Zobowiązania - podręcznik; Witold Czachórski

Rozdział II Istota zobowiązania

5. Pojęcie zobowiązania w ogólności

I. Określenie zobowiązania

Zobowiązanie - stosunek prawnym, w którym jedna osoba (wierzyciel) może żądać od drugiej (dłużnik) świadczenia, a ta ostatnia powinna to świadczenie spełnić.

3 elementy zobowiązania jako stosunku prawnego:

1. podmioty (osoby), między którymi ten stosunek istnieje ; wierzyciel i dłużnik

2. przedmiot - świadczenie; tj. określone zachowanie się dłużnika, którego spełnienia może domagać się wierzyciel

3. treść stosunku prawnego - uprawnienia wierzyciela i odpowiadające im obowiązki dłużnika

W zasadzie 2 podmioty stosunku zobowiązaniowego; dłużnik i wierzyciel

→wyjątkowo można włączyć do stosunku zobowiązaniowego 3 osobę (np. poręczyciela)

→po obu stronach może istnieć wielość podmiotów uprawnionych lub zobowiązanych.

Możliwość posługiwania się w stosunku zobowiązaniowym innymi osobami; np. pełnomocnik, działanie przedstawiciela ustawowego

Z powodu więzi prawnej wynikającej z stosunku zobowiązaniowego, musi on istnieć między wierzycielem i dłużnikiem jako oznaczonymi osobami. W zasadzie musi to mieć miejsce w chwili powstania zobowiązania.

→istnienie przypadków w których indywidualizacja osób następuje później, jednak nie później niż w chwili spełnienia świadczenia. Są to m.in.:

-przyrzeczenie publiczne

-niektóre ubezpieczenia

-zobowiązania wynikające z wystawienia dokumentu na okaziciela

Zobowiązania realne - takie w których osoby wierzyciela lub dłużnika, są wyznaczane przez inny stosunek prawny, w szczególności przez stosunek prawa rzeczowego

Świadczenie - zachowanie się dłużnika zgodne z treścią zobowiązania i polegające na zadośćuczynieniu godnemu ochrony interesowi wierzyciela

Świadczenie nie musi mieć charakteru majątkowego

Przedmiot zobowiązania - świadczenie

Przedmiot świadczenia - przedmiot do ,którego dane świadczenie w pewnych przypadkach może się odnosić (np. jakieś dobro materialne czy też niematerialne)

Treść zobowiązania - zawsze uprawnienia wierzyciela i odpowiadające im obowiązki dłużnika. Ich rodzaj zależy od konkretnego stosunku zobowiązaniowego.

6. Uprawnienia wierzyciela - obowiązki dłużnika

Charakter względny więzi prawnych wynikających z stosunków zobowiązaniowych, ich skuteczność jedynie inter partes.

Wypadki zwiększonej ochrony wierzytelności:

1. z art. 59 kc:

Art. 59. W razie zawarcia umowy, której wykonanie czyni całkowicie lub częściowo niemożliwym zadośćuczynienie roszczeniu osoby trzeciej, osoba ta może żądać uznania umowy za bezskuteczną w stosunku do niej, jeżeli strony o jej roszczeniu wiedziały albo jeżeli umowa była nieodpłatna. Uznania umowy za bezskuteczną nie można żądać po upływie roku od jej zawarcia

2. z przepisów o czynach niedozwolonych:

Art. 415. Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia

3. tzw. roszczenie pauliańskie:

Art. 527. § 1. Gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.

§ 2. Czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności.

§ 3. Jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

§ 4. Jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli korzyść majątkową uzyskał przedsiębiorca pozostający z dłużnikiem w stałych stosunkach gospodarczych, domniemywa się, że było mu wiadome, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Art. 528. Jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli

4. niektóre prawa względne uzyskują zwiększoną ochronę wobec osób trzecich poprzez wpisanie tych praw do ksiąg wieczystych

5. właściwości niektórych praw wykazujących skuteczność np. wobec dalszego nabywcy rzeczy

II. Wierzytelność jako prawo podmiotowe

Z punktu widzenia wierzyciela można je traktować jako jego prawo podmiotowe. Wynikają z niego uprawnienia do żądania spełnienia roszczenia względem dłużnika. Istnienie jednak także (rzadkich) uprawnień nie będących roszczeniami.

Podział uprawnień wierzyciela na 2 kategorie:

1. zasadnicze (główne) - służą do zaspokojenia podstawowego interesy wierzyciela , sprowadzają się do:

1. uprawnienia do uzyskania świadczenia, lub

2. uzyskania odszkodowania zamiast ,albo obok świadczenia przewidzianego w stosunku obligacyjnym

2. pomocnicze (uboczne) - charakter uzupełniający wobec uprawnień zasadniczych, wpływają pośrednio na uzyskanie przez wierzyciela świadczenia od dłużnika. Nie mogą powstać bez istnienia uprawnień zasadniczych

III. Przymusowa realizacja uprawnień wierzyciela

Dochodzenie przed odpowiednią władzą państwową, w wyjątkowych przypadkach dozwolona samopomoc.

Gdy nie można wyegzekwować świadczenia określonego w naturze, wierzyciel może zrealizować swoje uprawnienia przez tzw. wykonanie zastępcze. Np.:

Art. 479. Jeżeli przedmiotem świadczenia jest określona ilość rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, wierzyciel może w razie zwłoki dłużnika nabyć na jego koszt taką samą ilość rzeczy tego samego gatunku albo żądać od dłużnika zapłaty ich wartości, zachowując w obu wypadkach roszczenie o naprawienie szkody wynikłej ze zwłoki.

Art. 480. § 1. W razie zwłoki dłużnika w wykonaniu zobowiązania czynienia, wierzyciel może, zachowując roszczenie o naprawienie szkody, żądać upoważnienia przez sąd do wykonania czynności na koszt dłużnika.

§ 2. Jeżeli świadczenie polega na zaniechaniu, wierzyciel może, zachowując roszczenie o naprawienie szkody, żądać upoważnienia przez sąd do usunięcia na koszt dłużnika wszystkiego, co dłużnik wbrew zobowiązaniu uczynił.

§ 3. W wypadkach nagłych wierzyciel może, zachowując roszczenie o naprawienie szkody, wykonać bez upoważnienia sądu czynność na koszt dłużnika lub usunąć na jego koszt to, co dłużnik wbrew zobowiązaniu uczynił

W wypadku gdy dłużnik uchyla się od złożenia oznaczonego oświadczenia woli, prawomocne orzeczenie sądu je zastępuje.

IV. Zasada realnego wykonania zobowiązań

V. Obowiązki dłużnika w ogólności

Dłużnik bez zgody wierzyciela nie może się zwolnić od wykonania zobowiązania poprzez zapłatę odszkodowania.

Odpowiedzialność dłużnika za dług jest odpowiedzialnością majątkową

7. Odpowiedzialność dłużnika

I. Dług a odpowiedzialność

Dług (niem. Schuld, franc. Obligation) - wyraz powinności wynikającej z zobowiązania ,a odpowiedzialność (niem. Haftung franc. Responsabilite) - odnosi się do kwestii pokrycia długu, w wypadku przymusowej realizacji świadczenia.

Może istnieć dług bez odpowiedzialności (np. zobowiązania naturalne w których nie można sądowo egzekwować zobowiązania). W Niemczech istnieje odpowiedzialność bez długu ( dług gruntowy)

II. Rodzaje odpowiedzialności

2 rodzaje:

1. odpowiedzialność osobista - jest odpowiedzialnością majątkową, gwarancją cały majątek dłużnika (w zasadzie odpowiedzialność nieograniczona).

2. odpowiedzialność rzeczowa - w przypadku zastawu i hipoteki. Gwarancją spełnienia zobowiązania jest określona rzecz.

III. Ochrona wierzyciela

Przeciwko dłużnikowi umniejszającemu majątek na szkodę swoich wierzycieli można korzystać z roszczeń pauliańskich, zaskarżając owe rozporządzenia.. Brak jednak środka obrony przeciwko pogarszaniu sytuacji majątkowej dłużnika w drodze zaciągania przez niego nowych zobowiązań

8. Zobowiązania niezupełne

I. Pojęcie zobowiązania niezupełnego

Zobowiązania niezupełne (naturalne) - więzi zobowiązaniowe, w których wierzyciel nie ma możliwości przymusowego dochodzenia świadczenia. 2 cechy składowe:

1. ich niezaskarżalność

2. nie można się domagać zwrotu przedmiotu świadczenia po wykonaniu, należy do wierzyciela.

W kc wymieniono:

1. przedawnione zobowiązania, które jednak mimo tego nie wygasły (na podstawie przepisów szczególnych)

2. zobowiązania z gry i zakładu

3. zobowiązania, które spełniono nienależnie, ale zgodnie z zasadami współżycia społecznego („należały się”)

Możliwość potrącenia zobowiązania niezupełnego z innego zupełnego jedynie gdy:

Art. 502. Wierzytelność przedawniona może być potrącona, jeżeli w chwili, gdy potrącenie stało się możliwe, przedawnienie jeszcze nie nastąpiło

9. Zobowiązanie jako jedna całość

Rozdział III Treść i rodzaje świadczenia

10. Ogólne uwagi o świadczeniu

Świadczenie - zachowanie się dłużnika zgodne z treścią zobowiązania i polegające na zadośćuczynieniu godnemu ochrony interesowi wierzyciela

O tym czy miało miejsce świadczenie w ramach danego stosunku rozstrzygające znaczenie powinien mieć punkt widzenia wierzyciela z tego stosunku

II. Dwojaka postać świadczenia

Świadczenie może polegać na:

1. działaniu

2. zaniechaniu

III. Oznaczenie świadczenia

Konieczne oznaczenie świadczenia lub co najmniej sposobu, który pozwoli je oznaczyć w przyszłości, najpóźniej w chwili wykonania zobowiązania.

IV. Możliwość spełnienia świadczenia

Świadczenie musi być możliwe do spełnienia, inaczej nie zobowiązuje. 2 rodzaje niemożliwości:

1. niemożliwość pierwotna - gdy świadczenie od samego początku nie jest możliwe do spełnienia, zobowiązanie w ogóle nie powstaje

2. niemożliwość następcza - gdy świadczenie staje się niemożliwe do spełnienia już po powstaniu zobowiązania. Zobowiązanie albo wygasa i dłużnik uwolniony od obowiązku jego spełnienia, albo utrzymane i dłużnik obowiązany do dania odszkodowania w miejsce świadczenia

11. Niektóre rodzaje świadczeń

I. Świadczenia jednorazowe, ciągłe, okresowe

Kryterium czasu.

Świadczenie jednorazowe - gdy jego spełnienie wymaga jednorazowego zachowania się dłużnika (choćby i składało się na nie kilka czynności faktycznych). Gdy jest podzielne ,to może być spłacane w ratach, co nie zmienia faktu, że jako całość jest świadczeniem jednorazowym

Świadczenie ciągłe - gdy jego spełnienie wymaga jakiegoś zachowania się dłużnika przez pewien przeciąg czasu, i ponadto ze względu na rodzaj czynności nie może być ono wykonane jednorazowo. Nie pokrywa się całkowicie z terminem zobowiązania o charakterze ciągłym

Zobowiązanie o charakterze ciągłym - wytwarza stosunek prawny który może (ale nie musi) być oznaczony terminem. Jego charakter jest trwały i mogą z niego wypływać obowiązki ciągłe lub okresowe. Wygasa w wyniku wypowiedzenia dokonanego przez jedną z stron

Świadczenie okresowe - w ramach jednego i tego samego stosunku obligacyjnego dłużnik ma spełnić wiele świadczeń jednorazowych, które mogą nie składać się na całość z góry określoną. Istotą powtarzanie kolejnych świadczeń w regularnych odstępach czasu

→każde z kolejnych świadczeń okresowych uznawane za osobne , samodzielne świadczenie.

II. Świadczenia podzielne i niepodzielne

Charakter podzielny - gdy świadczenie może być spełnione częściowo bez zmiany jego przedmiotu lub wartości.

→charakter ten może wynikać zarówno z celu stosunku prawnego, jak i umowy stron.

Art. 379 § 2. Świadczenie jest podzielne, jeżeli może być spełnione częściowo bez istotnej zmiany przedmiotu lub wartości

III. Świadczenia oznaczone indywidualnie i rodzajowo

Świadczenie oznaczone indywidualnie - (co do tożsamości) gdy dany przedmiot oznaczony według przymiotów jemu tylko właściwych i z tego powodu nie da się go zastąpić innym

Świadczenie oznaczone rodzajowo - (co do gatunku) gdy dany przedmiot określony według przymiotów rodzajowych, przez wskazanie cech, które są na ogół właściwością większej grupy, z jakiej wydziela się najczęściej za pomocą liczby, wymiaru, wagi itp.

Ograniczone świadczenia rodzajowe - gdy w określeniu gatunkowym przedmiotu, występuje skonkretyzowanie masy rzeczy z której ma pochodzić dany przedmiot (np. 2 konie z gospodarstwa X)

Większa swoboda dłużnika w zobowiązaniu, w którym przedmiotem są rzeczy oznaczone rodzajowo.

