Transformacja systemowa 

polskiej gospodarki

Konspekt 14

WNE UW

Jerzy Wilkin

Główne cele transformacji

• Przejście od gospodarki centralnie 

planowanej do gospodarki rynkowej

• Przejście od autorytarnego 

socjalizmu państwowego do 
demokracji parlamentarnej

• Makroekonomiczna stabilizacja 

gospodarki

Systemowe cechy 

socjalizmu państwowego 

(typu radzieckiego)

• Planowanie centralne, jako podstawa 

mechanizmu regulacji gospodarki

• Własność kolektywna (państwowa i 

spółdzielcza), jako dominująca forma 
własności

• Brak rozdzielenia trzech rodzajów władzy 

(ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej)

• Zasada kierowniczej roli partii
• Zasada nomenklatury

Dylematy transformacji

• Najpierw stabilizacja gospodarki a 

następnie demokratyzacja systemu 

politycznego, czy odwrotnie?

• Najpierw reformy systemowe, a 

następnie stabilizacja 

makroekonomiczna, czy odwrotnie?

• Reformy wdrażane szokowo 

(uderzeniowo) czy stopniowo 

(gradualistycznie)?

Cele stabilizacji 

makroekonomicznej

• Ograniczenie inflacji
• Wprowadzenie wymienialności złotówki
• Zahamowanie spadku PKB i 

zapoczątkowanie jego wzrostu

• Zmniejszenie zadłużenia zagranicznego
• Ograniczenie bezrobocia
• Ograniczenie deficytu budżetowego

Stadia transformacji 

gospodarczej w Polsce

1. Stadium anarchizacji życia 

gospodarczego (lata 80 do pocz. 1990 r.)

2. Stadium stabilizacji makroekonomicznej i 

tworzenia instytucji rynkowych:

-

realizacja tzw. Planu Balcerowicza w 

latach 1990-1991

3. Stadium kapitalizmu niedojrzałego 

(nieskonsolidowanego): od 1992 do 2004 

r.

4. Stadium kapitalizmu dojrzałego: Polska 

po wstąpieniu do Unii Europejskiej

Stadia ...(2)

2. Stadium stabilizacji makroekonomicznej 

i tworzenia instytucji rynkowych:

- realizacja tzw. Planu Balcerowicza w 

latach 1990-1991

3. Stadium kapitalizmu niedojrzałego 

(nieskonsolidowanego): od 1992 do 2004 

r.

4. Stadium kapitalizmu dojrzałego: Polska 

po wstąpieniu do Unii Europejskiej

Ważniejsze dane o rozwoju kraju 

(1990=100)

1990

1995

2000

2005

PKB (ceny stałe)
Tempo wzrostu 
PKB %
Eksport
Stopa bezrobocia 

%
Stopa inflacji %
Absolwenci szkół 

wyższych, w tys.

100.0
-
100.0
6.5
564

56.1

111.4
7.0
129.9
14.9
27.9

89.0

144.8
4.0
226.5
15.1
10.1

261

167.7
3.4
426.2
17.6
2.1

391

Efekty transformacji

•

Sukcesy

:

-

wyhamowanie inflacji i jej skuteczna kontrola

-

krótki okres tzw. recesji transformacyjnej

-

stosunkowo szybkie tempo wzrostu PKB od 

1992 r. do chwili obecnej

-

mocna pozycja polskiej złotówki

-

napływ kapitału zagranicznego

-

znaczna redukcja zadłużenia zagranicznego

-

stosunkowo dobre przygotowanie się do 

członkostwa w UE

Efekty transformacji (2)

• Problemy i niepowodzenia

:

- bardzo wysokie bezrobocie
- wzrost zróżnicowań społecznych i 

powiększanie się obszaru biedy

- wolna przebudowa i modernizacja 

polskiego rolnictwa

- wysoki deficyt finansów publicznych
- „miękkie państwo” – mało skuteczne i 

korupcyjne

- słabe „społeczeństwo obywatelskie”

Pytania do wykładu 14

1. Porównaj główne cechy systemu 

gospodarki planowej i gospodarki rynkowej

2. Na czym polegała tzw. makroekonomiczna 

stabilizacja polskiej gospodarki po 1989 r.?

3. Wyodrębnij i scharakteryzuj główne stadia 

transformacji post-socjalistycznej w Polsce

4. Jakie są najważniejsze sukcesy i 

niepowodzenia polskiej transformacji?