MEDIA NIEMIECKIE

Na początek - podstawa prawna, z tego, co zdążyłam się zorientować, jedyna wymagana przez profesora A.: Art. 5 Ustawy Zasadniczej gwarantuje swobodę wyrażania opinii oraz wolność prasy. Cenzura nie istnieje, kraje związkowe posiadają prawo do wydawania własnych ustaw medialnych, o ile konstytucja RFN nie powierza Federacji kompetencji ustawodawczych.

Niemcy z 350 gazetami i 100 odbieralnymi stacjami telewizyjnymi należą do krajów o największej gęstości mediów i największej różnorodności prasy.

TO DLA TYCH, KTÓRZY ZDAJĄ EGZAMIN U STASIAK-JAZUKIEWICZ. LANIE WODY. DO POCZYTANIA NA DOBRANOC;-)

Filozofia mediów w Niemczech
Po drugiej wojnie światowej obowiązywała w Niemczech norma obiektywności. Równocześnie w większości przypadków dość jednoznacznie można było umiejscowić prasę codzienną na skali poglądów politycznych; "Die Welt" i "Frankfurter Allgemeine Zeitung" reprezentowały na płaszczyźnie ponadregionalnej pozycje raczej mieszczańsko-konserwatywne, natomiast "Süddeutsche Zeitung” i "Frankfurter Rundschau” - raczej lewicowo-liberalne. Być może w związku z ogólną zmianą kultury politycznej trudniej jest dzisiaj o dalszą jednoznaczną klasyfikację prasy pod względem partyjnopolitycznym. Ze względu na konkurencję na pierwszy plan wysuwają się najczęściej inne kryteria niż zbliżenie do określonych ugrupowań, takie jak przeważająca wśród ludności opinia, możliwość skierowania danego tematu do poszczególnych grup, a często także emocjonalna zawartość wydarzenia. Przede wszystkim w środkach przekazu o charakterze informacyjnym obowiązuje zasada stworzenia równowagi pomiędzy tzw. trzema M: samym poszukiwaniem faktów i ich przekazem (mere facts), oceną społeczno-polityczną i zawartym przesłaniem (mission) oraz wymaganiami ekonomicznymi (market), idącymi często w parze z nadawaniem wydarzeniom silniejszego zabarwienia emocjonalnego i wiązaniem ich z konkretnymi osobami. Z natury rzeczy takie rozłożenie akcentów odnosi się w jeszcze większym stopniu do prasy bulwarowej niż gazet wysokiej jakości. Ale dzisiaj dochodzi między nimi do znacznie mniejszej polaryzacji niż dawniej. "Bild” jako organ bulwarowy o zdecydowanie największym nakładzie jest obecnie traktowany poważnie także przez elitę opiniotwórczą, być może jako barometr "głosu ludu”, i na odwrót - w prasie poważnej można znaleźć także tematy bulwarowe. Obowiązującą przy tym zasadą jest na przykład różnicowanie w przypadku polityków pomiędzy życiem prywatnym a publicznym, o ile nie ma między nimi wyraźnych powiązań - chociaż granice między nimi stale ustala się od nowa.
Może się to stopniowo zmieniać. Wraz z coraz surowszą konkurencją zwiększa się konieczność zamieszczania drażliwych tematów, a zatem stanowiących do tej pory swego rodzaju tabu. Jednocześnie ze względu na coraz większą prędkość przekazu i coraz większe powiązania krajobraz medialny zyskuje coraz bardziej międzynarodowy charakter, a rozrywka miesza się z informacją; coraz więcej polityków ma swoich "spin doctors” (od ang. spin - pisać, opowiadać), dla których wszystkie dziedziny życia, a zatem także sfera prywatna, są częścią strategii osiągania sukcesów. W końcu także sama publiczność reaguje spokojniej, nie różnicując tak bardzo pomiędzy sferą prywatną i publiczną. Przede wszystkim młode pokolenie nie odbiera dyskrecji jako wartości samej w sobie. Zwracanie publicznej uwagi nawet w ramach skandalu zasługuje nawet na wyróżnienie.

Prasa i jej rozwój Pluralizm mediów, duża różnorodność tytułów, ALE: duża liczba wydawców gwarantuje wprawdzie różnorodność prasy, wielu z nich wydaje jednak kilka tytułów lub nawet jeden, względnie osiąga bardzo niskie obroty. Pod względem udziałów w rynku prasa jest zdominowana przez zaledwie kilka wydawnictw. Niektóre z nich uczestniczą w działalności intermedialnej lub mają odpowiednich sojuszników. Większość z wielkich wydawnictw zezwala na wewnętrzny pluralizm poglądów, a nawet go gwarantuje, co z jednej strony prowadzi do podyktowanej względami ekonomicznymi koordynacji i wymiany, z drugiej jednak przeważa filozofia, że jak najszersze spektrum poglądów pozwala dotrzeć do większego rynku. 350 dzienników, setki czasopism do szerokiego grona odbiorców oraz czasopisma specjalistyczne (czołowe magazyny opiniotwórcze i tygodniki (społeczno-) polityczne, np. "Der Spiegel”, "Focus”, "Der Stern”, "Die Zeit”, "Bunte”, "Gala”, „ Quest”, "Spe”. Gazety codzienne jako środki reklamy nadal mają największy udział w rynku reklamowym wśród mediów, wynoszący prawie jedną czwartą. W Niemczech ukazuje się około 135 dzienników. Średni jednorazowy nakład wynosi 24,5 mln egzemplarzy.