Przy konkretyzacji świadczenia określonego rodzajowo:

Art. 357. Jeżeli dłużnik jest zobowiązany do świadczenia rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a jakość rzeczy nie jest oznaczona przez właściwe przepisy lub przez czynność prawną ani nie wynika z okoliczności, dłużnik powinien świadczyć rzeczy średniej jakości

Chwila wyboru danego przedmiotu (tj. konkretyzacja):

1. chwila wyodrębnienia konkretnych rzeczy przez jednostronną czynność dłużnika

2. chwila wyodrębnienia konkretnych rzeczy przez porozumienie się stron co do takiego wyodrębnienia

3. chwila rzeczywistego wykonania świadczenia

Konkretyzacja świadczenia prowadzi do zmiany jego charakteru z oznaczonego co do rodzaju na indywidualnie oznaczony

Nie wystarcza samo przygotowanie przez dłużnika konkretnych rzeczy odpowiadających cechom gatunku i zawiadomienie o tym dłużnika, z wyjątkiem:

1. zwłoki wierzyciela, gdy dłużnik zaofiarował świadczenie

2. przesłania rzeczy środkiem transportu przez dłużnika

Dłużnik takim wyborem jest związany i nie może zmieniać przedmiotu bez zgody wierzyciela (ten jednak może się sprzeciwić jedynie gdy zmiana taka narusza jego usprawiedliwiony interes)

Zniszczenie przedmiotu oznaczonego co do rodzaju obciąża wyłącznie dłużnika

Zniszczenie przedmiotu oznaczonego co do tożsamości powoduje niemożność świadczenia, co obciąża wierzyciela (chyba, że to dłużnik odpowiada za zniszczenie przedmiotu)

Przy rzeczach oznaczonych indywidualnie dłużnik jest obowiązany do zachowania ich z należytą starannością do chwili wydania, przy oznaczonych rodzajowo ten obowiązek pojawia się dopiero po konkretyzacji

Przy rzeczach oznaczonych rodzajowo nie ma też wykonania zastępczego

12. Świadczenie pieniężne

Podstawowe w zobowiązaniach pieniężnych i jakby zastępcze w zobowiązaniach niepieniężnych

Pieniądz - wszelkie środki płatnicze ,których używa się w obrocie

→sensu stricto - wyłącznie te środki płatnicze, którym państwo nadaje moc umarzania zobowiązań pieniężnych (banknoty i monety →pieniądz gotówkowy)

III. Zasady nominalizmu pieniężnego i waloryzacji

Zasada nominalizmu - wykonanie zobowiązania pieniężnego przez dłużnika następuje przez zapłatę sumy nominalnej w znakach pieniężnych, które reprezentują należność podług wartości przepisów walutowych państwa (wartości nominalnej)

Zasada waloryzacji - polega na ustaleniu zniżki (w wypadku pokrzywdzenia dłużnika) lub dopłaty do sumy nominalnej (gdy poszkodowany wierzyciel), w oparciu na innych miernikach wartości.

Waloryzacj ex aequo et bono - waloryzacja sądowa ,ale w odwołaniu do ogólniejszych zasad prawa zobowiązań (słuszność, sprawiedliwość)

Art. 358¹. § 1. Jeżeli przedmiotem zobowiązania od chwili jego powstania jest suma pieniężna, spełnienie świadczenia następuje przez zapłatę sumy nominalnej, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej

→dopuszcza ustawową waloryzację świadczeń pieniężnych oraz posługiwanie się ustawowymi klauzulami waloryzacyjnymi przez inne niż pieniężne określenie wartości świadczenia (np. u rolników klauzule zbożowe przy niektórych podatkach)

§ 2. Strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości.

→tzw. umowne klauzule waloryzacyjne

§ 3. W razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego, chociażby były ustalone w orzeczeniu lub umowie.

→tzw. sądowa waloryzacja świadczeń pieniężnych (kryterium istotności, pewna zmiana leży w zakresie ryzyka kontraktowego)

§ 4. Z żądaniem zmiany wysokości lub sposobu spełnienia świadczenia pieniężnego nie może wystąpić strona prowadząca przedsiębiorstwo, jeżeli świadczenie pozostaje w związku z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa.

§ 5. Przepisy § 2 i 3 nie uchybiają przepisom regulującym wysokość cen i innych świadczeń pieniężnych

Tzw. sądowa waloryzacja świadczeń pieniężnych może następować wielokrotnie nawet już do orzeczonej wartości (np. w wypadku gdy dłużnik zwleka z zapłatą)

→odnosi się tylko do świadczeń pieniężnych powstałych w wyniku stosunków cywilnoprawnych

→waloryzacja może dotyczyć także zobowiązań oznaczonych w walucie obcej

Art. 358^1Art.§ 3. W razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego, chociażby były ustalone w orzeczeniu lub umowie. →jest tzw. mała klauzula rebus sic stantibus.

Art. 357^1. Jeżeli z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków spełnienie świadczenia byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego strony nie przewidywały przy zawarciu umowy, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, oznaczyć sposób wykonania zobowiązania, wysokość świadczenia lub nawet orzec o rozwiązaniu umowy. Rozwiązując umowę sąd może w miarę potrzeby orzec o rozliczeniach stron, kierując się zasadami określonymi w zdaniu poprzedzającym →jest to tzw. duża klauzula

Duża klauzula dotyczy wszelkiego rodzaju świadczeń

13. Odsetki

Odsetki - wynagrodzenie za korzystanie z pieniędzy lub innych rzeczy oznaczonych tylko rodzajowo, gdy zostaje ono obliczone według pewnej stopy procentowej

→mają one charakter uboczny względem świadczenia głównego

→pobierane periodycznie

Z ujęcia odsetek jako należności ubocznej wynika:

1. zabezpieczenie wierzytelności pieniężnej hipoteką zabezpiecza również w granicach przewidzianych w kpc roszczenie o nie przedawnione odsetki, tak samo z zastawem i poręczeniem

2. w razie przelewu wierzytelności lub wstąpienia osoby trzeciej w prawa wierzyciela, nabywa ona także roszczenie o zapłatę zaległych odsetek

3. w przypadku zarachowania zapłaty, z tego co przypada na rachunek długu wierzyciel może zaspokoić przede wszystkim odsetki

4. pisemne potwierdzenie odbioru sumy głównej uzasadnia domniemanie, że i odsetki zostały zapłacone

Możliwość pobierania odsetek:

Art. 359. § 1. Odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu.

§ 2. Jeżeli wysokość odsetek nie jest w inny sposób określona, należą się odsetki ustawowe.

§ 3. Wysokość odsetek ustawowych określa rozporządzenie Rady Ministrów. Rozporządzenie to może zakazać zastrzegania, jak również pobierania odsetek wyższych od tych, które określa jako maksymalne

Zakaz anatocyzmu → umawiania się z góry o zapłatę odsetek od zaległych odsetek:

Art. 482. § 1. Od zaległych odsetek można żądać odsetek za opóźnienie dopiero od chwili wytoczenia o nie powództwa, chyba że po powstaniu zaległości strony zgodziły się na doliczenie zaległych odsetek do dłużnej sumy.

§ 2. Przepis paragrafu poprzedzającego nie dotyczy pożyczek długoterminowych udzielanych przez instytucje kredytowe

Termin zapłaty odsetek uzależniony od tytułu należności głównej, przy braku określenia dłużnik winien płacić co roku z dołu, a gdy wierzytelność na czas krótszy ,to w momencie zwrotu długu.

14. Naprawienie szkody

I. Uwagi ogólne

Szkoda - uszczerbek, jakiego doznaje poszkodowany we wszelkich rodzaju dobrach przez prawo chronionych (zarówno majątkowych jak i niemajątkowych)

Czasami oddzielenie zakresów szkody majątkowej od niemajątkowej i tej ostatniej nazywanie krzywdą

3 główne grupy przypadków, w których przedmiotem świadczenia jest odszkodowanie:

1. szkoda z tytułu tzw. czynów niedozwolonych (szkoda deliktowa) - gdy szkoda zostaje wyrządzona niezależnie od istniejącego uprzednio między danymi osobami stosunku prawnego. Treścią stosunku zobowiązaniowego powstałego z takiej szkody jest uprawnienie poszkodowanego do uzyskania odszkodowania i odpowiadający temu obowiązek naprawienia szkody

2. szkoda wyrządzona przez niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania przez dłużnika - (kategoria szkody kontraktowej) odszkodowanie zastępuje wówczas świadczenie główne lub je uzupełnia

3. szkoda gdy ktoś w drodze umowy zobowiązał się wobec kontrahenta do świadczenia odszkodowawczego z tytułu szkody, którą kontrahentowi wyrządzi on sam, osoba trzecia lub zajście jakiegoś zdarzenia.

II. Szkoda i ustalenie jej wysokości

Rozróżnienie w doktrynie pojęć szkody na mieniu i szkody na osobie

Szkoda jako uszczerbek majątkowy może mieć w świetle przepisów kc postać dwojaką:

1. damnum emergens - obejmuje stratę jakiej doznaje mienie poszkodowanego; wskutek doznania tej straty poszkodowany staje się uboższy

2. lucrum cessans - obejmuje utratę korzyści, jakiej poszkodowany mógł się spodziewać, gdyby mu szkody nie wyrządzono; wskutek szkody poszkodowany nie staje się bogatszy

Art. 361 § 2. W powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono

→przyjęcie zasady pełnego odszkodowania

Ustalenie szkody:

1. wykorzystywanie tzw. sposobu różnicowego (deyferencyjnego); badanie stanu majątkowego poszkodowanego dla wykrycia różnicy, jaką wywołało zjawisko szkody przed i po jej ujawnieniu się. przy uszczerbku majątkowym (damnum emergens), natomiast przy lucrum cessans porównanie majątku istniejącego po nastąpieniu wydarzenia wywołującego szkodę, a stanem hipotetycznym

Odróżnienie od lucrum cessans tzw. szkody ewentualnej. Przy lucrum cessans hipoteza utraty korzyści graniczy z pewnością, to przy szkodzie ewentualnej, chodzi jedynie o utratę pewnej szansy uzyskania określonej korzyści. Jako taka nie podlega w prawie polskim naprawieniu

Chwila decydująca o wysokości odszkodowania:

Art. 363 § 2. Jeżeli naprawienie szkody ma nastąpić w pieniądzu, wysokość odszkodowania powinna być ustalona według cen z daty ustalenia odszkodowania, chyba że szczególne okoliczności wymagają przyjęcia za podstawę cen istniejących w innej chwili

→tj. decydująca chwila wydania wyroku

Miernik wartości → zwykle (powszechnie przyjęte) jest nim wartość rynkowa.

III. Wysokość odszkodowania

Związek przyczynowy - ograniczenie odszkodowania do części uszczerbku rzeczywiście poniesionego przez poszkodowanego ze względu na określone ujęcie w danym systemie prawa kwestii związku przyczynowego

Art. 361. § 1. Zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła.

§ 2. W powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

→koncepcja adekwatnej przyczynowości

Wola stron - możliwość ograniczenia odszkodowania wolą stron związanych stosunkiem zobowiązaniowym . W zasadzie odnosi się to do odpowiedzialności ex contractu

Przepisy ustawy - możliwość ograniczenia wysokości odszkodowania na ich podstawie. Np.:

Art. 438. Kto w celu odwrócenia grożącej drugiemu szkody albo w celu odwrócenia wspólnego niebezpieczeństwa przymusowo lub nawet dobrowolnie poniósł szkodę majątkową, może żądać naprawienia poniesionych strat w odpowiednim stosunku od osób, które z tego odniosły korzyść

→ustawowe ograniczenie odszkodowania do damnum emergens

Ius moderandi - możliwość ograniczenia może wynikać z uprawnień przyznanych organowi orzekającemu o obowiązku naprawienia szkody (sąd). Wynika to z niemożności ustalenia pewnej wysokości szkody; konieczność faktyczna oraz przyznanie takich kompetencji wynikających z konieczności prawnej; zastosowania zasad prawnych:

1. zasada compensatio lucri cum damno - jeśli zdarzenie wywołuje zarówno uszczerbek jak i korzyść dla poszkodowanego ,to bierze się pod uwagę stan wynikający z skompensowania obu pozycji

2. zasada uwzględniania tzw. przyczynienia się poszkodowanego

W prawie polskim ius moderandi przyznane sądowi przez:

Art. 440. W stosunkach między osobami fizycznymi zakres obowiązku naprawienia szkody może być stosownie do okoliczności ograniczony, jeżeli ze względu na stan majątkowy poszkodowanego lub osoby odpowiedzialnej za szkodę wymagają takiego ograniczenia zasady współżycia społecznego

IV. Sposób naprawienia szkody

Świadczenie powinno nastąpić tak, by uszczerbek poniesiony przez poszkodowanego został wyrównany.

Wyrównanie może nastąpić:

1. przez przywrócenie stanu poprzedniego

2. drogą rekompensaty

Od poszkodowanego zależy wybór między restytucją naturalną ,a rekompensatą pieniężną:

Art. 363. § 1. Naprawienie szkody powinno nastąpić, według wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. Jednakże gdyby przywrócenie stanu poprzedniego było niemożliwe albo gdyby pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, roszczenie poszkodowanego ogranicza się do świadczenia w pieniądzu

15. Zwrot nakładów i wydatków

Nakład - dobrowolne użycie własnych przedmiotów majątkowych lub środków w interesie drugiej strony lub na jej rzecz. Podział:

1. nakłady konieczne - podejmowane na utrzymanie jakiejś rzeczy i można je określić jako niezbędne dla normalnego utrzymania stanu danej rzeczy lub też dla normalnego z niej korzystania

2. inne nakłady - podejmowane w celu zwiększenia wartości (nakłady użyteczne) lub osiągnięcia celów ubocznych (np. nakłady zbytkowne)

Niekiedy gdy brak obowiązku zwrotu nakładów ,strona która ich dokonała ,jest uprawniona do ich zabrania →ius tollendi. Ma to nastąpić bez uszkodzenia rzeczy głównej (jeśli nastąpi uszkodzenie należy je naprawić)

16. Niektóre rodzaje świadczeń stanowiące przedmiot obowiązków dodatkowych

W stosunkach obligacyjnych; świadczenia których treścią jest wykonanie obowiązków dodatkowych przy innych świadczeniach głównych

Np.:

→o przedstawienie spisu masy majątkowej albo zbioru rzeczy

→złożenie rachunków

→obowiązek dania zabezpieczenia

17. Świadczenia w zobowiązaniach przemiennych

I. Pojęcie i unormowanie w kc

Zobowiązanie przemienne - zobowiązanie, którego wykonanie może nastąpić przez spełnienie jednego z dwóch lub kilku świadczeń, zależnie od wyboru osoby do tego uprawnionej

Uprawnienie do dokonania wyboru:

Art. 365. § 1. Jeżeli dłużnik jest zobowiązany w ten sposób, że wykonanie zobowiązania może nastąpić przez spełnienie jednego z kilku świadczeń (zobowiązanie przemienne), wybór świadczenia należy do dłużnika, chyba że z czynności prawnej, z ustawy lub z okoliczności wynika, iż uprawnionym do wyboru jest wierzyciel lub osoba trzecia.

