GIMNASTYKA KOREKCYJNO- KOMPENSACYJNA W PRZEDSZKOLU NA WSI.

Maria Abramowicz (Gródek, woj. podlaskie)

Ruch jest nieodłącznym elementem życia każdego człowieka, spełnia ogromną rolę w kształtowaniu jego zdrowia. Aktywność ruchowa jest podstawowym czynnikiem stymulującym rozwój dziecka, utrzymującym wewnętrzną równowagę jego organizmu, hartującym oraz kształtującym jego postawę ciała. Kształtowanie czynnych postaw wobec zdrowia, wyrabianie nawyków higieniczno- zdrowotnych, rozwijanie ogólnej sprawności ruchowej, kształtowanie prawidłowej postawy ciała nabiera obecnie coraz większego znaczenia.

W wieku przedszkolnym poziom przejawów ruchowych jest wskaźnikiem ogólnego stanu zdrowia i rozwoju. Według ruchliwości dziecka ocenia się rozwój pozostałych cech, w tym również cech osobowości. Przedszkolak posiada predyspozycje do dokładnego wykonywania ruchu. Dlatego też należy ten okres wykorzystać do kształtowania prawidłowych stereotypów ruchowych do tworzenia nawyku prawidłowej postawy ciała. Postawa ciała kształtuje się na przestrzeni lat. O jakości postawy decyduje wiele czynników endo- i egzogennych, spośród których najczęściej wymienia się: wrodzoną wiotkość stabilizatorów układu ruchu, brak równowagi mięśniowej, zaburzenia sprawności układu nerwowo- mięśniowego, niehigieniczny tryb życia, błędy w odżywianiu, warunki klimatyczne, tradycje i zwyczaje społeczne.

Z przeprowadzonych badań wynika, że około 20% przedszkolaków garbi się. Postawa ciała tych dzieci charakteryzuje się wysuniętą do przodu głową i barkami, odstającymi łopatkami i spłaszczoną klatką piersiową. Zaburzenia statyki ciała w płaszczyźnie czołowej dotyczą co trzeciego przedszkolaka. W przeważającej większości są to postawy skoliotyczne, w których obserwuje się skośne ustawienie barków i łopatek lub miednicy przy prawidłowym ustawieniu kręgosłupa w płaszczyźnie czołowej. W nielicznych przypadkach stwierdza się boczne skrzywienie kręgosłupa. Z literatury wynika, że ponad 80% przedszkolaków posiada słabo jeszcze wysklepione stopy .

Lata przedszkolne, mimo, że są określane jako „wiek zabaw”, w znacznej mierze decydują o rozwoju i postawie ciała w następnych okresach życia. Dlatego też bardzo ważnym jest, by nie zmarnować tej szansy i wykorzystać potencjalne możliwości dziecka w kreowaniu jego zdrowia.

W każdym przedszkolu tworzone są niezbędne warunki dla zaspokojenia podstawowych potrzeb ruchowych dzieci. Mam tu na myśli nie tylko dbałość o wyposażenie sal do wzrostu przedszkolaków, ale również systematyczna praca nauczycieli nad kształtowaniem prawidłowej postawy dziecka, racjonalna kontrola ruchu ( np. nikanie długich i monotonnych spacerów, leżakowanie w jednej pozycji), urozmaicone zabawy ruchowe oraz w razie zaistniałej potrzeby zajęcia korekcyjno- kompensacyjne. Jednak nie wszystkie placówki mogą zapewnić dzieciom zwłaszcza ten ostatni rodzaj zajęć ruchowych. Największy problem występuje na wsi- tu zajęcia korekcyjne odbywają się w nielicznych placówkach ( w mojej miejscowości dzieci w wieku przedszkolnym nie uczestniczyły w gimnastyce korekcyjnej w ogóle). Powszechnie brakuje specjalistów w tej dziedzinie, a jeśli nawet są, to nie ma na to pieniędzy. Wychodząc naprzeciw tym trudnościom prowadzę zajęcia w ramach wolontariatu.

Zajęcia z gimnastyki korekcyjno- kompensacyjnej rozpoczęły się po uprzednim zbadaniu dzieci przez lekarza pediatrę. Zakwalifikowano do nich 20 dzieci (z 34 przebadanych). Większość stanowi grupa z płaskostopiem, mniejszą grupę tworzą dzieci z plecami okrągłymi i asymetrią łopatek.

Płaskostopie jest wadą kończyn dolnych charakteryzującą się obniżeniem łuków wysklepiających stopy. Prawidłowo zbudowana stopa dotyka podłoża trzema punktami: piętą, głową pierwszej i głową piątej kości śródstopia. Między tymi punktami przebiegają główne łuki stopy: podłużny przyśrodkowy, podłużny boczny i poprzeczny przedni. Ich obniżenie prowadzi do płaskostopia.

