CO TO JEST FAKT SPOŁECZNY ?
Autor tekstu wyjaśnia pojęcie faktu społecznego – jest „stosowane potocznie do tych zjawisk zachodzących w ramach społeczeństwa, jeśli są one dostatecznie powszechne, aby budzić społeczne zainteresowanie”. Nie ma tutaj na myśli wydarzeń z zakresu biologii bądź psychologii ( zaspokajanie potrzeb fizjologicznych; rozumienie). Chodzi o te postępowania lub myślenia, które są niezależne od jednostki – od jej wewnętrznych uczuć, przekonań – o te, które jedynie jednostka przyswoiła sobie w trakcie wychowania, na podstawie prawa bądź obyczajów. Są one z góry ustanowione i narzucone, dlatego jednostka jest zmuszona podporządkować się im – z własnej woli, jako przymus ( mniej lub bardziej odczuwalny); np. pogwałcenie prawa. Świadomość publiczna niweluje wszelkie akty skierowane przeciwko sobie (np. nadzór obywateli, stosowanie kar). Czasem przymus może być niewielki, ale pomimo tego nadal istnieje.
Fakty te należy zarezerwować do określenia „faktów społecznych’, ponieważ:
Wymienione zjawiska nie należą do żadnej z wymienionych kategorii faktów (biologia, psychologia)
Jednostka jest traktowana jako substrat, więc nie może mieć innego podłoża niż społeczeństwo ( polityczne, gr. cząstkowe – wyznania religijne, korporacje zawodowe etc.)
Stąd wniosek, że „fakty społeczne”, muszą odnosić się do socjologii.
Możemy je również definiować jako „przymus”, co nie dziwi odnosząc się do wyżej przedstawionych sytuacji (tj. większość idei i skłonności zostały narzucone z zewnątrz, a nie wypracowane przez nas). Równocześnie jednak autor pisze, że przymus społeczny nie musi wykluczać indywidualnej osobowości.
Autor przytacza również pojęcie – prądy społeczne – jako fakty społeczne, ale nie mające form skrystalizowanych ( nie jest organizacją). Jako przykład podaje zgromadzenie, podczas którego, na jednostkę jest wywierany wpływ całej grupy ( jednostka wierzy, że przekonania zostały stworzone przez nią) – może nie odczuwać nacisku jeśli podda się jej bez zastrzeżeń, ale uwydatni się gdy będzie stawiać opór. Prawdę zaś dostrzeże dopiero wtedy, gdy dane zgromadzenie ulegnie rozproszeniu. Np.:
Jednostki nieagresywne dające się wciągnąć do aktów okrucieństw
Sposób wychowania („ dziecko podlega naciskowi środowiska społecznego, które dąży do uformowania go na swoje podobieństwo”)
Zjawisko społeczne – zależy od organiczno – psychicznej konstytucji danej jednostki oraz od warunków w jakich się znajduje ( sfera prywatna), częściowo jest modelem zbiorowym ( jako „coś” społecznego). Nie są więc zjawiskami socjologicznymi, ale pomimo to są obiektem zainteresowań socjologów. Jest ono powszechne bo jest zbiorowe, ale nie odwrotnie. Dlatego uczucie zbiorowe „nie jest wyrazem tego, co wspólne wszystkim uczuciom jednostkowym, ale jest wytworem, jakie zachodzą pomiędzy jednostkowymi świadomościami – całość wciąga każdego”.
Fakt społeczny można poznać po:
Sile zewnętrznego przymusu, jaki wywiera bądź jest w stanie wywierać na jednostki
(siła –poznajemy po istnienie określonej sankcji, bądź po oporze)
Rozpowszechnieniu w grupie (niezależnie od jednostkowych form, jakie przybiera, rozpowszechniając się).
Wszystkie przedstawione fakty są sposobami postępowania – należą do porządku fizjologicznego.
Zbiorowe sposoby bycia, należą zaś do faktów społecznych porządku anatomicznego (morfologicznego). Tzn., że socjologia nie wyrzeka się tego, co dotyczy podłoża życia zbiorowego tj. liczba i charakter części elementarnych z jakich składa się społeczeństwo, sposób ich rozłożenia, rozmieszczenie terytorialne ludności. Zjawiska te posiadają tę samą cechę charakterystyczną, która posłużyła do zdefiniowania tych ostatnich – mianowicie poprzez narzucanie. Np.:
Koncentracja w dużych miastach, zamiast na wsiach
Kierunki stopień nasilenia migracji – wytyczone szlaki komunikacyjne
Sposoby te są oczywiście tylko utrwalonymi sposobami robienia ( miejsce budowania domów, „koryto’ szlaków komunikacyjnych). Są one zarówno zjawiskami porządku morfologicznego, a także fizjologicznego (jako przepis prawny).
Na podstawie tego wysuwa się wniosek, iż pomiędzy faktami społecznymi istnieją tylko różnice stopnia osiągniętej konsolidacji (połączenia). W pewien sposób przenikają się nawzajem.
Tak więc ostateczna definicja faktu społecznego obejmie cały przedmiot definiowany.
Fakt społeczny- sposób postępowania, utrwalony lub nie, zdolny do wywierania na jednostkę zewnętrznego przymusu”.