HISTORIA:

1454/55 - powstaje Biblia Gutenberga. Wynalazek druku był niewątpliwie najważniejszym (poza papierem), jeśli chodzi o rozwój prasy.

1609 - POCZĄTEK PRASY NIEMIECKIEJ - pierwszy tygodnik. Wydawany przez Johanna Carolusa „Relation Aller fuernehmen und gedenkwuerdigen Historien so sich hin und wieder in Hoch und Nieder Deutschland auch in Frankreich, Italien, Schott und Engelland, Hisspanien, Hungern, Polen, Siebenbuergen, Wallachey, Moldaw, Tuerkezz etc, Inn diesem 1609. Jahr verlauffen und zutragen moechte. Alles auf das trewlichste wie ich solche bekommen und zu wegen bringen mag in Truck verfertgen will”. (ten tytuł trzeba zapamiętać).

1 stycznia 1650 - pierwszy dziennik, „Einkommende Zeitung” (w Lipsku). Jednocześnie była to pierwsza codzienna gazeta na świecie.

1870-1900 - tysiące nowych tytułów, rozwój prasy prowincjonalnej. Prawie każde miasto miało swoją lokalną gazetę, tzw. Kreisblatt. Pojawiła się nowa idea gazet ogłoszeniowych. Udoskonalenia techniczne i popyt na informację spowodował zwiększoną aktywność w tej dziedzinie.

Pierwszym masowym dziennikiem był „Berliner Lokal-Anzeiger” (1883). Pojawiła się też lekka prasa rozrywkowa (1853) - „Die Gartenlaube” (= „Altana ogrodowa”, ale nie było to pierwsze czasopismo dla działkowców;-)

Cechą charakterystyczną XIX-wiecznej prasy dla ludu była duża ilość dodatków oraz powieści w odcinkach. Jak widać, ludzie aż tak bardzo się od tamtej pory nie zmienili i nadal mają zamiłowanie do różnorakich gadżetów.

Aż do początku XX wieku podstawowym sposobem kupowania prasy była prenumerata. Okres roczny ulegał skróceniu poprzez kwartał aż do tygodnia. Lata I wojny światowej przyniosły sprzedaż w kioskach.

Republika Weimarska (1918-1933)

• 4703 gazety i 10297 czasopism

• prasa silnie skoncentrowana - największy koncern Alfreda Hugenberga

III Rzesza 1933-1945

• Izba Prasowa Rzeszy - od 1934 rozpoczęła czystki - weryfikację polityczną dziennikarzy i wydawców. Główne pismo - dziennik „Völkischer Beobachter” („Obserwator Ludowy”). Media nadzorowało Ministerstwo Propagandy (Josef Goebbels)

Prasa niemiecka pod okupacją aliancką (1945-1949):

• 21 listopada 1944 r.) ustawa nr 191 amerykańskiego zarządu wojskowego, regulująca sprawy mediów masowych i życia kulturalnego, która stworzyła w efekcie sytuację tzw. stanu zerowego. Po zakończeniu działań wojennych alianckie zarządy okupacyjne przystąpiły do realizacji opracowanego w Paryżu (jesienią 1944 r.) trzystopniowego programu reaktywowania prasy w Niemczech.

• Trzy strefy okupacyjne w Niemczech Zachodnich:

1. amerykańska - listy miejscowości w których, zdaniem amerykańskich ekspertów należało reaktywować wydawanie pism. Wedle trzech kategorii (A, B, C) zadecydowano o kolejności powołania do życia nowych gazet i czasopism. Postawiono na rozwój prasy lokalnej. Pierwsza gazeta licencjonowana powstała we Frankfurcie i ujawniła się z dniem 31 lipca 1945 r. pod nazwą „Frankfurter Rundschau” („Przegląd Frankfurcki”). Gazety niemieckie były b. dokładnie czytane i oceniane przez placówki Information Controll Division. Jesienią 1945 r. zlikwidowano mniejsze gazety a w ich miejsce utworzono: „Die Neue Zeitung” dla strefy amerykańskiej oraz „Die Welt” - dla brytyjskiej (od marca 1946 r.).

