Historia Prasy wykład II
1620- Tomas Archer(londyński wydawca) regularne, cotygodniowe informacje zbierane pocztą pantoflową. Archer był pozbawiony informacji z kraju i dworu [od Henryka VII istniała cenzura /XV-XVIII w/]
1660-prasa została oddana pod władze królewską
1695- likwidacja cenzury, kościół traci monopol na informację
Gazety brytyjskie stanowiły wzór dla innych gazet krajowych
„Oxford Gazette” 1665 (1666 `London Gazette') rządowy tygodnik wychodzi do dziś
„Daily Currant” 1702 pierwsza gazeta codzienna o charakterze informacyjnym
„The Tatler” 1709-1711 red. Steele, Addison
„Spectator” 1711-1714 red. Steele, Addison; najczęściej cytowane pismo w Europie
„The Times” 1785 red. John Walter-protoplasta rodu wydawców brytyjskich; gazeta elitarna, określony krąg odbiorców, serwis informacji krajowych i zagranicznych.
W XIX w. „The Times” był autorytetem medialnym, rozbudowa na kształt agencji informacyjnej.
>1814-maszyna parowa
>Lata 70 XIX w. Maszyna rotacyjna
>1844-telegraf
Brytyjska prasa niedzielna
Daniel Defoe- zawodowo traktował prasę, udowodnił, że dzięki gazetom można zarobić; wykorzystał powieść w odcinkach, żeby zwiększyć zapotrzebowanie na gazety.
Coraz większa popularność prasy umożliwiła przekształcenie jej w samodzielną siłę polityczną/partię/.
1712 Stempel Act (podatek stemplowy)
Znaczne podwyżki cen gazet i zakaz publikowania wiadomości o parlamencie w trakcie trwania sesji (w 1771 zakaz został zniesiony)
Prasa w Polsce XVII/XVIII wiek [pisma uczone]
1764-elekcja Stanisława Augusta Poniatowskiego na króla
„Monitor” 1765-1785 redakcja I. Krasicki ( w wersji niemieckiej M. de Kolof)
Idee reformatorskie mające uratować Polskę od upadku; wzorowany na gazetach brytyjskich;
Bajki i satyry->umoralnianie; koncepcja redakcji klubu->kolegium redaktorskie
7 okresów działalności „Monitora”
1765-1767- okres reformatorsko oświeceniowy(przejęcie szkolnictwa od kościoła, dbanie o poprawność językową itp.); red I. Krasicki i król S. A. Poniatowski
1768-okres konfederacji barskiej, red. Bohomolec, okres apolityczny
i 4) 1769-1776-charakter uczony, tematyka patriotyczna, red. M. De Kolof
5) 1777-1778-red. J. Minasowicz, debiut Wybickiego i Zabłockiego na łamach gazety
6) 1779-1783- ?
7) 1784-1785- ideologia rewolucji francuskiej, bardzo religijna tematyka, krytyka polskiego kościoła (jedna z przyczyn zamknięcia „Monitora”), red. Piotr Dufour (Jakobin)
Prowincjonalna prasa polska- Galicja (Królestwo Galicji i Lodomerii od 1772r.)
*zachodni wzór prasy
*wolność wypowiedzi i względny liberalizm
*zakaz używania polskich przymiotników etnicznych (narodowościowych) [Pierwszy raz taki przymiotnik będzie użyty w 1820 przez W. Chłędowskiego]
Ludność:
80% chłopi (polscy i ukraińscy)
20% mieszczaństwo (głównie Kraków i Lwów; rozwój prasy rodzina Piller)
„Lwowskie Tygodniowe Wiadomości” 1786-pierwsze uczone pismo na Kresach
Kraków jako centrum medialne
*rozkwit polskiej prasy prowincjonalnej
*jedno z pierwszych polskich miast z gazetami ulotnymi
*1646 gazety pisane ręcznie, kopiowane dla całej Polski [Ł. Kupisz-przywilej od Władysława IV]
3.01.1661 „Merkuriusz Polski Ordynaryjny” Król Jan Kazimierz
„Wiadomości Różne Cudzoziemskie” 1698 red. M. Panini, pierwszy tygodnik krakowski
1785 przeniesienie stolicy do Warszawy
1794-insurekcja kościuszkowska `Gazeta Krakowska' red. Jan Maj
1799-„Krakauer Zeitung”
1815-Wolne Miasto Kraków [K. Majeranowski-prasa patriotyczna „Pszczółka. Dziennik Liberalny, Historyczny i Literacki” 1819-1830]
1846-Rabacja Galicyjska-Kraków traci swoją autonomię, zostaje wcielone do Austrii, zanik rozwoju prasy
1848-Wiosna Ludów-zmiany w konstytucji Galicji dotyczące wolności słowa i prasy, powstają pisma dla ludu
„Czas' 1948-1939 red Paweł Kopiel, dziennik informacyjno polityczny, organ medialny konserwatystów galicyjskich, najsłynniejsze pismo, celem powstania szerzenie patriotyzmu i niepodległości.
