd za zobowiązania spółki oraz
dodatek wskazujący na rodzaj spółki.
2. ZASADY PRAWA FIRMOWEGO:
2.1. ZASADA PRAWDZIOWOŚCI FIRMY – firma ma byd zgodna z rzeczywistym stanem faktycznym i prawnym;
nie może wywoływad mylnego wyobrażenia, wprowadzad w błąd w szczególności co do osoby
przedsiębiorcy, przedmiotu działalności, miejsca zamieszkania, czy źródeł zaopatrzenia.
2.2. ZASADA JEDNOŚCI FIRMY – sprowadza się do zakazu posługiwania się przez przedsiębiorcę więcej niż
jedną firmą. Nie wyłącza to posługiwania się firmą oddziałową – pojawia się dodatek „oddział” oraz
siedziba.
2.3. ZASADA CIĄGŁOŚCI (KONTYNUACJI) – przepisy przewidują (K.C.) zachowanie dotychczasowej firmy pod
pewnymi warunkami, mimo zmian okoliczności faktycznych i prawnych taki jak:
2.3.1. Przekształcenia osoby prawnej.
2.3.2. Wystąpienia ze spółki wspólnika którego nazwisko było zamieszczone w firmie.
2.3.3. Kontynuacji działalności gospodarczej osoby fizycznej przez inną osobę fizyczną będącą jej
następcą prawnym
2.4. ZASADA JAWNOŚCI FIRMY – firma ma byd jawna dla osób trzecich. Tej zasadzie służy również ujawnienie
firmy w KRS, bądź jeśli chodzi o osobę fizyczną – Ewidencji Działalności Gospodarczej.
2.5. ZASADA WYŁĄCZNOŚCI FIRMY – w zasadzie daną firmą może posługiwad się jeden przedsiębiorca, to
pozwala na przejrzystośd w obrocie, ale według przepisów firma musi byd tak obrana aby odróżniała się
dostatecznie od firm innych przedsiębiorców, prowadzących działalnośd na tym samym rynku.
3. PRAWO DO FIRMY – Przepisy ustanawiają, że nie może byd zbyta, nie można jej również obciążyd prawem
rzeczowym, ale dopuszczalne jest upoważnienie innego przedsiębiorcy do korzystania z firmy. Od zbycia
firmy należy odróżnid zbycie przedsiębiorstwa z jego nazwą. Może byd tak, że owa nazwa będzie brzmiała
podobnie lub tak samo jak firma wówczas nabywca przedsiębiorstwa może to przedsiębiorstwo prowadzid
pod dotychczasową nazwą, ale powinien umieścid dodatek wskazujący firmę lub nazwisko nabywcy, chyba,
że strony inaczej postanowiły.
3.1. OCHRONA PRAWA DO FIRMY – przepisy określają przesłanki: zachowanie osoby trzeciej które zagraża
lub narusza firmę uprawnionego; takie zachowanie jest bezprawne – nie ma uzasadnienia w ustawie, w
czynności prawnej, decyzji organu właściwego, mamy tu do czynienia z domniemaniem bezprawności i
to sprawca ma wykazad okoliczności które określają bezprawnośd, nie ma tu przesłanki winy. Zatem
można powiedzied iż jest to prawo podmiotowe, bezwzględne i wyłączne, sporny jest jednak charakter
tego prawa, czy ma ono charakter osobisty czy majątkowy.
-4-
OZNACZENIE PRZEDSIĘBIORSTWA – regulacji dot. Oznaczenia przedsiębiorstwa będziemy poszukiwad w przepisach
Ustawy O Zwalczaniu Nieuczciwej Konkurencji. Jeśli chodzi o pojęcie, to nie jest ono definiowane. Są to wszelkie
oznaczenia które służą wyróżnianiu działalności gospodarczej jaką prowadzi przedsiębiorca – może to byd nazwa,
godło, skrót literowy, flaga, rysunek, logo i inne charakterystyczne symbole. Oznaczenie powinno jednak móc
odróżniad działalnośd przedsiębiorcy i powinno byd używane zgodnie z prawem. Przedsiębiorca może używad wielu
oznaczeo dla przedsiębiorstwa, może też każdą działalnośd odrębnie oznaczyd. Przedsiębiorca może także w tej
formie używad firmy, bo nikt mu tego nie zakazuje. Oznaczenie przedsiębiorstwa jest składnikiem przedsiębiorstwa w
znaczeniu przedmiotowym (art. 55
1
K.C.)
1. OCHRONA OZNACZENIA PRZEDSIĘBIORSTWA – jest to ochrona tylko o charakterze deliktowym (art. 5
U.O.Z.N.K. – ten kto pierwszy uczynił użytek z oznaczenia może żądad ochrony przed zawłaszczeniem go
przez innego przedsiębiorcę do oznaczenia przedsiębiorstwa, jeżeli rodzi to ryzyko pomyłki, co do tożsamości
oznaczenia przedsiębiorstw. Chodzi o ochronę oznaczeo do tej samej funkcji.