7.10.2010

Wykład 1: Fizyka medyczna

I.FIZYKA UKŁADU KOSTNEGO

1. r ola kości:

→ podpora,

→ ruch,

→ ochrona narządów

→ magazynowanie pierwiastków chemicznych

→ transmisja dźwięku (ucho środkowe)

2. Podstawowe parametry fizyczne opisujące układ kostny: a) siła dp

F = dt

II zas. Dynamiki p= mv

dla m= const

F = ma

dv

a= dt

b)momenty siły

M = F x r

A – duża wytrzymałość, kruchy, duża sztywność, np.; ceramika B – plastyczność średnia, duża twardość, średnia podatność C – definiowane przez dużą podatność, małą wytrzymałość, plastyczny, średnia twardość D – materiały polimerowe

c) Najważniejsza siła – siła grawitacji

utrzymanie pozycji stabilnej – suma wektorów wszystkich sił w środku ciężkości musi być równa zero ∑ Fi=0

w rzeczywistości siła działająca na nogę jest sumą wektorową:

→ siła od podłoża

→ ciężar ciała

→ ciężar nogi

3. Siły działające na kręgosłup.

(kręgosłup – utrzymuje pozycje stabilną)

kształt S → zwiększenie stabilności

dyski – amortyzacja wstrząsów i zapewnienie ruchomości sąsiadującym kręgom siły → masa głowy ok 3 kg

pow. kręgu szyjnego 5 cm^2 → w efekcie nacisk 6 N/m^2

nacisk na dowolny kręg lędźwiowy jest w przybliżeniu taki sam głowa + tułowie = 500N

N

Maksymalny nacisk na kręg przed pęknięciem P

=1100

max

cm 2

zatem siła konieczna do uszkodzenia dysku → 11000 N (około 1 tony)

4. S

kład chemiczny kości:

– kolagen (40% wagowo, 60% objętościowo) Moduł Younga zbliżony do stali

–

minerały (tlen 44%, węgiel 15,5%, fosfor 10,2%, wapń 22%)

- główny składnik mineralny → HAp (nie występuje w przyrodzie, kryształki mają kształt pręcików)

–

Duże moduły Younga również dla szkliwa, włosów.

5. Właściwości mechaniczne kości

→ gęstość 1.9 g/cm3 (nie zmienia się z wiekiem, natomiast struktura staje się bardziej porowata)

LF

N

→ moduł Younga Y =

=17,9 GPa [

]

A dL

m 2

→ porównywalny do betonu

→ podczas chodzenia siły działające na kości są większe niż kiedy stoimy, im szybszy ruch tym większe siły działające

→ w zależności od przyłożenia siły albo złamanie albo rozerwanie

→ moduły Younga

– kość gąbczasta E≈0,076 [GPa]

(diament E≈1000 [GPa])

– nerwy E≈10 [MPa]

– skóra E≈3 [MPa]

– żołądek E≈0,015 [MPa]

– wątroba E≈0,02 [MPa]

6. Połączenia kości

a) kościozrosty - nieruchome

b) więzozrosty → małoruchowe (również

chrzęstozrosty)

c) stawy – ruchome

Maź stawowa – deformuje się pod wpływem obciążenia

–

pomiary współczynnika tarcia in vitro <0,01

7. Pomiar składu mineralnego kości:

→ SPA –single photon absorptiometry, I-125 o energii 27,4keV

pomiar różnicowy , widmo absorpcyjne, stad pow masa kości , pomiar ilościowy, detektory scyntylacyjne)

→ neutronowa analiza aktywacyjna (źródło Pu-Be 14 MeV, po za-aktywowaniu zdejmuje się widmo promieniowania gamma, stad skład chemiczny)

→ densytometry

–

podwójna wiązka promieniowania X, DEXA (duel energy X-ray absorptiometry) źródło: lampa rtg (WN 70kV i 140 kV) z filtracją

detektor: NaI(Tl)

cechowanie: wzorce hydroksyapatytu wapnia

czas pomiaru: kręgi lędźwiowe około 5 min, staw biodrowy ok 2 min.