2. brytyjska - ostrożniej i rzadziej udzielano licencji prasowej, zwracając równocześnie uwagę, by nowopowstałe pisma były związane z odradzającymi się partiami politycznymi. Do połowy 1946 r. powstało 35 gazet, m.in. „Westfalische Rundschau”, „Rheinische Post”, „Hamburger Echo”, We wrześniu 1953 r. „Die Welt” została sprzedana Axelowi Springerowi.

3. francuska - selekcja prasy, nadzorująca działalność mediów. Założono 15 gazet oraz agencję prasową Rheina (od 1947 r. zmieniła nazwę na Südena, a w listopadzie 1948 r. przekazana została oficjalnie w niemieckie ręce). Na początku 1949 r. ogłoszono tzw. generalne licencje nr 1, 2, 3, które przywracały działanie niemieckiego prawa prasowego, po opracowaniu go przez parlamenty poszczególnych krajów związkowych (landów). Pierwsza była Badenia - Wirtembergia (1 czerwca 1949). Ostatnia - Brema (8 września 1949). W przededniu powstania RFN, w trzech strefach zachodnich ukazywało się 169 gazet, w tym 62 partyjne (19 - SPD, 17 - CDU, 11 - KPD, 7 - FDP, 3 - Zentrum, 5 - inne, drobne partie). Symbolem nowej epoki było ukazanie się 11 listopada 1949 r. Frankfurter Allgemeine Zeitung „FAZ” - gazety już bez licencji.

4. radziecka -wydawanie prasy przy pomocy Komitetu „Wolne Niemcy”. Dużą wagę przywiązywano do uruchomienia rozgłośni berlińskiej; radio miało tutaj po wojnie większą siłę oddziaływania niż prasa (pierwsza audycja została nadana 13 maja 1945 o godz. 20).

23 kwietnia 1946 narodziła się „Neues Deutschland”, a 10 października 1946 - agencja ADN. W chwili powstania NRD (październik 1949 r.) na terenie strefy radzieckiej ukazywało się 35 dzienników (w tym 11 gazet SED, 6 - CDU, 5 - LDPD) 113 tygodników i 80 gazet zakładowych.

System prasowy RFN w latach 1949-1989:

Cztery zasadnicze etapy rozwoju:

1. lata 1949-1954: Ukształtowały się wówczas zasadnicze takie jak:

1. regionalizacja prasy (w NRD - centralizm)

2. odpolitycznienie prasy (w latach 1949-51 znikły niemal wszystkie gazety partyjne) Trwała też wówczas walka konkurencyjna między prasą licencjonowaną a wkraczającymi na rynek tzw. starymi wydawcami.

1. lata 1954-1968: Cechy charakterystyczne tego etapu to:

1. stabilizacja liczby wydawanych gazet, przy równoczesnym wzroście ich nakładów,

2. koncentracja (spadek z 225 do 158 wydawców) co budzi duże emocje społeczne (zwłaszcza wzrost potęgi A. Springera)

3. rosnąca rola mediów jako „IV władzy”

1. lata 1968-1978: wszystkie poprzednie cechy, a ponadto

1. demokratyzacja systemu informacji masowej przebiegająca w sferze organizacyjnej i prawnej

1. lata 1978-1989: Nowa era w rozwoju mass-mediów:

1. rozwój nowych technik przekazu (np. TV kablowa)

2. rozwój mediów elektronicznych (dualizm jako obowiązujący system)

Stan mediów masowych w RFN (do 1989 r.)

1. Jeden z najlepiej rozwiniętych rynków prasowych w Europie:

• W 1985 r. 382 wydawców emitowało 1273 gazety o łącznym jednorazowym nakładzie 20,9 mln egzemplarzy

• Równolegle 6702 czasopisma w jednorazowym łącznym nakładzie 260,2 mln egzemplarzy

Tylko 26 tytułów codziennych rozpowszechniano na całym, lub prawie całym terytorium RFN: 8 dzienników („Handelsblatt”, „FAZ”, „Die Welt”, „Süddeutsche Zeitung”, „Frankfurter Rundschau”, „Die Tageszeitung”, „Bild” i „Unsere Zeit”), 18 gazet tygodniowych i niedzielnych.

Wielką poczytność mają gazety regionalne (np. wydawana w Essen „Westdeutsche Allgemeine Zeitung”) z nakładami niekiedy wyższymi niż prasa ponadregionalna. Jedyny ogólnoniemiecki dziennik „Bild” ma mutacje regionalne.

