Sytuacja makroekonomiczna na świecie w latach 2008-2010.

Rok 2010 w gospodarce Unii Europejskiej przebiegał pod znakiem przedsięwzięć skupiających się na stabilizacji mechanizmów rynkowych, których to działanie w okresie kryzysu finansowego 2008/2009 istotnie odbiegało od długookresowych trendów. Efektem tego, podstawowe wskaźniki makroekonomiczne - silnie zniekształcone poprzez szereg negatywnych szoków gospodarczych - w trakcie całego roku wykazywały umiarkowane tendencje wzrostowe. Odradzająca się po okresie kryzysu finansowego 2008/2009 globalna gospodarka, bogatsza o nowe doświadczenia, wchodziła w fazę stabilizacji. Silnie osłabiona przez szereg popytowych oraz podażowych szoków gospodarczych musiała stawić czoła kolejnym wyzwaniom w nowo ukształtowanej rzeczywistości ekonomicznej. Skuteczność procesu dostosowywania się mechanizmów rynkowych do nowych trendów gospodarczych zależała w dużej mierze od reakcji gospodarki na implementowane środki pobudzające jej aktywność.

Globalny kryzys, którego źródłem było załamanie na rynku kredytów hipotecznych podwyższonego ryzyka w Stanach Zjednoczonych, z racji wielopoziomowego schematu zależności międzynarodowych stosunków gospodarczych, w bardzo krótkim czasie objął swoim negatywnym działaniem niemalże całą światową gospodarkę. Wbrew powszechnym opiniom nie był on jednak głównym źródłem narastania nierównowag makroekonomicznych, których nasileniem charakteryzował się przełom 2008 oraz 2009 roku. Kryzys ten pogłębił występujące już od dłuższego czasu kontrproduktywne procesy gospodarcze, będące w dużej mierze wynikiem słabej skuteczności systemów nadzorczych działających w skali makro.

Element ten był szczególnie widoczny na płaszczyźnie sektora bankowego. Mimo niepewności jaką niósł za sobą niezrównoważony rozwój instytucji bankowych dla całej gospodarki – na co dowodem był kryzys gospodarczy 2008/09 – sektor ten nie został objęty adekwatnym do ryzyka nadzorem. Narastające nierównowagi dotknęły prawie każdą sferę realnej gospodarki, a ich efektem były znaczące deficyty bilansów płatniczych zarówno wschodzących, jak i rozwiniętych gospodarek.

Podejmowane w mniejszym lub większym zakresie działania antykryzysowe w skali globalnej miały bardzo różnorodny charakter. Z jednej strony uzależnione były one od intensywności oddziaływania negatywnych skutków kryzysu, z drugiej natomiast od samej struktury gospodarek.

Powodem kryzysu gospodarczego 2008/2009 były narastające nierównowagi w zdecydowanej większości wynikające z niedostatecznego poziomu regulacji sektora finansowego.

Widoczna w 2010 r. poprawa sytuacji makroekonomicznej wśród gospodarek państw członkowskich Unii Europejskiej pozwalała przypuszczać, że implementowane dotychczas środki antykryzysowe przyniosły oczekiwany rezultat. Systematycznie odradzający się popyt konsumpcyjny oraz pierwsze sygnały świadczące o utrwaleniu trendu wzrostowego w odniesieniu do inwestycji, świadczyły o coraz lepszych nastrojach gospodarstw domowych oraz przedsiębiorstw.

Proces powolnej odbudowy popytu wewnętrznego napotykał w 2010 r. na szereg problemów, które były bezpośrednim efektem charakteru podejmowanych wcześniej działań antykryzysowych. Głównym ich źródłem była ekspansywna polityka fiskalna, której rezultatem było rosnące zadłużenie sektora instytucji rządowych i samorządowych w zdecydowanej większości państw członkowskich. Nierównowaga finansów publicznych w skali całej Unii Europejskiej wzrosła z -0,9% PKB w 2007 r. do -6,4% PKB w roku 2010. Problemy te, szeroką skalą negatywnego oddziaływania, uwidoczniły się głównie w gospodarkach określanych skrótem PIGS tj. Portugalii, Irlandii, Grecji oraz Hiszpanii.

