Dylematy etyczne w

praktyce pracy socjalnej

Źródłem dylematów

etycznych pracowników

socjalnych jest często

konflikt norm i wartości

pojawiający się kiedy

przedmiotem

oddziaływania jest drugi

człowiek

Obszary pracy socjalnej

aktywizujące dylematy etyczne

•

Sytuacje związane z bezpośrednią
obsługą klienta

•

Poziom polityki społecznej i programów
pomocy społecznej

•

Relacje przebiegające w środowisku
pracy

•

Asymetria pomiędzy wartościami
osobistymi a zawodowymi

•

Najważniejszy konflikt norm i wartości w
pracy socjalnej związany jest z
bezpośrednią relacją między
pracownikiem socjalnym a
podopiecznym.

Pytanie- jak pomagać

skutecznie? przejawia się w

trzech typach dylematów

etycznych

• Dokonywanych wyborów i

podejmowanych decyzji

• Konieczność operowania między

działaniem legalnym a działaniem
skutecznym

• Podejmowanie działania, lub

decyzji wbrew woli podopiecznego

Często obowiązujące przepisy są
formułowane niejasno i nieżyciowo,
utrudniają a niejednokrotnie
uniemożliwiają właściwą interwencję
socjalną. Niejednokrotnie pojawia się
pytanie :

-czy w imię dobra klienta pracownik socjalny
może naruszyć prawo?
- w jakich okolicznościach ?
-kto ponosi za to odpowiedzialność?

Podejmowanie działań wbrew woli

podopiecznego w konflikt wchodzą
wartości wolności i samostanowienie
konkretnej osoby, oraz dobro jej
bliskich.

-odmowa przyjęcia pomocy,
-zakończenie interwencji socjalnej.

Konsekwencja uzależnienia osoby

przyjmującej pomoc od osoby tę

pomoc świadczącą.

-wrogość i agresja,
-zgłaszanie nowych problemów przez

podopiecznego.

Efektem takiego postępowania może

być pytanie:

„Czy coś jeszcze należy zrobić?
Czy jest jeszcze jakiś problem, który

należy rozwiązać?”

Prawdomówność w

stosunkach z

podopiecznym.

Nie zawsze pracownik socjalny

ma obowiązek informować
podopiecznego o jego sytuacji.

- zagmatwane relacje pomiędzy

członkami rodziny,

- informacje uzyskane z różnych

źródeł.

Dylemat podwójnego

mandatu

Pracownik socjalny jest

przedstawicielem instytucji
społecznej i jednocześnie
przedstawicielem swojego
podopiecznego. Lojalność wobec
społeczeństwa i instytucji
zatrudniającej oraz
harmonizującej tę pracę, a
lojalność wobec podopiecznego.

Wchodzenie w bliskie relacje z

podopiecznym jako źródło

dylematów zawodowych.

- Pracownik socjalny jako świadek

intymnego życia rodzinnego,

- pozyskanie zaufania podopiecznych,
- ujawnianie pewnych informacji

osobom trzecim,

- prawdomówność w relacjach

pracownik socjalny- podopieczny;

próby wyłudzenia świadczeń, czy

powinno się dochodzić zasadności

przyznawania świadczeń?

Poufność relacji
pracownik socjalny-

podopieczny

- prawo do odmowy wystąpienia w roli świadka

podczas procesu przeciwko podopiecznemu

(zaufanie pomiędzy pracownikiem socjalnym

a podopiecznym)

- wiele osób sprawujących opiekę nad

podopiecznym,

- konsultacje między zespołami zajmującymi się

podopiecznym,

- zajmowanie się powiązaniami ze sobą lub

spokrewnionymi klientami.

Dylemat związany z zawodową

odpowiedzialnością pracownika
socjalnego:



dotyczy on prowadzonej przez pracownika

socjalnego interwencji, która nie przynosi
efektu,

 owa stagnacja interwencji może być wywołana

różnorodnymi czynnikami:

• brakiem wiedzy i umiejętności pracownika,
• nieświadomym tworzeniem sytuacji braku

bezpieczeństwa dla podopiecznego,

• uprzedzeniem w stosunku do pewnej kategorii

podopiecznych.

Konflikt między osobistym

systemem wartości

pracownika socjalnego, a

systemem wartości, który

wyznaje jego podopieczny:

zgodnie z Kodeksem Etycznym

Polskiego Towarzystwa
Pracowników Socjalnych,
wykonywanie zawodu pracownika
socjalnego zobowiązuje do działań
zawsze dla dobra i na korzyść
podopiecznego.