2. Bogate czasopiśmiennictwo:

• tygodniki - wyglądem i tematyką przypominające gazety: „Die Zeit”, „Bayern Kurier”, „Rheinischer Merkur/Christ und Welt”

• magazyny informacyjno-polityczne (najważniejszy „Der Spiegel”)

• czasopisma popularne „Der Stern”, „Quick”, „Bunte Illustrierte”, o charakterze ogólnoinformacyjnym

• czasopisma radiowo-tv; „Hörzu”, „Funk Uhr”, „TV Hören und Sehen”, „Gong”,

• czasopisma kobiece („Brigitte”, „Burda Moden”, „Neue Mode”), o bardzo różnych formułach redakcyjnych

• czasopisma młodzieżowe („Popcorn”, „Bravo”)

• czasopisma poświęcone urządzaniu mieszkań i budowaniu domów (wyskonakładowe zazwyczaj): „Das Haus”, „Zuhause”, „Schoner Wohnen”

• magazyny sportowe (ponad 200):”Kicker”, „Sport Illustrierte”, „Fussball - Magazin”

• magazyny motoryzacyjne: „Auto-Bild”, „Auto-Zeitung”, „Auto-Motor-Sport”

• czasopisma fachowe: „Wirtchaftswoche”, „Europa-Archiv”,

• czasopisma reklamowe

• prasa alternatywna (pisma pacyfistyczne, ekologiczne)

Koncentracja

Niemiecki rynek prasowy jest zdominowany przez wielkie przedsiębiorstwa wydawnicze.

• Bardzo gwałtowny proces koncentracji w latach 60.

• Ustawa przeciwko ograniczeniu konkurencyjności z 1976 roku zahamowała go.

• Koncentracja prasy w Niemczech ma najwyższy stopień w Europie.

• Największe koncerny niemieckie to:

1. Axel Springer A. G. (własność - do września 1985 r. - A.C. Springera), wydawca m.in. dzienników „Berliner Zeitung”, „Berliner Morgenpost”, „Bild”, „Die Welt” oraz licznych czasopism

2. Gruppe WAZ, powstała w 1948 r. (założyciel Erich Brost, który dopuścił do spółki Jakoba Funkego)

3. Heinrich Bauer Verlag (tradycja - od 1875 r., prasę wydaje od 1903 r.)

4. Burda - Gruppe

5. Gruner und Jahr (prasowe ramię koncernu Bertelsmanna)

Sama grupa Bertelsmanna powstała w latach 50. XX w. i ma bardzo rozbudowane interesy w całej Europie, jako m.in. właściciel RTL (grupy telewizyjnych stacji nadających m.in. w Holandii oraz Niemczech), wydawnictwa Random House i muzycznego koncernu BMG.

RYNEK MEDIALNY DZISIAJ

Prasa w Niemczech nie podlega rządowej kontroli i nie jest cenzurowana. Tylko około 10% tytułów jest związanych z partiami politycznymi, pozostałe są niezależne. Większość jest wydawana przez koncerny prasowe, z których najwieksze stanowią (teraz zprzykłądami): Axel Springer (największy koncern prasowy w Europie, wydający m.in. Die Welt, Hamburger Abendblatt, Bild-Zeitung, Berliner Morgenpost), Gruner und Jahr AG Co Druck - und Verlagshaus (wydający m.in. Stern, Brigitte, Marie Claire); Suddeutscher-Verlag (Sueddeutsche Zeitung) i Burda GmbH (Bunte, Freundin, Pan, Das Haus).

Spośród ogromnej liczby dzienników tylko 8 ma charakter dzienników ponadregionalnych. Są to: “Die Welt”, „Frankfurter Allgemeine Zeitung”, “Süddeutsche Zeitung”, “Frankfurter Rundschau”, “die tageszeitung”, “Bild”, “Handelsblatt” i “ Der Union”. Oprócz tego, że są czytane wcałych Niemczech, mają też liczne grono odbiorców poza granicami kraju - dużą popularnością cieszą się wydania międzynarodowe. Najwyższy nakład ma ukazujący się w Hamburgu Bild Zeitung, a do najbardziej wpływowych zaliczane są: Frankfurter Allgemeine Zeitung oraz Sueddeutsche Zeitung.

Lektura gazet cieszy się w Niemczech dużą popularnością. 78% (!) obywateli czyta gazety codziennie, średnio przez 36 minut. Biorąc pod uwagę ilość czytelników przypadających na 1000 mieszkańców, Niemcy plasują się na 7. miejscu w Europie.

Charakterystycznym zjawiskiem dla Niemiec jest duża poczytność prasy regionalnej i lokalnej. Dzienniki lokalne/regionalne (331 tytułów) mają najwiekszy nakład - 16,1 mln.

Zdecydowaną większość na rynku prasy stanowią małe dzienniki lokalne. Spośród gazet regionalnych, największy nakład mają te obejmujące swoim zasięgiem przemysłowe regiony kraju, np. „Westdeutsche Allgemeine” w Essen (największa gazeta regionalna).

Niewiele tytułów otwarcie przyznaje się do organizacyjnych powiązań z konkretnymi partiami. Należą do nich głównie gazety wydawane we wschodnich krajach związkowych. Większość w całym kraju jest jednak ponadpartyjna i niezależna.

