Praca zaliczeniowa z Socjologii

Temat: MIKROSTRUKTURA SPOŁECZNA - RODZINA

Warszawa 10 grudnia 2000

________________________________________________________________

Każdy człowiek w ciągu swego życia staje się członkiem niezliczonej liczby grup: rodziny, rówieśników, klasy szkolnej, zawodowej, religijnej, organizacji społecznych, politycznych i związkowych oraz klasy społecznej. Grupy są wszechobecne. Za pomocą pojęcia grupy opisuje się najróżnorodniejsze zbiory ludzi o określonej kulturze. Grupa społeczna w szerokim znaczeniu powinna charakteryzować się: kontaktem i wzajemnym oddziaływaniem na siebie osób wchodzących w skład grupy, dzieleniem podobnych przekonań, posiadaniem spójnego systemu wartości i świadomością identyfikacji z grupą.

Wszystkie wyróżnione wyżej właściwości grupy mogą występować w różnym natężeniu. Na przykład bliskość przyjaciół i bliskość z tytułu przynależności do tej samej klasy społecznej, to są dwie odmienne jakości. Z tych względów dzielimy grupy społeczne na dwa zasadnicze rodzaje: grupy pierwotne i grupy wtórne.

Grupy pierwotne charakteryzują się interakcjami opartymi na bezpośrednim kontakcie. Przykładem grupy pierwotnej jest przede wszystkim rodzina, ale i grupa przyjaciół, kolegów w okresie dorastania, jeśli każdy jej członek jest dopełnieniem drugiego członka, tak jak jest to najczęściej w rodzinie. Grupy pierwotne stanowią wielkie oparcie dla swoich członków. Umożliwiają łagodniejsze znoszenie frustracji, radości zaś z sukcesów, osiąganych przez jednostkę z takiej grupy, stają się udziałem wszystkich jej członków. Doświadczenia wyniesione z uczestnictwa w grupach pierwotnych mają szczególną siłę w budowaniu osobowości człowieka, jej zasadniczych rysów oraz ustosunkowania do innych osób i ludzi.

Grupy wtórne, czyli formalne, są nieodłącznym składnikiem życia społecznego. Ich wyróżnikiem jest to, że mają organizację formalną, czyli strukturę. Struktura jest często zaprojektowana przez kierownictwo, np. zakładu pracy, nauczyciela w klasie szkolnej. Typ struktury organizacji jest podporządkowany wykonywanym przez nią zadaniom. Istota struktury formalnej polega na przydzieleniu ról w organizacji poszczególnym członkom oraz ustalaniu relacji między rolami.

Gdy uczestnicy grup formalnych wypełniają powinności związane ze swoją rolą i miejscem w organizacji, to jednym z następstw współpracy członków grup formalnych są przyjaźnie i sympatie zrodzone w procesie wzajemnego zaspokajania potrzeb osobistych, a w konsekwencji powstania grupy lub grup nieformalnych. Tą drogą wyłaniają się przywódcy nieformalni o dużym autorytecie oraz niejako drugie życie w grupach formalnych. Charakterystyczną rzeczą jest to, iż nieformalne kanały komunikacyjne są często sprawniejsze niż formalne i oficjalne.

Rodzina jest grupą pierwotną i gwarantuje człowiekowi zaspokojenie potrzeby bezpieczeństwa, jest ona podstawową komórką życia społecznego, w której przekazywane są wartości i postawy. Rodzina jest, jak wszystkie instytucje społeczne, czymś zmiennym i ulegającym historycznym przeobrażeniom, dlatego też definicja rodziny jest różnie opisywana np. autor amerykański, Clifford Kirkpatrick w swoim dziele „The Family as Process and Institution” z 1955 roku, określa rodzinę jako „instytucję zawierającą właściwe danej kulturze normy regulujące zachowanie seksualne, reprodukcję gatunku, wychowanie dzieci i wzajemne stosunki różnych grup wyróżnionych według wieku, płci i stosunków pokrewieństwa” . Dla pełnego obrazu rodziny należy by dodać, iż rodzina jest jednostką gospodarczą, w szczególności jednostką zapewniającą w sensie ekonomicznym utrzymanie i wychowanie dzieci.

Porównując różne kultury, spotykamy się z rozmaitymi typami rodzin. Klasyfikacja rodzin jest poddana różnorodnym kryteriom.

Z punktu widzenia liczebności grup małżeńskich można wyróżnić dwa podstawowe typy rodzin: monogamiczne i poligamiczne.

Najczęściej spotykamy się z związkami monogamicznymi, czyli małżeństwo jednego mężczyzny i jednej kobiety.

Poligamicznymi małżeństwami nazywamy takie, w których występuje równocześnie więcej niż jeden mężczyzna (poliandria-wielu mężczyzn i jedna kobieta) lub więcej niż jedna kobieta (poligynia -wiele kobiet i jeden mężczyzna).

Do tego podziału można dołączyć model rodziny nuklearnej (małej) składającej się z dwóch dorosłych osób różnej płci wraz z ich dziećmi zamieszkujący razem oraz model rodziny poszerzonej (dużej) składającej się z kilku rodzin nuklearnych opartych na więzi rodzic-dziecko i obejmującą stosunki między rodzeństwem. Na przykład dziadkowie, ich dzieci i wnuki to rodzina poszerzona.

