Patria

Patria

potestas

potestas

Tutela, kuratela

Tutela, kuratela

Powstanie

Powstanie

patria

patria

potestas

potestas



G.1.55:

G.1.55:

„Podobnie pod naszą władzą znajdują się

„Podobnie pod naszą władzą znajdują się

nasze dzieci, które spłodziliśmy w prawym

nasze dzieci, które spłodziliśmy w prawym

małżeństwie […]”

małżeństwie […]”



G.1.97:

G.1.97:

„Nie tylko dzieci naturalne […] podlegają

„Nie tylko dzieci naturalne […] podlegają

naszej władzy, ale także te, które

naszej władzy, ale także te, które

przysposabiamy”

przysposabiamy”



Legitimatio

Legitimatio

(w wypadku konkubinatu) i jej

(w wypadku konkubinatu) i jej

rodzaje

rodzaje

Pochodzenie z

Pochodzenie z

małżeństwa - przesłanki

małżeństwa - przesłanki



Założenie wstępne

Założenie wstępne

dany związek jest

dany związek jest

małżeństwem

małżeństwem

(

(

iustum matrimonium

iustum matrimonium

)

)



Dla nabycia

Dla nabycia

patria potestas

patria potestas

ojciec

ojciec

musi być obywatelem rzymskim !!!

musi być obywatelem rzymskim !!!



Patria potestas

Patria potestas

była prawem

była prawem

dostępnym tylko dla obywateli

dostępnym tylko dla obywateli

rzymskich i nie mógł mieć jej peregryn

rzymskich i nie mógł mieć jej peregryn

nawet jeśli miał

nawet jeśli miał

conubium

conubium

z Rzymianką

z Rzymianką

Domniemania

Domniemania

pochodzenia dziecka z

pochodzenia dziecka z

małżeństwa

małżeństwa



2 domniemania

2 domniemania

1)

1)

ojcem dziecka jest mąż matki

ojcem dziecka jest mąż matki

Pater est quem nuptiae demonstrant

Pater est quem nuptiae demonstrant

2)

2)

dziecko urodzone

dziecko urodzone

po 180 dniach

po 180 dniach

od zawarcia

od zawarcia

małżeństwa

małżeństwa

lub

lub

przed upływem 300 dni

przed upływem 300 dni

od jego

od jego

ustania

ustania

pochodzi z małżeństwa

pochodzi z małżeństwa



Oba domniemania są obalalne

Oba domniemania są obalalne



Mater semper certa est

Mater semper certa est





Przysposobienie

Przysposobienie



Władzy w postaci

Władzy w postaci

patria potestas

patria potestas

podlegały także dzieci przysposobione

podlegały także dzieci przysposobione



Zasada:

Zasada:

adoptio naturam imitatur

adoptio naturam imitatur

(dotycząca m.in. wieku pomiędzy

(dotycząca m.in. wieku pomiędzy

przysposabiającym a przysposabianym)

przysposabiającym a przysposabianym)



Przysposobienie (adopcja w znaczeniu

Przysposobienie (adopcja w znaczeniu

szerokim) obejmuje zarówno

szerokim) obejmuje zarówno

adoptio

adoptio

(w znaczeniu wąskim), jak i

(w znaczeniu wąskim), jak i

adrogatio

adrogatio

Przysposobienie

Przysposobienie

Adrogatio

Adrogatio



Przez przyzwolenie

Przez przyzwolenie

ludu

ludu



Dotyczy tych osób,

Dotyczy tych osób,

które są SUI IURIS

które są SUI IURIS



Skutkiem jest

Skutkiem jest

wejście pod władzę

wejście pod władzę

nowego

nowego

pater

pater

familias

familias

całej

całej

rodziny

rodziny

adrogowanego

adrogowanego

Adoptio

Adoptio



Z mocy

Z mocy

władzy

władzy

magistratury

magistratury

(

(

np. pretora)

np. pretora)



