53. Przyczyny i rozkład przestrzenny ekstremalnych zjawisk klimatycznych na świecie

Ekstremalne zjawiska klimatyczne - zjawiska występujące nieregularnie i często mające znamiona klęsk żywiołowych takie jak: susze, powodzie, długotrwałe przymrozki, długie i surowe zimy, bezśnieżne zimy, huragany, sztormy itp.

Ogólną przyczyną występowania ekstremalnych zjawisk klimatycznych na świecie są zmiany klimatu zachodzące w sposób naturalny i przyspieszone działalnością człowieka.

W zależności od przyjęcia okresu czasu oraz miejsca, dla którego przeprowadza się badania, można otrzymać różne kierunki zmian wartości danego elementu, zmiany te mogą wykazywać tendencję rosnącą lub malejącą. Należy również pamiętać, że zmiany wartości poszczególnych elementów zachodzą w wieloleciu i przestrzeni ale ważne są również takie cechy jak: amplituda zmian w danej jednostce czasu, siła tych zmian oraz zmiany w cyklu rocznym.

Ekstremalne zjawiska możemy rozpatrywać przy takich elementach klimatu jak:

Temperatura, ciśnienie i wiatry, opady, i inne.

1. Temperatura:

- uzależniona jest od dopływu energii i usłonecznienia, które zależą od szerokości geograficznej i zachmurzenia

Najwyższa temperatura powietrza w:	[^oC]	Miejsce	Data
Afryce i na Ziemi	57,8	Al Azizia, Libia	13.09.1922
Ameryce Południowej	48,9	Rivadavia, Argentyna	11.12.1905
Ameryce Północnej	56,7	Dolina Śmierci, Kalifornia, USA	10.07.1913
Antarktydzie	15,0	Stacja"Vanda"	5.01.1974
Australii	53,3	Cloncurry, Queensland	16.01.1889
Azji	53,9	Tirat Tsvi, Izrael	21.06.1942
Europie	50,0	Sewilla, Hiszpania	4.08.1881
Oceanii	42,2	Tuguegarao, Filipiny	29.04.1912
Najniższa temperatura powietrza w:	[^oC]	Miejsce	Data
Antarktydzie i na Ziemi	-89,6	Stacja "Wostok"	21.07.1983
		-94,5	Biegun Południowy (dane niepotwierdzone)	1965
Afryce	-23,9	Ifrane, Maroko
Ameryce Południowej	-32,8	Sarmiento, Argentyna	1.07.1907
Ameryce Północnej	-63,0	Snag, Jukon, Kanada	3.02.1947
		-66,1	Northice, Grenlandia	9.01.1954
Australii	-23,0	Charlotte Pass, Nowa Południowa Walia	29.06.1994
Azji	-67,8	Wierchojańsk i Ojmiakon, Rosja	5 i 7.02.1892 6.02.1933
Europie	-55,0	Ust-Szangor, Rosja	?
Oceanii	-10,0	Haleakala Summit, Hawaje	2.01.1961

Charakterystyka

[^oC]

Miejsce

Data

 

Najcieplejszy ze względu na średnią roczną temperaturę powietrza	34,4	Dallol, Etiopia	1960-1966
Najchłodniejszy punkt ze względu na średnią roczną temperaturę powietrza	-57,2	Stacja "Wostok", Antarktyda	1958-1968
Największa roczna amplituda temperatury powietrza	104,0 (min. -71,0; max. 33,0)	Ojmiakon, Syberia, Rosja	wielolecie
Najmniejsza roczna amplituda temperatury powietrza	11,8 (min. 19,6; max. 31,4)	Saipan, Mariany	1927-1935
Najdłuższa fala gorąca z temperaturą powyżej 37,8 stopnia Celsjusza	162 dni	Marble Bar, Australia Zachodnia	30.10.1923 – 7.04.1924
Najszybszy spadek temperatury powietrza w ciągu 24 godzin	z +6,7 do-48,8	Browning, Montana, USA	23-24.01.1916
Najszybszy spadek temperatury powietrza na minutę	13,0 (z 16,0 do -27,0)	Cut Banks, USA	luty 1989
Najszybszy wzrost temperatury powietrza (w ciągu 3 minut)	z -39,0 do 8,0	Spearfish, Dakota Południowa, USA	26.01.1933 lub 22.01.1943

* Roczna amplituda temperatury powietrza - różnica między średnią temperaturą powietrza atmosferycznego miesiąca najcieplejszego i najchłodniejszego w roku.