Poważnym problemem dla trwałości tempa odbudowy popytu wewnętrznego w 2010r. była ponadto niestabilna sytuacja na unijnym rynku pracy, determinująca zmienność siły nabywczej gospodarstw domowych. W związku z rosnącym zasobem siły roboczej, będącym efektem poprawy oczekiwań wśród konsumentów, przy jedynie umiarkowanym przyroście zatrudnienia, stopa bezrobocia w UE wzrosła w stosunku do 2009 r. z 9,0% do 9,6%.

Poza popytem wewnętrznym, pozytywnym, prowzrostowym zjawiskiem obserwowanym nie tylko w Unii Europejskiej, ale również w skali globalnej, był odradzający się handel międzynarodowy. Rosnące zapotrzebowanie na dobra i usługi, zgłaszane głównie przez odbudowujących zapasy producentów zagranicznych, było dodatkowym impulsem wzmacniającym proces kreowania wartości dodanej w poszczególnych gospodarkach UE. Istotny udział w tym procesie przypadł gospodarce Niemiec. Dzięki relatywnie wysokiemu 3,6% wzrostowi gospodarczemu, znacznie przyczyniła się ona do wsparcia popytu na produkcję oferowaną przez pozostałe gospodarki UE.

Koniunktura gospodarcza w głównych centrach gospodarczych świata

Rok 2008 był trudnym okresem dla światowej gospodarki. Światowy PKB, zdaniem Komisji Europejskiej, wzrósł wprawdzie w 2008 roku o 3,1%, ale z każdym kolejnym okresem następowało wyhamowywanie tempa wzrostu gospodarczego. Szczególnie niekorzystnie kształtowała się koniunktura w czwartym kwartale. Nastąpiło dalsze zaostrzenie się kryzysu finansowego, a w ślad za tym gwałtowany spadek aktywności gospodarczej, zmniejszenie światowego handlu i produkcji przemysłowej w coraz większej liczbie krajów. W listopadzie i w grudniu 2008 roku obroty w światowej wymianie handlowej spadły odpowiednio o 5,3% i 7,0% miesiąc do miesiąca.

Pomimo zdecydowanych działań podjętych przez rządy wielu krajów na całym świecie w celu przeciwdziałania kryzysowi finansowemu i jego negatywnym skutkom, światowa gospodarka nadal znajdowała się w fazie kryzysu.

Kluczowe znaczenie dla poprawy światowej koniunktury miało tempo wzrostu gospodarki w największych centrach gospodarczych świata tj. w USA, Japonii, Chinach i Unii Europejskiej. W USA w całym 2008 roku PKB zwiększył się o 1,1%, ale w kolejnych kwartałach notowano coraz słabsze wyniki, co w porównaniu ze średnim tempem wzrostu w latach poprzednich świadczy o wyraźnym spowolnieniu amerykańskiej gospodarki.

Tabela 10. PRODUKT KRAJOWY BRUTTO WEDŁUG PARYTETU SIŁY NABYWCZEJ NA 1 MIESZKAŃCA (w dol. międzynarodowych)
K R A J
Ś w i a t w tym:
Argentyna
Australia
Austria
Belgia
Białoruś
Brazylia
Bułgaria
Chile
Chiny
Chorwacja
Cypr
Dania
Egipt
Estonia
Finlandia
Francja
Grecja
Hiszpania
Indie
Indonezja
Irlandia
Islandia
Izrael
Japonia
Kanada
Litwa

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych www.stat.gov.pl.

Głównymi czynnikami osłabiającymi wzrost PKB były spożycie prywatne i prywatne nakłady na środki trwałe. Ograniczona dostępność kredytów oraz pogorszenie się oczekiwań dotyczących przyszłych okresów skutkowały ograniczeniem wydatków gospodarstw domowych i przedsiębiorstw. Na zmniejszenie wydatków wpływa także rosnące bezrobocie.