Dotyczy osób

Dotyczy osób

ALIENI IURIS

ALIENI IURIS



Skutek dotyka

Skutek dotyka

tylko

tylko

przysposobioneg

przysposobioneg

o

o

(adoptowanego)

(adoptowanego)

Adoptio

Adoptio

(po reformie

(po reformie

Justyniana)

Justyniana)

Adoptio plena

Adoptio plena



Adoptującym jest

Adoptującym jest

krewny

krewny

(ascendent) danej

(ascendent) danej

osoby

osoby



Adoptowany

Adoptowany

wchodzi pod

wchodzi pod

patria

patria

potestas

potestas

w „nowej

w „nowej

rodzinie” (i w niej

rodzinie” (i w niej

dziedziczy)

dziedziczy)



Adoptowany zrywa

Adoptowany zrywa

związek z „dawną

związek z „dawną

rodziną” (np. w

rodziną” (np. w

niej nie dziedziczy)

niej nie dziedziczy)

Adoptio minus

Adoptio minus

plena

plena



Adoptującym jest

Adoptującym jest

jakakolwiek inna

jakakolwiek inna

osoba

osoba



Adoptowany nie

Adoptowany nie

wchodzi pod

wchodzi pod

patria potestas

patria potestas

w

w

„nowej rodzinie”

„nowej rodzinie”



Prawo do

Prawo do

dziedziczenia

dziedziczenia

beztestamentowe

beztestamentowe

go po

go po

adoptującym

adoptującym

i w

i w

„dawnej rodzinie”

„dawnej rodzinie”

Treść

Treść

patria potestas

patria potestas



Teoretycznie prawo życia i śmierci (

Teoretycznie prawo życia i śmierci (

ius

ius

vitae ac necis

vitae ac necis

)

)



Także prawo do sprzedaży dziecka

Także prawo do sprzedaży dziecka

(uwaga na wyjście spod władzy ojca

(uwaga na wyjście spod władzy ojca

wynikające z ustawy XII Tablic !!!)

wynikające z ustawy XII Tablic !!!)



Obowiązek wychowania

Obowiązek wychowania

zgodnie ze

zgodnie ze

statusem społecznym ojca

statusem społecznym ojca



Teoretycznie prawo weta w stosunku

Teoretycznie prawo weta w stosunku

do zawarcia małżeństwa (

do zawarcia małżeństwa (

de facto

de facto

praktycznie zniesione od Augusta)

praktycznie zniesione od Augusta)

Treść

Treść

patria potestas

patria potestas



Prawo do nabywania praw majątkowych

Prawo do nabywania praw majątkowych

poprzez dzieci

poprzez dzieci



Prawo do wytoczenia skargi

Prawo do wytoczenia skargi

wydobywczej (

wydobywczej (

rei vindicatio

rei vindicatio

) przeciw

) przeciw

osobie, u której jest dziecko

osobie, u której jest dziecko



Prawo wydania dziecka osobie trzeciej

Prawo wydania dziecka osobie trzeciej

w ramach odpowiedzialności noksalnej

w ramach odpowiedzialności noksalnej



Prawo ustanowienia dla dziecka

Prawo ustanowienia dla dziecka

opiekuna w testamencie

opiekuna w testamencie



Zniewaga wyrządzona dziecku =

Zniewaga wyrządzona dziecku =

zniewaga

zniewaga

pater familias

pater familias

Ustanie

Ustanie

patria potestas

patria potestas



Śmierć i wszystkie 3 „capitisy”

Śmierć i wszystkie 3 „capitisy”







Emancypacja [uwaga synowie

Emancypacja [uwaga synowie

3 razy

3 razy

,

,

wszyscy inni członkowie rodziny

wszyscy inni członkowie rodziny

1 raz

1 raz

!!!!]

!!!!]