2. Opady

Czynniki wpływające na wielkość opadów:

• Stratyfikacja pionowa atmosfery

• Istnienie barier orograficznych

• Rozkład lądów i mórz

• Zróżnicowanie hipsometryczne lądów

• Wpływ prądów morskich

Rodzaje opadów: deszcz, śnieg, grad, mżawka, krupy snieżne .

Najwyższe średnie wieloletnie sumy opadów w:	[mm]	Miejsce	Data
Ameryce Południowej i na Ziemi	13 299	Lloro, Kolumbia	1932-1960
Oceanii	12 344	Mount Waialeale, Hawaje, USA	1920-1954
Afryce	10 450	Ureka, Gwinea Równikowa	?
Ameryce Północnej	6 500	Jezioro Hendersona, Kolumbia Brytyjska, Kanada	średnia z 14 lat
Australii	8 640	Bellenden Ker, Queensland	średnia z 9 lat
Azji	11 873	Mawsynram, Indie	1941-1979
Europie	4 650	Crkvice, Chorwacja	średnia z 22 lat
Najwyższe opady w ciągu:	[mm]	Miejsce	Data
roku (365 dni)	23 000	Czerapuńdżi, Indie	1981
kolejnych 12 miesięcy	26 461	Czerapuńdżi, Indie	sierpień 1860 - lipiec 1861
pół roku (183 dni)	22 454	Czerapuńdżi, Indie	kwiecień-wrzesień 1861
trzech miesięcy (92 dni)	16 369	Czerapuńdżi, Indie	maj-lipiec 1861
miesiąca (31 dni)	9 300	Czerapuńdżi, Indie	lipiec 1861
5 dni	4 300	Commerson, Reunion	23-28.01.1980
2 dni (48 godz.)	2 300	Hsin-Ijao, Tajwan	10-11.09.1963
1 dnia (24 godz.)	1 880	Cilaos, Reunion	15.03.1952
18 godz.	1 720	Belouve, Reunion	?
12 godz.	1 350	Cilaos, Reunion	28.02.1964
4 godz. i 30 min.	782	Smethport, USA	18.07.1942
2 godz. i 45 min.	559	D'Hanis, Teksas, USA	31.05.1935
2 godz.	500	Stiftingtol, Austria	16.07.1913
1 godz. i 30 min.	313	Molity, Francja	20.06.1868
1 godz.	411	Muduocaidang, Chiny	1.08.1977
42 min.	305	Holt, Missouri, USA	22.06.1947
30 min.	235	Virginia, USA	24.08.1906
20 min.	205	Curtea de Arges, Rumunia	7.07.1889
15 min.	198	Plumb Point, Jamajka	12.05.1916
8 min.	126	Bannwaldsee, Niemcy	25.05.1920
5 min.	106	Oklahoma, USA	?
3 min.	62	Porto Bello, Panama	29.11.1911
1 min.	312	Barot, Gwadelupa	26.11.1970

Największa liczba dni w roku z opadem deszczu	350 dni	Mount Waialeale, Hawaje, USA	wielolecie
		325 dni		Bahia Felix, Chile
Największa wysokość śniegu po opadzie dobowym	192,5 cm	Silver Lake, Colorado, USA	14-15.04.1921

 

Najbardziej intensywny opad śnieżny trwający:	[cm]	Miejsce	Data
19 godzin	173	Bessans, Francja	5-6.04.1969
24 godziny	195,6	Montague Township, Nowy Jork, USA	11-12.01.1997
Największa grubość pokrywy śnieżnej po jednej burzy śnieżnej	480	Mount Shasta Ski Bowl, Kalifornia, USA	1981

 

Największa grubość pokrywy śnieżnej w ciągu:	[cm]	Miejsce	Data
Zimy	3 100	Mount Rainer, Waszyngton, USA	1971/72
Miesiąca	991	Tamarack, Kalifornia, USA	styczeń 1911
Doby	1145,5	Tamarack, Kalifornia, USA	11 marca 1911
Najbardziej śnieżne miejsce na świecie	2 900	Mount Baker, Waszyngton, USA	zima 1998/99

 

Największy grad	1,02 kg	Gopalganj, Bangladesz	14.04.1986
		14,4 cm	Coffeyville, Konsas, USA	3.10.1970
		3 kg	pn. Indie, wg. niepotwierdzonych informacji	1961

* Susza - długotrwały okres bez opadów atmosferycznych lub nieznacznym opadem w stosunku do średnich wieloletnich wartości.

