MONARCHIA STANOWA - NIEMCY

1. Szlachta wyższa

• Zróżnicowana wewnętrznie

• Książęta - legitymowali się bezpośredniością państwową ,gdyż stanowili stan w konfederacji Rzesz -243 rody

• Na szczycie stali książęta elektorzy potem książęta Rzeszy(większe księstwa ) oraz panowie Rzeszy (markizowie i baronowie )

2. Szlachta niższa

• Szlachta krajowa -majątkowo zróżnicowa -od kilkuwioskowej do bezrolnej .Piastowała liczne urzędy i aktywnie uczestniczyła w lokalnych zgromadzeniach stanowych

• Wolne rycerstwo-mieli bezpośredniość cesarską i nie podlegali innych feudałom

• Ministeriałowie- wywodzili się z grupy niewolnej ,której panowie powierzali funkcje wasali -wojskowe i administracyjne

3. Mieszczanie

• Ze względu na status majątkowy dzielili się na :

-patrycjat -najbogatsi kupcy , rzemieślnicy .Decydowali o obsadzie najważniejszych urzędów ,głównych sprawach miast .

-pospólstwo -drobni kupcy i czeladnicy . Początkowo nie mieli udziału w rządzeniu miastem potem ograniczone

-plebs-nie mieli żadnego wpływu na sprawy miasta

• „Powietrze miejskie czyni wolnym po roku i 1 dniu”

• Ze względu na kryterium prawne :

-obywatele - dziedziczne lub nabyte . Tylko oni korzystali z praw i przywilei miejskich

-mieszkańcy - rekrutujący się z napływającej do miasta ludności wiejskiej .Nie korzystali z praw miejskich

4. Gildie i cechy

• Gildia - zawodowa organizacja kupców miejskich. Na czele stał starszy ,któremu pomagało 4 assesorów (wardensi)

• Wraz z radą zarządzali jej majątkiem i sprawami

• Z czasem gildie kilku miast zainteresowane wymianą handlową zaczęły tworzyć hanzy .

• Początki związku hanzatyckiego to XIII w, a jego geneza to układ między Lubeką i Hamburgiem w 1241r

• Jej siedzibą była Lubeka

• Przynależność była dobrowolna i dostępna dla miast prawa niemieckiego

• Kantory-placówki zagraniczne

• Z czasem podzieliła się na 4 grupy :

-westfalską (Kolonia)

-saską(Brunszwik)

-wendyjską(Lubecka)

-prusko-inflancką(Gdansk)

• Organizację hanzy określały konfederacje

• Cechy -zrzeszenie rzemieślników wykonujących ten sam zawód

• Był organizacją przymusową i zamkniętą

• W skład cechu wchodzili mistrzowie, czeladnicy i uczniowie

• Z czasem liczba zakładów została reglamentowana

• Na czele cechu stało kilku starszych

5. Chłopi

• Począwszy od pólnocnego-zachodu nastąpiło masowe uwalnianie chłopów za opłatą

• Równolegle rozwinęła się akcja kolonizacji niezaludnionych ziem -dogodne warunki osadnicze

• XIV w - panowie znowu zaczynają zwiększać obciążenia chłopów zwłaszcza pańszczyznę i zagarniań serwituty

• Początek gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej (na wschód od Łaby)

• XV w - powrót do poddaństwa osobistego na wschodzie i gruntowego na zachodzie

6. Miasta

• Prawo zakładania miast najpierw dla króla a potem możnych świeckich i duchownych

• Miasta cesarskie - zakładane przez cesarza .Miały szeroki samorząd .Rozsiane były na całym terytorium kraju

• Miasta krajowe - władcy terytorialny i feudałowie świeccy (Wiedeń i Drezno) część z nich została podniesiona do rangi miast państwowych

• Miasta biskupie - biskupi diecezjalni . W XII/XIII wieku zaczęły się uwalniać z ich zależności .Stały się wolnymi miastami

• Ustrój miast określał zakres przywilejów

• Najwyższym organem władzy był z początku wójt lub sołtys reprezentując fundatora