Natomiast korzystnie na wzrost gospodarczy, szczególnie na początku roku, oddziaływał rosnący eksport. Pod koniec roku jego tempo osłabło, ponieważ gwałtowne wyhamowanie światowej gospodarki, które dotknęło także wielu partnerów gospodarczych USA, w tym państwa UE, przyczyniło się do spadku popytu na amerykańskie towary.

W całym 2008 roku wartość eksportu wyniosła 1.300,1 mld USD, (w tym do państw UE 274,5 mld USD) i była o 11,8% wyższa w porównaniu z rokiem poprzednim. Wzrostowi eksportu sprzyjał niski kurs dolara amerykańskiego wobec walut obcych, dzięki czemu towary amerykańskie stały się bardziej konkurencyjne na rynkach zagranicznych. Jednakże zdecydowanie wyższy był import, który zamknął się kwotą 2.100,1 mld USD.

Wyhamowanie tempa wzrostu gospodarczego wpłynęło bardzo negatywnie na sytuację na rynku pracy. W 2008 roku zatrudnienie w sektorach nierolnicznych amerykańskiej gospodarki zmniejszyło się o 3.445 tys. osób, a stopa bezrobocia w grudniu 2008 roku osiągnęła poziom 7,2%. W 2009 roku następuje dalszy wzrost bezrobocia. W styczniu 2009 roku stopa bezrobocia wynosiła już 7,6%, a kwietniu wzrosła do 8,9%, czyli najwyższego poziomu od 26 lat.

Tabela 11. STOPA BEZROBOCIA OGÓŁEM (w %)
K R A J
Ś w i a t w tym:
Argentyna
Australia
Austria
Belgia
Białoruś
Brazylia
Bułgaria
Chile
Chiny
Chorwacja
Cypr
Dania
Egipt
Estonia
Finlandia
Francja
Grecja
Hiszpania
Indie
Indonezja
Irlandia
Islandia
Izrael
Japonia
Kanada
Litwa

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych www.stat.gov.pl.

W 2008 roku w celu pobudzenia amerykańskiej gospodarki rząd przygotował szeroki pakiet środków, które miały ją pobudzić w nadchodzących kwartałach. Również w celu wsparcia rynków finansowych i pobudzenia amerykańskiej gospodarki obniżone zostały stopy procentowe do 0,25%.

Kryzys światowy nie ominął także Japonii - drugiej potęgi gospodarczej na świecie. Po raz pierwszy od siedmiu lat zanotowała ona spadek produktu krajowego brutto. Według danych Komisji Europejskiej PKB Japonii zmniejszył się w 2008 roku o 0,7. W I kwartale 2009 roku ta spadkowa tendencja się pogłębiła i PKB zmniejszył się o 9,1% licząc rok/roku.

Rozwój japońskiej gospodarki był w bardzo dużym stopniu uzależniony od eksportu, a szczególnie w drugiej połowie roku 2008 roku nastąpiło znaczne jego spowolnienie. W czwartym kwartale 2008 roku eksport był o 19,0% mniejszy w porównaniu z I kwartałem i o 23,2% mniejszy w porównaniu z analogicznym kwartałem roku poprzedniego. Ta niekorzystna tendencja utrzymywała się także w 2009 roku. Eksport w I kwartale 2010r. zmniejszył się o 46,9% licząc rok/roku, a w porównaniu z okresem poprzednim o 34,4%.

W najtrudniejszej sytuacji znalazły się branże, które najwięcej eksportują: motoryzacyjna, maszynowa i elektroniczna. Dodatkowo japońskim eksporterom nie sprzyjał silny jen (umocnił się od początku 2008 roku wobec dolara o 23%). Toyota – jeden z największych koncernów samochodowych świata, działający na rynku od 72 lat, po raz pierwszy odnotował straty w roku finansowym 2008/2009 w wysokości 4,41 mld USD. Sprzedaż samochodów tej firmy spadła średnio o ponad 21,0%, w tym w Europie o 17,3%, a w USA aż o 25,2%.