Oddanie dziecka w adopcję

Oddanie dziecka w adopcję



Kapłani Jowisza oraz westalki

Kapłani Jowisza oraz westalki



Pochwycenie ojca w niewolę

Pochwycenie ojca w niewolę

nieprzyjacielską – „zawieszenie” władzy do

nieprzyjacielską – „zawieszenie” władzy do

czasu powrotu (na podstawie

czasu powrotu (na podstawie

ius

ius

postlimini

postlimini

ojciec po powrocie odzyskiwał

ojciec po powrocie odzyskiwał

władzę)

władzę)

Opieka i kuratela

Opieka i kuratela



G. 1.142:

G. 1.142:

Przejdźmy teraz do innego podziału. Bo

Przejdźmy teraz do innego podziału. Bo

wśród tych, którzy

wśród tych, którzy

nie podlegają władzy

nie podlegają władzy

(

(

potestas

potestas

) ani

) ani

manus

manus

[...]

[...]

jedne podlegają

jedne podlegają

bądź

bądź

opiece

opiece

, bądź

, bądź

kurateli

kurateli

, inne nie

, inne nie

podlegają żadnym ograniczeniom prawnym.

podlegają żadnym ograniczeniom prawnym.



Opieka:

Opieka:

z założenia

z założenia

ochrona osoby

ochrona osoby

jej

jej

podlegającej (połączona z opieką nad całością

podlegającej (połączona z opieką nad całością

jej interesów)

jej interesów)



Kuratela:

Kuratela:

ochrona majątku

ochrona majątku

(interesów

(interesów

majątkowych) osoby jej podlegającej

majątkowych) osoby jej podlegającej

Dygresja: Zastępstwo

Dygresja: Zastępstwo



Odróżniać zastępstwo !!!

Odróżniać zastępstwo !!!



Bezpośrednie

Bezpośrednie

dokonanie czynności w imieniu i na rachunek

dokonanie czynności w imieniu i na rachunek

zwierzchnika – osoba zastępowana nabywała

zwierzchnika – osoba zastępowana nabywała

prawo bezpośrednio (np. syn

prawo bezpośrednio (np. syn

alieni iuris

alieni iuris

lub

lub

niewolnik)

niewolnik)



Pośrednie

Pośrednie

dokonanie czynności we własnym imieniu – do

dokonanie czynności we własnym imieniu – do

przeniesienia prawa konieczna była kolejna

przeniesienia prawa konieczna była kolejna

czynność zastępcy z osobą zastępowaną

czynność zastępcy z osobą zastępowaną

(

(

mandatariusz,, negotiorum gestor,

mandatariusz,, negotiorum gestor,

prokurator,

prokurator,

także w zasadzie opiekun i tutor)

także w zasadzie opiekun i tutor)

Tutela

Tutela

– sposoby

– sposoby

ustanowienia

ustanowienia



Testament (

Testament (

tutor testamentarius

tutor testamentarius

)

)



Ustawa XII tablic (kobiety do

Ustawa XII tablic (kobiety do

lex Claudia

lex Claudia

)

)



Decyzja pretora (

Decyzja pretora (

tutor Atilianus

tutor Atilianus

)

)



W wypadku istnienia kilku osób mających sprawować

W wypadku istnienia kilku osób mających sprawować

opiekę mogą sprawować ją bądź wszystkie te osoby

opiekę mogą sprawować ją bądź wszystkie te osoby

łącznie bądź wyznaczona spośród nich jedna osoba

łącznie bądź wyznaczona spośród nich jedna osoba



Możliwość zmiany ustanowionego

Możliwość zmiany ustanowionego

tutora

tutora



Tutor testamentarius

Tutor testamentarius

– skarga

– skarga

accusatio

accusatio

suspecti tutoris

suspecti tutoris

o charakterze

o charakterze

actio

actio

popularis

popularis

Cura

Cura

(kuratela)

(kuratela)



W założeniu „nadzór” nad majątkiem

W założeniu „nadzór” nad majątkiem



Często połączony z odebraniem

Często połączony z odebraniem

dotychczasowemu właścicielowi

dotychczasowemu właścicielowi

majątku prawa zarządzania nim

majątku prawa zarządzania nim



Nigdy z mocy prawa, zawsze na

Nigdy z mocy prawa, zawsze na

wniosek

wniosek



Zazwyczaj kuratorami byli najbliżsi

Zazwyczaj kuratorami byli najbliżsi

członkowie rodziny (agnaci)

członkowie rodziny (agnaci)

Cura

Cura

(kuratela) – kto jej

(kuratela) – kto jej

podlegał?

podlegał?