Można za to wskazać, z kim sympatyzują poszczególne wydawnictwa. I tak, „Frankfurter Allgemeine Zeitung” z konserwatystami, „Frankfurter Rundschau” z socjaldemokratami, „Sueddeutsche Zeitung” jest liberalna, „Die Tageszeitung” - lewicowa oraz „Die Welt” i bulwarowy „Bild” - prawicowe.

DIE SUEDDEUTSCHE ZEITUNG

Powstała 6 października 1945 roku. Była pierwszą gazetą, na którą uzyskano licencję od Amerykanów ich strefie okupacyjnej.

- prenumerowany

- wydawca: Süddeutscher Verlag

- powstał: 6.10.1945

- nakład: 442 tys. egzemplarzy

- liberalny

BERLINER ZEITUNG

Jest to jedyna wschodnioniemiecka gazeta wydawana w całych Niemczech. Adresatem są głównie ludzie młodzi, aktywni zawodowo. Nakład „Berliner Zeitung” sięga ponad 190 tysięcy egzemplarzy.

- powstał w 1945 roku

- wydawca Gruner+Jahr

- nakład 190 tys. egzemplarzy

BILD

Dziennik w formacie tabloidu o najbardziej sensacyjnej formie.

- powstał w 1952 roku

- nieprenumerowany

- wydawca Axel Springer

- nakład 3,8 - 4 mln egzemplarzy

- centroprawicowy

DER TAGESSPIEGEL

- wydawca Verlag Der Tagesspiegel GmbH

- liberalno - konserwatywny

DIE TAGESZEITUNG

- powstał w 1978 roku

- prenumerowany

- wydawca Verlagsenossenschaft

- nakład 60 tys. egzemplarzy

- lewicowy

DIE WELT

- powstał w 1946 roku

- wydawca Axel Springer

- nakład 200 tys. egzemplarzy

- liberalny

FRANKFURTER ALLGEMEINE ZEITUNG

- powstał w 1949 roku

- wydawca Fazit

- nakład 380 tys. egzemplarzy

- konserwatywny, prochadecki

FRANKFURTER RUNDSCHAU

- powstał w 1945 roku

- lewicowo - liberalny charakter

- nakład 190 tys. egzemplarzy

HAMBURGER ABENDSBLATT

- powstał w 1948 roku

- wydawca Axel Springer

- nakład 190 tys. egzemplarzy

Radio i telewizja
Do lat 80. XX wieku radio i telewizja w Niemczech była prawie wyłącznie zorganizowana na zasadach prawa publicznego. Po założeniu w końcu lat 40. istniała najpierw jedna organizacja telewizyjna, utworzona z telewizji regionalnych, działających decentralnie, ale nadająych program wspólnie (Das Erste - program I), w formie znanej dzisiaj pod nazwą ARD (Arbeitsgemeinschaft der Rundfunkanstalten Deutschlands). ARD jako organizacja nadrzędna jest odpwiedzialna także za wszystkie stacje radiowe o zasięgu regionalnym, a także za wyświetlane od lat 60. regionalnie programy telewizyjne.

W latach 60. powstał ZDF (Zweites Deutsches Fernsehen, program II), także stacja publicznoprawna, ale zorganizowana na skalę krajową. Program I i ZDF mają ograniczone możliwości sprzedaży czasu reklamowego, ale oprócz dochodów z ustalonych ustawowo opłat radiowo-telewizyjnych refinansują swój program poprzez sprzedaż praw oraz eksport programów, poprzez promowanie i sponsorowanie.
Jedno jest pewne: Niemcy mają dzisiaj patrząc ogólnie najwięcej publicznych stacji telewizyjnych. Obejmują one nie tylko Program I i ZDF, ale także regionalne programy trzecie, które prawie wszystkie można odbierać w całym kraju za pośrednictwem telewizji kablowej lub anten satelitarnych, oraz specjalizujące się w tematyce kulturalnej i programach dokumentalnych "3Sat", "Phoenix” i "arte”. Istnieje także kilkadziesiąt publicznych stacji radiowych, włącznie z nadającymi na cały kraj stacjami "Deutschlandradio" i "Deutschlandfunk" o charakterze kulturalno-informacyjnym oraz obecną w radio, telewizji i Internecie stacją dla zagranicy "Deutsche Welle".
W połowie lat 80. nastąpiła nowa era mediów. Radio i telewizja "odmłodziły się”, zaczęły okazywać "mniejszy respekt”, stając się bardziej komercyjne, ale i "bardziej powierzchowne".
W drugiej połowie lat 90. na bazie osiągniętych pokaźnych sukcesów finansowych nastąpiła "nobilitacja” stacji prywatnych - poważne formaty w celu umocnienia swojego wizerunku. Można nawet powiedzieć, że na początku XXI wieku radio i telewizja prywatna obok publicznej przewodzą opinii publicznej i ustalają priorytetowe tematy społeczne. Być może także i fakt, że uprawianie polityki traktowane jest czasem w sposób rozrywkowy, jest zasługą telewizji prywatnej.