• XI-XIII w- pod wplywem ruchu komunalnego miasta zaczęły się uwalniać i zyskiwać samorząd

• Najwyższym organem była Rada Miejska tworzona z grupy walczących przeciw panu lub z podziału ławy sądowej

• Ława sądowa rozpadła się na radę miejską i ławę właściwą

• Rada składa się z corocznie wybieranych rajców przez obywatel ( lub system dokooptacji członków władzy) a na czele stał burmistrz

• W wielu miastach burmistrzów było kilku a głównego nazywano prezydentem

• Burmistrz nie posiadał prawa do samodzielnego decydowania o sprawach miastach

• Burmistrza wybierali obywatele lub rada ze swegi grona

• Organem powołanym do sądownictwa była ława - sołtys (sędzia)oraz ławnicy

• XIV /XV w - ruch pospólstwa przeciw patrycjatowi

• W miastach gdzie powstał kompromis :

-poszerzano skład rady o pospólstwo

-tworzono obok starej Rady nową

-powoływano reprezentację pospólstwa lub trzeci ordynek

• Miasta filiarne - nowopowstałe miasta były wzorowane na organizacji prawno-ustrojowej poprzednich

• Miasta macierzyste- Magdeburg, Kolonia,Lubeka ,Frankfurt nad Menem

• Z czasem miasta filiarne zaczęły tworzyć odrębności ustrojowe stając się ośrodkami macierzystymi dla innych

7.Władza królewska

• Nadal pozostawała monarchią elekcyjną co utrzymałą Złota Bulla z 1356r

• Od wyboru Karola V ( 1539) władzę ograniczały kapitulacje wyborcze

8. Administracja centralna - Rada Królewska

• Próbowano utworzyć stały Rząd Rzeszy

• Pierwszy powołał go Maksymilian z początkiem XVI wieku

• Pierwotnie składał się z cesarza jako przewodniczącego i 20 członków

• Karol V zwiększył liczbę o 2 mianowanych przez siebie delegatów

• Siedzibą rządu była norymberga

• Początkowo był kompetentny we wszystkich sprawach a od Karola V mógł podejmować decyzje tylko pod nieobecność monarchy

9. Sejm Rzeszy - geneza

• Wywodził się ze zjazdu nadwornego

• Uczestniczyli w nim książęta świeccy i duchowni posiadający bezpośredniość państwową

• XIII wiek - Wilhelm Holenderski zaczął na zjazdy zapraszać przedstawicieli miast cesarskich i biskupich

• 1495 r- po raz pierwszy użyto terminu Reichstag

10. Sejm Rzeszy - struktura

• Charakter federalistyczny - osoby reprezentowały nie stany a terytoria i miasta

• Sejm składał się z 3 kolegiów :

-książęta elektorzy ustanowieni Złotą Bullą z 1356 r w liczbie 7 -mieli prawo spotykania się w 4 tygodnie po Wielkanocy celem omówienia najważniejszych spraw państwowych .Przewodniczył im arcybiskup mongucki

-książęta i panowie Rzeszy. Prawdziwi książęta świeccy i duchowni w liczbie 94 posiadali głosy wirylne .Pozostali(141) mieli 6 głosów kurialnych .Przwodniczył im arcybiskup salzburski i arcyksiąże austriacki

-kolegium miejskie- przedstawiciele 51 miast -tworzyli 2 ławy : reńską (14 miast) i szwabską . Każde miasto miało 1 głos

• O terminie , celu i miejscu decydował król - zaproszenie w postaci specjalnego memoriału monarchy wydanego na 6 tygodni przed zgromadzeniem

• Pierwszy sejm po koronacji nowego króla należało zwołać do Norymbergi ( na podstawie Złotej Bulli)

• Od 1663 r stałym miejscem obrad jest Ratyzbona

11. Sejm Rzeszy - kompetencje

• Nie były ściśle określone

• Ogłaszanie ogólnoniemieckiej wojny

• Tworzenie nowych księstw

• Ustawodawstwo

• Dysponowanie ziemiami Rzeszy

• 1497 r - uchwały podjęte łączono w jedną całość w postaci recesu