Susza - różni się od większości katastrof naturalnych tym, że nie rozpoczyna się nagle i nie ma gwałtownego przebiegu. Trudno przewidzieć dokładnie jaki jest zasięg terytorialny suszy. W zależności od miejsca występowania może ona przybierać charakter ciągły, sezonowy lub nieprzewidywalny.

Susze zazwyczaj występują w regionach związanych z: ( przyczyny)

• Wyżami zwrotnikowymi ( np. w płd. Iranie czy afrykańskim Sahelu)

• Zmianami w cyrkulacji monsunowej spowodowanej wtargnięciem morskiego tropikalnego powietrza jak w Nigerii czy Indiach

• Zaistnieniem niskich temperatur w przypowierzchniowej warstwie oceanu, spowodowanej zmianą prądów morskich lub upwelling`ami np. w Kaliforni i Chile i towarzyszącymi im ulewami na drugim biegunie zmian np. w płn. - wsch. Brazylii

• W umiarkowanych szerokościach może to być związane z przesunięciem się frontów atmosferycznych do niższych szerokości geograficznych czy wystąpieniem układów blokujących

Przykłady suszy:

• Trwająca na Sahelu susza, obejmująca obszar 3000 * 700km ( na płd. Skraju Sahary, od Mauretanii do Czadu) zaczęła się w 1969r. i trwała do lat 90. Doszło tam do przesunięcia wyżów w kierunku równika, a także do obniżenia temperatury oceanu we wsch. Części północnego Atlantyku.

• Na subkontynencie Indyjskim w latach: 1769, 1790, 1866, 1876-77, 1943 szusze zabiły miliony ludzi, podobnie w Chinach w 1878 10-13 mln ludzi zmarło z tego powodu. Susze te częściowo związane były z ENSO

Najniższa wieloletnia suma opadów atmosferycznych w:	[mm]	Miejsce	Data
Ameryce Południowej i na Ziemi	0,0	Arica lub Iquique, Chile	1903-1917
			0,75		śr. z 59 lat
Ameryce Północnej	4,1	Dolina Śmierci, USA	1911-1953
Afryce	2,5	Wadi Halfa, Sudan	średnia z 39 lat
Antarktydzie	20,3	Stacja "Amundsen Scott"	średnia z 10 lat
Australii	100	Troudaninna (Mulka), Australia Południowa	średnia z 42 lat
Azji	15	Masira, Oman	?
Oceanii	227	Puako, Hawaje, USA	średnia z 13 lat
Europie	163	Astrachań, Rosja	średnia z 25 lat

 

Najdłuższy okres bez opadów

14 lat

Arica i Iquique, Chile

październik 1903 - styczeń 1918

Burza - TO CZY BURZA JEST ZJAWISKIEM EKSTREMALNYM ZALEŻY OD PRZEBIEGU ZJAWISKA I REGIONU W KTÓRYM WYSTĄPIŁO

Przyjęto, że burza to takie zjawisko meteorologiczne podczas którego dają się słyszeć grzmoty.

Przyczyny:

Podstawowym czynnikiem inicjującym pojawienie się burzy jest wystąpienie silnej chwiejności atmosfery. Warunki takie mogą zajść w wyniku:

• Silnego nagrzania podłoża i pojawienia się prądów wstępujących

• Mechanicznego wymuszenia unoszenia się ciepłego i wilgotnego powietrza przez napływające powietrze zimne na linii chłodnego frontu atmosferycznego

• Konwergencji dwóch mas powietrza

• Istnienia granicy ląd - woda i występowanie zjawiska bryzy

• Wymuszonego unoszenia się powietrza napotykającego bariery orograficzne

Największa liczba dni z burzą w roku	322 dni	Bogor, Indonezja	1916-1920
		242 dni	Kampala, Uganda	średnia z 10 lat

* Rodzaje burz: ( to nie jest przedmiot pytania ale na wszelki wypadek dodaje)

Rodzaje burz

Pojedyncza komórka burzowa (ang. Single Cell Storms)

 