Z punktu widzenia pozycji obu płci, rodziny dzielić możemy na dwa typy zwane „macierzystym” i „ojcowskim”. Rodzinę macierzystą charakteryzują takie cechy jak: system ustalania pochodzenia, w którym pochodzenie i pokrewieństwo ustala się w linii żeńskiej tzw. matrylinearyzm, zamieszkiwanie w siedzibie rodowej kobiety i sprawowanie władzy w rodzinie przez kobietę tzw. matriarchat. Rodzina typu ojcowskiego jest odwrotnością rodziny macierzystej pod względem tych samych cech. I tak pokrewieństwo ustalane w linii męskiej to patrylinearyzm, a sprawowanie władzy w rodzinie przez mężczyznę to patriarchat. Warto również wspomnieć o dość modnym modelu władzy w rodzinie, w którym mężczyzna i kobieta posiadają równą władzę tzw. model egalitarny. Wszystkie cechy obu tych rodzin rzadko występują jednocześnie, często jest to mieszanka cech rodzin macierzystych i ojcowskich.

Życie rodzinne jest różne na całym świecie, jest to przeważnie uwarunkowane różnorodnością kulturową.

Dla przykładu życie rodzinne Polaków przebiega pod znacznym wpływem Kościoła Katolickiego. Oddziaływania Kościoła dokonują się w cyklu roku liturgicznego. Analiza treści religijnych realizowanych w roku liturgicznym, rozpoczynającym się od adwentu, dowodzi, że w ciągu tego całego cyklu poddawane są m.in. analizie moralnej, wszystkie elementy ludzkiego życia oraz pełnione przez człowieka role społeczne. Niezwykle dużo uwagi poświęca się rodzinie, pracy i uczestnictwu jednostki w życiu społecznym, w tym i życiu świeckim.

Wpływ Kościoła na pełnienie przez jednostkę ról małżeńskich i rodzinnych dokonuje się w dwojakiej formie: przez bezpośrednie oddziaływanie podczas uczestnictwa w liturgii kościelnej oraz przez podtrzymywanie obrzędowości kościelno-liturgicznej w rodzinach. Obie te formy są wzajemnie się uzupełniające.

Szczególną rolę w życiu rodziny pełnią święta kościelne, a zwłaszcza Boże Narodzenie, Nowy Rok, Wielkanoc i Wszystkich Świętych. Ożywiają one więź rodzinną, bliskość psychiczną, ułatwiają podtrzymywanie kontaktów osobowych między członkami rodziny oraz są okazją do przeżywania wspólnych wartości. Kościół uobecnia się w życiu rodziny w najważniejszych momentach takich jak np.: narodziny, zawarcie związku małżeńskiego, choroba, śmierć oraz w wielu innych sytuacjach.

Rodzina stanowi dla jednostki, bez względu na jej wiek i kondycję, grupę oparcia i psychicznego wsparcia. Do wielu ról społecznych trudno przygotować się poza rodziną. Rodzina uczy nas pełnienia pewnych funkcji. Od najmłodszych lat przynależymy do grupy zwanej rodziną generacyjną pełniąc w niej rolę syna (córki), rolę brata (siostry), w niej dorastamy, osiągamy pełną dojrzałość, aby zostać członkiem rodziny prokreacyjnej czyli pełnić rolę ojca (matki), męża (żony).

Rodzina jest także, komórką odgrywającą zasadniczą rolę w procesie socjalizacji jednostki. Proces ten polega na wpajaniu jej podstawowych przyzwyczajeń, norm i umiejętności, bez których jej udział w życiu społeczeństwa byłby niemożliwy.

Podsumowując rodzina jest podstawową grupą budującą społeczeństwo. Uniwersalną cechą i najważniejszym jej zadaniem jest to, że ma ona zapewnić ciągłość gatunkową ludzkości. Oznacza to, że musi ona zapewnić warunki materialne dla utrzymania i wychowania dzieci. Rodzina także, reguluje stosunki pokrewieństwa oraz dziedziczenia. Jest także, ogniwem odpowiedzialnym za socjalizację czyli wprowadzenie jednostki do społeczeństwa.

Bibliografia

• Norman Goodman : „Wstęp do socjologii” . Zysk i S-ka. Poznań 1997 r.

Rozdziały:

„Grupy i organizacje społeczne”

„Rodzina”

• Jerzy J. Wiatr : „Społeczeństwo wstęp do socjologii systematycznej”. PWN Warszawa 1981 r.

Rozdział „Grupy społeczne: egzemplifikacja”.

• Roman Ossowski : „Wiedza o życiu w społeczeństwie” . PPH „REPLAY” Warszawa 1994 r.

Rozdziały:

„Grupy w społeczeństwie”

„Rodzina jako grupa pierwotna”

J.J.Wiatr „Społeczeństwo wstęp do socjologii systematycznej” PWN Warszawa 1981r. Str. 146

NAZWA SZKOŁY

WYKŁADOWCA

IMIE NAZWISKO

GRUPA

NR INDEKSU

---