Sposób dokonania wyboru:

Art. 365 § 2. Wyboru dokonywa się przez złożenie oświadczenia drugiej stronie. Jeżeli uprawnionym do wyboru jest dłużnik, może on dokonać wyboru także przez spełnienie świadczenia

Gdy uprawniony nie dokonuje wyboru :

Art. 365 § 3. Jeżeli strona uprawniona do wyboru świadczenia wyboru tego nie dokona, druga strona może jej wyznaczyć w tym celu odpowiedni termin. Po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu uprawnienie do dokonania wyboru przechodzi na stronę drugą.

→w wypadku gdy upoważniona osoba trzecia strony mogą się zwrócić o dokonanie wyboru, gdy brak tegoż mogą się jedynie zwrócić do sądu o rozstrzygnięcie

II. Upoważnienie przemienne

Upoważnienie przemienne - upoważnienie takie może przysługiwać dłużnikowi jako uprawnienie do jednostronnego zwolnienia się z długu przez wykonanie innego świadczenia niż świadczenie główne

→np. obdarowany musi dostarczać środków utrzymania darczyńcy jeśli popadnie on w niedostatek, ale może się od tego uwolnić przez oddanie przedmiotu darowizny

Tak samo może w określonych okolicznościach postąpić wierzyciel, zamiast przysługującego mu świadczenia, może zażądać innego.

Rozdział IV Wielość wierzycieli albo dłużników

18. Uwagi ogólne

Zasady ogólne kształtują się w zależności od kwestii:

1. podzielności lub niepodzielności świadczenia

2. ewentualnego uznania zobowiązania za zobowiązanie solidarne

Reguła podstawowa →zobowiązanie powinno podzielić się przy wielości dłużników lub wierzycieli na tyle niezależnych od siebie części, ilu jest wierzycieli i dłużników

19. Zobowiązania podzielne i niepodzielne

I. Podstawa podziału

Świadczenie podzielne - jeśli może być spełnione częściowo bez istotnej zmiany przedmiotu lub wartości

Art. 379 § 2. Świadczenie jest podzielne, jeżeli może być spełnione częściowo bez istotnej zmiany przedmiotu lub wartości

Świadczenie rzeczy oznaczonej co do tożsamości jest zawsze niepodzielne

II. Skutki prawne

Gdy podzielne:

Art. 379. § 1. Jeżeli jest kilku dłużników albo kilku wierzycieli, a świadczenie jest podzielne, zarówno dług, jak i wierzytelność dzielą się na tyle niezależnych od siebie części, ilu jest dłużników albo wierzycieli. Części te są równe, jeżeli z okoliczności nie wynika nic innego

W wypadku podziału ,dłużnicy odpowiadają tylko za swoją część; niewypłacalność dłużnika idzie na niekorzyść wierzyciela

Gdy niepodzielne:

1. gdy kilku współdłużników → współdłużnicy odpowiadają tak jak dłużnicy solidarni (ale nie są nimi) ; każdy z dłużników odpowiada za całość długu, wierzyciel może żądać całości od wszystkich dłużników łącznie, niektórych z nich lub od każdego z osobna. Zaspokojenie przez jednego z dłużników zwalnia pozostałych

2. gdy kilku współwierzycieli → każdy z współwierzycieli może żądać spełnienia świadczenia w całości; jednak przy sprzeciwie wobec tego choćby jednego z wierzycieli dłużnik ma obowiązek świadczyć współwierzycielom łącznie lub złożyć przedmiot świadczenia do depozytu sądowego. Pojedynczy współwierzyciel nie jest uprawniony do zwolnienia dłużnika

III. Regresy

Zagadnienie roszczeń regresowych (zwrotnych) między współwierzycielami lub współdłużnikami

Wierzyciel, który otrzymał świadczenie jest odpowiedzialny wobec innych wierzycieli w częściach, jakie na nich przypadają (przy braku innych wskazań w częściach równych). Analogicznie współdłużnik

20. Zobowiązania solidarne

I. Pojęcie solidarności

W kc wymaga się tożsamości świadczenia ale nie wymaga się w wszystkich wypadach tożsamości tytułu

II. Solidarność bierna i czynna

Bierna → po stronie dłużników

Czynna → po stronie wierzycieli

Solidarność bierna - wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych

Art. 366. § 1. Kilku dłużników może być zobowiązanych w ten sposób, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych (solidarność dłużników).

§ 2. Aż do zupełnego zaspokojenia wierzyciela wszyscy dłużnicy solidarni pozostają zobowiązani

Solidarność czynna - dłużnik może spełnić całe świadczenie do rąk jednego z nich, a przez zaspokojenie któregokolwiek z wierzycieli dług wygasa względem wszystkich. Wybór należy do niego, chyba że któryś z wierzycieli wytoczy powództwo , wtedy świadczenie ma być zwrócone wytaczającemu.

Konieczność szczególnego tytułu do powstania solidarności (biernej i czynnej), jedynie gdy wynika to z ustawy lub z czynności prawnej

2 rodzaje solidarności wywodzącej się z ustawy:

1. z mocy prawa - wyrządzenie szkody czynem niedozwolonym ,za którą odpowiada kilka osób, zbycie przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego, odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki, osobista odpowiedzialność nabywców nieruchomości obciążonej prawem dożywocia za świadczenia prawem tym objęte, odpowiedzialność współspadkobierców za długi spadkowe, odpowiedzialność nabywcy i zbywcy spadku za długi spadkowe wobec wierzycieli spadkowych

2. z mocy prawa ,ale o charakterze względnie obowiązujące (jeśli kontrahenci nie postanowią inaczej) - gdy kilka osób zaciągnęło zobowiązanie dotyczące ich wspólnego mienia, gdy kilka osób podjęło się w umowie kontraktacji wytworzenia produktów rolnych lub hodowlanych we wspólnym gospodarstwie, gdy kilka osób wzięło rzecz do używania w ramach umowy użyczenia, gdy kilka osób dało lub przyjęło zlecenie, gdy kilka osób dało lub przyjęło rzecz na przechowanie, gdy chodzi o odpowiedzialność poręczyciela i dłużnika głównego

Najczęściej solidarność zobowiązania wprowadza umowa

Art. 368. Zobowiązanie może być solidarne, chociażby każdy z dłużników był zobowiązany w sposób odmienny albo chociażby wspólny dłużnik był zobowiązany w sposób odmienny względem każdego z wierzycieli

→nieważne więc czy np. jeden z dłużników zobowiązany do świadczenia w pełnej wysokości inny np. tylko do połowy, różnice czasu, miejsca itp.

III. Zakres więzi wspólnej wynikającej z solidarności

Solidarność dłużników:

Podstawowym przejawem zwolnienie współdłużników gdy zaspokojenie (w tym m.in. potrącenie itp.) świadczenia przez jednego z nich

Tzw. reprezentacja między dłużnikami na korzyść dłużników:

1. zwłoka wierzyciela względem jednego z nich odnosi skutek wobec pozostałych

2. wyrok zapadły na korzyść jednego z dłużników solidarnych, jeżeli uwzględnia zarzuty wspólne, zwalnia wszystkich dłużników

→polepszenie położenia prawnego jednego z dłużników jest skuteczne wobec innych

Poza tym wzajemna niezależność położenia każdego dłużnika wynikająca z możliwości różnic co do sposobu i treści świadczenia, w przypadkach:

1. zmiany zachodzącej w stosunku między jednym z dłużników a wierzycielem korzystnej dla tego dłużnika (np. zwolnienie z długu) są nieskuteczne wobec innych dłużników

2. zdarzenie dotyczące tylko jednego z dłużników ,dla niego niekorzystne (np. przerwanie lub zawieszenie biegu przedawnienia, wyrok), nie może pogorszyć sytuacji pozostałych dłużników

3. działania i zaniechania jednego z dłużników, które pogarszają jego położenie względem wierzyciela (np. zwłoka czy uznanie długu) nie mają wpływu ani na położenie pozostałych dłużników względem wierzyciela ,ani na wzajemne stosunki

W razie tzw. następczej niemożliwości świadczenia:

Art. 471. Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi

Art. 475. § 1. Jeżeli świadczenie stało się niemożliwe skutkiem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi, zobowiązanie wygasa.

§ 2. Jeżeli rzecz będąca przedmiotem świadczenia została zbyta, utracona lub uszkodzona, dłużnik obowiązany jest wydać wszystko, co uzyskał w zamian za tę rzecz albo jako naprawienie szkody

→gdy wynikło to z działań tylko jednego z dłużników, zobowiązanie wygasa co do pozostałych, a tylko ten jeden ma naprawić wynikłą z tego szkodę

Solidarność wierzycieli:

Art. 367. § 1. Kilku wierzycieli może być uprawnionych w ten sposób, że dłużnik może spełnić całe świadczenie do rąk jednego z nich, a przez zaspokojenie któregokolwiek z wierzycieli dług wygasa względem wszystkich (solidarność wierzycieli)

Tzw. reprezentacja między wierzycielami wobec dłużnika na ich korzyść:

→zwłoka dłużnika wobec jednego z wierzycieli solidarnych ma skutek wobec pozostałych (tak samo przerwanie lub zawieszenie przedawnienia

Nie mają natomiast wpływu na współwierzycieli solidarnych wydarzenia pogarszające sytuację jednego z nich wobec dłużnika

IV. Regresy

Podstawę dla roszczeń regresowych (zwrotnych) wynikających z zobowiązań solidarnych stanowi fakt spełnienia świadczenia

W wypadku dłużników solidarnych:

Art. 376. § 1. Jeżeli jeden z dłużników solidarnych spełnił świadczenie, treść istniejącego między współdłużnikami stosunku prawnego rozstrzyga o tym, czy i w jakich częściach może on żądać zwrotu od współdłużników. Jeżeli z treści tego stosunku nie wynika nic innego, dłużnik, który świadczenie spełnił, może żądać zwrotu w częściach równych.

§ 2. Część przypadająca na dłużnika niewypłacalnego rozkłada się między współdłużników

W wypadku gdy źródłem solidarności dłużników jest wyrządzenie szkody czynem niedozwolonym:

Art. 441. § 1. Jeżeli kilka osób ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym, ich odpowiedzialność jest solidarna.

§ 2. Jeżeli szkoda była wynikiem działania lub zaniechania kilku osób, ten, kto szkodę naprawił, może żądać od pozostałych zwrotu odpowiedniej części zależnie od okoliczności, a zwłaszcza od winy danej osoby oraz od stopnia, w jakim przyczyniła się do powstania szkody.

Roszczenia między wierzycielami solidarnymi:

Art. 378. Jeżeli jeden z wierzycieli solidarnych przyjął świadczenie, treść istniejącego między współwierzycielami stosunku prawnego rozstrzyga o tym, czy i w jakich częściach jest on odpowiedzialny względem współwierzycieli. Jeżeli z treści tego stosunku nie wynika nic innego, wierzyciel, który przyjął świadczenie, jest odpowiedzialny w częściach równych

Ogólną zasadą, że wzajemne roszczenia między dłużnikami i wierzycielami przy roszczeniach regresowych, nie są nigdy solidarne

V. Solidarność nieprawidłowa (in solidum)

Gdy ta sama osoba ma wierzytelność o to samo świadczenie do 2 lub więcej osób z różnych tytułów prawnych, a nie istnieje między nimi solidarność

→każdy z dłużników odpowiada według ogólnych zasad za całość świadczenia, a zaspokojenie wierzyciela umarza długi pozostałych

Rozdział V Powstanie zobowiązań w ogólności

21. Podział źródeł zobowiązań

Podział:

1. umowy

2. jednostronne czynności prawne

3. bezpodstawne wzbogacenie

4. czyny niedozwolone

5. decyzje administracyjne

6. inne zdarzenia

Rozdział VI Umowy

23. Umowy jako źródło zobowiązań w ogólności

I. Pojęcie umowy

Umowa - czynność prawna dwustronna obejmująca zgodny zamiar stron skierowany na wywołanie powstania, zmiany lub ustania skutków prawnych

II. Umowy rozporządzające i zobowiązujące

III. Rodzaje umów w dziedzinie zobowiązań

Umowy jednostronnie i dwustronnie zobowiązujące oraz umowy wzajemne

Umowy odpłatne i nieodpłatne

Umowy konsensualne i realne (przez umowę i wydanie rzeczy np. użyczenie, przechowanie, skład, zadatek)

Umowy losowe - umowy w których według ich treści rozmiar świadczenia, a nawet jego istnienie są zależne w mniejszym lub większym stopniu od przypadku

Umowy przyczynowe (kauzalne) i oderwane (abstrakcyjne), normą kauzalne, odstępstwo w prawie wekslowym i czekowym.

IV. Umowy nazwane, nienazwane ,mieszane

Umowy nazwane - te, których esentialia negotii są objęte przepisami ustawy, choćby mającymi charakter dyspozytywny.

Umowy nienazwane - gdy treść umowy nie jest przewidziana przez żadną z postaci umów nazwanych

Umowy mieszane - pewien wycinek umów nienazwanych, w których musi znaleźć się zawsze jakiś element połączenia treści występujących w innych umowach, najczęściej nazwanych.

24. Treść i forma umów

I. Swoboda umów w ogólności

Zasada swobody umów - kilka znaczeń:

→pełna swoboda podmiotów co do tego czy chcą zawiązać stosunek obligacyjny

→pełna swoboda wyboru kontrahenta

→strony mogą zawieraną umowę kształtować według swego uznania (wyjątkiem istnienie norm bezwzględnie obowiązujących)

→uwolnienie stron od formalizmu prawnego

Art. 353¹. Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego

Zakres pozytywny jak i negatywny zasady swobody stron

Negatywny:

→ograniczenia przez ustawę

→właściwość natury danego stosunku (np. klauzula o niemożności rozwiązania danej umowy)

→zasady współżycia społecznego

Art. 58. § 1. Czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy.