Parsa emigracyjna
Francja
*1830-uwstawa o dziennikach i pismach prasowych-wprowadziła kaucję za założenie gazety
Gazety „Demokrata Polski”, „Nowa Polska”, Wiadomości Polskie”, „Przegląd Rzeczy Polskiej”, „Kronika Emigracji Polskiej”, „3 Maj 1839” red A. J. Czartoryski
„Pamiętnik Emigracji Polskiej” 1832,red M. Podczaszyński-aktualny serwis informacji z Polski
1832 „Pielgrzym Polski” red. Januszkiewicz; pismo podporządkowane Mickiewiczowi `wieszczowi narodowemu'
„Młoda Polska, Wiadomości Historyczne i Literackie”Krytyka Słowackiego, inf. Kulturalne
1835-Jełowiecki i spółka-placowka kulturalna, popularyzowanie emigracji
„Roznik Emigracji Polskiej” pismo literackie i literaturze narodowej poświęcone
„Kalendarz Pielgrzyma Polskiego”
„Wiadomości Krajowe i Emigracyjne”
Księstwo Warszawskie (1807)
Dzienniki departamentowe-nowy rodzaj prasy, typowo urzędowe prototyp polskiej prasy lokalnej
Królestwo Polskie (1815)
Konstytucja gwarantowała wolność prasy za wyjątkiem publikacji, które godziły w dobre imię władzy. Istniała dobrowolna cenzura prewencyjna.
Gazeta Codziernna Narodowa i Obca” 1818-12819 red B. Kiciński
„Orzeł Biały” 1819-1820 red B. Kiciński
„Kurier Warszawski” 1821-1939 red B. Kiciński; najtańsze pismo, zwalczanie analfabetyzmu
„Dostrzegacz Nadwiślański” 1823-1824 pismo żydowski, niwelowanie konfliktów polsko-żydowskich
„Monitor Warszawski” ->”Powszechny Dziennik Krajowy” 1824-1828, organ prasowy władz państwowych
„Gazeta Polska” gazeta codzienna, pisali tam Mochnacki i Bronikowski
Polska prasa na ziemiach litewskich
„Kurier Litewski” 1796, red. T. Włodek; gazeta ogólnoinformacyjna, wydawana przez uniwersytet wileński
„Tygodnik Wileński” 1815-1822, red. J. Lelewel' pierwszy druk wiersza Mickiewicza „Zima Miejska”
„Dziennik Wileński” 1805-1806 MIESIĘCZNIK! Red. Śniadecki
„Wiadomości Brukowe” Towarzystwo Szubrawców, wysoki poziom merytoryczny, krytyka „Monitora” i szlachty
Lwów
„Dziennik Patriotycznych Polityków” 1792-1798 pierwsza polska gazeta codzienna
„Gazet Lwowska” 1811 magazyn społeczno kulturalny
Czasopisma społeczno-naukowe
„Pamiętnik Warszawski”1815-1823 reds. Będkowski, Brodzinski, redagowana w duchu oświecenia
„Pszczółka Krakowska” 1819-1822 Red. K Majeranowski, czasopismo literacko-rozrywkowe
„Piast” miesięcznik techniczno-rolniczy
Prasa powstańcza (upadek powstania->upadek prasy)
„Polak Sumienny” 1830, red B. Kiciński; program ugodowo-kapitulacyjny
„Zjednoczenie” 1831- red. A. Wielopolski, program ugodowo-lojalistyczny
„Nowa Polska” 1831 red. Mochnacki, nawoływała do walki z Rosją
„Merkury” 1831 red. S. Psarski, walka o niepodległość, krytyka przywódców powstania
Pisma Wielkiej Emigracji
„La Tribune de Peuples” red. A. Mickiewicz
„Demokrata Polski”
„Nowa Polska” 1833-1845 red. J. Ostrowski
„Kronika Emigracji Polskiej” 1834-1839 W 1839 zmiana nazwy na „ 3 Maj”
Pisma w okresie międzypowstaniowym
1833 warszawski Komitet Cenzury
„Dziennik Warszawski” 1851 red. Rzewsuski, sympatyzowało z władzą carską
„Magazyn Powszechny” 1834-1846 red. Brodziński
„Biblioteka warszawska” 1841-1914 miesięcznik literacko-naukowy, informacje gospodraczo-techniczne
„Tygodnik Petersburski” 1830-1858, wspołtworca A. Mickiewicz