W celu pobudzenia japońskiej gospodarki rząd ogłosił w kwietniu 2009 roku największy w historii kraju pakiet stymulacji gospodarczej. Jego wartość odpowiadała około 3% PKB i miała zapobiec dalszemu kurczeniu się gospodarki, ochronić poziom życia ludności i stymulować wzrost, stanowiąc jednocześnie wkład w przezwyciężanie globalnego kryzysu. Spowodowało to jednak dalsze zwiększenie deficytu finansów publicznych oraz długu publicznego. Dług finansów publicznych w połowie 2009 roku wynosił 170% PKB - więcej niż w jakimkolwiek innym państwie wysoko uprzemysłowionym.

W przeszłości o światowej koniunkturze gospodarczej decydowały głównie: USA, Europa i Japonia. Od kilku lat coraz większy wpływ na światową gospodarkę wywierają Chiny, które w ostatnich kilku latach rozwijały się w tempie powyżej 10,0% rocznie, co stawia je w czołówce najszybciej rozwijających się krajów. Szybko rośnie ich udział w światowym PKB. Rok 2008 nie był tak dobry dla chińskiej gospodarki jak lata poprzednie. Wzrost PKB wyniósł 9,0%, podczas gdy w roku poprzednim 13,0%.

Pomimo osłabienia światowej koniunktury w 2008 roku eksport Chin wyniósł 1.428,5 mld USD, a import 955,8 mld USD. Głównymi partnerami handlowymi Chin są: Unia Europejska, USA oraz Japonia.

Dynamiczny rozwój gospodarczy Chin wywierał bardzo duży wpływ na globalną koniunkturę gospodarczą. Były one największym w świecie importerem rudy żelaza, największym producentem stali i drugim po USA importerem ropy naftowej.

Tabela 12. CENY WYBRANYCH SUROWCÓW NA RYNKACH ŚWIATOWYCH W DOL. USA
Wyszczególnienie
Jednostka
2008
2009
2010

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych www.stat.gov.pl.

Chiny od roku 2006 są trzecim producentem samochodów na świecie, po Stanach Zjednoczonych i Japonii. W 2008 roku wyprodukowały 9,6 mln pojazdów samochodowych. W Chinach są zlokalizowane fabryki wszystkich liczących się koncernów samochodowych.

Chiny tradycyjnie od lat są także ogromnym producentem tekstyliów. W 2008 roku wartość eksportu chińskich tekstyliów wyniosła 179,2 mld USD, tj. o 8,1% więcej niż w roku poprzednim.

Jednym z istotnych czynników tak wysokiego wzrostu gospodarczego Chin jest duży napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Chińska gospodarka jest w bardzo dużym stopniu uzależniona od światowej koniunktury gospodarczej, bowiem osłabienie koniunktury w świecie znacznie ogranicza jej możliwości eksportowe. A zatem spowolnienie może negatywnie wpłynąć na tempo jej rozwoju. Stąd też władze chińskie starają się przeciwdziałać negatywnym skutkom światowego kryzysu finansowego.

W listopadzie 2008 r. władze chińskie przyjęły plan dotyczący wprowadzenia w życie „pakietu stymulującego" gospodarkę Chin. Założenia tego planu obejmowały m.in. ułatwienia w przyznawaniu kredytów bankowych, obniżki podatków, realizację dużych projektów infrastrukturalnych, a także reformę podatku VAT. Wartość „pakietu" została oszacowana na 4 bln RMB, czyli ok. 586 mld USD.

Koniunktura gospodarcza w państwach Unii Europejskiej

Dla Polski szczególnie istotne jest kształtowanie się koniunktury gospodarczej w państwach Unii Europejskiej. Wynika to z faktu, iż przeważająca część polskiego eksportu trafia na rynki krajów tego ugrupowania. W 2008 roku eksport do państw UE stanowił 77,5% całego naszego eksportu, a import 61,5% całego naszego importu. Słaba koniunktura w tych krajach nie sprzyja dynamizowaniu wymiany handlowej i nie pozostaje bez wpływu na tempo wzrostu gospodarczego Polski.

Wykres 3. Zmian PKB w wybranych krajach UE-27 w 2008r. (w %)

Źródło: www.mg.gov.pl.