1. radiofonia

• publiczna (d. państwowa) - 9 rozgłośni

• komercyjna (od 1986 r.)

• dwie rozgłośnie państwowe nadające na zagranicę: Deutsche Welle, Deutschlandfunk

Na całym terenie Niemiec emitowanych jest ponad 200 programów radiowych, mają w tym swój udział zwłaszcza programy lokalne. Jedną z pierwszych rozgłośni było Radio Xanadu mające siedzibę w Monachium. Zaczęło nadawać 29 kwietnia 1985 roku. Łącznie z trzema innymi lokalnymi stacjami nadało program muzyczny. Trzy lata później nadawało już samodzielnie 24 godzinny program, na który składają się : muzyka rockowa, informacje, publicystyka, reklama . Do momentu zjednoczenia Niemiec jedynymi nadawcami programów były krajowe rozgłośnie publicznoprawne nadające programy o zasięgu regionalnym, a także na mocy porozumienia ARD wspólnie tworzone programy ogólnokrajowe. W strukturze nadawanych programów największy udział mają audycje muzyczne -59%, informacyjne - 9,3 %, sportowe - 6 %, kulturalne - 5,7 % i edukacyjne - 5,1 %. Podstawowym źródłem finansowania jest abonament.

Działają też dwie centralne rozgłośnie radiowe nadające też program za granicę : Deutsche Welle i Deutschlafunk, które mają statut instytucji rządowych. W ich radach programowych zasiadają przedstawiciele obu izb parlamentu, rządu i organizacji społecznych. Obok rządu finansują je też publicznoprawne rozgłośnie krajowe.

Rozwój radia w Niemczech jest ściśle związany z rozwojem telewizji.

2. telewizja:

• pierwsze regularne emisje programu telewizyjnego rozpoczęto w Niemczech jeszcze w 1936 r. Po wojnie - w listopadzie 1950 roku Nordwestdeutscher Rundfunkverband rozpoczął nadawanie programu tv (od 25 grudnia 1952 - dwugodzinny program ogólnokrajowy, codzienny).

Od I listopada 1954 r. otrzymał on nazwę ARD, a 1 lipca 1962 r. pojawił się ZDF. Rozgłośnie krajowe od 1964 r. nadają trzecie, regionalne programy tv. Federalny Trybunał Konstytucyjny w latach 80. ub. wieku dopuścił do dualizmu mediów elektronicznych; wtedy to właśnie pojawiły się prywatne stacje tv: RTL i SAT 1.

W miarę rozbudowy stacji nadawczych i przekaźnikowych, do tworzenia programu telewizyjnego włączały się pozostałe radiofonie krajowe. Rozpoczęto nadawanie programów regionalnych. Pierwszy program ogólnokrajowy wspólny dla wszystkich rozgłośni uruchomiono 1 listopada 1954 roku.

Druga telewizja niemiecka (ZDF) jest niezależna od istniejących radiofonii krajowych. Organy kierownicze ZDF : rada programowa, rada administracyjna i intendent.

Lata 80. to kolejna faza rozwoju, pojawienie się telewizji prywatnej. Stacje te nadają głównie programy lokalne, a ich duża ilość uzależniona jest od rynku reklam. Większość stacji prywatnych ma charakter specjalistycznych placówek, nadających np. tylko programy muzyczne.

Istnieją telewizje satelitarne, nadające programy dla widzów europejskich. Do największych należą : RTL, Bertelsmanna i SAT 1- pierwsza prywatna niemiecka stacja. Inne to m. in. VIVA, DSF, Pro 7 , Premiere, Kabelkanal.

Telewizje satelitarne mają także programy publicznoprawne. ARD nadaje własny program satelitarny 1 plus, a ZDF wspólnie z austriacką telewizją państwową ORF i szwajcarską państwową SRG emitują program kulturalny 3 Sat.

Agencje prasowe:

1. Deutsche Presse Agentur - działa od 1949 r. (18 sierpnia), powstała w efekcie połączenia trzech agencji zachodnich stref okupacyjnych (DENA, Südena, DPD). Centrala mieści się w Hamburgu, spółka akcyjna.

2. Deutsche Depeschen Dienst (DDD) - 1971 r.

3. Eyangelischer Pressedienst (EPD) - 1908 r. i ponownie w 1947 r.

4. Katholische Nachrichten Agentur (KNA)

5. Sport Informations- Dienst (SlD) - 1945 r.

6. Presseplan (PPL) - 1971 r.

System prasowy NRD w latach 1949-1989:

W zasadzie ukształtował się w latach 1945-49, tj. jeszcze przed powstaniem NRD.

Cechy charakterystyczne:

1. państwowo-partyjny charakter mediów masowych

2. monopolizacja techniczno-dystrybucyjnej bazy prasy. Rozwój systemu prasowego NRD dokonywał się linearnie, bez wyraźniejszych dat granicznych (może za wyjątkiem 1961 r.)