Burze mogą występować jako zwykła, pojedyncza komórka burzowa (chmura burzowa), przechodząc wszystkie etapy rozwoju i zanikając bez utworzenia kolejnej takiej komórki burzowej. Jednak w rzeczywistości pojedyncze komórki burzowe są stosunkowo rzadkie, ponieważ nawet najsłabsze burze zwykle występują jako kolejne ogniwo (kolejna komórka burzowa), powstała dzięki prądom wstępującym w zespole komórek burzowych (ang. multicell storms). Pojedyncze komórki burzowe wywołują gwałtowne zdarzenia pogodowe, takie jak: opady gradu, silne opady deszczu, czy sporadycznie tornada o niewielkiej sile. Zdarzenia te jednak nie zawsze towarzyszą każdej burzy, powstają dość przypadkowo, przy czym warto zauważyć, że jeszcze nie znamy wielu aspektów dotyczących tych zjawisk. 1. Pojedyncza komórka burzowa. źródło: http://ww2010.atmos.uiuc.edu/ (Gh)/guides/mtr/svr/type/sngl/ovr.rxm   Burze wielokomórkowe (ang. Multicell Storms)   Burze często występują jako grupa komórek burzowych, następujących jedna po drugiej i znajdujących się na różnych etapach rozwoju. Na ogół burze tego typu są silniejsze, niż powstające z jednej komórki burzowej, ale znacznie słabsze od burz powstających z tzw. superkomórki burzowej. 2. Etapy rozwoju chmury burzowej. Objaśnienia: towering cumulus stage - stadium wypiętrzania się chmury Cumulus, mature stage - stadium dojrzałe, dissipating stage - stadium zaniku źródło: www.srh.weather.gov Kliknij na górną rycinę aby zobaczyć ją w powiększeniu! W przeciwieństwie do pojedynczej komórki burzowej, burze takie mogą trwać przez kilka godzin, wywołując: obfite opady gradu, wiatry o niszczycielskiej sile, nagłe powodzie i pojedyncze tornada.     Linie szkwałów (ang. Squall Lines) Niekiedy burze układają się wzdłuż w linii, która może mieć długość setek kilometrów. Powstaje tzw. linia szkwałów, która może się utrzymywać przez wiele godzin, wywołując porywiste wiatry i opady gradu. Linia szkwałów to linia, wzdłuż której tworzą się burze charakteryzujące się takim samym sposobem powstawania. Opad powstający w wypiętrzonych chmurach Cumulonimbus (najczęściej w tylnej ich części) ochładza powietrze oraz intensyfikuje dość gwałtowne, zstępujące prądy powietrza. W ten sposób tworzy się strefa, w której spotyka się opadające chłodne powietrze z powietrzem ciepłym i wilgotnym (unoszącym się do góry w przedniej części chmury), przypominająca front chłodny w miniaturze. Wraz z przemieszczaniem się linii szkwałów wymusza on nieustanne unoszenie się ciepłego i wilgotnego powietrza, które stanowi "paliwo" dla dalszego rozwoju chmur burzowych. Klasyczna linia szkwału rozwija się przed frontem chłodnym, równolegle do jego czoła. Burze takie rozwijają się przede wszystkim tam, gdzie występuje znaczna niestabilność atmosfery, będąca skutkiem równoczesnego występowania m.in. dużej wilgotności powietrza, wysokiej temperatury i prądów wstępujących. Tak powstałe komórki burzowe będą dalej się rozwijać i inicjować powstawanie kolejnych burz. Objaśnienia: light rain - słaby deszcz, moderate rain - umiartkowany deszcz, heavy rain - silny deszcz, gust front - linia szkwałów, outflow wind - wiatr wywołany prądami zstępującymi Kliknij na rycinę aby zobaczyć ją w powiększeniu! Linia szkwału utrzymuje się dzięki wytwarzaniu własnego systemu prądów wznoszących i opadających. Tak długo, jak przed linią szkwału będzie występować duża chwiejność atmosfery, linia szkwału będzie się stale rozwijać. Często wzdłuż czołowej krawędzi linii szkwału można zaobserwować gęsty wał chmur, rozciągający się poziomo na dużej przestrzeni zwany arcus. Wał ten czasami poprzedza strefę, w której występują prądy zstępujące, wywołujące porywiste wiatry, czasami o niszczycielskiej sile. 3. Schemat linii szkwału (powyżej) z załączoną fotografią (poniżej). źródło: www.srh.weather.gov Głównym zagrożeniem związanym z tym typem burz są silne prądy zstępujące, chociaż zdarzają się także opady gradu wielkości piłek do golfa oraz porywiste wiatry. Czasami mogą również wystąpić opady powodujące powodzie. Dzieje się tak w sytuacji, gdy linia szkwałów, z towarzyszącymi jej burzami, zmniejsza szybkość z jaką się przemieszcza albo się zatrzyma. Superkomórki burzowe (ang. Supercell Thunderstorms) Superkomórki burzowe są szczególnym rodzajem pojedynczej komórki burzowej, która może utrzymywać się przez wiele godzin. Są one odpowiedzialne za występowanie prawie wszystkich silnych tornad w Stanach Zjednoczonych oraz za większość opadów gradu o dużych ziarnach lodowych, np. rozmiarów piłeczki do golfa. Superkomórki burzowe mogą również wywoływać porywiste wiatry i nagłe powodzie.   4. źródło: www.srh.weather.gov Superkomórki burzowe charakteryzują się silnymi rotacyjnymi prądami wstępującymi (ruch ten jest zwykle zgodny z kierunkiem ruchu powietrza w niżach), które wynikają z rozwoju burzy w warunkach charakteryzujących się silnymi pionowymi uskokami wiatru. Uskoki wiatru występują wtedy gdy wiatr zmienia kierunek i prędkość wraz ze wzrostem wysokości. Przeciętnie taka chmura burzowa osiąga rozmiary od 20 do 50 km i sięga do tropopauzy, a czas jej trwania dochodzi do 4 godzin. Charakterystyczne jest również występowanie tylko dwóch prądów powietrza (wstępującego i zstępującego), które ulegają silnemu skręceniu wewnątrz chmury.   Mezoskalowe Kompleksy Konwekcyjne (ang. Mesoscale Convective Complex, MCC)  Jest to zespół wielu oddziałujących na siebie komórek burzowych, które na zdjęciach satelitarnych widoczne sa jako owalny kompleks chmur, często przesłonięty zasłoną Cirrusów, nie związany z frontami atmosferycznymi. Powierzchnia, nad którą się znajdują często przekracza 10^5 km^2, a temperatura wierzchołków chmur spada poniżej (-52°C). Najczęściej powstają one w rejonach występowania polarnych prądów strumieniowych i niskoatmosferycznej adwekcji ciepłego powietrza powodującej powstanie silnej chwiejności atmosfery w ciepłej połowie roku. Ich rozwój zaczyna się zwykle po południu i osiąga maksimum około północy, aby rozpaść się przed wschodem słońca. Czas ich trwania przekracza nawet 12 godzin. 5. Zdjęcie w podczerwieni z satelity GOES-8, przedstawiające MCC z dnia 8 lipca 1997 r., nad obszarem USA (utworzył się nad stanem Nebraska). Kolory pokazują temperaturę chmur. MCC spowodował obfite opady deszczu. Źródło: http://cimss.ssec.wisc.edu/goes/misc/970708.html Kliknij na rycinę aby zobaczyć ją w powiększeniu!