Plecy okrągłe to wada lokalizująca się w odcinku piersiowym kręgosłupa. W warunkach prawidłowych odcinek piersiowy jest wygięty ku tyłowi, tworząc tzw. kifozę piersiową. Przy plecach okrągłych wygięcie to jest pogłębione - powstaje hiperkifoza piersiowa. W sylwetce dziecka z plecami okrągłymi, oprócz pogłębionej kifozy piersiowej, występuje: wysunięcie głowy do przodu, wysunięcie barków do przodu, spłaszczenie i zapadnięcie klatki piersiowej, rozsunięcie i odstawanie łopatek od klatki piersiowej.

W postępowaniu korekcyjnym należy pamiętać o najważniejszym: przekonanie i zachęcenie dziecka do podjęcia trudu pracy korekcyjnej. Z drugiej strony chodzi tu o pozyskanie aktywnie współpracujących rodziców, którzy będą dbali o stworzenie dziecku warunków optymalnych, sprzyjających korekcji wady:

• nie przeciążanie dziecka nauką i pracą,

• zapewnienie odpowiednich warunków nauki i pracy (krzesło, biurko, oświetlenie),

• zapewnienie możliwości zabawy i gier ruchowych na świeżym powietrzu,

• prawidłowe odżywianie,

• dobór odpowiedniego obuwia i nie przeciążanie stóp nadmiernym wysiłkiem (np. długotrwałe stanie, biegi i skoki na twardym podłożu).

Kolejnym działaniem jest rozciąganie mięśni przykurczonych oraz wzmacnianie mięśni osłabionych podczas różnorodnych, urozmaiconych ćwiczeń. Należy również nauczyć dzieci postawy skorygowanej oraz wyrobić nawyk prawidłowego stawiania stóp w chodzie, biegu oraz poprawnego ich trzymania w czasie stania i siedzenia. Zadanie to powinno być realizowane w każdej sytuacji. Wyrabianie nawyku postawy skorygowanej powinno się odbywać nie tylko na zajęciach z gimnastyki korekcyjnej, lecz również w domu i przedszkolu. Dziecku powinno się stale przypominać o konieczności korekcji postawy. Coraz dłuższe, kontrolowane przebywanie w postawie poprawnej, możliwe dzięki coraz silniejszym mięśniom posturalnym, z czasem doprowadza do automatyzacji odruchu postawy skorygowanej.

Trzeba też pamiętać o stosowaniu różnorodnych przyborów, które urozmaicają i ożywiają zajęcia, zwiększają aktywność dzieci.

Wychodząc naprzeciw tym wymaganiom podczas pracy korekcyjnej z dziećmi stosowałam obok systematycznych ćwiczeń gry i zabawy. W przypadku wad postawy dzieci w wieku przedszkolnym gry i zabawy stanowią podstawę oddziaływań korekcyjno- wyrównawczych.

Celem zabaw jest wzmocnienie mięśni posturalnych, korekcja ewentualnych wad, wdrożenie nawyku prawidłowej postawy i podniesienie ogólnej sprawności. Zabawy ze śpiewem wpływają korzystnie na układ oddechowy, poprawiają wentylację płuc, regulują rytm oddechowy. Gry z elementami współzawodnictwa mają duże znaczenie dydaktyczno- wychowawcze, kształtują charakter dziecka, ucząc zgodnej zabawy i współdziałania w grupie rówieśniczej. Elementy zabawowo- naśladowcze sprzyjają powstaniu miłego i radosnego nastroju, eliminują agresję i złość, motywują do ćwiczeń. Stosowanie zabaw i gier na zajęciach korekcyjnych usuwa zmęczenie i znużenie psychiczne, odpręża fizycznie- w efekcie prowadzi do harmonijnego rozwoju dziecka.

Zajęcia odbywały się raz w tygodniu, ale konieczne było systematyczne powtarzanie niezbędnych zestawów ćwiczeń w domu dla uzyskania oczekiwanych efektów. Dlatego przeprowadziłam pedagogizację rodziców i nauczycieli, którzy w swojej pracy również mogli stosować elementy gimnastyki korekcyjno- kompensacyjnej.

Zaproponowałam zajęcie otwarte, na którym mieli oni możliwość obserwacji przebiegu zajęć oraz otrzymania niezbędnych wskazówek do pracy w domu i na zajęciach ruchowych (nauczyciele).

