MIĘDZYNARODOWE PRZEPŁYWY SIŁY ROBOCZEJ

I. PODSTAWOWE POJĘCIA

1. Definicje migracji

• MIGRACJA - przemieszczanie się mieszkańców kraju lub regionu

• MIGRACJA - przenoszenie się ludzi na znaczne dystanse i na długie okresy

• MIGRACJA ZAGRANICZNA (wg ONZ) - zmiana kraju głównego miejsca zamieszkania

• MIGRACJA EKONOMICZNA - podejmowanie zatrudnienia na obszarze innych państw

2. Formy migracji:

• emigracja - opuszczenie przez ludzi ich dotychczasowego kraju pobytu i przenoszenie się na osiedlenie stałe lub długotrwałe do innego kraju

• imigracja - napływ do danego kraju na osiedlenie stale lub pobyt długookresowy ludzi zamieszkujących dotychczas w innym kraju, przybycie na obszar objęty jurysdykcją innego państwa

• reemigracja - powrót do ojczyzny osób z emigracji

• repatriacja - powrót do ojczyzny osób przebywających na terenie, który w wyniku zmiany granic państwowych przestał wchodzić w skład państwa, lub osób, które przymusowo przebywały poza granicami danego kraju

• uchodźstwo - przymusowa emigracja, często towarzysząca wojnom, konfliktom zbrojnym, rewolucjom itp.

3. Formy migracji ekonomicznej:

• emigranci „za chlebem” - powodem migracji jest zła sytuacja materialna, niemożność uzyskania pracy w ojczyźnie, poszukiwanie sposobu poprawienia egzystencji własnej i rodziny;

• emigranci „mobilni” - dobrze wykwalifikowani członkowie załóg przedsiębiorstw, które wykonują zadania na terytorium innych krajów, pracownicy międzynarodowych firm inwestorskich, transportowych, budowlanych, banków, towarzystw ubezpieczeniowych itp.; należą do tej grupy też pracownicy nauki i artyści, których motywem migracji - obok odpowiednio wysokich dochodów - jest też często możliwość uzyskania lepszych warunków pracy

II. PRZYCZYNY MIGRACJI

1. Przyczyny globalne - podstawowe, wpływające na ogół migracji

• technologiczne - współczesna rewolucja transportowo-łącznościowa, umożliwiająca łatwe, szybkie i względnie tanie przemieszczanie się ogromnych mas ludzkich z jednych państw (kontynentów, regionów) do innych

• społeczno-ekonomiczne - dysproporcje w poziomie rozwoju gospodarczego, zaawansowaniu technologicznym, w standardach i jakości życia utrzymujące się między różnymi krajami i regionami świata

• psychologiczne:

• postrzeganie obiektywnych różnic w poziomie rozwoju społeczeństw; ekspansja środków przekazu i kultury masowej, coraz wyższe przeciętne wykształcenie ułatwiają międzynarodowe porównania, poszerzają wiedzę o świecie i warunkach życia w innych krajach;

• pesymistyczna percepcja sytuacji gospodarczej, perspektyw rozwoju własnego kraju, oceny możliwości i szans na indywidualny awans i karierę zawodową, nadziei na osobisty sukces, poczucia bezpieczeństwa, wiara lub niewiara w stabilizację i „lepsze jutro”;

• radykalny wzrost aspiracji życiowych

• zwiększona ruchliwość przestrzenna i międzygrupowa

• lepsza znajomość obcych kultur i języków osłabiające problemy z adaptacją w nowych środowiskach

2. Przyczyny sprzyjające emigracji (czynniki wypychające)

• prawne

• ułatwienia paszportowe i wizowe

• przepisy dotyczące zakupu dewiz

• ekonomiczne

• poziom bezrobocia i niemożność zatrudnienia w swoim zawodzie

• brak perspektyw życiowych dla młodzieży osiągającej wiek produkcyjny

• brak możliwości rozwoju dla inteligencji twórczej, ludzi nauki i kultury

• kryzysowa sytuacji gospodarcza kraju

• długoletnia depresja ekonomiczna

• zła sytuacja mieszkaniowa

• niedostateczne zaopatrzenie sklepów w towary konsumpcyjne

• niski standard materialny ludności

• kwestie wymienialności i siły nabywczej walut obcych

• demograficzne

• wysoki przyrost naturalny (zwłaszcza w warunkach niedostatku miejsc pracy)