3. Ciśnienie atmosferyczne i wiatry

Trąba powietrzna - rzadkie zjawisko meteorologiczne powstające u podstawy chmury Cb związane z wirowym ruchem powietrza o dużym natężeniu. Ma postać kolumny lub leja wychodzącego z podstawy chmury. Gdy występuje nad obszarem morskim, nosi nazwę trąby wodnej. Do najgwałtowniejszych należą trąby występujące w Ameryce Północnej, tzw. tornada.

Tornada

- powstają przy dużej chwiejności atmosfery

- zwykle towarzyszą one burzom

- występują w pobliżu frontów chłodnych w pewnej odległości przed nimi

- powstają w zasięgu stref ścierania się mas powietrza o dużych kontrastach temperatury i wilgotności

- na intensywności wpływają elementy fizjograficzne terenu i kontrastowo zróżnicowane podłoże

- występowanie trąb związane jest z występowaniem cyklonów ( występują w ćwiartce 30 - 120º w stosunku do ruchu cyklonu)

- BEZPOŚREDNIĄ PRZYCZYNĄ tornada jest wystąpienie:

• wysokiej temperatury punktu rosy

• uskoku wiatru ( różne kierunki i prędkości wiatru na różnych wysokościach)

• prądu strumieniowego na wysokości powyżej 16 km, który wciąga jeszcze wyżej powietrze unoszące się wskutek konwekcji

Najdłuższa droga tornada

469 km

Illionois, USA

26.05.1917

Występowanie:

Najczęściej występują na płd. - wsch. USA i mają tam największą siłę niszczącą. Średnio w ciągu roku notuje się w USA ponad 200 tornad a czasami 800.

