Co rozumiemy pod pojęciem „kryzys zadłużeniowy”
Kryzys zadłużeniowy to:
olbrzymi wzrost zadłużenia międzynarodowego dużej części krajów rozwijających się i państw Europy Środkowo-Wschodniej
wzrost kosztów obsługi długu
załamanie dopływu kapitału do tych państw
transfer pieniędzy do krajów wierzycielskich
poważne ekonomiczne i społeczne skutki tych procesów
Ekonomiści są zdania , że kraj ma problem ze zwrotem długu, gdy roczna obsługa zadłużenia przekracza 25% dochodów z eksportu, a wielkość spłat rocznych odsetek przekracza 10% tego eksportu.
Najbardziej zadłużonymi krajami nie są te, w których nominalna wartość zadłużenia jest największa lecz te, w których stosunek obsługi długu do wartości eksportu jest wysoki.
Zewnętrzne i wewnętrzne przyczyny zaistnienia kryzysu zadłużeniowego w latach 70. XX wieku
Przyczyny zewnętrzne
Wzrost cen ropy naftowej
I szok naftowy 1973-73 spowodował czterokrotny wzrost cen
II szok naftowy 1979-80 - dwukrotny wzrost cen
Wzrost wydatków krajów rozwijających się - importerów ropy (udział wydatków na ropę wzrósł z 5,9% w 1970r. do 20% w 1980r.)
Kraje zmuszone zostały do zaciągania kredytów
Wpływy z eksportu ropy (petrodolary) lokowane były w bankach krajów uprzemysłowionych
Zmiany terms of trade
Relacje cen towarów eksportowanych i importowanych przez kraje dłużnicze w latach 1973-80 (tj. w okresie powstawania zadłużenia)
Od 1980r. relacje te zaczęły się pogarszać (gdy trzeba było to zadłużenie spłacać)
Niekorzystny wpływ na ceny miała tez decyzja USA w 1971 o zawieszeniu wymienialności $ na złoto i dwukrotna dewaluacja tej waluty (zmniejszenie rezerw)
Wahania stopy procentowej
W pierwszej połowie lat 70 realna stopa od zaciąganych kredytów w krajach uprzemysłowionych była ujemna
W latach 1979-82 (gdy przystępowano so spłaty kredytów) stopy procentowe osiągnęły niespotykany w historii poziom (np. w USA w 1981r. wynosiła 16%)
Osłabienie dynamiki gospodarczej krajów uprzemysłowionych i ich protekcjonistyczna polityka
W latach 1974-75 spada aktywność gospodarcza krajów uprzemysłowionych
Rozpoczyna się ekspansja kapitału prywatmego do krajów rozwijających się
Wewnętrzne przyczyny
Zła polityka inwestycyjna krajów rozwijających się (brak możliwości zaabsorbowania napływającego kapitału, nietrafione inwestycje)
Nieskuteczna polityka finansowo-budżetowa (nieefektywny rynek pieniężny, brak gromadzenia oszczędności)
Ucieczka kapitału za granicę (lokowanie w bankach zagranicznych)
Meksyk jako państwo niewypłacalne
Meksyk, jak wiele innych krajów rozwijających się, w latach 70 zaciągał wiele kredytów. Następował wzrost zadłużenia, jednak największym problemem było brak zdolności do obsługi tego długu (tzn. terminowych spłat rat i odsetek). Początkowo uznawano to za krótkookresową trudność w uzyskiwaniu płynności międzynarodowej. Sytuacja uległa zmianie, gdy 12.08.1982 Meksyk ogłasza moratorium, czyli tzw. Jednostronną deklaracje o niewypłacalności. Jego dług wynosił 80 mld$ ( 2. Największy dłużnik po Brazylii). Wpłynęły na to przyczyny zewnętrzne i wewnętrzne (patrz pkt. 72). Kredytów nie inwestowano, a marnotrawiono. Podjęte „działania ratunkowe” to m.in. dopływ kapitału pożyczkowego, aby uchronić gospodarkę przed całkowitym załamaniem. Najkorzystniejszy dla Meksyku okazał się plan Brady'ego, który zakładał przeprowadzenie reform gospodarczych uzgodnionych z MFW i Bankiem Światowym. Dług Meksyku został także wykupywany przez zagranicznych inwestorów wg wartości rynkowej, a następnie zamieniany w kraju dłużniczym na udziały w przedsiębiorstwach bądź jako udział zagraniczny w nowych inwestycjach.
Plany i metody redukcji zadłużenia
Rynkowe techniki redukcji zadłużenia:
Zamiana długu na udziały kapitałowe
Zamiana długu na obligacje
Wykup za gotówkę własnych długów
Zamiana długu na wpływy z eksportu
Zamiana długu na inwestycje związane z ochroną środowiska
Zamiana długu na walutę krajową
Zamiana długu na dług
Kluby Paryski i Londyński
Fora do negocjacji długów:
Klub Paryski - wierzyciele publiczni, zrzesza najbogatsze państwa, zajmuje się zadłużeniem, grupa nieformalna
Klub Londyński - wierzyciele prywatni, grupa nieformalna banków komercyjnych, zajmuje się restrukturyzacją zadłużenia
Silne i słabe strony gospodarki amerykańskiej
Silne strony:
Najszybciej rosnąca wydajność pracy
Najszybciej rosnąca przewaga technologiczna
Wzrost napływu obcego kapitału do USA
Otwartość gospodarcza (liberalizm)
Jakościowy rozwój zasobów
Elastyczny rynek pracy
Wysoka jakość i dobra struktura kapitału
Wysoka jakość wykształcenia
Wyższy średni czas pracy
Wyższy poziom wykorzystania siły roboczej
Konkurencyjność w handlu
Zasoby kapitałowe
Rozwinięta infrastruktura
Słabe strony
Zadłużenie państwa
Deficyt budżetowy (10% PKB)
Bezrobocie (XII 2010: 9,4%)
Zastój na rynku nieruchomości
Kolejne pakiety stymulacyjne (600 mld$)
Słabe wskaźniki wzrostu PKB
Słabe wydatki konsumentów
Zmniejszający się udział USA w handlu światowym
Gospodarka unijna i gospodarki państw azjatyckich w rywalizacji z gospodarką amerykańską
Gospodarka Unii Europejskiej - problemy
- nierówności społeczne
- różne prawo podatkowe w krajach członkowskich
- różne stopy inflacji
Zadania:
- wzrost pomocy dla krajów rozwijających się (oddłużenie)
- modernizacja i restrukturyzacja dziedzin gospodarczych
- nowoczesna infrastruktura transportu i komunikacji
- wyrównywanie różnic między krajami
- ściślejsza dyscyplina budżetowa
- wzrost konkurencyjności gospodarek UE
Azja - problemy
- bieda i głód
- bezrobocie
- wyzysk dzieci
- głód surowców
- inflacja
Pomimo tego Azja to najszybciej rozwijający się region. Najbogatsze kraje to Japonia, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Brunei, Kuwejt, Katar, Singapur, Izrael.
Przyczyny wzrostu:
- wysoki etos pracy
- niskie wymagania bytowe ludności
- dostęp do rynków zbytu krajów rozwiniętych
- wysoka stopa oszczędności i inwestycji
- otwarcie na napływ zagranicznego kapitału inwestycyjnego