ODDZIAŁYWANIA NAUCZYCIELA
MOTYWUJĄCE UCZNIÓW DO NAUKI.
OCENA ICH SKUTECZNOŚCI.
Zasadniczą rolę w kształtowaniu pozytywnych postaw uczniów przypisuje się motywacji.
Motywacja jest to ogół czynników pobudzających do działania, wpływających na jego kierunek oraz intensywność.
Proces motywacyjny składa się z zespołu pojedynczych motywów. Motywem nazwać zaś można przeżycie pobudzające człowieka do działania lub powstrzymujące go, lub przeszkadzające jego wykonaniu.
Motywacja wiąże się nie tylko z potrzebami biologicznymi i psychicznymi młodego organizmu, ale także z potrzebami i dążeniami grupy społecznej, do której dana jednostka należy.
Rodzaje motywacji.
Zasadniczo istnieją dwa rodzaje motywacji: wewnętrzna i zewnętrzna. Aktywizacja motywacji wewnętrznej następuje wówczas, gdy uczeń sam dąży do zaspokojenia swoich potrzeb, buduje i tworzy ich system wartości, wytwarza przeświadczenie na temat własnych możliwości oraz możliwości tkwiących w otoczeniu.
Motywacja zewnętrzna polega na wzbudzeniu potrzeb przez stosowanie nagród i kar, informowaniu o możliwościach zawartych w różnego rodzaju sytuacjach czy manipulowaniu tymi możliwościami (Reykowski J., 1982 ).
Czynności motywujące
Rola i znaczenie czynności motywujących polega na skierowaniu uwagi, zainteresowania i sił uczniów na wykonanie zadań. Czynności motywujące ściśle są powiązane z procesami uczuciowymi. Podstawowym warunkiem i wyznacznikiem skuteczności wszelkich zabiegów nauczania-uczenia się są sprzężone ze sobą procesy uczuciowo- motywujące.
Wszelkie objawy niechęci, lekceważenia obowiązku i niedbałego wykonywania zadań przez uczniów na lekcji wychowania fizycznego, wynikają przede wszystkim z nieumiejętnego stosowania zabiegów motywacyjnych przez nauczyciela prowadzącego zajęcia. Motywy, bowiem wykazują nie tylko silny związek z uczuciami (emocjami), ale również z działaniami.
Czynności motywujące występują łącznie z innymi czynnościami nauczyciela, np. naprowadzającymi, wtedy, gdy uczniowie napotykają trudności w wykonaniu zadania, gdy uczeń opanowuje nową, trudną technikę ruchu, musi pokonać ogromne zmęczenie, itp. W tych trudnych okolicznościach uczniowi jest potrzebna motywacja do wytrwania w ukierunkowanym dążeniu do osiągnięcia celu.
Niezbędnym warunkiem uruchomienia ukierunkowanego działania uczniów jest sprecyzowanie tego, co uczniowie powinni wykonać, zaobserwować, zrozumieć, opanować, rozwiązać. W skład prawidłowo skonstruowanej struktury czynności motywujących wchodzą następujące elementy:
-wywołanie zainteresowania danym zadaniem przez ukazanie jego ważności czy przydatności,
-indywidualne wywołanie potrzeby podjęcia pracy nad zadaniem,
-stosowanie bodźców motywujących (pochwał, uwag, nakazów),
-oceniane wyników uczniów zachęcanie ich do pokonywania trudności przez pomaganie, dodatkowe wyjaśnienie, porównywanie z innymi.
Prowadząc zajęcia z grupą uczniów, nauczyciel powinien indywidualizować zabiegi motywujące w stosunku do poszczególnych uczniów. Jest to konieczne ze względu na fakt, że każdy uczeń przejawia różny poziom motywacji w stosunku do tych samych zadań (Strzyżewski S.,1996).
Nauczyciel może dużo zdziałać ukazując różne cele, jakie mogą osiągnąć uczniowie przez aktywne uczestniczenie w procesie wychowania fizycznego i sportu, przedstawiając im wiele możliwości, pozwalając wybierać, sugerując jednocześnie możliwe do przyjęcia rozwiązania.
Nauczyciel przy motywowaniu nauki szkolnej powinien wykorzystać potrzeby, pragnienia dziecka i również je ukierunkować. Cenną pomocą w tym zakresie będą zainteresowania i entuzjazm pedagoga, które mogą inspirować i podtrzymywać zainteresowania ucznia.
Należy jednak uważać na to, co się mówi i robi. Każda próba zawstydzenia dziecka, skrytykowania zwłaszcza wśród kolegów, może spowodować odizolowanie się ucznia od grupy, jego kłótliwość. Wstyd i zakłopotanie wpływa na dezorganizację osobowości ucznia, a uczucie frustracji stwarza złą atmosferę dla podjęcia działań motywujących.
Elementy czynności motywujących.
Zainteresowania
Wykorzystanie zainteresowań naturalnych i rozwijanie nowych stanowi cechę pozytywnych oddziaływań pedagogicznych. Wdzięcznym polem w tym zakresie są różnego rodzaju zajęcia ruchowe. Zainteresowania mogą tu być rozbudzone dzięki nabywaniu przez uczniów nowych umiejętności ruchowych i płynących stąd przyjemnym doświadczeniom.