§ 2. Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego

Art. 412. Sąd może orzec przepadek świadczenia na rzecz Skarbu Państwa, jeżeli świadczenie to zostało świadomie spełnione w zamian za dokonanie czynu zabronionego przez ustawę lub w celu niegodziwym. Jeżeli przedmiot świadczenia został zużyty lub utracony, przepadkowi może ulec jego wartość

→wyzysk

Art. 388. § 1. Jeżeli jedna ze stron, wyzyskując przymusowe położenie, niedołęstwo lub niedoświadczenie drugiej strony, w zamian za swoje świadczenie przyjmuje albo zastrzega dla siebie lub dla osoby trzeciej świadczenie, którego wartość w chwili zawarcia umowy przewyższa w rażącym stopniu wartość jej własnego świadczenia, druga strona może żądać zmniejszenia swego świadczenia lub zwiększenia należnego jej świadczenia, a w wypadku gdy jedno i drugie byłoby nadmiernie utrudnione, może ona żądać unieważnienia umowy.

§ 2. Uprawnienia powyższe wygasają z upływem lat dwóch od dnia zawarcia umowy

→czynność dokonana w celu pokrzywdzenia wierzycieli

Art. 527. § 1. Gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć

III. Umowy o świadczenie niemożliwe

Art. 387. § 1. Umowa o świadczenie niemożliwe jest nieważna.

§ 2. Strona, która w chwili zawarcia umowy wiedziała o niemożliwości świadczenia, a drugiej strony z błędu nie wyprowadziła, obowiązana jest do naprawienia szkody, którą druga strona poniosła przez to, że zawarła umowę nie wiedząc o niemożliwości świadczenia

Niemożliwość świadczenia może istnieć od chwili zawarcia umowy (niemożliwość pierwotna).

Świadczenie musi być niemożliwe do spełnienia obiektywnie (przedmiotowo) tj. dla wszystkich

Niemożliwość świadczenia subiektywna (podmiotowa) nie podważa ważności zobowiązania, lecz może jedynie mieć wpływ na jego wykonanie.

IV. Wyzysk

Cechy wyzysku:

→świadome wykorzystanie przymusowego położenia, niedołęstwa lub niedoświadczenia drugiej strony

Umowa zawarta w celu wyzysku nie jest nieważna z mocy prawa, ale jedynie zaskarżalna. Wyzyskany może żądać zmniejszenia swego świadczenia albo żądać zwiększenia świadczenia drugiej strony, albo gdyby były te działania utrudnione ,żądać unieważnienia umowy.

2 letni termin na wykorzystanie uprawnienia przez poszkodowanego

V. Forma umów

Jeśli z prawa lub z woli stron nie wynika nic innego, umowa może być zawarta w dowolnej formie.

25. Wzorce umowne . Umowy z udziałem konsumentów

I. Uwagi ogólne

II. Charakter prawny wzorców umownych. Rodzaje wzorców. Zakres regulacji. Pojęcie konsumenta

Nie ma znaczenia, w jaki sposób określany lub nazwany wzorzec.

→mechanizm zawarcia umowy przy pomocy wzorca

Art. 384. § 1. Ustalony przez jedną ze stron wzorzec umowy, w szczególności ogólne warunki umów, wzory umów, regulaminy wiążą drugą stronę, jeżeli zostały jej doręczone przy zawarciu umowy.

§ 2. W razie gdy posługiwanie się wzorcem jest w stosunkach danego rodzaju zwyczajowo przyjęte, wiąże on także wtedy, gdy druga strona mogła się z łatwością dowiedzieć o jego treści. Nie dotyczy to jednak umów zawieranych z udziałem konsumentów, z wyjątkiem umów powszechnie zawieranych w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego.

§ 3. Za konsumenta uważa się osobę, która zawiera umowę z przedsiębiorcą w celu bezpośrednio nie związanym z działalnością gospodarczą

→związanie wzorcem wydanym w trakcie trwania zobowiązania ciągłego

Art. 384¹. Wzorzec wydany w czasie trwania stosunku umownego o charakterze ciągłym wiąże drugą stronę, jeżeli zostały zachowane wymagania określone w art. 384, a strona nie wypowiedziała umowy w najbliższym terminie wypowiedzenia

→pierwszeństwo indywidualnie uzgodnionej umowy przed wzorcem

Art. 385. § 1. W razie sprzeczności treści umowy z wzorcem umowy strony są związane umową.

§ 2. Wzorzec umowy powinien być sformułowany jednoznacznie i w sposób zrozumiały. Postanowienia niejednoznaczne tłumaczy się na korzyść konsumenta

→konflikt formularzy w umowach między przedsiębiorstwami

Art. 385⁴. § 1. Umowa między przedsiębiorcami stosującymi różne wzorce umów nie obejmuje tych postanowień wzorców, które są ze sobą sprzeczne.

§ 2. Umowa nie jest zawarta, gdy po otrzymaniu oferty strona niezwłocznie zawiadomi, że nie zamierza zawierać umowy na warunkach przewidzianych w § 1

→regulacje ochronne dbające o interes konsumenta indywidualnego

Art. 385¹. § 1. Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

§ 2. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie.

§ 3. Nie uzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta.

§ 4. Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje.

Art. 385². Oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny.

→zakazane w obrocie z konsumentami klauzule

Art. 385³. W razie wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są te, które w szczególności:

1) wyłączają lub ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za szkody na osobie,

2) wyłączają lub istotnie ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania,

3) wyłączają lub istotnie ograniczają potrącenie wierzytelności konsumenta z wierzytelnością drugiej strony,

4) przewidują postanowienia, z którymi konsument nie miał możliwości zapoznać się przed zawarciem umowy,

5) zezwalają kontrahentowi konsumenta na przeniesienie praw i przekazanie obowiązków wynikających z umowy bez zgody konsumenta,

6) uzależniają zawarcie umowy od przyrzeczenia przez konsumenta zawierania w przyszłości dalszych umów podobnego rodzaju,

7) uzależniają zawarcie, treść lub wykonanie umowy od zawarcia innej umowy, nie mającej bezpośredniego związku z umową zawierającą oceniane postanowienie,

8) uzależniają spełnienie świadczenia od okoliczności zależnych tylko od woli kontrahenta konsumenta,

9) przyznają kontrahentowi konsumenta uprawnienia do dokonywania wiążącej interpretacji umowy,

10) uprawniają kontrahenta konsumenta do jednostronnej zmiany umowy bez ważnej przyczyny wskazanej w tej umowie,

11) przyznają tylko kontrahentowi konsumenta uprawnienie do stwierdzania zgodności świadczenia z umową,

12) wyłączają obowiązek zwrotu konsumentowi uiszczonej zapłaty za świadczenie nie spełnione w całości lub części, jeżeli konsument zrezygnuje z zawarcia umowy lub jej wykonania,

13) przewidują utratę prawa żądania zwrotu świadczenia konsumenta spełnionego wcześniej niż świadczenie kontrahenta, gdy strony wypowiadają, rozwiązują lub odstępują od umowy,

14) pozbawiają wyłącznie konsumenta uprawnienia do rozwiązania umowy, odstąpienia od niej lub jej wypowiedzenia,

15) zastrzegają dla kontrahenta konsumenta uprawnienie wypowiedzenia umowy zawartej na czas nieoznaczony, bez wskazania ważnych przyczyn i stosownego terminu wypowiedzenia,

16) nakładają wyłącznie na konsumenta obowiązek zapłaty ustalonej sumy na wypadek rezygnacji z zawarcia lub wykonania umowy,

17) nakładają na konsumenta, który nie wykonał zobowiązania lub odstąpił od umowy, obowiązek zapłaty rażąco wygórowanej kary umownej lub odstępnego,

18) stanowią, że umowa zawarta na czas oznaczony ulega przedłużeniu, o ile konsument, dla którego zastrzeżono rażąco krótki termin, nie złoży przeciwnego oświadczenia,

19) przewidują wyłącznie dla kontrahenta konsumenta jednostronne uprawnienie do zmiany, bez ważnych przyczyn, istotnych cech świadczenia,

20) przewidują uprawnienie kontrahenta konsumenta do określenia lub podwyższenia ceny lub wynagrodzenia po zawarciu umowy bez przyznania konsumentowi prawa odstąpienia od umowy,

21) uzależniają odpowiedzialność kontrahenta konsumenta od wykonania zobowiązań przez osoby, za pośrednictwem których kontrahent konsumenta zawiera umowę lub przy których pomocy wykonuje swoje zobowiązanie, albo uzależniają tę odpowiedzialność od spełnienia przez konsumenta nadmiernie uciążliwych formalności,

22) przewidują obowiązek wykonania zobowiązania przez konsumenta mimo niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez jego kontrahenta,

23) wyłączają jurysdykcję sądów polskich lub poddają sprawę pod rozstrzygnięcie sądu polubownego polskiego lub zagranicznego albo innego organu, a także narzucają rozpoznanie sprawy przez sąd, który wedle ustawy nie jest miejscowo właściwy

Konsument - osoba zawierająca umowę z przedsiębiorcą w celu bezpośrednio nie związanym z działalnością gospodarczą

III. Zawarcie umowy przy użyciu wzorca

IV. Niedozwolone klauzule umowne

Niedozwolone klauzule umowne - postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

→nie dotyczy to jednak essentialia negotii jako przyjmowanych przez strony świadomie, na zasadzie wyraźnego konsensusu.

Co do podmiotów innych niż konsumenci zastosowanie ma ogólna dyrektywa:

Art. 385². Oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny

Nie uzgodnione indywidualnie postanowienia → te ,na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu.

Indywidualne uzgodnienie oznacza zaistnienie co najmniej postaci negocjacji w odniesieniu do danej kwestii

Ocena czy dany warunek jest niedozwolony następuje w odniesieniu do konkretnej umowy, katalog zawarty w art.. 385³ jest jedynie katalogiem pomocniczym.

Klasyfikacja wymienionych w art. 385³ niedozwolonych klauzul umownych:

1. odnoszące się do zawarcia i wykonywania umowy; uzależnienie zawarcia lub wykonania umowy od zawarcia innej umowy, uzależnienie spełnienia świadczenia od okoliczności zależnych tylko od woli kontrahenta konsumenta, przyznanie silniejszej stronie uprawnienia wyłącznej interpretacji umowy lub uprawnienia do stwierdzenia zgodności świadczenia z umową

2. klauzule dotyczące zmiany umowy, rozwiązania umowy lub odstąpienia od niej ; m.in. pozbawienie konsumenta uprawnienia do rozwiązania umowy, odstąpienia od niej lub jej wypowiedzenia, zastrzeżenia dla kontrahenta konsumenta uprawnienia do wypowiedzenia umowy zawartej na czas nieokreślony, bez wskazania ważnej przyczyny wskazanej w umowie

3. klauzule dotyczące zakresu odpowiedzialności stron; m.in. postanowienia wyłączające lub ograniczające odpowiedzialność względem konsumenta za szkody na osobie, klauzula wyłączająca lub istotnie ograniczająca odpowiedzialność względem konsumenta za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy, klauzula nakładająca wyłącznie na konsumenta obowiązek zapłaty ustalonej sumy na wypadek rezygnacji z zawarcia lub wykonania umowy, nałożenie na konsumenta, który nie wykonał zobowiązania lub odstąpił od umowy, obowiązku zapłaty rażąco wygórowanej kary umownej lub odstępnego

4. klauzule jurysdykcyjne - wyłączenie jurysdykcji sądu polskiego, poddanie pod jurysdykcje sądu polubownego, narzucenie właściwości sądu, który nie jest właściwy w myśl ustawy

Dodatkowo istnieje rejestr zakazanych klauzul umownych ustalony na podstawie rozstrzygnięć Sądu Antymonopolowego

V. Sankcja wprowadzenia do umowy niedozwolonych klauzul. Stosunek do ogólnych zasad regulujących dopuszczalną treść czynności prawnej

Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem ,należące do kategorii niedozwolonych klauzul umownych nie wiążą go, w pozostałym zaś zakresie strony są związane postanowieniami umowy.

Nie każde np. naruszenie w umowie zasad współżycia społecznego jest przejawem niedozwolonej klauzuli umownej, jedynie te, które rażąco naruszają interes konsumenta

26. Zagadnienia szczególne związane z zawarciem umowy

I. Odesłanie do części ogólnej prawa cywilnego

II. Culpa in contrahendo

Dotyczy szkody wyrządzonej w czasie pertraktacji

Art. 387 § 2. Strona, która w chwili zawarcia umowy wiedziała o niemożliwości świadczenia, a drugiej strony z błędu nie wyprowadziła, obowiązana jest do naprawienia szkody, którą druga strona poniosła przez to, że zawarła umowę nie wiedząc o niemożliwości świadczenia

Art. 736. Kto zawodowo trudni się załatwianiem czynności dla drugich, powinien, jeżeli nie chce zlecenia przyjąć, zawiadomić o tym niezwłocznie dającego zlecenie. Taki sam obowiązek ciąży na osobie, która dającemu zlecenie oświadczyła gotowość załatwiania czynności danego rodzaju

→w tych przypadkach odszkodowanie nie obejmuje pełnej szkody, a jedynie tzw. interes ujemny umowy

III. Umowa przedwstępna

Treścią umowy przedwstępnej jest zobowiązanie się do zawarcia w przyszłości oznaczonej umowy jako umowy stanowczej

Art. 389. Umowa, przez którą jedna ze stron lub obie zobowiązują się do zawarcia oznaczonej umowy (umowa przedwstępna), powinna określać istotne postanowienia umowy przyrzeczonej oraz termin, w ciągu którego ma być ona zawarta

Ważność umowy przedwstępnej jest zależna:

1. od określenia w jej treści essentialia negotii

2. ustalenia terminu w ciągu którego ma być zawarta

Brak konieczności zachowania szczególnych form, nawet gdy taka forma zastrzeżona dla ważności umowy, która ma być w przyszłości zawarta. Jednak by umowa przedwstępna wywarła silniejszy skutek musi być zawarta w takiej samej formie jak umowa przyrzeczona

2 rodzaje skutków prawnych wynikających z umowy przedwstępnej:

1. skutek silniejszy → roszczenie do zawarcia umowy ,nawet wbrew woli dłużnika

2. skutek słabszy → roszczenie o odszkodowanie za nie zawarcie przyrzeczonej umowy

Art. 390. § 1. Jeżeli strona zobowiązana do zawarcia umowy przyrzeczonej uchyla się od jej zawarcia, druga strona może żądać naprawienia szkody, którą poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej.

