OPIS DIETY
W marskości wątroby koniecznie trzeba przestrzegać diety, która jest uzależniona od stopnia zaawansowania choroby.
Wątroba jest najważniejszym narządem w ustrojowej przemianie materii. Jej nieprawidłowe działanie powoduje groźne zaburzenia w funkcjonowaniu całego organizmu. Jednym z najczęstszych schorzeń tego narządu jest marskość wątroby. Przyczyny rozwoju tej choroby to przede wszystkim duże spożycie alkoholu oraz leków i zły sposób odżywiania. Marskość wątroby może być również konsekwencją wirusowego zapalenia wątroby oraz chorób dróg żółciowych. W wielu przypadkach medycyna nie jest jednak w stanie określić powodu rozwoju tej choroby.
Marskość wątroby polega na zniszczeniu budowy zrazikowej wątroby i uszkodzeniu miąższu przez nadmierny rozwój tkanki łącznej. Skutkiem jest utrudnienie odpływu żylnego i odpływu żółci oraz zaburzenia w funkcjonowaniu wątroby.
Gdy choroba ta przebiega bez żadnych powikłań, dieta jest zbliżona do żywienia normalnego. Natomiast w marskości niewyrównanej dochodzi do upośledzenia czynności wątroby. To schorzenie charakteryzuje się takimi objawami, jak: obrzęki, nadciśnienie wrotne, puchlina brzuszna, żółtaczka, zaburzenia metabolizmu niektórych składników odżywczych. Objawy te muszą być brane pod uwagę podczas układania diety, która powinna być indywidualnie dobierana.
Zasady diety w wyrównanej marskości wątroby
Żywienie w tym okresie jest bardzo zbliżone do żywienia prawidłowego. Główne zmiany dotyczą podaży białka i tłuszczu.
Przede wszystkim dieta powinna gwarantować utrzymanie należnej masy ciała. W przypadku osób niedożywionych zapotrzebowanie energetyczne należy zwiększyć.
Należy wykluczyć:
· alkohol
· kawę naturalną
· mocną herbatę
· kakao
· pokarmy wzdymające
· ostre przyprawy
· pokarmy obfitujące w błonnik
Białko
Dieta powinna być bogatobiałkowa. Zwiększenie ilości białka jest niezbędne do uzupełnienia niedoborów białek tkankowych, białek osocza oraz procesów regeneracyjnych. Zaleca się spożywanie w ciągu dnia 1,5 g białka/kg masy ciała. Należy dbać o to, aby przynajmniej 1/2 białka (do 2/3) było pochodzenia zwierzęcego. Jego źródłem powinny być przede wszystkim mięso, drób, ryby, mleko i przetwory mleczne oraz jaja.
Tłuszcze
Tłuszcze powinny być przede wszystkim łatwo strawne, które pochodzą z mleka, śmietanki, masła, olejów. Tłuszcze te nadają wartość smakową potraw, są z reguły dobrze tolerowane oraz stanowią cenne źródło witamin. Zalecenia ilościowe to 1g//kg mc./dobę tłuszczu. Dane dowodzą, że tłuszcze mogą dostarczać nawet 50-65% kcal pochodzenia pozabiałkowego. Jednakże spożywanie tłuszczów w nadmiarze powyżej 150 g/dobę może prowadzić do wystąpienia biegunki tłuszczowej.
Obowiązkowo wykluczamy z diety tłuszcze zwierzęce: smalec, słoninę, łój.
Węglowodany
Należy dostarczyć odpowiednią ilość energii. Jeżeli masa ciała jest prawidłowa, zaleca się dzienne spożycie 35-40 kcal na kg masy ciała. Kaloryczność diety powinna więc średnio wynosić 2400-2700 kcal. Natomiast jeżeli chory ma zbyt małą masę ciała i obserwuje się objawy niedożywienia, konieczne jest zwiększenie ilości przyjmowanych w pokarmie kalorii do 44 kcal/kg masy ciała.
Źródłem łatwo przyswajalnej energii powinny być węglowodany, których ilość w diecie ma wahać się w granicach od 330 do 400 g.
Przekroczenie 400 g na dobę nie jest wskazane z powodu możliwości wystąpienia objawów nietolerancji węglowodanowej.
Należy ograniczyć ilość cukrów prostych do najwyżej 70 g na dobę. Ich źródłem jest cukier używany do słodzenia napojów, cukier w wyrobach cukierniczych, słodyczach, a nawet w owocach.
Witaminy
W wątrobie następuje magazynowanie witaminy A, D i K. Dlatego duże znaczenie ma odpowiednia ilość witamin z powodu możliwości wystąpienia ich niedoborów.
Spośród witamin należy zwrócić szczególną uwagę na witaminę C i witaminy z grupy B. Zapotrzebowanie na witaminę C wzrasta do 500, a nawet 1000 mg na dobę. Dla porównania zapotrzebowanie na nią u człowieka zdrowego wynosi około 60 mg. Zapotrzebowanie na witaminy z grupy B to: na witaminę B1 30-50 mg, B2 5-10 mg, na witaminy PP 100 mg. W przypadku witaminy A podaż powinna wynosić 5000 j.m.
Aby pokryć tak duże zapotrzebowanie na witaminę A i C, należy włączyć do diety dużą ilość warzyw i owoców obfitujących w beta-karoten (prowitaminę A) i witaminę C.