BMD – bone mineral density.

–

pomiar stopnia zaczernienia światłoczułego materiału

–

20x niższa dawka promieniowania niż przy rentgenie klatki piersiowej

7. S

tandardowe parametry ludzkie:

człowiek standardowy – parametry stosowane we wszelkiego rodzaju pomiarach dozymetrycznych (normalizacja badan dla wartości średnich) parametry: ilość oddechów 15/min, pochłanianie O2 → 0,26 L/min II. MIĘŚNIE, DYNAMIKA RUCHU

1. m

ięśnie – energia mech , energia cieplna

2. porównanie własności fizycznych mięśni gładkich i szkieletowych a) mięśnie gładkie:

→ narządy wewnętrzne

→ związane z miozyna

→ czynność niezależna

→ powolne

→ długotrwałe

→ odporne na zmęczenie

b) mięśnie poprzecznie prążkowane:

→ czynność zależna

→ związana z aktyna

→ zależne od woli

→ szybkie zmęczenie

→ silne, krótkotrwałe skurcze

→ 3x silniejsze od gładkich

→ 100x szybsze od gładkich

→ 300x szybsze zużycie szkieletowych

3 właściwości mechaniczne mięśni:

.

a) bierne

→ sprężystość, plastyczność - rozciągliwe, wracają do formy sprzed rozciągania.

→ sprężystość podczas pracy, zależy od wieku.

b) czynne:

→ napięcie spoczynkowe – każdy mięsień ma początkowy stan napięcia tzw.

spoczynkowy stan napięcia (tonus), tworzy się przez impulsy wysyłane przez móżdżek

→ skurcz – zmiana długości lub napięcia mięśnia wywołująca siłę mechaniczną

→ typy skurczów:

- izotoniczny - stałe napięcie, zmiana długości (ruch)

- izometryczny – stała długość, zmiana napięcia (dreszcze)

- auksotoniczny - zmiana długości i napięcia (bieganie, chodzenie)

- tężcowy – permanentny skurcz

→ długość mięśnia pod wpływem skurczu zmniejsza się o połowę

→ siła wygenerowana przez mięsień zależy od jego początkowej długości

→ szybkość skurczu zależy od napięcia, jakie musi wygenerować mięsień

→ F całk= F czynna F bierna

4. B

udowa sarkomeru

Zależność napięcia od długości sarkomeru w pojedynczym włóknie

→ jest związana z wielkością „zakładki” gdzie nakładają się cienkie i grube włókna na sarkomerze

5. L iczby

- 104−106 włókienek w mięśniu

- włókno średnica 50 mikrometrów

- cząsteczek miozyny 1013 na cm 2

N

teoretycznie mięsień może generować siłę 30[

]

cm 2

6. Siła przypadająca na pojedynczy mostek poprzeczny, wytrzymałość mięśni a hemoglobina.

→ wytrzymałość mięśni zależy od zawartości hemoglobiny i przepływu krwi: mało wytrzymałe (działają szybko i szybko się męczą, niska Hb i przepływ krwi – jasne mięśnie), bardziej wytrzymałe (działają wolniej i wolniej się męczą, dużo Hb)

→ siła przypadająca na jeden mostek poprzeczny 3 pN

7. Moc dostarczona podczas wysiłku

ATP 14 kcal/mol

700 W

8. Dźwignie (M – siła nacisku, W - ciężar)

I typu. Dwuramienna – pkt oparcia przyłożony między przyłożenia siły mięśnia a pkt przyłożenia oporu np. staw szczytowo-potyliczny (np. zamknięte usta, głowa)

II typu – jednoramienna – pkt przyłożenia siły mięśnia oporu leżą na tej samej stronie a ramie siły mięśnia jest dłuższe od ramienia oporu (są blisko siebie ) np. stopa – stanie na palcach M<W

III typu jednoramienna – pkt przyłożenia siły i poru leżą po tej samej stronie, lecz ramie siły mięśnia jest krótsze od ramienia siły oporu (są daleko od siebie) powszechny w ustroju choć mało ekonomiczny M>W np.; biceps