Wzrost gospodarczy

W 2008 roku wszystkie kraje UE-27 odnotowały niższe tempo wzrostu gospodarczego niż w roku poprzednim. PKB zwiększył się w UE-27 zaledwie o 0,9%. W drugim półroczu 2008 roku, a w szczególności w czwartym kwartale nastąpił spadek PKB i w krajach UE-27 wyniósł on 1,6% w porównaniu z analogicznym okresem roku ubiegłego oraz 2,4% w porównaniu z kwartałem poprzednim. Niestety, sytuacja gospodarcza na początku 2009 roku uległa dalszemu pogorszeniu. PKB w krajach UE zmniejszył się o 4,5% w porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego. Obniżyła się także produkcja i eksport. Wszystkie państwa UE odczuły skutki kryzysu, choć w różnej skali. Kilka krajów odnotowało w 2008 roku spadek PKB, w tym największy Estonia, Łotwa i Irlandia. Gospodarki tych krajów w latach poprzednich rozwijały się najszybciej. Rok 2008 był trudnym okresem dla gospodarki państw Unii Europejskiej. Tempo wzrostu gospodarczego wyraźnie osłabło, a niektóre kraje wpadły w recesję. Dotyczy to takich krajów jak Irlandia, Włochy, Dania. Największy jednak spadek PKB dotyczył Estonii i Łotwy. Słabe tempo wzrostu odnotowały też kraje dysponujące największą gospodarką, w tym Niemcy, Francja, Wielka Brytania.

Spośród państw UE relatywnie szybko rozwijały się gospodarki Słowacji, Czech i Polski, a zdecydowanie najwolniej – gospodarka Węgier. Spośród tych państw najwyższy wzrost odnotowała Słowacja. W porównaniu z rokiem poprzednim PKB zwiększył się o 6,4%. Wysokie tempo wzrostu gospodarczego wpłynęło korzystnie na zmniejszenie się skali bezrobocia. Liczba bezrobotnych na Słowacji w 2008 roku średniorocznie wynosiła 257,5 tys., co oznacza jej najniższy poziom od 1996 roku. W porównaniu z 2007 roku liczba bezrobotnych obniżyła się o 34,4 tys. tj. o 11,8%. Średnioroczna stopa bezrobocia wyniosła 9,5%.

Polska w 2008 roku należała do najszybciej rozwijających się krajów Unii Europejskiej. PKB wzrósł w 2008 roku o 4,8%, podczas gdy w całej UE-27 PKB zwiększył się o 0,9%. Większe tempo wzrostu od Polski odnotowały tylko trzy kraje: Rumunia, Słowacja i Bułgaria.

Głównym czynnikiem wpływającym pozytywnie na tempo wzrostu gospodarczego był popyt krajowy. W Polsce podobnie jak i w innych krajach UE, z każdym kolejnym kwartałem spadało tempo wzrostu gospodarczego. O ile w I kwartale 2008 roku wyniosło ono 6,0%, to w czwartym już tylko 2,9%.

Produkcja przemysłowa

Produkcja przemysłowa w krajach UE-27 w 2008 roku zmniejszyła się o 1,6%. Tylko nielicznym krajom UE udało się osiągnąć wzrost produkcji przemysłowej. W zdecydowanej większości z nich następował jej spadek, w tym największy w Hiszpanii, Estonii i Łotwie – ponad 6,0%.

Wykres 4. Zmiany produkcji przemysłowej w wybranych krajach UE-27 w 2008r. (w%)

Źródło: www.mg.gov.pl.

Od połowy 2008 roku, a szczególnie w ostatnim jego kwartale, nastąpiło gwałtowne obniżanie się produkcji przemysłowej, co związane było z szybkim obniżaniem się popytu wewnętrznego, jak i znacznym zmniejszeniem eksportu. W grudniu 2008 roku produkcja przemysłowa w UE-27 była aż o 12,2% mniejsza w porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego, w tym w Luksemburgu o 24,9%, na Węgrzech o 23,0%, Estonii o 22,4% i w Hiszpanii o 20,2%.