Minorzy

Minorzy

- osoby dojrzałe poniżej 25 lat (

- osoby dojrzałe poniżej 25 lat (

cura

cura

minorum

minorum

)

)

Zgoda kuratora nie jest wymagana dla ważności

Zgoda kuratora nie jest wymagana dla ważności

czynności prawnej

czynności prawnej

, lecz tylko uniemożliwia powołanie się

, lecz tylko uniemożliwia powołanie się

na niedojrzałość jako podstawę do

na niedojrzałość jako podstawę do

restitutio in integrum

restitutio in integrum



Marnotrawc

Marnotrawc

y (

y (

cura prodigi

cura prodigi

)

)



Nieobecni

Nieobecni

(

(

cura absentis

cura absentis

)

)



Niepełnosprawni umysłowo

Niepełnosprawni umysłowo

(

(

cura debilium

cura debilium

personarum

personarum

)

)



Nascituru

Nascituru

s

s

(

(

cura ventris

cura ventris

)

)



Szaleniec

Szaleniec

(

(

cura furiosi

cura furiosi

)

)

Cura

Cura

(kuratela)

(kuratela)



Podobnie jak tutor – kurator może

Podobnie jak tutor – kurator może

być ustanowiony:

być ustanowiony:



bądź do jednej czynności

bądź do jednej czynności



bądź do wszystkich czynności (ogólnie)

bądź do wszystkich czynności (ogólnie)



Rozliczenia:

Rozliczenia:



actio negotiorum gestorum directa

actio negotiorum gestorum directa



actio negotiorum gestorum contraria

actio negotiorum gestorum contraria

Next time

Next time

KOLOKWIUM

KOLOKWIUM





(źródła, osoby, rodzina)

(źródła, osoby, rodzina)

plus

plus

Z

Z

Podręcznik

Podręcznik

a

a



Rozdział VIII § 31 (Pojęcie spadku i skutki

Rozdział VIII § 31 (Pojęcie spadku i skutki

jego nabycia. Ochrona spadkobiercy)

jego nabycia. Ochrona spadkobiercy)

Podręcznik PR-PPP:

Podręcznik PR-PPP:



Rozdział 4.1. i 4.4. (bez 4.4.1.)

Rozdział 4.1. i 4.4. (bez 4.4.1.)

Źródła:

Źródła:



G. 2.152-173

G. 2.152-173

Next time – warto zajrzeć

Next time – warto zajrzeć

Warto zajrzeć:

Warto zajrzeć:



W. Osuchowski,

W. Osuchowski,

Hereditas iacens

Hereditas iacens

.

.

Poglądy jurydyczne na istotę spadku

Poglądy jurydyczne na istotę spadku

leżącego w rzymskim prawie

leżącego w rzymskim prawie

klasycznym i justyniańskim, [w:] Księga

klasycznym i justyniańskim, [w:] Księga

pamiątkowa dla uczczenia pracy

pamiątkowa dla uczczenia pracy

naukowej prof. Kazimierza

naukowej prof. Kazimierza

Przybyłowskiego, Kraków 1964, s. 209-

Przybyłowskiego, Kraków 1964, s. 209-

227.

227.



W. Bojarski,

W. Bojarski,

Separatio bonorum

Separatio bonorum

, [w:]

, [w:]

Księga pamiątkowa ku czci prof.

Księga pamiątkowa ku czci prof.

Leopolda Steckiego, Toruń 1997, s. 603-

Leopolda Steckiego, Toruń 1997, s. 603-

613.

613.