§ 2. Jednakże gdy umowa przedwstępna czyni zadość wymaganiom, od których zależy ważność umowy przyrzeczonej, w szczególności wymaganiom co do formy, strona uprawniona może dochodzić zawarcia umowy przyrzeczonej.

§ 3. Roszczenia powyższe przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym umowa przyrzeczona miała być zawarta. Jeżeli sąd oddali żądanie zawarcia umowy przyrzeczonej, roszczenie o naprawienie szkody przedawnia się z upływem roku od dnia, w którym orzeczenie stało się prawomocne

→poszkodowanemu przysługuje więc w wypadku zachowania odpowiedniej formy upoważnienie przemienne.

Umowa ramowa - porozumienie stron nakierowane na przyszłe współdziałanie pomiędzy kontrahentami, którzy przewidują utrzymywanie przez pewien czas stałych powiązań gospodarczych

→nie ma obowiązku ich egzekwowania, jedynie rygory na zasadach ogólnych

27. Umowy o świadczenie prze osobę trzecią

I. Umowa o świadczenie przez osobę trzecią

Nie można obciążyć osoby trzeciej żadnymi obowiązkami, ale jeden z kontrahentów (składający obietnicę wykonania przez osobę trzecią jakiegoś świadczenia) będzie odpowiadał za niedotrzymanie danej obietnicy.

2 sytuacje:

1. składający przyrzeczenie zobowiązuje się jedynie że dołoży starań aby osoba trzecia zachował się w sposób oznaczony w umowie

2. składający przyrzeczenie bierze na siebie gwarancję, że osoba trzecia zobowiąże się lub spełni na rzecz danego kontrahenta określone świadczenie

→unormowany w kc jedynie drugi przypadek

Art. 391. Jeżeli w umowie zastrzeżono, że osoba trzecia zaciągnie określone zobowiązanie albo spełni określone świadczenie, ten, kto takie przyrzeczenie uczynił, odpowiedzialny jest za szkodę, którą druga strona ponosi przez to, że osoba trzecia odmawia zaciągnięcia zobowiązania albo nie spełnia świadczenia. Może jednak zwolnić się od obowiązku naprawienia szkody spełniając przyrzeczone świadczenie, chyba że sprzeciwia się to umowie lub właściwości świadczenia

II. Umowa o zwolnienie dłużnika od obowiązku świadczenia

Art. 392. Jeżeli osoba trzecia zobowiązała się przez umowę z dłużnikiem zwolnić go od obowiązku świadczenia, jest ona odpowiedzialna względem dłużnika za to, że wierzyciel nie będzie od niego żądał spełnienia świadczenia

Umowa taka ,jako nie zawierana z wierzycielem nie powoduje zmiany jego stosunku obligacyjnego z dłużnikiem

→innym rodzajem umowy umowa o zmianę dłużnika na którą wierzyciel musi wyrazić zgodę:

Art. 519. § 1. Osoba trzecia może wstąpić na miejsce dłużnika, który zostaje z długu zwolniony (przejęcie długu).

§ 2. Przejęcie długu może nastąpić:

1) przez umowę między wierzycielem a osobą trzecią za zgodą dłużnika; oświadczenie dłużnika może być złożone którejkolwiek ze stron;

2) przez umowę między dłużnikiem a osobą trzecią za zgodą wierzyciela; oświadczenie wierzyciela może być złożone którejkolwiek ze stron; jest ono bezskuteczne, jeżeli wierzyciel nie wiedział, że osoba przejmująca dług jest niewypłacalna

→brak zgody wierzyciel sprawia, że umowa taka przyjmie charakter umowy z art. 392

III. Umowa o świadczenie na rzecz osoby trzeciej

Jedna strona zobowiązuje się wobec drugiej spełnić należne jej świadczenie na rzecz osoby trzeciej, nie biorącej w umowie udziału.

Art. 393. § 1. Jeżeli w umowie zastrzeżono, że dłużnik spełni świadczenie na rzecz osoby trzeciej, osoba ta, w braku odmiennego postanowienia umowy, może żądać bezpośrednio od dłużnika spełnienia zastrzeżonego świadczenia.

§ 2. Zastrzeżenie co do obowiązku świadczenia na rzecz osoby trzeciej nie może być odwołane ani zmienione, jeżeli osoba trzecia oświadczyła którejkolwiek ze stron, że chce z zastrzeżenia skorzystać.

§ 3. Dłużnik może podnieść zarzuty z umowy także przeciwko osobie trzeciej

Wyjątkowo (np. w wypadku umów przewozu) osoba trzecia wraz z otrzymanymi prawami może też zostać obciążona pewnym obowiązkiem

W wypadku gdy osoba trzecia odmawia przyjęcia świadczenia wierzyciel ilekroć nie sprzeciwia się to naturze stosunku (co miałoby miejsce np. w wypadku dożywocia) może żądać spełnienia świadczenia do swoich rąk.

28. Dodatkowe zastrzeżenia umowne

I. Uwagi ogólne

Dodatkowe postanowienia mające na celu zabezpieczenie interesów stron lub uelastycznienie więzi prawnej między dłużnikiem i wierzycielem

Zwykle są to postanowienia dotyczące zadatku, umownego prawa odstąpienia, odstępnego lub odszkodowania umownego (kary umownej)

II. Zadatek

Zadatek - suma pieniężna lub rzecz, którą jedna z stron daje drugiej przy zawarciu umowy

Swoboda interpretacji znaczenia zadatku

Zadatek sensu stricto - (kc) jest surogatem odszkodowania na wypadek, gdy umowa zawarta między stronami nie zostanie wykonana

Art. 394. § 1. W braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej.

§ 2. W razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała; jeżeli zaliczenie nie jest możliwe, zadatek ulega zwrotowi.

§ 3. W razie rozwiązania umowy zadatek powinien być zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada. To samo dotyczy wypadku, gdy niewykonanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo za które ponoszą odpowiedzialność obie strony

Specyfika umów z zadatkiem:

1. przy umowach wzajemnych, przy których był dany zadatek, strona uzyskuje specjalne udogodnienie, może bowiem odstąpić od umowy bez wyznaczania dodatkowego terminu

2. strona może w każdym przypadku zachować zadatek lub żądać zwrotu jego podwójnej wysokości, chociażby żadnej szkody nie poniosła, ale jeśli poniosła szkodę wyższej wartości to nie może żądać więcej niż zadatek

3. strona nie może zwolnić się od umowy przez samo zwrócenie zadatku w podwójnej wysokości

Danie zadatku jest umową realną, same umówienie nie wywołuje skutków, potrzeba także elementu jego wydania

III. Umowne prawo odstąpienia

Jednostronne odstąpienie od umowy - przewidziane w prawie zobowiązań jako wyjątek, tylko w kilku przypadkach:

1. przy niektórych umowach jak zlecenie (w każdej chwili) lub spółka (z ważnych powodów)

2. przy umowach wzajemnych w razie niewykonania zobowiązana przez drugą stronę

→także zastrzeżenie:

Art. 395. § 1. Można zastrzec, że jednej lub obu stronom przysługiwać będzie w ciągu oznaczonego terminu prawo odstąpienia od umowy. Prawo to wykonywa się przez oświadczenie złożone drugiej stronie.

§ 2. W razie wykonania prawa odstąpienia umowa uważana jest za nie zawartą. To, co strony już świadczyły, ulega zwrotowi w stanie niezmienionym, chyba że zmiana była konieczna w granicach zwykłego zarządu. Za świadczone usługi oraz za korzystanie z rzeczy należy się drugiej stronie odpowiednie wynagrodzenie

Przy wykonaniu prawa odstąpienia skutku ex tunc

Zezwolenie na zastrzeżenie umownego prawa odstąpienia od umowy przenoszącej własność nieruchomości ( nie jest to zakazanym przez kc warunkiem)

LEX COMISSORIA - zastrzeżenie, że strona może odstąpić od umowy, jeżeli druga strona nie spełni świadczenia lub spełni je nienależycie.

→zwykle w wypadkach gdy takie niewykonanie nastąpiło z winy drugiej strony, ale możliwe także gdy zostało niezawinione

IV. Odstępne

Umowa o odstępne - wolno jednej z stron lub obu stronom odstąpić od umowy za zapłatą oznaczonej sumy pieniężnej (odstępnego)

Art. 396. Jeżeli zostało zastrzeżone, że jednej lub obu stronom wolno od umowy odstąpić za zapłatą oznaczonej sumy (odstępne), oświadczenie o odstąpieniu jest skuteczne tylko wtedy, gdy zostało złożone jednocześnie z zapłatą odstępnego.

Rozdział VII Bezpodstawne wzbogacenie

29. Pojęcie bezpodstawnego wzbogacenia i jego unormowanie

I. Uwaga wstępna

Bezpodstawne wzbogacenie może nastąpić w wyniku:

1. działania wzbogaconego

2. działania tego, czyim kosztem wzbogaca się ktoś drugi

3. działania osoby trzeciej

4. zdarzeń nie mających w ogóle charakteru działań ludzkich

Art. 405. Kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości

II. Formuła generalna

3 przesłanki powstania zobowiązania z bezpodstawnego wzbogacenia:

1. przesunięcie majątkowe

2. związek (nie tylko przyczynowy, ale ogólny) między wzbogaceniem i zubożeniem

3. brak podstawy prawnej (brak causy)

Przedmiotem roszczenia jest zwrot korzyści w naturze, a gdy to niemożliwe to zwrot wartości korzyści

Także korzyści i surogaty:

Art. 406. Obowiązek wydania korzyści obejmuje nie tylko korzyść bezpośrednio uzyskaną, lecz także wszystko, co w razie zbycia, utraty lub uszkodzenia zostało uzyskane w zamian tej korzyści albo jako naprawienie szkody

Rozliczenie nakładów:

Art. 408. § 1. Zobowiązany do wydania korzyści może żądać zwrotu nakładów koniecznych o tyle, o ile nie znalazły pokrycia w użytku, który z nich osiągnął. Zwrotu innych nakładów może żądać o tyle, o ile zwiększają wartość korzyści w chwili jej wydania; może jednak zabrać te nakłady, przywracając stan poprzedni.

§ 2. Kto czyniąc nakłady wiedział, że korzyść mu się nie należy, ten może żądać zwrotu nakładów tylko o tyle, o ile zwiększają wartość korzyści w chwili jej wydania.

§ 3. Jeżeli żądający wydania korzyści jest zobowiązany do zwrotu nakładów, sąd może zamiast wydania korzyści w naturze nakazać zwrot jej wartości w pieniądzu z odliczeniem wartości nakładów, które żądający byłby obowiązany zwrócić

Zakres obowiązku zwrotu:

Art. 409. Obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu

Sukcesja:

Art. 407. Jeżeli ten, kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, rozporządził korzyścią na rzecz osoby trzeciej bezpłatnie, obowiązek wydania korzyści przechodzi na tę osobę trzecią

→nabywca w takim wypadku nie może być jednak traktowany jak osoba ,która powinna liczyć się z obowiązkiem zwrotu ( z art. 409)

30. Nienależne świadczenie

I. Pojęcie nienależnego świadczenia

Świadczenie dokonane bez istnienia odpowiedniej causy

II. Poszczególne przypadki

Art. 410 § 2. Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia

Następujące przypadki nienależnego świadczenia:

1. gdy więź zobowiązaniowa, usprawiedliwiająca świadczenie nie istnieje w ogóle lub też wprawdzie istnieje, ale nie w stosunku do osoby, która uzyskała świadczenie

2. gdy więź zobowiązaniowa wprawdzie istniała między stronami ale podstawa prawna świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty

3. gdy więź zobowiązaniowa między dwiema osobami miała wynikać z czynności prawnej, lecz czynność okazała się nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia

Wyłączenie zwrotu świadczenia:

Art. 411. Nie można żądać zwrotu świadczenia:

1) jeżeli spełniający świadczenie wiedział, że nie był do świadczenia zobowiązany, chyba że spełnienie świadczenia nastąpiło z zastrzeżeniem zwrotu albo w celu uniknięcia przymusu lub w wykonaniu nieważnej czynności prawnej;

2) jeżeli spełnienie świadczenia czyni zadość zasadom współżycia społecznego;

3) jeżeli świadczenie zostało spełnione w celu zadośćuczynienia przedawnionemu roszczeniu;

4) jeżeli świadczenie zostało spełnione, zanim wierzytelność stała się wymagalna

III. Niegodziwość świadczenia

Art. 412. Sąd może orzec przepadek świadczenia na rzecz Skarbu Państwa, jeżeli świadczenie to zostało świadomie spełnione w zamian za dokonanie czynu zabronionego przez ustawę lub w celu niegodziwym. Jeżeli przedmiot świadczenia został zużyty lub utracony, przepadkowi może ulec jego wartość

IV. Przypadek gry i zakładu

Art. 413. § 1. Kto spełnia świadczenie z gry lub z zakładu, nie może żądać zwrotu, chyba że gra lub zakład były zakazane albo nierzetelne.