3. konkurencyjność obu systemów prasowych dwóch państw niemieckich (87% obywateli NRD regularnie oglądało telewizję RFN)

4. centralizacja mediów.

NRD zajmowała miejsce w gronie 5 największych konsumentów prasy (w 1987 r. na 1000 mieszkańców, przypadało ponad 600 egz. dzienników). Ukazywało się w tym kraju 1812 gazet i 6702 czasopisma. W 1987 r. ukazywało się 39 dzienników (głównie należących do NSPJ: centralny „Neues Deutschland” oraz 14 okręgowych. Oprócz tego swe pisma miały 4 oficjalnie działające partie polityczne (satelickie):

• Demokratyczna Chłopska Partia Niemiec: „Bauern-Echo”,

• Narodowo-Demokratyczna Partia Niemiec: „National Zeitung” oraz 5 dzienników okręgowych,

• Liberalno-Demokratyczna Partia Niemiec: „Norddeutsche Zeitung” oraz 4 dzienników okręgowych.

Ponadto swe organy prasowe miały zw. zawodowe - dziennik „Tribune” (nakład 406 tys.) oraz FDJ - dziennik „Juge Weit” (1,19 mln egz.).

Na terenie NRD działało (poza rozgłośnią nadającą program dla zagranicy) 5 stacji radiowych. Telewizja nie miała programów regionalnych. Obie instytucje były silnie scentralizowane. Agencja prasowa ADN zatrudniała w swej berlińskiej centrali 1400 pracowników, a ponadto miała 14 redakcji okręgowych oraz własne biura zagraniczne w 47 państwach (od 1953 roku była upaństwowiona).

Struktura systemu medialnego Niemiec po 1989 r.

Urzędem nadzorującym w Niemczech etyczną działalność gazet i czasopism jest Niemiecka Rada Prasowa, powołana do życia w 1953 roku przez dziennikarzy jako przejaw samokontroli mediów, swoiste „moralne sumienie prasy”.

Prasa codzienna:

Dominują dzienniki lokalne i regionalne. Ponad 2/3 gazet sprzedawanych jest w prenumeracie, reszta na ulicach. Największą gazetą codzienną jest „Bildzeitung” (ok. 3,9 mln egz.), najwięcej sprzedaży w prenumeracie zrealizowała „WAZ” (obecnie ok. 600 tys. nakładu).

Obecny rynek prasowy powstał w efekcie szybkiego, dość jednostronnego połączenia się dwóch całkiem różnych rynków prasowych, dwóch odrębnych państw. W początkach 1991 r., a więc tuż po zjednoczeniu, zarejestrowanych było w Niemczech 8106 czasopism, 532 gazety oraz 881 mutacji i dodatków.

Ekspansja prasy zachodnioniemieckiej na rynek NRD odbyła się głównie poprzez wzrost liczby dodatków oraz wydań lokalnych i regionalnych gazet oraz czasopism wydawanych dotychczas tylko w RFN.

Podsystem radiofonii i telewizji:

Orzeczenie Federalnego Trybunału Konstytucyjnego z 1986 roku wyznaczyło publicznej radiofonii i telewizji rolę głównego informatora, podczas gdy prywatni nadawcy mają dostarczać informacji uzupełniających a nade wszystko realizować zadania rozrywkowe. Układ państwowy o regulacji radiofonii i telewizji z 31 sierpnia 1991 r. oraz ustawodawstwo UE (a zwłaszcza Europejska konwencja o telewizji ponadgranicznej, sporządzona w Strassbourgu 5 maja 1989 r.) legły u podstaw nowego podsystemu mediów audiowizualnych, w których dawna NRD została włączona do „przestrzeni” ARD, jako Mitteldeutscher Rundfunk (MDR) i Ostdeutscher Rundfunk (ODR); ta pierwsza obejmująca Saksonię, Saksonię Anhalt, Turyngię i Meklemburgię, druga zaś - Brandenburgię. Inne, „stare” programy radiowe i telewizyjne to:

• Bayerischer Rundfunk (BR) z siedzibą w Monachium - od 1948 r.

• Hessischer Rundfunk (HR) - we Frankfurcie nad Renem- od 1948 r.

• Norddeutscher Rundfunk (NDR) - Hamburg - od 1948 r., a od 1955 r. pod obecną nazwą

• Radio Bremen (RB) - od 1949 r.

• Saarlandischer Rundfunk (SR) - Saarbrucken - 1957 r.

• Sender Freies Berlin (SFB) - Berlin - od 1953 r.

• Suddeutscher Rundfunk (SDR) - Stuttgart - od 1949 r.

• Sudwest Rundfunk (SWF) Baden-Baden - 1948 r.

• Westdeutscher Rundfunk (WDR) - Kolonia - od 1955 r.

