Dewiacja

EWA JODKOWSKA

Dewiacja

•

„Zachowania, które są niezgodne ze

standardami normatywnymi, składającymi się
na wspólnotową, podzielaną wizję ładu”.
(Frieske 1991)

•

Przeciwieństwo konformizmu (wobec kontroli

społecznej).

•

To kategoria społeczna, NIE moralna.

Funkcje dewiacji

Pozytywne:

•

Wyjaśniają sens norm;

•

Pomagają grupie

zbudować tożsamość
(dychotomia my-oni) oraz
utrzymać spójność;

•

Stanowią wentyl

bezpieczeństwa;

•

Są źródłem zmiany

społecznej.

Negatywne:

• Naruszają porządek

społeczny i zagrażają
konformizmowi;

• Kosztowne –

psychicznie i
materialnie.

Dewiacja w nurcie funkcjonalno-

strukturalistycznym

•

System norm jest obiektywną,

zewnętrzną rzeczywistością; normy same
w sobie nie są kwestionowane;

•

Dewiacje wynikają z napięć struktur i

braku społecznych mechanizmów regulacji;

•

3 główne teorie.

1. Rezultat rozregulowania
systemu społecznego

• Zakłócenie porządku społecznego

• Dotychczasowe wzory nie pasują do nowych

warunków

• Zamazanie granic dobra i zła

Anomia – Emile Durkheim

• Brak jasnych wskazówek jak

postępować

• Zagubienie i niepewność może

prowadzić do samobójstw.

Robert K. Merton:

• Anomia jako presja pod którą znajdują

się jednostki;

• Dewiacja jest naturalną reakcją

jednostek na napięcie;

• Dewiacja jest nieunikniona w

kapitalizmie.

Merton – typologia dewiacji

2. Dewiacja jako transmisja

kultury

•

Zbiorowości wytwarzające

własny system moralny i wzorce
zachowań;

•

Subkultury dewiacyjne;

•

Negatywna socjalizacja.

Dewiacja jako rezultat

niesprawnej kontroli społecznej

•

Konformizm niekoniecznie jest „naturalny”;

•

Ludzie są egoistami i działają zgodnie z

normą, jeśli to się im opłaca;

•

Osłabienie kontroli lub zakłócenie

procesów socjalizacyjnych skutkuje
wzrostem dewiacji.

Dewiacja w nurcie

interakcjonistycznym

•

Nie ma zachowań w sposób oczywisty

dewiacyjnych, nie istnieją obiektywne normy;

•

Dewiacją jest to, co ludzie traktują jako

dewiację;

•

Ważne jest więc nie to, skąd się dewiacja

bierze, a dlaczego jest za dewiację uważana.

Teoria

etykietowania/naznaczenia

•

Dewiantem jest ten, kto jest postrzegany jako dewiant;

dewiacja jest procesem interakcji między dewiantami a nie-
dewiantami;

•

Większość narzuca definicje mniejszości;

•

Naznaczenie wpływa też na poczucie tożsamości dewianta

•

Edwin Lemert – dewiacja pierwotna (drobne akty dewiacyjne;
normalizowane i na marginesie tożsamości) i dewiacja wtórna (dewiant
przyjmuje etykietę i sam uważa się za dewianta).

•

„Piętno” - "Najszczęśliwszy z normalsów będzie

prawdopodobnie miał własną na wpół ukrytą ułomność, która
będzie się rzucać w oczy przy określonej społecznej okazji,
tworząc wstydliwą lukę pomiędzy pozorną a rzeczywistą
tożsamością”. ( Goffman 2005)

Podsumowując...

Teorie funkcjonalistyczno-strukturalne

•

Istnieją obiektywne normy i wartości

moralne;

•

Dewiacja jest efektem napięć i braku

norm moralnych (anomii).

Teorie interakcjonistyczne
(teoria etykietowania)

• Nie ma obiektywnych norm –

żadne działanie nie jest z
założenia (nie)normalne;

• Dewiacją jest to, co ludzie

uznają za dewiację;

• Należy badać, czemu coś się

uznaje za dewiację.