• przeludnienie wsi

• niedostatek ziem uprawnych

• znaczna nierównowaga w strukturze ludności według płci i wieku

• nadwyżka młodych ludzi w wieku produkcyjnym

• społeczno-polityczne

• dyskryminacja mniejszości narodowych

• zbrojne konflikty etniczne

• ograniczenie podstawowych praw człowieka

• brak tolerancji

• represje

• niestabilny system społeczno-polityczny

• rozczarowania i frustracje związane z kształtowaniem nowego ustroju

• niebezpieczeństwo rządów dyktatorskich, zamachu stanu lub wojny domowej

3. Przyczyny sprzyjające imigracji (czynniki przyciągające)

• prawne

• ułatwienia wizowe

• paszportowe

• umowy i porozumienia międzypaństwowe w sprawach przekraczania granic

• przepisy imigracyjne, w tym dotyczące łączenia rodzin

• regulacje określające status i uprawnienia socjalne uchodźców politycznych i robotników migrantów

• procedury przyznawania azylu i pozwolenia na pracę

• sposób traktowania cudzoziemców o nieuregulowanym statusie prawnym

• ekonomiczne

• niskie bezrobocie w kraju imigracji

• możliwość zatrudnienia na podstawie bilateralnych porozumień międzypaństwowych; bądź „na czarno”, zwłaszcza w usługach, rolnictwie, budownictwie

• zorganizowane formy migracji zagranicznej

• werbunek pracowników

• działalność firm transnarodowych, joint ventures

• możliwość otrzymania wyższych stawek płacowych za ten sam rodzaj pracy

• społeczno-polityczne

• przychylny stosunek społeczeństwa, opinii publicznej i partii politycznych do cudzoziemców i mniejszości etnicznych

• niski stopień nastrojów nacjonalistycznych

• absorpcyjne zdolności kultur narodowych

• historyczne

• istnienie centrów uchodźstwa (np. Polacy we Francji)

• posiadanie za granicą członków rodziny, przyjaciół, znajomych, co sprzyja przyjazdom kolejnych emigrantów tej samej narodowości oraz znacznie ułatwia ich asymilację w nowym środowisku

III. Bariery migracji

• geograficzne - warunki klimatyczne, naturalne przeszkody wynikające z ukształtowania terenu (góry, morza, obszary szczególnie narażone na wstrząsy tektoniczne, wybuchy wulkanów, duże odległości dzielące kraje)

• bariery językowe

• odrębność obyczajów, religii

• warunki sanitarne

• bariera psychologiczna, czyli strach przed nieznanym

• bariery polityczne, tzn. odrębność systemów politycznych

• bariery prawno-administracyjne - ograniczenia, których celem jest zapewnienie zatrudnienia i odpowiedniego poziomu zarobków dla własnych obywateli

IV. Skutki migracji

1. Dla kraju emigracji

• pozytywne - możliwość zwiększenia zasobów dewizowych dzięki przekazom pieniężnym przesyłanym rodzinie przez emigrantów; łagodzenie negatywnych skutków bezrobocia; zwiększenie poziomu kwalifikacji ludności powracającej z zagranicy

• negatywne - utrata specjalistów opuszczających kraj; podniesienie średniej wieku ludności pozostającej w kraju

2. Dla kraju imigracji

• pozytywne - napływ tanich pracowników o relatywnie wyższych kwalifikacjach niż pracownicy krajowi (szczególnie w tzw. niepopularnych zawodach); obniżenie nakładów na kształcenie w kraju

• negatywne - zwiększenie liczby ludności poszukującej pracy; wprowadzenie nowych obyczajów cywilizacyjnych i religijnych; natężenie zjawisk patologii społecznej; obciążenie bilansu płatniczego w związku z masowym przesyłaniem części zarobków rodzinom w kraju emigracji