Wykładowca: dr E. Suliga

Rozwój biologiczny człowieka z dn. 23.10.2010 (kontynuacja wykładu z dn. 26.09.2010)

(sobota)

Czynniki Endogenne, para genetyczne i pozagenetyczne

• Po inplantacji, na rozwój płodu wpływa także całokształt genetycznie zdefiniowanych własności organizmu matki. Ten pośredni wpływ określany jest jako paragenetyczny.

• Na rozwój prenatalny dziecka wpływa również śródmaciczne środowisko matki, które jest efektem działania nie tylko jej genów, ale także jej trybu życia.

Drogi wpływu matki na rozwój jej potomstwa:

1. Wpływ genetycznie zdeterminowanych cech organizmu matki.
   - matki umięśnione rodzą dzieci ciężkie, duże i smukłe
   - matki z większą tkanką tłuszczową rodzą dzieci z dużą ilością tkanki tłuszczowej, ale nie mają one takiej długości

2. Wpływ genów matki, które nie zostały przekazane aktualnie rozwijającemu się dziecku
   - zastosowanie genów innych niż geny matki

3. Wpływ metabolizmu matki
   - metaboliczne właściwości matki kształtują metaboliczne właściwości płodu na drodze fizjologicznej. Dotyczy to głównie przetwarzania substancji chemicznych pobieranych z pożywienia.
   - metabolizm matki może uczestniczyć w uruchamianiu genetycznych właściwości płodu.

4. Dziedziczenie cytoplazmatyczne
   - znikoma ilość cytoplazmy w plemniku w porównaniu z komórką jajową.

5. Inne właściwości biologiczne matki
   - nie są takie same przez cały okres jej płodności, zmieniają się z wiekiem, wagą i kolejnymi ciążami

6. Tryb życia matki w czasie ciąży
   - aktywność ruchoma (dotlenienie płodu)
   - odżywianie (w chwili gdy opada poziom glukozy – płód kopie)
   - stosowanie używek
   - nikotyna – kurczenie naczyń komórkowych, zmniejszenie masy urodzeniowej płodu
   zwiększa się ryzyko poronienia nawet o 20%
   - opiea – niższy poziom inteligencji , obniżona zdolność do koncentracji i pracy umysłowej
   - alkohol – obniżenie zdolności intelektualnych, zaburzenia zachowania oraz obniżenia wysokości ciała dziecka.
   NIE MA BEZPIECZNEJ DAWKI ALKOHOLU W TRAKCIE TRWANIA CIĄŻY!

Wpływ wieku matki:

• Optymalny pod względem biologicznym okres prokreacji to 21-35 lat

• Okres ten charakteryzuje się prawidłowym czasem trwania ciąży i dobrym stanem biologicznym noworodka po porodzie.

• Matki młodociane – mniejsze wymiary, mniejsza masa urodzeniowa, ryzyko utraty ciąży, martwe porody, cechuje je niski poziom hormonów, niedojrzałość łożyska, matka sama się rozmija

U starszych matek występują rozszczepy kręgosłupa, wodo mózgowie, zespół Downa.

Z wiekiem rodziców wiąże się:

• Psychiczna dojrzałość do macierzyństwa

• Umiejętność opieki

• Zapewnienie właściwych warunków ekonomicznych

Wpływ kolejności ciąży:

• Najniższe wymiary ciała – noworodki pierworodne (niezależnie od wieku matki)

• W kolejnej ciąży masa dziecka zwiększa się o około 30-40 gramów

• Wraz z kolejnymi porodami macica i mięśnie brzucha stają się elastyczniejsze, co wpływa pozytywnie na rozwój płodu

• Optymalne warunki do rozwoju to 2-3 ciąże

• Dzieci urodzone jako 5 i późniejsze są słabsze biologicznie, posiadają wady wrodzone

• Istotne są odstępy pomiędzy porodami (przynajmniej 2 lata)

Zmienność cech noworodka w czasie rozwoju śródmacicznego:

• 13-18% genotyp noworodka (w tym 2% to dane o płci)

• 24% genotyp matki

• 20% śródmaciczne środowisko matki (w tym jej metabolizm)

• 1% wiek

• 7% kolejność ciąży

• 30% wpływ środowiskowy (zewnętrzny)

• 3-5% niezidentyfikowane

Płodowy zespół alkoholowy (u nałogowych alkoholiczek):

• Zaburzenia morfologiczne mózgu

• Upośledzenie umysłowe

• Zaburzenia zachowania

• Wady serca

• Niedobór wysokości ciała

• Cechy dymorficzne twarzy (krótkie szpary powiekowe, niedobór środkowej części ciała, mniejsza górna warga)

Używki:

• Kokaina: odklejone łożysko, przerwanie naczyń krwionośnych

• Wdychanie klejów: uszkodzenie mózgu

• Amfetamina: rozszczep podniebienia, niedorozwój serca i układu naczyniowego

• Leki uspokajające: rozszczep wargi i podniebienia, niedojrzałość noworodka

• Thalidomia: zaburzenia procesu organogenezy

• Tetracykliny: niedorozwoje kości i zębów

• Nadmiar witaminy A: dysfunkcje centralnego systemu nerwowego, serca, ruchu, deformacje twarzy i czaszki

Egzogenne (środowiskowe) czynniki rozwoju

Reakcja – (dostosowanie regulacyjne, adiustacja) – krótkotrwałe reakcje o odwracalnych skutkach – reakcje emocjonalne, zmiany tętna

Adiustacja (dostrajanie klimatyczne) – zahartowanie, zwiększona liczba erytrocytów w wyniku dłuższego pobytu w górach, przerost roboczy komórek mięśniowych.

Adaptabilność (przystosowanie plastyczne) – właściwości biologiczne nabywane w trakcie ontogenezy pod bezpośrednim wpływem czynników środowiskowych.

Niedożywienie - ?

Adaptacja genetyczna – przeobrażanie puli genów w populacji. Zmiany dotyczące populacji. (Np. epidemie, „czarna ospa”)

Grupa A – mniejsza zachorowalność.

Czynniki biogeograficzne

1. Elementy środowiskowe do których organizmy się przystosowały

2. Parodiujące zmiany przystosowawcze w okresie ontogenezy

Grupy ludzkie żyły w zróżnicowanych środowiskach.

REGUŁY EKOLOGICZNE:

I Reg. Allena – rasy które zamieszkały tereny chłodne – skrócone kończyny, długu tułów; tereny gorące – długie kończyny, krótki tułów.

II Reg. Bergmana – mniejsza masa ciała - tereny ciepłe, smukła sylwetka; tereny chłodne - większa masa ciała

III Reg. Tommona –Buxtona – szerokość nosa do szerokości geograficznej – teren suchy i zimny – nosy wąskie i długie; klimat tropikalny – szerokie i krótkie

IV Reg. Glogera – od szerokości geograficznej, im dalej na północ tym barwa skóry jaśniejsza.