Krajem, który osiągnął w 2009 roku najwyższy wzrost produkcji przemysłowej spośród państw Unii Europejskiej była Polska, a dalszej kolejności: Cypr, Litwa i Słowacja.

Inflacja

Wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych w 2008 roku wyniósł 3,7% i był zdecydowanie wyższy niż w latach poprzednich, kiedy to jego poziom oscylował w granicach 2,2%. Najwyższy poziom inflacji wystąpił w lipcu i sierpniu, a w następnych miesiącach obniżał się i na koniec grudnia 2008 roku wyniósł 2,2%, a w strefie euro 1,6%. Na takie ukształtowanie się przebiegu inflacji decydujący wpływ miał spadek cen ropy naftowej i surowców. W połowie roku ceny ropy osiągnęły najwyższą wartość a następnie, w wyniku dekoniunktury w światowej gospodarce i zdecydowanego spadku popytu, zaczęły szybko spadać. Średnia cena ropy naftowej w czerwcu 2008 roku wynosiła z 85,9 € za baryłkę, a w grudniu spadła do poziomu 32,1 € za baryłkę.

W grudniu 2008 roku w porównaniu z analogicznym okresem roku ubiegłego w największym stopniu obniżyły się m.in. ceny paliw płynnych - o 20,4%, sprzętu elektronicznego o 14,6% oraz sprzętu audiowizualnego - o 12,5%. Natomiast wyższe były ceny w grudniu 2008 roku w relacji do analogicznego okresu roku ubiegłego gazu – o 19,6%, elektryczności – o 6,3% oraz chleba i wyrobów zbożowych - o 5,8%.

Najwyższą inflację w grudniu 2008 roku odnotowały: Łotwa – 10,4%, Litwa – 8,5%, Bułgaria – 7,2% oraz Rumunia – 6,4%. W Polsce inflacja średnioroczna wyniosła 4,2%, a liczona grudzień/grudnia 3,3%.

Tabela 13. INFLACJA (% zmiana w skali roku)
K R A J
Austria
Belgia
Bułgaria
Cypr
Republika Czeska
Dania
Estonia
Finlandia
Francja
Grecja
Hiszpania
Irlandia
Litwa
Luksemburg
Łotwa
Malta
Niderlandy

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych www.stat.gov.pl.

Rynek pracy

W ostatnich latach (przed 2008) miała miejsce systematyczna poprawa na rynku pracy w krajach Unii Europejskiej. Jednakże w 2008 roku nastąpiło odwrócenie się tej korzystnej tendencji. Spowolnienie tempa wzrostu gospodarczego, spadek produkcji przemysłowej, powodowały wzrost bezrobocia. O ile w grudniu 2007 roku stopa bezrobocia w UE-27 wynosiła 6,8%, to w grudniu 2008 wzrosła do poziomu 7,4%.

Spośród wszystkich krajów UE-27 największą stopą bezrobocia w 2008 roku charakteryzowała się Hiszpania - 11,2%, a najniższą Niderlandy - 2,8%. W okresie roku największy wzrost bezrobocia wystąpił w Hiszpanii oraz w Estonii – wzrost z 4,1% do 9,2%. Natomiast do krajów, które odnotowały największy jej spadek należały Polska – z 8,5% do 6,5% oraz Słowacja – z 10,3% do 9,4%.

W UE z każdym kolejnym miesiącem ostatniego kwartału 2008 roku następował systematyczny wzrost bezrobocia, co związane było z dużymi zwolnieniami w różnych sektorach gospodarki. Także od początku 2009 wzrasta liczba bezrobotnych.

W niektórych krajach jak np. w Irlandii, stopa bezrobocia uległa podwojeniu z 6,3% w 2008 roku do 13,3% w 2009 roku. Także podwojenie stopy bezrobocia dotyczyło krajów bałtyckich, które borykały się z poważnymi trudnościami.