Podczas pracy w przedszkolu dzielę 6- latki na dwie grupy ćwiczeniowe i prowadzę odrębnie zajęcia dla dzieci z płaskostopiem oraz z plecami okrągłymi i skoliozą. Z uwagi na udział rodziców i nauczycieli, zaplanowałam je tak, aby pokazać podczas jednego zajęcia ćwiczenia dla kilku wad postawy.

Zajęcie otwarte odbyło się 2.12. 2002 roku. Uczestniczyli w nim rodzice oraz nauczyciele Szkoły Podstawowej w Gródku i Przedszkola Samorządowego.

Celami głównymi zajęcia było:

• rozciąganie mięśni piersiowych,

• zwiększenie siły mięśni ściągających łopatki,

• wzmacnianie mięśni wysklepiających stopy,

• wzmacnianie mięśni brzucha.

Po zajęciach rodzice otrzymali zestawy ćwiczeń do pracy w domu oraz wskazówki do ich prowadzenia. Część rodziców pragnie również otrzymać dodatkowe materiały i informacje na temat wad postawy. Nauczyciele natomiast otrzymali konspekt zajęć i zestawy ćwiczeń na poszczególne wady postawy.

Na zakończenie dołączam scenariusz zajęć korekcyjnych opracowany z myślą o zajęciach otwartych dla rodziców i nauczycieli, podczas których mogli zobaczyć, jak bawią się i czego nauczyły się ich dzieci na zajęciach gimnastyki korekcyjnej w przedszkolu. Wszystkie zastosowane ćwiczenia i zabawy powinny być wcześniej opanowane przez dzieci, ze względu na stopień trudności oraz możliwość dokładnego i precyzyjnego ich wykonania.

Mam nadzieję, że moje starania i systematyczna praca z dziećmi oraz częściowo pedagogizacja rodziców i nauczycieli choć w niewielkim stopniu przyczynią się do polepszenia postawy dzieci. A jeśli podczas badań kontrolnych kwalifikujących uczniów klasy pierwszej do zajęć z gimnastyki korekcyjno- kompensacyjnej okaże się, dla kilkorga dzieci problem ten przestał istnieć, będzie to powód do satysfakcji z wykonanej pracy i najlepsza zachęta do dalszych działań w tym zakresie.

KONSPEKT ZAJĘĆ KOREKCYJNO-KOMPENSACYJNYCH DLA

PLECÓW OKRĄGŁYCH I PŁASKOSTOPIA.

( Zajęcia otwarte dla rodziców i nauczycieli ).

TEMAT: Korygowanie postawy ciała w różnych pozycjach wyjściowych.

CELE GŁÓWNE:

• Rozciąganie mięśni piersiowych.

• Zwiększenie siły mięśni ściągających łopatki.

• Wzmacnianie mięśni wysklepiających stopy.

• Wzmacnianie mięśni brzucha.

UMIEJĘTNOŚCI:

• Wykonywanie ćwiczeń chwytnych różnymi przyborami.

• Zasady zabaw korekcyjnych.

CELE WYCHOWAWCZE:

• Kształtowanie pozytywnych postaw uczniów do ćwiczeń korekcyjnych.

• Bezpieczeństwo podczas wykonywania ćwiczeń.

MIEJSCE ĆWICZEŃ: sala gimnastyczna.

LICZBA ĆWICZĄCYCH: 16.

WIEK ĆWICZĄCYCH: 6 lat.

CZAS TRWANIA: 30 minut.

PRZYBORY I PRZYRZĄDY: piłki, woreczki, laski, krążki, ławeczki gimnastyczne.