19. lutego. 1884r. wystąpiło aż 57 tornad na terenie od Kansas do stanu Indiana

W lutym 1971r. podobna liczba tornad wystąpiła w delcie Missisipi.

20. czerwca. 1957r. tornado w Dakocie Północnej spowodowało straty na 15mln $

W Europie trąby powietrzne występują rzadko, zwykle w upalne lata, w godzinach popołudniowych, w powietrzu zwrotnikowym o dużym gradiencie pionowym temperatury.

Cyklony tropikalne ( Huragan, Tajfun, Willy Willy)

Głęboki ośrodek niskiego ciśnienia, tworzący się na morzach strefy podrównikowej i zwrotnikowej o średnicy kilkuset km, z ciśnieniem w centrum niekiedy poniżej 900hPa, silnymi wiatrami, opadami i niekiedy burzami.

Przyczyny:

• duża ilość pary wodnej w powietrzu i strefa ciepłych wyżów

• maksymalna częstość występowania przypada na lato i jesień kiedy pas zbieżności nie znajduje się zbyt blisko równika a ocean nagrzewa się do 27ºC

• temp. powietrza musi być nieco niższa od temp. wody

• nad oceanem pojawia się zaburzenie tropikalne np. fala wschodnia ( zafalowanie w przebiegu izobar)

• w górnej troposferze istnieje antycyklonalna cyrkulacja powietrza

• w rejonie powstania występuje słaby gradient pionowy prędkości wiatru

• nie występują na równiku bo brak tam siły Coriolisa

Najsilniejszy cyklon tropikalny

320 km/godz.

cyklon "Gilbert" na Morzu Karaibskim

wrzesień 1988

Występowanie:

Droga przemieszczania się cyklonów przebiega początkowo wzdłuż równika, a następnie skręca po mniejszym lub większym łuku ku N lub S. Czasami tor taki może przyjąć kształt pętli.

Największym w historii był tajfun Tip (12.10. 1979r.), wystąpił na płn. - wsch. Pacyfiku i jego promień osiągnął 1087km.

Najmniejszym był cyklon Tracy (24.12.1974r.), uderzył w Darwin w Australii, jego promień miał 48km.

Najwyższe ciśnienie atmosferyczne zredukowane do poziomu morza	1088,2 hPa	Barmauł, Azja Środkowa	23.01.1900
		1083,8 hPa	Agata, Syberia, Rosja	31.12.1968
Najniższe ciśnienie atmosferyczne zredukowane do poziomu morza	870,0 hPa	tajfun "Tip", Ocean Spokojny	12.10.1979
Najniższe ciśnienie atmosferyczne na poziomie rzeczywistym	330 hPa	Mount Everest, Himalaje	wielolecie

 

Najwyższa zarejestrowana prędkość wiatru (poryw)

112 m/s

Mount Washington, New Hampshire, USA

12.04.1934

 

Największa zarejestrowana średnia prędkość wiatru:	m/s	Miejsce	Data
podczas burzy	ok. 90	archipelag Florida Keys, USA	2.09.1935
w ciągu 5 minut	84,2	Mount Washington, New Hampshire, USA	12.04.1934
w ciągu 24 godzin	57,2	Mount Washington, New Hampshire, USA	11-12.04.1934
w ciągu miesiąca	31,4	Mount Washington, New Hampshire, USA	luty 1939
Najbardziej wietrzne miejsce na świecie (średnia wieloletnia prędkość wiatru)	15,6	Mount Washington, New Hampshire, USA	średnia z lat 1934-

Bibliografia

1. rekordy klimatyczne pochodzą ze strony Zakładu Klimatologii UJ w Krakowie:

http://www.klimat.geo.uj.edu.pl/tematyczne/rekordyklimatyczne/swiat.html

2. Wykłady z przedmiotu: Ekstremalne zjawiska klimatyczne, dr Z. Bielec - Bąkowska

3. http://www.atmosphere.mpg.de/enid/120a39914a4568cf679d40e7e5a2c5c8,0/1__Powodzie_i_burze/-_Rodzaje_burz_2r4.html

---