Polska w 2008 roku należała do krajów o największej skali spadku bezrobocia. W grudniu stopa bezrobocia wyniosła 6,5%, podczas gdy w analogicznym okresie roku poprzedniego – 8,2%. Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy w końcu grudnia 2008 r. wyniosła 1.473,8 tys. osób i była wyższa niż przed miesiącem o 75,3 tys. osób. W ujęciu rocznym obniżyła się ona o 272,8 tys.

Polskę cechuje niska stopa aktywności zawodowej, choć wskaźnik ten systematycznie rośnie. W 2008 roku pracowało 59,2% osób w wieku produkcyjnym, podczas gdy średnia dla UE wynosiła 65,9%. Spośród krajów UE nieco gorszy ten wskaźnik mają tylko: Malta, Węgry i Rumunia. Natomiast najwyższy wskaźnik zatrudnienia jest w Danii – 78,1%, Niderlandach – 77,2% oraz Szwecji – 74,3%.

Wykres 5. Wskaźnik zatrudnienia w wybranych krajach w 2008 r.

Źródło: www.mg.gov.pl.

Handel zagraniczny

Znaczne spowolnienie tempa wzrostu gospodarczego w krajach UE, widoczne głównie w drugiej połowie 2008 roku, jak i obniżenie konsumpcji sprawiło, iż dynamika zarówno eksportu jak i importu państw UE była mniejsza w porównaniu z rokiem poprzednim.

W 2008 roku eksport zwiększył się o 5,4% (6,8% w 2007 r.) tj. o kwotę o 67,0 mld €. Znacznie szybciej rósł jednak import. Zwiększył się on o 8,1% (5,3% w 2007 r.) tj. o 116,7 mld €.

Główną pozycję w eksporcie stanowiły wyroby przemysłowe, których udział wynosił 83,3% wartości całego eksportu państw UE-27. Wartość eksportu w 2008 roku zwiększyła się o 29,2 mld €. Najważniejszą pozycję w eksporcie wyrobów przemysłowych stanowią maszyny i pojazdy. W strukturze importu dominującą pozycję, obok wyrobów przemysłowych, zajmują surowce. Średnia cena ropy naftowej w 2008 roku wyniosła 65,9 € (52,8 € w 2007 r.), przy czym najwyższe ceny utrzymywały się w maju, lipcu i sierpniu i przekraczały 80,0 € za baryłkę.

Do najważniejszych partnerów handlowych Unii Europejskiej tradycyjnie należą Stany Zjednoczone AP. W 2008 roku eksport do tego kraju stanowił 19,1% całego eksportu UE-27. Słabsza koniunktura gospodarcza w USA nie sprzyjała dynamizowaniu eksportu na rynek amerykański. Główną pozycję w eksporcie do USA stanowią wyroby przemysłowe.

Spośród państw UE najważniejszymi partnerami handlowymi USA są Niemcy oraz Wielka Brytania. Eksport Niemiec w 2008 roku wyniósł 71,1 mld €, a import - 34,3 mld €. Odpowiednie wielkości dla Wielkiej Brytanii wyniosły: 43,2 oraz 37,4 mld €.

Drugim najważniejszym partnerem handlowym UE-27 są Chiny. Na ten kraj przypadało 6,0% całego eksportu UE-27 oraz 16,0% jej całego importu. Z każdym kolejnym rokiem rosną obroty handlowe z tym krajem, przy czym zdecydowanie szybciej wzrasta import niż eksport. Główną pozycję w eksporcie i imporcie z Chinami stanowią wyroby przemysłowe. Spośród państw UE najważniejszym partnerem handlowym Chin są Niemcy

Systematycznie rosną także obroty handlowe z Rosją, która jest trzecim partnerem handlowym UE. W 2008 roku eksport do Rosji zwiększył się o 18,1%. Jeszcze szybciej jednak rósł import, który zwiększył się o 20,1%. Najważniejsza pozycją w eksporcie do Rosji stanowiły maszyny i pojazdy. Natomiast najważniejszą pozycję w imporcie stanowiły surowce energetyczne, tj. ropa naftowa, gaz i węgiel. W 2008 roku kraje UE-27 zaimportowały je za kwotę 118,2 mld €.