Źródłem witamin z grupy B mogą być drożdże piwne oraz produkty zbożowe.
W marskości wątroby zdarzają się również niedobory składników mineralnych. Najczęściej dotyczy to wapnia i cynku. Źródłem wapnia w diecie powinny być produkty mleczne. Cynk z kolei jest obecny w chudym mięsie, drobiu i rybach.
Konieczne jest unikanie spożywania tych produktów, które mogą być przez chorych źle tolerowane. Należy do nich żywność zawierająca dużą ilość błonnika, warzywa kapustne (kapusta, brukselka, kalafior), warzywa strączkowe, warzywa cebulowe (cebula, czosnek). Spośród owoców przeciwwskazane są gruszki i śliwki. Źle tolerowane mogą być również gruboziarniste kasze, pieczywo cukiernicze o dużej zawartości tłuszczu, ryby i wędliny wędzone, tłusta wieprzowina i konserwy. Unikać należy także czekolady i kakao.
Wszystkie posiłki powinny być przygotowane zgodnie z zaleceniami diety lekko strawnej. Wskazane jest więc gotowanie w wodzie i na parze, duszenie nie poprzedzone obsmażaniem, pieczenie w folii.
Dzienną rację pokarmowa należy podzielić na 5-6 posiłków. Dzięki temu otrzymujemy posiłki o małej objętości, nie obciążające przewodu pokarmowego.
W marskości wątroby obowiązuje bezwzględny zakaz picia napojów alkoholowych. Należy również ograniczyć picie kawy i herbaty, zwłaszcza mocnych naparów.
Zasady diety w niewyrównanej marskości wątroby
Objawy jakie pojawiają się w okresie niewyrównania i niewydolności wątroby to:
· wymioty
· nudności
· brak łaknienia
· nadciśnienie wrotne
· żółtaczka
· zmniejszone stężenie albumin
· zwiększone stężenie amoniaku, zmniejszona synteza mocznika
Energia
Zapotrzebowanie energetyczne pozostaje bez zmian. Jedynie w ostrych stanach niewydolności w stanach przedśpiączkowych bywa ograniczenie podaży energii do ok. 2000 kcal dziennie.
Białko
W tym okresie nadal obowiązuje zwiększona podaż białka. Pacjent poprzez przyjmowanie leków moczopędnych, których działaniem jest zwiększona diureza oraz utrata pełnowartościowego białka uzasadnia przyjmowanie zwiększonych ilości tego składnika odżywczego.
Jednakże, w przypadku nasilenia niewydolności należy przejść na dietę niskobiałkową, gdyż w miarę nasilenia stopnia upośledzenia czynności wątroby mogą pojawić się objawy nietolerancji. Należy wówczas stosować dietę niskobiałkową. Badania L. Hryniewskiego dowodzą, że korzystne jest łączenie białek pochodzących z produktów mlecznych i roślinnych z odżywkami przemysłowymi, będącymi źródłem aminokwasów o rozgałęzionym łańcuchu bocznym.
Tłuszcze
Podaż tłuszczu zależy od indywidualnej tolerancji chorego, zbliżona do ilości normalnej. Jedynie w przypadku wystąpienia cholestazy, podaż tłuszczu należy ograniczyć.
Można podawać tłuszcze łatwo strawne jak masło, olej, śmietankę.
Ilość energii i białka powinna być taka sama jak w przypadku wyrównanej marskości wątroby. Jeśli jednak objawy niewydolności nasilają się, należy wtedy ograniczyć ilości białka.
Z powodu obrzęków i puchliny brzusznej niezbędne jest ograniczenie ilości sodu do około 1200 mg na dobę.
Jest to tzw. dieta łagodna ubogosodowa. Oznacza to, że należy zrezygnować z solenia przygotowywanych potraw oraz wyeliminować produkty zawierające duże ilości sodu, takie jak żółte sery, konserwy, wędzonki.
Innym składnikiem mineralnym, na który należy zwrócić uwagę, jest potas, bowiem z powodu stosowania leków moczopędnych może dochodzić do jego niedoborów. Aby temu zapobiec, należy włączyć do diety bogatopotasowe produkty roślinne, takie jak pomidory, ziemniaki, banany. Warto również sporządzać mocne wywary z warzyw, które dostarczają dużej ilości potasu.
Jadłospis
I śniadanie
Zupa mleczna:
mleko 1,5%, drobny makaron
Chleb zwykły z margaryną,
polędwicą i pomidorem
Herbata z mlekiem
II śniadanie
Bułka pszenna z twarożkiem
Sok owocowy
Obiad
Zupa krem z marchewki
Dorsz z rusztu
Ziemniaki puree
Buraczki
Podwieczorek
Banan
Jogurt naturalny
Kolacja
Pulpeciki cielęce w warzywach
Chleb zwykły
Sok pomidorowy
Literatura :
,,Żywienie człowieka zdrowego i chorego `' pod redakcją Jana Hasika i Jana Gawęckiego
`'Zdrowa wątroba klucz do ogólnego zdrowia'' Lukas Heidn
,,Anatomia człowieka w zarysie'' Florian Czerwieński ,Adam Krechowiecki, Ewa Tomasik
Inne źródła :
internet