Problemy związane z polityką

społeczną państwa oraz

programami społecznymi:

 głównie problemy te wiążą się z

kwestią niewystarczających środków,

jakimi dysponują instytucje udzielające

pomocy,

 ma tu miejsce konflikt między

realnymi możliwościami, a równym

dostępem do świadczeń,

 decyzja o wyborze kto otrzyma pomoc

spoczywa przecież na pracowniku owej

instytucji udzielającej pomocy.

Czy lepiej udzielić pomocy

finansowej, czy może

materialnej w formie np.

odzieży, opału lub artykułów

żywnościowych?

dylemat stanowi to, czy zaryzykować

pomoc finansową i mieć nadzieję, że
pomoc ta zostanie wykorzystana do
zaspokojenia niezbędnych potrzeb
podopiecznego i jego rodziny

bywa tak, że niezależnie od

postawionej diagnozy, pracownicy
socjalni wykorzystują to, czym w danej
chwili dysponują, a taka pomoc nie
zawsze jest adekwatna do sytuacji
potrzebującego i jego oczekiwań.

Czy realizowanie elementów

oficjalnej polityki społecznej

państwa rzeczywiście jest

udzielaniem pomocy, czy

premiowaniem życiowej

niezaradności lub nawet

patologii?

Wszelkie wątpliwości

pojawiające się w tej kwestii

prowadzą

do zastanowienia

się nad sensem wykonywania
zawodu pracownika
socjalnego w ogóle.

Dylemat między priorytetem

ochrony godności

podopiecznych oraz troską o

ich dostęp do należnych

świadczeń, a przymusem

podporządkowania się

decyzjom zwierzchników:

Bywają przypadki, gdy władze

gminne postanawiają zobowiązać
pracowników socjalnych do
wykonywania zadań sprzecznych z
ich zadaniami zawodowymi, np.
nakaz upublicznienia nazwisk osób,
które korzystają z pomocy
społecznej.

Dylemat dotyczący formy i

zakresu zaangażowania

politycznego:

Czy pracownicy socjalni powinni

poprzestać na wskazywaniu politykom
niepokojących zjawisk i jedynie opiniować
oraz doradzać, czy raczej osobiście
angażować się w czynne uprawianie polityki
i przynależeć do konkretnej partii
politycznej?

Jak powiedział Haines „ pracownicy

socjalni nie mogą ignorować polityki,
ponieważ ona daje im nie tylko możliwości
zdobywania środków do wykonywania pracy,
ale także urzeczywistniania pożądanych
zmian”.

Swoistą kategorię dylematów

etycznych stanowią relacje

pracownika socjalnego z jego

przełożonym oraz

współpracownikami:

czy w ogóle i jak reagować na

pejoratywne postępowania kolegów z
pracy?

jeśli chodzi o relację na linii pracownik

socjalny-przełożony, to trudnością staje
się samo zasygnalizowanie
niekompetencji własnego przełożonego,
gdyż w sprawach służbowych obowiązuje
określona droga postępowania.

Trzeba jeszcze zauważyć, że może

pojawić się asymetria między

własnymi wartościami pracownika

socjalnego, a wartościami

zawodowymi:



prostym tego przykładem może być

załatwianie prywatnych spraw przy okazji
wypełniania obowiązków zawodowych,

 czy za pierwszorzędną sprawę pracownik

socjalny uzna szybkie i sprawne
zrealizowane swojego zadania, czy też
stwierdzi, iż załatwienie spraw prywatnych
nie kłóci się z właściwym wykonywaniem
pracy?

 Praca socjalna jest zawodem

„przesyconym” wartościami, a
reprezentanci tego zawodu są określani
mianem „chodzących systemów wartości”,
natomiast proces pracy socjalnej możemy
uznać za proces przekazywania wartości.

 Najważniejszą wartością w pracy

socjalnej jest istota ludzka oraz jej
godność i z niej właśnie wynikają
pozostałe zasady oraz wartości, które
stanowią narzędzie profesjonalisty od
pomagania innym.

Dziękujemy.

Bibliografia:

 T. Kamiński „ Etyka pracownika

socjalnego”, s. 78-88,

 Kodeks Etyczny Polskiego Towarzystwa

Pracowników Socjalnych.