§ 2. Roszczeń z gry lub zakładu można dochodzić tylko wtedy, gdy gra lub zakład były prowadzone na podstawie zezwolenia właściwego organu państwowego

V. Skutki nienależnego świadczenia

Stosuje się generalnie przepisy dotyczące bezpodstawnego wzbogacenia]

31. Zbieg roszczeń z bezpodstawnego wzbogacenia z innymi roszczeniami

I. Uwaga wstępna

II. Reguła ogólna i jej ograniczenia

3 grupy najczęstszych przypadków zbiegu:

1. zbieg roszczeń z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia z roszczeniami wynikającymi z praw rzeczowych, przede wszystkim własności; dopóki roszczenia z praw rzeczowych są w mocy, mają one pierwszeństwo

2. zbieg roszczeń z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia z roszczeniami odszkodowawczymi; w wypadkach gdy dłużnik nie odpowiada za niemożność świadczenia zastosowanie mają przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu.

3. Zbieg roszczeń z bezpodstawnego wzbogacenia z roszczeniami odszkodowawczymi ;brak unormowań, z bezpodstawnego wzbogacenia łatwiejsze, ale z odszkodowania zazwyczaj o większej wartości

Rozdział VIII Czyny niedozwolone

32. Uwagi ogólne o czynach niedozwolonych

I. Pojęcie czynu niedozwolonego

Pojęcie czynu niedozwolonego jest szersze od pojęcia deliktu (działania ludzkiego i zawinionego). Obejmuje także niektóre czyny niezawinione oraz zdarzenia nie mające z działaniami ludzkimi nic wspólnego, ilekroć wynika z nich szkoda i za tę szkodę prawo czyni kogoś odpowiedzialnym.

II. Rola zobowiązań z tytułu czynów niedozwolonych

Wynika z ogólnych założeń obowiązku naprawienia szkody

III. Przesłanki i zasady odpowiedzialności

Przesłanki odpowiedzialności - bez ich istnienia odpowiedzialność nie powstaje, warunkują tym samym powstanie obowiązku naprawienia szkody, trzy przesłanki:

1. szkoda - w znaczeniu uszczerbku w dobrach osoby poszkodowanej

2. fakt który powoduje daną szkodę, z którym ustawa łączy obowiązek jej naprawienia

3. związek przyczynowy między szkodą a faktem.

Co do faktu nie zawsze wymagana dodatkowa przesłanka winy przy jego wywołaniu

Zasady odpowiedzialności - zasady wedle których odpowiedzialność za szkodę obciąża ten, a nie inny podmiot prawa, 3 zasady:

1. zasada winy

2. zasada ryzyka

3. zasada słuszności - korzystanie w wyjątkowych sytuacjach ,gdy 2 pierwsze zasady zawodzą, a jednak obciążenie kogoś odpowiedzialnością na rzecz poszkodowanego będzie usprawiedliwione z uwagi na reguły współżycia społecznego

Zasada odpowiedzialności absolutnej - niezależna od winy, różni się od zasady ryzyka i słuszności swym gwarancyjnym charakterem, nie uznaje się w ogóle możliwości wyłączenia tej odpowiedzialności. Np. odpowiedzialność ubezpieczeniowa

IV. Systematyka przepisów

33. Odpowiedzialność za własne czyny

I. Formuła generalna

Art. 415. Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia

Pierwszeństwo zasady winy przed innymi zasadami odpowiedzialności

Konieczność ustalenia 3 przesłanek:

1. szkoda

2. fakt

3. związek przyczynowy

Czynem zarówno działanie jak i zaniechanie

Zarówno co do osoby fizycznej jak i prawnej:

Art. 416. Osoba prawna jest obowiązana do naprawienia szkody wyrządzonej z winy jej organu

→czyn organu jest uważany za czyn samej osoby prawnej

II. Wina, bezprawność zachowania się, subiektywna naganność

Wina zawierająca zarówno elementy subiektywne jak i obiektywne:

1. element obiektywny - szeroko rozumiana bezprawność postępowania, naruszanie przez zachowanie jakiś reguł postępowania, nakazów czy zakazów (także zachowania przekraczające potrzebę ostrożności wymaganej przez zasady współżycia między ludźmi, nawet jeśli nie unormowane ustawowo). Gdy brak tego elementu (np. obrona konieczna, stan wyższej konieczności czy też dozwolona samopomoc, nie można mówić o winie)

2. element subiektywny - wadliwość zachowania się sprawcy, podmiotowy element winy. Niewłaściwość zachowania się związana z momentem przewidywania i momentem woli.

→element subiektywny wyłączony gdy nawet naruszono obowiązujące zasady postępowania, ale naruszającemu nie można postawić zarzutu dla braku w danych okolicznościach przewidywania czy możności kierowania swym postępowaniem

2 koncepcje oceniania winy podmiotowej (subiektywnej):

1. teoria psychologiczna - pojmowanie winy jako stosunku psychologicznego sprawcy do czynu, względnie oceny następstw, jakie czyn wywołuje

2. teoria normatywna - ocena nastawienia psychicznego sprawcy z zewnątrz, możliwość postawienia mu zarzutu ze strony oceniającego

→teoria przeważające w polskim prawie cywilnym

Stopnie winy:

→umyślność - zamierzone podjęcie działań sprzecznych z regułą postępowania bądź to powstrzymywanie się od działania mimo istnienia obowiązku czynnego zachowania się. Sprawca chce popełnić czyn lub przynajmniej godzi się z jego skutkami

→niedbalstwo - nie dołożenie przez sprawcę należytej staranności. Wzorzec określany in abstracto ,niezależnie od cech osobistych i przymiotów sprawcy

Przyjęcie zasady z art. 355kc do całego prawa zobowiązań:

Art. 355. § 1. Dłużnik obowiązany jest do staranności ogólnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju (należyta staranność).

Rażące niedbalstwo - niezachowanie staranności ,jakiej można wymagać od osób najmniej rozgarniętych

III. Poczytalność

Art. 425. § 1. Osoba, która z jakichkolwiek powodów znajduje się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, nie jest odpowiedzialna za szkodę w tym stanie wyrządzoną.

§ 2. Jednakże kto uległ zakłóceniu czynności psychicznych wskutek użycia napojów odurzających albo innych podobnych środków, ten obowiązany jest do naprawienia szkody, chyba że stan zakłócenia został wywołany bez jego winy

Niepoczytalny nie odpowiada za czyn własny, mogą za niego odpowiadać przy istnieniu odpowiednich przesłanek osoby sprawujące nad nim nadzór lub piecze.:

Art. 427. Kto z mocy ustawy lub umowy jest zobowiązany do nadzoru nad osobą, której z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego winy poczytać nie można, ten obowiązany jest do naprawienia szkody wyrządzonej przez tę osobę, chyba że uczynił zadość obowiązkowi nadzoru albo że szkoda byłaby powstała także przy starannym wykonywaniu nadzoru. Przepis ten stosuje się również do osób wykonywających bez obowiązku ustawowego ani umownego stałą pieczę nad osobą, której z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego winy poczytać nie można

W wyjątkowych wypadach odpowiedzialność niepoczytalnego na zasadach słuszności:

Art. 428. Gdy sprawca z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego nie jest odpowiedzialny za szkodę, a brak jest osób zobowiązanych do nadzoru albo gdy nie można od nich uzyskać naprawienia szkody, poszkodowany może żądać całkowitego lub częściowego naprawienia szkody od samego sprawcy, jeżeli z okoliczności, a zwłaszcza z porównania stanu majątkowego poszkodowanego i sprawcy, wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego

IV. Obrona konieczna, stan wyższej konieczności, samopomoc

Obrona konieczna - polega na odparciu bezpośredniego bezprawnego zamachu na jakiekolwiek dobro własnej lub innej osoby:

Art. 423. Kto działa w obronie koniecznej, odpierając bezpośredni i bezprawny zamach na jakiekolwiek dobro własne lub innej osoby, ten nie jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną napastnikowi

Stan wyższej konieczności - polega na istnieniu bezpośredniego zagrożenia dla dobra własnego lub cudzego nie wskutek zamachu człowieka, lecz wskutek innych zdarzeń, gdy im przeciwdziałanie wymaga koniecznego wyrządzenia szkody:

Art. 424. Kto zniszczył lub uszkodził cudzą rzecz albo zabił lub zranił cudze zwierzę w celu odwrócenia od siebie lub od innych niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio od tej rzeczy lub zwierzęcia, ten nie jest odpowiedzialny za wynikłą stąd szkodę, jeżeli niebezpieczeństwa sam nie wywołał, a niebezpieczeństwu nie można było inaczej zapobiec i jeżeli ratowane dobro jest oczywiście ważniejsze aniżeli dobro naruszone

Samopomoc - stosowanie w celu wykonania lub zabezpieczenia roszczeń cywilnoprawnych w zasadzie niedozwolona. Dopuszczalna jedynie wtedy gdy wyraźnie wskazuje na to ustawa

V. Związek przyczynowy

Odpowiedzialność za czyn własny noszący znamiona winy obciąża sprawcę, gdy między czynem tym a szkodą zostanie ustalony związek przyczynowy.

2 teorie:

1. teoria równowartości przyczyn - wszystkie zdarzenia, których zaistnienie wywołuje w ostatecznym rezultacie skutek będący przedmiotem badania, są równowartościowe, o tyle o ile eliminacja któregokolwiek z tych zdarzeń jako przyczyny wyłączałaby zaistnienie danego skutku

2. teoria przyczynowości adekwatnej - związek przyczynowy dotyczy jedynie normalnych zwykłych następstw danego czynu, następstwa nienormalnej czy nietypowe nie grają roli.

+ na bazie teorii przyczynowości adekwatnej teoria związków przyczynowych koniecznych i przypadkowych ( w zależności od tego w jakim stopniu czyn przyczynił się do ich wystąpienia)

Art. 361. § 1. Zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła

§ 2. W powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono

Jeżeli z jednego zdarzenia powstają różne szkody dla kilku podmiotów jednocześnie, a związek przyczynowy w odniesieniu do każdej z nich będzie adekwatny, naprawienie każdej z tych szkód może obciążać tego, kto za dane zdarzenie jest odpowiedzialny.

Jeżeli jedna szkoda jest wynikiem działania lub zaniechania dwóch lub więcej osób zachowanie każdej z nich podlegać będzie ocenie jako element istotny w łańcuchu przyczyn i skutków przez to wywołanych , 2 możliwe sytuacje:

→w razie łącznego działania lub zaniechania stopień przyczynienia się każdej z osób do wyrządzenia szkody nie ma w zasadzie wpływu na odpowiedzialność odszkodowawczą ( jedyne efekty w zasadzie tylko co do regresów w stosunkach wewnętrznych)

→w razie rozłącznego działania osób, każde działanie może wywołać odrębną odpowiedzialność, a związek przyczynowy jest ustalany odrębnie dla każdego z sprawców

Przyczynienie się poszkodowanego - gdy w rozumieniu koncepcji związku przyczynowego z art. 361kc, zachowanie się poszkodowanego może być uznane za jedno z ogniw prowadzących do ostatecznego skutku w postaci szkody.

Art. 362. Jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron

→nie uprawnia on do całkowitego zniesienia odszkodowania

VI. Współsprawstwo a współodpowiedzialność

Współsprawcy mogą odpowiadać z ogólnego art. 415 kc

Podżegacze, pomocnicy:

Art. 422. Za szkodę odpowiedzialny jest nie tylko ten, kto ją bezpośrednio wyrządził, lecz także ten, kto inną osobę do wyrządzenia szkody nakłonił albo był jej pomocny, jak również ten, kto świadomie skorzystał z wyrządzonej drugiemu szkody

Odpowiedzialność pomocników i podżegaczy tak samo jako współsprawców:

Art. 441. § 1. Jeżeli kilka osób ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym, ich odpowiedzialność jest solidarna

→przysługuje im także prawo do regresu, uzależnionego od stopnia przyczynienia się

VII. Rozkład ciężaru dowodu

Obciąża poszkodowanego z :

Art. 6. Ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne

Istnienie domniemań przerzucających ciężar dowodu na drugą osobę

34. Odpowiedzialność za cudze czyny

I. Uwaga wstępna

Na zasadzie winy:

→niepoczytalni

→osoby którym powierzono wykonanie czynności

Na zasadzie ryzyka:

→podwładni

II. Odpowiedzialność za niepoczytalnych

Niepoczytalni nie ponoszą odpowiedzialności za swoje czyny

Art. 427. Kto z mocy ustawy lub umowy jest zobowiązany do nadzoru nad osobą, której z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego winy poczytać nie można, ten obowiązany jest do naprawienia szkody wyrządzonej przez tę osobę, chyba że uczynił zadość obowiązkowi nadzoru albo że szkoda byłaby powstała także przy starannym wykonywaniu nadzoru. Przepis ten stosuje się również do osób wykonywających bez obowiązku ustawowego ani umownego stałą pieczę nad osobą, której z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego winy poczytać nie można

Osoby, którym nie można przypisać winy:

Art. 425. § 1. Osoba, która z jakichkolwiek powodów znajduje się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, nie jest odpowiedzialna za szkodę w tym stanie wyrządzoną.

§ 2. Jednakże kto uległ zakłóceniu czynności psychicznych wskutek użycia napojów odurzających albo innych podobnych środków, ten obowiązany jest do naprawienia szkody, chyba że stan zakłócenia został wywołany bez jego winy.

Art. 426. Małoletni, który nie ukończył lat trzynastu, nie ponosi odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę

Przyjęcie przez kodeks zasady domniemania winy osoby nadzorującej (art. 427kc) ,przerzucenie na niego obowiązku dowodowego.