Rozbudzeniu zainteresowań służy umiejętnie prowadzona rywalizacja, która zaspokaja potrzebę współzawodnictwa z rówieśnikami.
Zainteresowanie dziecka różnymi przejawami aktywności ruchowej może wpłynąć na świadomy wybór spędzania wolnego czasu.
Przykłady:
zajęcia w kole sportowym nie tylko dla najsprawniejszych, ale dla wszystkich chcących się ruszać, opanować nowe umiejętności i poznać nowe zabawy i gry,
zajęcia w kole tanecznym dla tych, którzy lubią pokazywać swoje możliwości, rozwijać zdolności rytmiczno- gimnastyczne,
działalność w kole turystycznym pozwala poznać swój region, poprawić kondycję fizyczną, wykazać się umiejętnościami potrzebnymi w życiu codziennym ( pakowanie plecaka, robienie kanapek, itp.)
Przystosowanie zadań do możliwości ucznia.
Próby motywowania do podjęcia nauki okazują się słabsze wówczas, jeżeli postawione przez nauczyciela zadania są zbyt trudne albo zbyt odległe. Uczniowie motywowani są silniej przez bezpośrednie potrzeby i pragnienia. To, co jest bliskie, widoczne, wyraźniej motywuje niż to, co dalekie i niedostępne.
Bliskość celu zwiększa wiarę w końcowy sukces nawet wtedy, gdy dla jego osiągnięcia trzeba wykonać dużą pracę. Nadzieja na sukces wzmaga dostrzegana przez ucznia szybkość postępów w kształtowaniu wiedzy, sprawności i umiejętności.
Choć młodsi uczniowie motywowani są do działania przez bezpośrednie potrzeby, to trzeba jednak pamiętać, że w miarę dojrzewania młodzież potrafi podporządkować bezpośrednie pragnienia odległym celom.
Przykłady:
zadaniem nauczyciela jest stworzenie takich sytuacji, w których wszyscy będą mogli odnieść sukces; można to osiągnąć przez stawianie zadań:
czy potrafisz odbić piłkę nad sobą 3 razy
sprawdź czy potrafisz poprawić swój poprzedni wynik
zadania stawiane uczniom powinny być atrakcyjne, dostosowane do uprzednio opanowanych umiejętności i o takim stopniu trudności, aby każdy uczeń mógł je wykonać.
Stosowanie bodźców motywujących.
Nauczyciel powinien tak wpływać na sytuację w klasie, by każdy uczeń poznał smak sukcesu w celu złagodzenia doznanych skutków ewentualnego niepowodzenia.
Pobudzenie motywacji można osiągnąć przez stosowanie różnego rodzaju nagród i kar. Stosując system nagród wywołuje się u dziecka nastrój radosnego podniecenia. Natomiast w systemie kar, wśród ćwiczących, łatwo może pojawić się uczucie zmęczenia, zniechęcenia, gniewu.
Dla jednych nagrodą będzie sam fakt opanowania nowej umiejętności, udział w grze. Dla innych popularność wśród kolegów, dobry wynik na zawodach.
Zarówno nagrody, jak i kary maja dodatnie i ujemne strony. Pozytywne strony nagrody to: kojarzenie przyjemnych wrażeń, które przyczyniają się do powtarzania działań. Nagroda kojarząca się z przyjemnością budzi zainteresowanie i entuzjazm nie tylko samych nagradzanych, ale środowiska szkolnego, rodzinnego.
Stosowanie nagród w sposób przesadny osłabia motywacje ucznia, zachęca do przyjęcia postawy coś za coś. Motywujące elementy kary polegają na stosowaniu jej jako formy dyscyplinującej.
Kary stosowane w połączeniu z nagrodami utożsamiają dzieciom fakt, że nauczyciel karze nie ich samych, ale ich czyny.
Bodźcem motywującym jest również rodzaj i sposób przekazywania uwag. Pozytywne wzmacnianie ucznia informacją werbalną, wzmacnia jego motywację, np.:
Dobra robota! Świetnie ci to wyszło! Bardzo dokładne podanie. Teraz popraw pracę nóg. Spróbuj następnym razem wykonać ruch drugą ręką.
Czynnikami motywującymi ucznia, wg mnie, są jeszcze:
dobre przygotowanie nauczyciela do lekcji, jego postawa,
atrakcyjność zajęć ruchowych, odpowiednie formy prowadzenia zajęć,
wykorzystanie różnorodnych przyborów, przyrządów -zwłaszcza nietypowych: rozciągliwe materiały, płachty, pojemniki po jajkach z niespodzianką, kliszach, plastikowe butelki w różnych rozmiarach, zakrętki od butelek i słoików, chusteczki atłasowe, gazety, papierowe bele po materiałach, styropian.
mgr Aneta Partyka - Mańke
nauczyciel wych. fiz.
Szkoła Podstawowa nr 1
Police
LITERATURA:
Gracz J., Sankowski T. „Psychologia sportu”, AWF Poznań 1995
Strzyżewski S., „Proces kształcenia i wychowania w kulturze fizycznej”, WS i P Warszawa 1996
Sulisz S., „Wychowanie fizyczne w szkole podstawowej”, WS i P Warszawa 1991
MEN „O wychowaniu fizycznym” Warszawa 2000
Reykowski J., „Z zagadnień psychologii motywacji” WS i P Warszawa 1982