Od 1 stycznia 1962 r.działają nadawcy państwowi: Deutsche Welle i Deutschlandfunk

Ponadto od 1994 r. - RIAS Berlin (dwa programy radiowe)

System nadzoru nad radiofonią i telewizją:

Rada Radiowo-Telewizyjna - reprezentuje interesy ogółu a jej członkowie są delegowani przez organizacje społeczne, grupy polityczne, światopoglądowe oraz instytucje (np. uniwersytety) Osoby te są wybierane na 2 lata.

Rada Administracyjna - 7 członków (4 wybieranych przez Radę Radiowo Telewizyjna) plus Prezes.

Prywatna stacja telewizyjna SAT1 w Moguncji jako pierwsza zaczęła nadawać w 1985 r. W 1986 r. pojawiła się RTL plus (Deutschland) z siedzibą w Kolonii. Inne stacje to: PRO7, DSF, Kabel1, pozostałe stacje RTL (1 i 2 oraz Super), VOX

Nadawcy prywatnych stacji radiowych i telewizyjnych zrzeszeni są w Związku Prywatnych Rozgłośni Radiowo-Telewizyjnych i Ośrodków Telekomunikacji.

Od niedawna jednym z największych potentatów medialnych (radiowo-telewizyjnych) był Leo Kirch z Wurzburga, właściciel 8 stacji telewizyjnych, a ponadto 30 tytułów prasowych i kilku wytwórni filmowych, którego imperium jednak upadło.

Dzisiaj najpotężniejszym graczem na rynku jest koncern Bertelsmanna, do którego należy: RTL, RTL2, Super RTL, VOX oraz informacyjny kanał n-tv. W sumie mają one ok. 30% widowni telewizyjnej w Niemczech.

Drugi jest d. koncern Kircha czyli Prosieben Sat1 Media AG (który ogłosił upadłość w kwietniu 2003 r.). Holding telewizyjny został przejęty latem tegoż roku przez amerykańskiego inwestora Chaima Sabana i ma nadal ok. ¼ rynku TV.

Grupa Holtzbrick Verlag posiada 15 stacji radiowych.

Offener Kanał - Kanał Otwarty TViR - to lokalne lub regionalne stacje nadawcze rtv, dla których programy przygotowują opracowują i nadają społeczni współpracownicy (działa bez prawa nadawania reklam). Jego historia rozpoczyna się 1 stycznia 1984 r. we Ludwigshaffen. Potem „kanał” pojawił się w Dortmundzie a następnie w Berlinie. Działają one na mocy unormowań federalnych i związkowych.

Direct Broadcasting by Satellite (DBS) w Niemczech:

Jednym z bardziej ważnych programów satelitarnych jest 3SAT, wspólne przedsięwzięcie ARD, ZDF, Austriackiej Korporacji Nadawczej oraz Szwajcarskiej Firmy Radiowo-Telewizyjnej. Istnieją także wspólne niemiecko-francuskie kanały telewizyjne: ARTE (publiczne).

Rzut oka w przyszłość

Struktura i wykorzystanie mediów może ulec jeszcze większym fundamentalnym zmianom niż w ciągu ubiegłych 20 lat i to nie tylko pod względem technicznym. Jak wynika z międzynarodowej analizy porównawczej, przeprowadzonej przez Europejski Instytut ds. Mediów, ponad połowa mieszkańców Niemiec korzysta obecnie z Internetu. Jednocześnie obok wykorzystywanej dotychczas raczej do komunikacji indywidualnej struktury cyfrowej, powstaje podobny do oferowanego przez środki masowego przekazu wzorzec ofert o szerokim zakresie. Wiodący na rynku dostawca Internetu T-Online oferuje oprócz różnorodnych portali własne wiadomości, a od niedawna przede wszystkim hollywoodzkie filmy.
Jednocześnie tradycyjne media przeżywają coraz większe kłopoty, spowodowane także nowymi technologiami, takimi jak rekorder z twardym dyskiem, ściąganie muzyki z Internetu, a szczególnie wprowadzoną w 2004 roku dla komunikacji komórkowej technologię UMTS. Wszystkie te technologie są potencjalną platformą reklamową lub na odwrót umożliwiają jej zablokowanie, wkraczają do dziedzin, stanowiących tradycyjnie domenę redakcyjną i dokonują co najmniej dalszego podziału istniejącego budżetu czasowego użytkowników.
Media niemieckie mimo wszystkich osobliwości mają dzisiaj charakter europejskich, a nawet kosmopolityczny i reprezentują - mimo wszystkich kryzysów gospodarczych - nastawione na przyszłość, otwarte społeczeństwo.

DLA NAJFAJNIEJSZYCH KOLEŻANEK NA CAŁYM WYDZIALE, A PODEJRZEWAM, ŻE I W WARSZAWIE, OPRACOWAŁA Patka

13

---