Wyjątek od zasady nieodpowiedzialności ,wywodzący się z zasad współżycia społecznego:

Art. 428. Gdy sprawca z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego nie jest odpowiedzialny za szkodę, a brak jest osób zobowiązanych do nadzoru albo gdy nie można od nich uzyskać naprawienia szkody, poszkodowany może żądać całkowitego lub częściowego naprawienia szkody od samego sprawcy, jeżeli z okoliczności, a zwłaszcza z porównania stanu majątkowego poszkodowanego i sprawcy, wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego

III. Odpowiedzialność za czyny osób, którymi się posłużono

Zasadą odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez osobę, której powierzyło się jakąś czynność

Odpowiedzialność taka powstaje gdy nastąpiło uchybienie co do wyboru właściwej osoby, a szkoda nastąpiła przy wykonywaniu powierzonej czynności

Art. 429. Kto powierza wykonanie czynności drugiemu, ten jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną przez sprawcę przy wykonywaniu powierzonej mu czynności, chyba że nie ponosi winy w wyborze albo że wykonanie czynności powierzył osobie, przedsiębiorstwu lub zakładowi, które w zakresie swej działalności zawodowej trudnią się wykonywaniem takich czynności

Domniemanie winy w wyborze (trzeba się od niego ekskulpować)

Przesłanką zastosowania artykuł fakt wyrządzenia szkody przy wykonaniu a nie przy okazji

Kwestia winy osoby której powierzono czynność bez znaczenia, prócz 2 przypadków:

1. znaczenie dla poszkodowanego, gdy sprawca zawinił, może żądać odszkodowanie zarówno od powierzającego jak i wykonawcy, ich odpowiedzialność ma wtedy charakter solidarny

2. dla powierzającego, może się w wypadku winy sprawcy domagać roszczenia regresowego od sprawcy

Osoba której powierzono czynność, jest w zakresie wykonywania czynności samodzielna względem powierzającego

IV. Odpowiedzialność za podwładnego

Art. 430. Kto na własny rachunek powierza wykonanie czynności osobie, która przy wykonywaniu tej czynności podlega jego kierownictwu i ma obowiązek stosować się do jego wskazówek, ten jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną z winy tej osoby przy wykonywaniu powierzonej jej czynności

Modyfikacja poprzedniej konstrukcje, z tym że powierzający czynność (tu zwierzchnik) nie może się ekskulpować przez udowodnienie że dokonał właściwego wyboru, ponosi odpowiedzialność na zasadzie ryzyka

Warunki zastosowania art. 430:

1. gdy czynność powierza zwierzchnik swojemu podwładnemu

2. szkoda powstał przy wykonywaniu czynności

3. wina sprawcy

Za zwierzchnika uważa się np. osobę prawną jako podmiot nadrzędny, nie zaś bezpośredniego przełożonego na stanowisku pracy hierarchicznie wyższym niż stanowisko podwładnego

Konsekwencją wprowadzenia przesłanki winy sprawcy, jest jego solidarna odpowiedzialność wraz z zwierzchnikiem, oraz możliwość wnoszenia roszczeń regresowych wobec niego przez przełożonego

Zastosowanie art. 430kc zostaje z reguły wyłączone ,ilekroć szkodę wyrządza pracownik przy wykonywaniu przez niego obowiązków pracowniczych, wg. Kodeksu pracy odpowiedzialność za szkodę obciąża wówczas pracodawcę

35. Odpowiedzialność Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych

I. Uwaga wstępna

Art. 77 Konstytucji 1. Każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej

III. Zasada generalna i jej modyfikacje

Art. 417. § 1. Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez funkcjonariusza państwowego przy wykonywaniu powierzonej mu czynności.

§ 2. Funkcjonariuszami państwowymi w rozumieniu niniejszego tytułu są pracownicy organów władzy, administracji lub gospodarki państwowej. Za funkcjonariuszy państwowych uważa się również osoby działające na zlecenie tych organów, osoby powołane z wyboru, sędziów i prokuratorów oraz żołnierzy sił zbrojnych

→wyliczenie kto jest funkcjonariuszem ma charakter ścisły ,a nie przykładowy

Wina funkcjonariusza stanowi konieczną przesłankę odpowiedzialności opartej na art. 417 kc

Przesłanki odpowiedzialności Skarbu Państwa:

1. szkoda

2. przez funkcjonariusza państwowego

3. przy wykonywaniu powierzonej mu czynności

4. działaniem noszącym znamiona winy

Częściowe odstąpienie od zasady winy przez wprowadzenie tzw. winy bezimiennej ,odpowiedzialności Skarbu Państwa gdy udowodniono że winę ponosi ktoś z zespołu funkcjonariuszy, ale nie można ustalić kto

Według SN można przy braku winy funkcjonariusza powołać się bezpośrednio na art. 77 Konstytucji

Zlikwidowanie przez orzeczenie TK

Modyfikacja odpowiedzialności Skarbu Państwa, rozszerzenie na zasadzie słuszności:

Art. 419. W wypadku gdy Skarb Państwa nie ponosi według przepisów niniejszego tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez funkcjonariusza państwowego przy wykonywaniu powierzonej mu czynności, poszkodowany może żądać całkowitego lub częściowego naprawienia szkody przez Skarb Państwa, jeżeli doznał uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia albo utracił żywiciela, a z okoliczności, zwłaszcza ze względu na niezdolność poszkodowanego do pracy albo ze względu na jego ciężkie położenie materialne, wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego

→w wypadku braku winy, gdy spełnione przesłanki:

1. postaci szkody - tylko szkoda na osobie

2. niezdolność do pracy lub ciężkie położenie materialne uzasadniające przyznanie odszkodowania

Decyzja uznaniowa sądu

Unormowania w tych artykułach nie przesądzają odpowiedzialności samego funkcjonariusza, może on odpowiadać także na warunkach ogólnych, jego odpowiedzialność wówczas solidarna z Skarbem Państwa

IV. Odpowiedzialność państwowych osób prawnych

Uregulowanie tak samo kwestii odpowiedzialności funkcjonariusza państwowej osoby prawnej, z tym że:

Art. 420. Jeżeli szkoda została wyrządzona przez funkcjonariusza państwowej osoby prawnej, odpowiedzialność za szkodę ponosi zamiast Skarbu Państwa ta osoba prawna.

Państwowa osoba prawna - jedynie te spółki prawa handlowego ,których kapitał zakładowy lub akcyjny pochodzi wyłącznie z mienia państwowego

V. Odpowiedzialność jednostek samorządu terytorialnego

Art. 420¹. § 1. Jeżeli szkoda została wyrządzona przez funkcjonariusza jednostki samorządu terytorialnego przy wykonywaniu powierzonej mu czynności, odpowiedzialność za szkodę ponosi ta jednostka samorządu terytorialnego, w której imieniu czynność była wykonywana. Przepisy art. 419 i 420 stosuje się odpowiednio.

§ 2. Funkcjonariuszami jednostek samorządu terytorialnego w rozumieniu niniejszego tytułu są pracownicy samorządowi, radni, członkowie zarządów gmin, powiatów i województw, a także inne osoby, do których stosuje się przepisy o pracownikach samorządowych. Za funkcjonariuszy jednostek samorządu terytorialnego uważa się także osoby działające na zlecenie organów jednostek samorządu terytorialnego oraz ich związków.

Art. 420². Jeżeli jednak szkoda została wyrządzona przez funkcjonariusza jednostki samorządu terytorialnego przy wykonywaniu określonych ustawami zadań z zakresu administracji rządowej lub zleconych przez ustawy albo powierzonych, odpowiedzialność za szkodę ponoszą Skarb Państwa i jednostka samorządu terytorialnego solidarnie

VI. Przepisy szczególne

Art. 421. Przepisów powyższych o odpowiedzialności Skarbu Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego za szkodę wyrządzoną przez funkcjonariusza nie stosuje się, jeżeli odpowiedzialność ta jest uregulowana w przepisach szczególnych

Są to m.in.:

1. solidarna odpowiedzialność komornika i Skarbu Państwa wobec poszkodowanego

2. odszkodowanie za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie

3. ograniczenia możliwości dochodzenia przez żołnierzy odszkodowań z tytułu wypadku lub choroby pozostający w związku z służbą wojskową (SN → niezgodne z Konstytucją)

36. Odpowiedzialność za zwierzęta i rzeczy

I. Uwaga wstępna

II. Odpowiedzialność za zwierzęta

2 przypadki:

1. gdy zwierze jest tylko narzędziem w ręku człowieka →odpowiada człowiek tak jakby wyrządził szkodę czynem własnym (z ogólnego art. 415)

2. gdy zwierze wyrządza szkodę z własnego popędu i przez swoje nie kierowane przez człowieka zachowanie → odpowiedzialność właściciela itd.

Art. 431. § 1. Kto zwierzę chowa albo się nim posługuje, zobowiązany jest do naprawienia wyrządzonej przez nie szkody niezależnie od tego, czy było pod jego nadzorem, czy też zabłąkało się lub uciekło, chyba że ani on, ani osoba, za którą ponosi odpowiedzialność, nie ponoszą winy.

§ 2. Chociażby osoba, która zwierzę chowa lub się nim posługuje, nie była odpowiedzialna według przepisów paragrafu poprzedzającego, poszkodowany może od niej żądać całkowitego lub częściowego naprawienia szkody, jeżeli z okoliczności, a zwłaszcza z porównania stanu majątkowego poszkodowanego i tej osoby, wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego

→chodzi w §1 o winę w nadzorze

III. Odpowiedzialność za wyrzucenie ,wylanie lub spadnięcie czegoś z pomieszczenia

Art. 433. Za szkodę wyrządzoną wyrzuceniem, wylaniem lub spadnięciem jakiegokolwiek przedmiotu z pomieszczenia jest odpowiedzialny ten, kto pomieszczenie zajmuje, chyba że szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej albo wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą zajmujący pomieszczenie nie ponosi odpowiedzialności i której działaniu nie mógł zapobiec

Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka, zwolnienie od odpowiedzialności przez udowodnienie działania siły wyższej, wyłącznej winy poszkodowanego lub osoby trzeciej

IV. Odpowiedzialność za zawalenie się budowli

Art. 434. Za szkodę wyrządzoną przez zawalenie się budowli lub oderwanie się jej części odpowiedzialny jest samoistny posiadacz budowli, chyba że zawalenie się budowli lub oderwanie się jej części nie wynikło ani z braku utrzymania budowli w należytym stanie, ani z wady w budowie

Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka

Budowla w szerokim tego słowa znaczeniu, również jeśli chodzi o przedmioty trwale przyłączone

37. Odpowiedzialność za szkody wyrządzone w związku z ruchem przedsiębiorstw i użyciem elementarnych sił przyrody

I. Uwaga wstępna

II. Koncepcja odpowiedzialności

Art. 435. § 1. Prowadzący na własny rachunek przedsiębiorstwo lub zakład wprawiany w ruch za pomocą sił przyrody (pary, gazu, elektryczności, paliw płynnych itp.) ponosi odpowiedzialność za szkodę na osobie lub mieniu, wyrządzoną komukolwiek przez ruch przedsiębiorstwa lub zakładu, chyba że szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej albo wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą nie ponosi odpowiedzialności.

§ 2. Przepis powyższy stosuje się odpowiednio do przedsiębiorstw lub zakładów wytwarzających środki wybuchowe albo posługujących się takimi środkami

Musi chodzić tu o to żeby od użycia sił przyrody zależało funkcjonowanie zakładu, użycie pojedynczych maszyn nie uzasadnia stosowania art. 435 kc

Osobą odpowiedzialną osoba prowadząca, w razie wątpliwości obciąża się samoistnego posiadacza

Odszkodowanie należy się zarówno osobom postronnym jak i tym których łączy z zakładem stosunek pracy (można zastosować gdy odszkodowanie z tytułu ubezpieczenia i etc. nie pokryło roszczeń pracownika)

Przyczyny wyłączające odpowiedzialność:

1. siła wyższa

2. szkoda nastąpiła wyłącznie z winy poszkodowanego

3. szkoda nastąpiła wyłącznie z winy osoby trzeciej, za którą osoba prowadząca nie ponosi odpowiedzialności

III. Zakaz wyłączeń ograniczeń

Charakter iuris cogens normy

38. Odpowiedzialność za szkody

I. Uwaga wstępna

II. Koncepcja odpowiedzialności

Art. 436. § 1. Odpowiedzialność przewidzianą w artykule poprzedzającym ponosi również samoistny posiadacz mechanicznego środka komunikacji poruszanego za pomocą sił przyrody. Jednakże gdy posiadacz samoistny oddał środek komunikacji w posiadanie zależne, odpowiedzialność ponosi posiadacz zależny.

§ 2. W razie zderzenia się mechanicznych środków komunikacji poruszanych za pomocą sił przyrody wymienione osoby mogą wzajemnie żądać naprawienia poniesionych szkód tylko na zasadach ogólnych. Również tylko na zasadach ogólnych osoby te są odpowiedzialne za szkody wyrządzone tym, których przewożą z grzeczności.

Podmiotem ponoszącym odpowiedzialność samoistny posiadacz (także złodziej), lub posiadacz zależny. Odpowiada on także za czyny np. kierowcy

Gdy odpowiada jednocześnie posiadacz jak i kierowca (na zasadach ogólnych) obaj są solidarnie zobowiązani wobec poszkodowanego

III. Modyfikacja reguły podstawowej

Ograniczenie odpowiedzialności z zasady ryzyka , do podstawowych zasad winy w 2 wypadkach:

1. zderzenia pojazdów (oba się poruszają)

2. przewozu z grzeczności

IV. Zakaz wyłączeń i ograniczeń

Charakter ius cogens

V. Obowiązkowe ubezpieczenia komunikacyjne

39. Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przy wykonywaniu praw podmiotowych

I. Różnorodne przypadki

II. Poniesienie szkody w cudzym lub wspólnym interesie

Art. 438. Kto w celu odwrócenia grożącej drugiemu szkody albo w celu odwrócenia wspólnego niebezpieczeństwa przymusowo lub nawet dobrowolnie poniósł szkodę majątkową, może żądać naprawienia poniesionych strat w odpowiednim stosunku od osób, które z tego odniosły korzyść

40. Bezpośrednie zagrożenie nastąpienia szkody

Sytuacja nazywana roszczeniami zapobiegawczymi

Art. 439. Ten, komu wskutek zachowania się innej osoby, w szczególności wskutek braku należytego nadzoru nad ruchem kierowanego przez nią przedsiębiorstwa lub zakładu albo nad stanem posiadanego przez nią budynku lub innego urządzenia, zagraża bezpośrednio szkoda, może żądać, ażeby osoba ta przedsięwzięła środki niezbędne do odwrócenia grożącego niebezpieczeństwa, a w razie potrzeby także, by dała odpowiednie zabezpieczenie

Roszczenie prewencyjne, jego legitymacja czynna (prawo do wniesienia pozwu) przyznane wąsko, tylko osobie bezpośrednio zainteresowanej

41. Naprawienie szkody w przypadkach szczególnych

W związku z naruszeniem dóbr osobistych człowieka

1. Szkoda majątkowa

Zasada pełnego odszkodowania

Art. 444. § 1. W razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu.

