EUROPEJSKI BANK CENTRALNY

Dwanaście z 25 państw członkowskich UE posługuje się obecnie wspólną walutą - euro. Banknoty i monety euro zostały wprowadzone do obiegu 1 stycznia 2002 roku.

Europejski Bank Centralny (EBC) został utworzony w 1998 roku na mocy Traktatu o Unii Europejskiej, w celu wprowadzenia nowej waluty i zarządzania nią - przeprowadzania transakcji walutowych i zapewnienia bezproblemowego funkcjonowania systemów płatniczych. EBC jest również odpowiedzialny za określanie ram i realizację polityki gospodarczej i pieniężnej UE.

Aby spełniać swoją funkcję, EBC współpracuje z "Europejskim Systemem Banków Centralnych" (ESBC), w którym uczestniczą wszystkie 25 państw członkowskich UE. Jednak dotychczas tylko 12 z nich wprowadziło euro. Te 12 państw tworzy łącznie "obszar euro", a ich narodowe banki centralne wraz z Europejskim Bankiem Centralnym tworzą tak zwany "eurosystem".

EBC jest całkowicie niezależny w wykonywaniu swoich obowiązków. Ani EBC, ani narodowe banki centralne w eurosystemie, ani żaden członek ich organów decyzyjnych nie mogą starać się o instrukcje lub przyjmować instrukcji od jakiegokolwiek innego organu. Instytucje UE i rządy państw członkowskich muszą przestrzegać tej zasady i nie wolno im próbować wywierać wpływu na EBC lub narodowe banki centralne.

EBC przygotowuje i wprowadza w życie, w ścisłej współpracy z narodowymi bankami centralnymi, decyzje podjęte przez organa decyzyjne w ramach eurosystemu - Radę Naczelną, Zarząd i Radę Rozszerzoną.

Zadania

Zadania ESBC i Eurosystemu są określone w Traktacie ustanawiającym Wspólnotę Europejską. Wyszczególnia je Statut Europejskiego Systemu Banków Centralnych (ESBC) i Europejskiego Banku Centralnego (EBC), stanowiący załącznik do Traktatu w formie protokołu.

Tekst Traktatu mówi o "ESBC", a nie o "Eurosystemie", ponieważ tworzono go przy założeniu, że euro przyjmą wszystkie państwa członkowskie UE. Do tego czasu zadania te będzie pełnić Eurosystem.

Cele

"Głównym celem ESBC jest utrzymanie stabilności cen."
Ponadto: "Bez uszczerbku dla celu stabilności cen, ESBC wspiera ogólne polityki gospodarcze we Wspólnocie, mając na względzie przyczynianie się do osiągnięcia celów Wspólnoty ustanowionych w artykule 2." (Traktat (artykuł 105 ustęp 1))

Cele, które stawia przed sobą Unia (artykuł 2 Traktatu o Unii Europejskiej), to wysoki poziom zatrudnienia oraz osiągnięcie zrównoważonego i bezinflacyjnego wzrostu.

Podstawowe zadania

Zgodnie z Traktatem ustanawiającym Wspólnotę Europejską (artykuł 105 ustęp 2) do podstawowych zadań należą:

• definiowanie i realizacja polityki pieniężnej obszaru euro;

• przeprowadzanie operacji dewizowych;

• utrzymywanie oficjalnych rezerw dewizowych państw obszaru euro i zarządzanie nimi (zarządzanie portfelem);

• wspieranie sprawnego działania systemów płatniczych.

Dalsze zadania

• Banknoty: EBC ma wyłączne prawo wydawania zgody na emisję banknotów na obszarze euro.

• Statystyka: EBC, we współpracy z krajowymi bankami centralnymi, zbiera od władz krajowych lub bezpośrednio od podmiotów gospodarczych informacje statystyczne niezbędne do wykonywania swoich zadań.

• Stabilność finansowa i nadzór finansowy: Eurosystem przyczynia się do sprawnego prowadzenia polityki realizowanej przez właściwe władze, odnoszącej się do nadzoru ostrożnościowego nad instytucjami kredytowymi oraz stabilności systemu finansowego.

• Współpraca międzynarodowa i europejska: EBC utrzymuje robocze kontakty z odpowiednimi zewnętrznymi instytucjami, organami i forami, zarówno unijnymi jak i międzynarodowymi, jeżeli współpraca ta jest związana z zadaniami powierzonymi Eurosystemowi.

Praca Europejskiego Banku Centralnego jest organizowana przez następujące organa decyzyjne.

Zarząd

Zarząd składa się z Prezesa EBC, Wiceprezesa i czterech pozostałych członków - wszyscy są mianowani za wspólną zgodą prezydentów lub premierów państw należących do obszaru euro. Członkowie Zarządu są powoływani na okres ośmiu lat, a ich kadencja nie podlega przedłużeniu.

Zarząd jest odpowiedzialny za realizację polityki pieniężnej w sposób określony przez Radę Naczelną oraz za udzielanie instrukcji narodowym bankom centralnym. Przygotowuje on również posiedzenia Rady Naczelnej i odpowiada za bieżące zarządzanie EBC.

Rada Naczelna

Rada Naczelna jest najwyższym organem decyzyjnym Europejskiego Banku Centralnego. Składa się z sześciu członków Zarządu oraz prezesów 12 banków centralnych obszaru euro. Na jej czele stoi Prezes EBC. Zasadniczą misją Rady jest określanie polityki pieniężnej obszaru euro oraz, w szczególności, ustalanie wysokości stóp procentowych, po których banki komercyjne mogą uzyskać środki z Banku Centralnego.

Rada Rozszerzona

Rada Rozszerzona jest trzecim gremium decyzyjnym EBC. W jej skład wchodzi Prezes EBC, Wiceprezes i prezesi narodowych banków centralnych wszystkich 25 państw członkowskich UE. Rada Rozszerzona wnosi wkład w pracę doradczą i koordynacyjną EBC oraz pomaga w przygotowaniach do przyszłego rozszerzenia strefy euro.

Personalia

W latach 1998-2003 przewodniczącym Europejskiego Banku Centralnego był Holender Wim Duisenberg, po którego rezygnacji latem 2003 roku stanowisko to objął Jean Claude Trichet, były prezes francuskiego banku centralnego (rozwiązanie takie przewidywały ustalenia polityczne przyjęte podczas tworzenia EBC).

Leszek Balcerowicz jako prezes NBP jest członkiem Rady Ogólnej EBC.

Subskrypcja kapitału (26 kwietnia 2004)

Łączna kwota wniesionych i w pełni opłaconych przez krajowe banki centralne (KBC) obszaru euro wkładów do kapitału EBC w kwocie 5.564.669.247,19 euro wynosi 3.978.226.562,17 euro.

Krajowe banki centralne 13 państw UE spoza obszaru euro mają obowiązek pokrycia części kosztów operacyjnych EBC ponoszonych w związku z udziałem tych banków centralnych w Europejskim Systemie Banków Centralnych (ESBC) poprzez wniesienie niewielkiego procenta subskrybowanego przez nie kapitału. Od 1 maja 2004 r. jest to 7% subskrybowanego przez nie kapitału, czyli 111.050.987,95 euro.

Krajowe banki centralne spoza obszaru euro nie mają prawa do udziału w podlegających podziałowi zyskach EBC ani obowiązku pokrywania jego ewentualnych strat.

Wspólną walutę przyjęło 12 państw członkowskich Unii Europejskiej

3

---