RODZAJE ZADAŃ			OPIS ĆWICZENIA LUB ZABAWY		CZAS, POWT.		UWAGI ORGANIZA- CYJNO-METODYCZNE
1			2		3		4
Sprawdzenie Gotowości i Nastawienia do ćwiczeń.			Zbiórka, powitanie. Sprawdzenie przygotowania do lekcji.		2'		Sprawdzenie przyjętej postawy skorygowanej.
Zabawa ożywiająca. Wzmacnianie mięśni wysklepiających stopy. Wyrabia- nie nawyku postawy skorygowanej.			Zabawa „Zdobądź braku- jący woreczek”- uczestni- cy zabawy biegają po sali we wspięciu na palcach. W tym czasie prowadzący rozrzuca woreczki w liczbie mniejszej niż ilość uczestników. Na sygnał prowadzącego dzieci starają się zdobyć woreczek i schować go pod stopami. Dzieci, dla których zabrakło woreczków, sprawdzają, czy komuś nie wystaje woreczek spod stóp. Jeżeli znajdują takie dziecko, to musi ono ustąpić miejsca. Zabawa się kończy wtedy, kiedy nie można już znaleźć ukrytych woreczków.		3'		Dzieci ćwiczą boso. Podczas zabawy wszystkie dzieci powinny utrzymywać postawę skorygowaną. Prowadzący wyróżnia te osoby, które dobrze schowały woreczek.
Wzmacnianie mm wysklepia- jących stopy. Wzmacnianie mięśni wysklepiających stopy oraz mm			1. PW.- siad ugięty, dłonie oparte z tyłu na podłodze. Stopy zgięte podeszwowo, palce stóp oparte na woreczkach, pięty uniesione nad podłogę. Ruch- prostowanie NN z maksymalnym wysuwa- niem woreczków w przód, w prawo, w lewo, robiąc koło- zabawa w „pastowanie podłogi”. 2. PW.- siad ugięty, dłonie oparte na podłodze z tyłu. Przed stopami na podłodze leży woreczek.		x 4 każde ćwiczenie		Podczas ćwiczenia powinna być zachowana poprawna postawa. Po ukończeniu ćwiczenia dzieci odkładają woreczki, każde bierze laskę.
brzucha. Wzmacnianie mm ściągających łopatki.			Ruch- chwyt woreczka palcami jednej stopy i przełożenie go przez kolano drugiej nogi. To samo ćwiczenie drugą stopą. PW. j.w. Ruch- przesuwanie laski palcami stóp jak najdalej do przodu i z powrotem, naśladowanie „wałkowania ciasta”, zabawa „postaw laskę”. „Wyścig lasek”- na sygnał nauczyciela uczestnicy podają kolejno laski do tyłu, ostatnia osoba siada na początku rzędu. Zabawa kończy się, gdy wszyscy uczniowie wykonają ćwiczenie. Zwycięska drużyna otrzymuje punkt.		x 6 x 5 x 2		Zachowanie postawy skorygowanej. Podział grupy na drużyny. Dzieci siadają skrzyżnie w dwóch rzędach. Pierwsi zawodnicy otrzymują laski, przed startem unoszą ręce w górę z laską, łokcie ugięte.

Zwiększenie aktywności ruchowej. Wzmacnianie mięśni ściągających łopatki. Wzmacnianie mm wysklepiających stopy.	Zabawa „Sadzenie ziemniaków”- zawodnicy obu drużyn ustawiają się w rzędach przed linią startu, w siadzie skrzyżnym, z RR ułożonymi w „skrzydełka”. Przed każdą drużyną co 2m od linii startu leżą 3 obręcze, obok nich po 2 woreczki. Na sygnał prowadzącego pierwsi zawodnicy obu drużyn biegną we wspięciu na palcach do kolejnych obręczy i chwytając woreczki palcami raz prawej, raz lewej stopy, wkładają je do obręczy. Wracają do drużyn i siadają na końcu rzędu w pozycji skorygowanej. Drugi startujący zawodnik przy każdej obręczy raz prawą, raz lewą stopą wyjmuje woreczki.	x 2	Za popełnione błędy: nie włożenie woreczka do obręczy, włożenie woreczków tą samą stopą- falstart.
Odciążenie kręgosłupa od ucisku osiowego (w czasie czworakowania). Kształtowanie prawidłowego stawiania nóg i stóp.	Zabawa „Czaty”- z jednej strony sali wyznacza się linię startu, przed którą ustawiają się dzieci w szeregu w pozycji na czworakach. Po drugiej stronie sali stoi tyłem „wartownik”. Na sygnał prowadzącego dzieci idą cicho na czworakach, w momencie, kiedy wartownik odwróci się, muszą one zatrzymać się i przyjąć ustaloną wcześniej pozycję. Pw.- na podłodze narysowana linia. Postawa skorygowana. Ruch- marsz z akcentowaniem dotknięcia podłogi palcami stóp (do podłogi najpierw dotykają palce, a później stawiana jest cała stopa).	x 2 1,5'	Prowadzący pomaga wartownikowi wyszukiwać dzieci, których pozycje są wadliwe (siad skrzyżny ze „skrzydełkami”, pozycja niska Klappa).
Czynności organizacyjno-porządkowe.	Sprzątanie przyborów i przyrządów. Omówienie zajęć. Zachęcenie do samodzielnego wykonywania ćwiczeń korekcyjnych po zajęciach. Pożegnanie.	2'	Przypomnienie o prawidłowym ustawianiu nóg i stóp w każdym momencie.

Górniak K.: Profilaktyka i korekcja wad postawy ciała w środowisku przedszkolnym. IWFiS Biała Podlaska, Zakład Korektywy 1995.

Kasperczyk T.: Metody oceny postawy ciała. Wydawnictwo skryptowe AWF Kraków 1983.

8

---