§ 2. Jeżeli poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty.

§ 3. Jeżeli w chwili wydania wyroku szkody nie da się dokładnie ustalić, poszkodowanemu może być przyznana renta tymczasowa

W wypadku śmierci poszkodowanego:

Art. 446. § 1. Jeżeli wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia nastąpiła śmierć poszkodowanego, zobowiązany do naprawienia szkody powinien zwrócić koszty leczenia i pogrzebu temu, kto je poniósł.

§ 2. Osoba, względem której ciążył na zmarłym ustawowy obowiązek alimentacyjny, może żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody renty obliczonej stosownie do potrzeb poszkodowanego oraz do możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego przez czas prawdopodobnego trwania obowiązku alimentacyjnego. Takiej samej renty mogą żądać inne osoby bliskie, którym zmarły dobrowolnie i stale dostarczał środków utrzymania, jeżeli z okoliczności wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego.

§ 3. Sąd może ponadto przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego stosowne odszkodowanie, jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej

Sąd na żądanie poszkodowanego może zamiast renty przyznać jednorazowe odszkodowanie (traktowane jako kapitalizacja renty)

Art. 447. Z ważnych powodów sąd może na żądanie poszkodowanego przyznać mu zamiast renty lub jej części odszkodowanie jednorazowe. Dotyczy to w szczególności wypadku, gdy poszkodowany stał się inwalidą, a przyznanie jednorazowego odszkodowania ułatwi mu wykonywanie nowego zawodu

2. Szkody niemajątkowe

Możliwość przyznania zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną szkodę

Art. 445. § 1. W wypadkach przewidzianych w artykule poprzedzającym sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

§ 2. Przepis powyższy stosuje się również w wypadku pozbawienia wolności oraz w wypadku skłonienia za pomocą podstępu, gwałtu lub nadużycia stosunku zależności do poddania się czynowi nierządnemu.

§ 3. Roszczenie o zadośćuczynienie przechodzi na spadkobierców tylko wtedy, gdy zostało uznane na piśmie albo gdy powództwo zostało wytoczone za życia poszkodowanego

Używa się w wypadkach:

1. uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia

2. pozbawienia człowieka wolności

3. skłonienia za pomocą podstępu, gwałtu lub nadużycia stosunku zależności do poddania się czynowi nierządnemu

Zadośćuczynienie może być przyznane także obok kompensaty szkody majątkowej

Fakultatywność przyznania, ale jedynie w wyjątkowych przypadkach sąd może odmówić przyznania

Art. 448. W razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Przepis art. 445 § 3 stosuje się

Stosowane w wypadku zawinionego naruszenia dobra osobistego

Nie jest możliwa kumulacja roszczeń z art. 445 i 448, nie można jednocześnie żądać zadośćuczynienia i zasądzenia sumy pieniężnej na cel społeczny

Roszczenia objęte przepisami art. 444-448 kc traktowane jako roszczenia osobiste i nie mogą być zbyte, chyba że chodzi o roszczenia już wymagalne, jak i te uznane na piśmie lub przyznane prawomocnym orzeczeniem.

W wypadku spadkobrania dziedziczy się roszczenia o krzywdę majątkową na zasadach ogólnych, tymczasem zaś roszczenia o zadośćuczynienie za krzywdę niemajątkową dziedziczy się jedynie gdy zostały uznane na piśmie albo gdy powództwo nie zostało wytoczone za życia poszkodowanego

3. Żądanie przez dziecko z chwilą urodzenia naprawienia szkód doznanych przed urodzeniem

Art. 446¹. Z chwilą urodzenia dziecko może żądać naprawienia szkód doznanych przed urodzeniem

Chodzi tu zarówno o uszczerbki na zdrowiu dziecka doznane w okresie prenatalnym, jak i odszkodowawcze dotyczące np. śmierci ojca i braku żywiciela rodziny

Artykuł sam w sobie nie jest roszczeniem, musi być oparty w powiązaniu z jakimś innym (a przynajmniej ogólnym art. 415 kc)

42. Zbieg odpowiedzialności ex delicto i ex contractu

I. Uwaga wstępna

II. Stanowisko kodeksu cywilnego

Rozróżnienie odpowiedzialności ex delicto:

Art. 415. Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia

Od odpowiedzialności ex contractu:

Art. 471. Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Art. 472. Jeżeli ze szczególnego przepisu ustawy albo z czynności prawnej nie wynika nic innego, dłużnik odpowiedzialny jest za niezachowanie należytej staranności

Ustanowienie reguły:

Art. 443. Okoliczność, że działanie lub zaniechanie, z którego szkoda wynikła, stanowiło niewykonanie lub nienależyte wykonanie istniejącego uprzednio zobowiązania, nie wyłącza roszczenia o naprawienie szkody z tytułu czynu niedozwolonego, chyba że z treści istniejącego uprzednio zobowiązania wynika co innego

Czasami o pierwszeństwo jednego z reżimów decyduje ustawa (np. ruch przedsiębiorstwa, jako szkoda przeciwko komukolwiek ,daje pierwszeństwo reżimowi deliktowemu)

Wyboru rodzaju roszczenia dokonuje sądu, powodując się przede wszystkim interesem poszkodowanego.

III. Inne przypadki zbiegu odpowiedzialności - wzmianka

43. Odpowiedzialność za produkt

I. Uwagi wstępne

Odpowiedzialność producenta taka sama jak importera

II. Charakter odpowiedzialności producenta

Charakter odpowiedzialności ex delicto

Powiązanie z koncepcją obrotu konsumenckiego; adresatem roszczeń profesjonalista, poszkodowanym zaś każdy kto doznał uszczerbku.

Pojęcie konsumenta w znaczeniu szerokim, każdy kto znajduje się w zasięgu oddziaływania niebezpiecznego przedmiotu

Art. 449¹. § 1. Kto wytwarza w zakresie swojej działalności gospodarczej (producent) produkt niebezpieczny, odpowiada za szkodę wyrządzoną komukolwiek przez ten produkt.

§ 2. Przez produkt rozumie się rzecz ruchomą, choćby została ona połączona z inną rzeczą. Za produkt uważa się także zwierzęta i energię elektryczną.

§ 3. Niebezpieczny jest produkt nie zapewniający bezpieczeństwa, jakiego można oczekiwać, uwzględniając normalne użycie produktu. O tym, czy produkt jest bezpieczny, decydują okoliczności z chwili wprowadzenia go do obrotu, a zwłaszcza sposób zaprezentowania go na rynku oraz podane konsumentowi informacje o właściwościach produktu. Produkt nie może być uznany za nie zapewniający bezpieczeństwa tylko dlatego, że później wprowadzono do obrotu podobny produkt ulepszony.

Art. 449³. § 1. Producent nie odpowiada za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny, jeżeli produktu nie wprowadził do obrotu albo gdy wprowadzenie produktu do obrotu nastąpiło poza zakresem jego działalności gospodarczej.

§ 2. Producent nie odpowiada również wtedy, gdy właściwości niebezpieczne produktu ujawniły się po wprowadzeniu go do obrotu, chyba że wynikały one z przyczyny tkwiącej poprzednio w produkcie. Nie odpowiada on także wtedy, gdy nie można było przewidzieć niebezpiecznych właściwości produktu, uwzględniając stan nauki i techniki w chwili wprowadzenia produktu do obrotu, albo gdy właściwości te wynikały z zastosowania przepisów prawa.

Art. 449⁴. Domniemywa się, że produkt niebezpieczny, który spowodował szkodę, został wytworzony i wprowadzony do obrotu w zakresie działalności gospodarczej producenta.

§ 5. Jeżeli zbywca produktu nie może wskazać producenta ani osób określonych w § 4, zwalnia go od odpowiedzialności wskazanie osoby, od której sam nabył produkt.

Art. 449⁶. Jeżeli za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny odpowiada także osoba trzecia, odpowiedzialność tej osoby i osób wymienionych w artykułach poprzedzających jest solidarna. Przepisy art. 441 § 2 i 3 stosuje się odpowiednio.

Art. 449⁷. § 1. Odszkodowanie za szkodę na mieniu nie obejmuje uszkodzenia samego produktu ani korzyści, jakie poszkodowany mógłby osiągnąć w związku z jego używaniem.

§ 2. Odszkodowanie na podstawie art. 449[1] nie przysługuje, gdy szkoda na mieniu nie przekracza kwoty będącej równowartością 500 EURO.

Art. 449⁸. Roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej przez produkt niebezpieczny ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednak w każdym wypadku roszczenie przedawnia się z upływem lat dziesięciu od wprowadzenia produktu do obrotu.

Art. 449⁹. Odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny nie można wyłączyć ani ograniczyć.

III. Pojęcie produktu niebezpiecznego

Art. 449¹§ 3. Niebezpieczny jest produkt nie zapewniający bezpieczeństwa, jakiego można oczekiwać, uwzględniając normalne użycie produktu. O tym, czy produkt jest bezpieczny, decydują okoliczności z chwili wprowadzenia go do obrotu, a zwłaszcza sposób zaprezentowania go na rynku oraz podane konsumentowi informacje o właściwościach produktu. Produkt nie może być uznany za nie zapewniający bezpieczeństwa tylko dlatego, że później wprowadzono do obrotu podobny produkt ulepszony

Przez produkt rozumie się rzecz ruchomą, choćby została połączona z inną rzeczą

IV. Przesłanki i zasada odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną prze produkt niebezpieczny

Przesłanki:

1. wytworzenie i wprowadzenie na rynek niebezpiecznego produktu w zakresie działalności gospodarczej

2. szkoda

3. związek przyczynowy między 1) a 2)

Odpowiedzialność producenta jest uniezależniona od winy

Uwolnienie się od odpowiedzialności przez producenta:

1. brak związku przyczynowego

2. niemożliwość przewidzenia niebezpiecznych właściwości produktu w obecnym stanie wiedzy i nauki

3. dowód co do tego, że niebezpieczne właściwości produktu wynikają z zastosowania przepisów prawa

Kompensacja szkody na osobie ,zarówno majątkowej jak i niemajątkowej

W wypadku szkód w mieniu ograniczenie odpowiedzialności do przedmiotów przeznaczonych do osobistego użytku, i w takim charakterze stosowanych:

Art. 449². Producent odpowiada za szkodę na mieniu tylko wówczas, gdy rzecz zniszczona lub uszkodzona należy do rzeczy zwykle przeznaczanych do osobistego użytku i w taki przede wszystkim sposób korzystał z niej poszkodowany.

Dochodzenie :

Art. 449¹⁰. Przepisy o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny nie wyłączają odpowiedzialności za szkody na zasadach ogólnych, za szkody wynikłe z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania oraz odpowiedzialności z tytułu rękojmi za wady i gwarancji jakości.

V. Krąg podmiotów odpowiedzialnych. Odpowiedzialność solidarna

Art. 449⁵. § 1. Wytwórca materiału, surowca albo części składowej produktu odpowiada tak jak producent, chyba że wyłączną przyczyną szkody była wadliwa konstrukcja produktu lub wskazówki producenta.

§ 2. Kto przez umieszczenie na produkcie swojej nazwy, znaku towarowego lub innego oznaczenia odróżniającego podaje się za producenta, odpowiada jak producent. Tak samo odpowiada ten, kto produkt pochodzenia zagranicznego wprowadza do obrotu krajowego w zakresie swojej działalności gospodarczej (importer).

§ 3. Producent oraz osoby wymienione w paragrafach poprzedzających odpowiadają solidarnie.

§ 4. Jeżeli nie wiadomo, kto jest producentem lub osobą określoną w § 2, odpowiada ten, kto w zakresie swojej działalności gospodarczej zbył produkt niebezpieczny, chyba że w ciągu miesiąca od daty zawiadomienia o szkodzie wskaże poszkodowanemu osobę i adres producenta lub osoby określonej w § 2 zdanie pierwsze, a w wypadku towaru importowanego - osobę i adres importera.

Odpowiedzialność podmiotów ma charakter solidarny

Wprowadzenie subsydiarnej odpowiedzialności zbywcy; aktualizuje się jedynie gdy nie wiadomo, kto jest producentem (lub osobą odpowiadającą tak jak producent) i w ciągu 1mc od daty zawiadomienia o szkodzie, zbywca nie wskaże poszkodowanemu osoby i adresu producenta (lub odpowiadającego za szkodę)

VI. Modyfikacja odpowiedzialności. Stosunek do innych podstaw odpowiedzialności. Przedawnienie roszczeń

Regulacja ma charakter semiimperatywny, ewentualne modyfikacje mogą polegać jedynie na wzmocnieniu uprawnień konsumenta.

Art. 449¹¹. Nie można w drodze umowy wyłączyć lub ograniczyć odpowiedzialności określonej w przepisach niniejszego tytułu, także w razie dokonania wyboru prawa obcego.

Poszkodowany ma możliwość wybory reżimu odpowiedzialności

Roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej prze produkt niebezpieczny ulega przedawnieniu z upływem lat 3 od chwili gdy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia (a w każdym wypadku z upływem lat 10 od chwili wprowadzenia przedmiotu do obrotu)

Art. 449⁸. Roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej przez produkt niebezpieczny ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednak w każdym wypadku roszczenie przedawnia się z upływem lat dziesięciu od wprowadzenia produktu do obrotu.

21

---