Patria potestas

Tutela, curatela

Powstanie patria potestas

• G.1.55: … podobnie pod naszą

władzą znajdują się nasze dzieci,
które spłodziliśmy w prawym
małżeństwie…

• G.1.97: nie tylko dzieci naturalne (…)

podlegają naszej władzy, ale także te,
które przysposabiamy

Pochodzenie z małżeństwa -

przesłanki

• Założenie, że związek jest małżeństwem 
• 2 domniemania

1) ojcem dziecka jest mąż matki

Pater est quem nuptiae demonstrant

2) dziecko urodzone

po 180 dniach od zawarcia małżeństwa

lub przed upływem 300 dni od jego ustania

pochodzi z małżeństwa

Oba domniemania obalalne

• Oczywiście, dla nabycia patria potestas ojciec musi

być OBYWATELEM RZYMSKIM!!!

G.1.97: … ale także te, które

przysposabiamy

zasada: adoptio naturam imitatur

(dot. m.in. wieku)

•

Przez przyzwolenie ludu

•

(Adrogatio)

•

Dotyczy tych, którzy są
SUI IURIS

•

Skutek: pod władzę
nowego pf. wchodzi
cała rodzina
adrogowanego

• Z mocy władzy

magistratury, np.
pretora.

• (Adoptio)

• Dotyczy osób

ALIENI IURIS

• Dotyka TYLKO

adoptowanego

Treść patria potestas

• Teoretycznie prawo życia i śmierci, sprzedaży
• Obowiązek wychowania zgodnie ze statusem

społecznym ojca

• Prawo veta w stosunku do zawarcia małżeństwa,

kontrola rozwodu

• Prawo do wytoczenia skargi wydobywczej przeciw

osobie, u której jest dziecko

• Prawo do nabycia praw poprzez dzieci
• Prawo wydania dziecka w ramach odpowiedzialności

noxalnej

• Prawo ustanowienia opiekuna dla dziecka
• Zniewaga wyrządzona dziecku = zniewaga pater

familias

Ustanie patria potestas

• Śmierć i stany podobne

• Emancypacja [uwaga na siłę władzy

ojcowskiej]

• Oddanie w adopcję

• Kapłani Jowisza + westalki

• Pochwycenie w niewolę

nieprzyjacielską – zawieszenienie (ius
postlimini)

Tutela – sposoby

ustanowienia

• Testament

• Ustawa XII tablic (do lex Claudia)

• Decyzja pretora (tutor Atilianus)

Różne możliwości zmiany takiego

tutora

• T. testamentarius – accusatio

suspecti tutoris

Tutela impuberum

a tutela

mulierum

• Tutela impuberum
• Nad osobą i majątkiem
• Osoba pupila: Tutor zobowiązany do

wychowania i wykształcenia (władza dużo

węższa niż patria potestas)

• Dbałość o majątek:

Tutor (za wyjątkiem testamentowego)

składa cautio rem pupilli salvam fore

(zabezpieczenie, że zachowa majątek

pupila w stanie niepogorszonym)
Wstępuje w miejsce właściciela dóbr

pupila (jest domini loco). Dzięki temu

może:
- Zarządzać majątkiem – np. rozporządzać

jego składnikami (poza

nieruchomościami), dochodzić

wierzytelności przysługujących pupilowi

(pozywać w zastępstwie pupila)

• Udziela auctoritas tutoris
• Brak zgody opiekuna na dokonanie

czynności prawnej przez pupila powoduje:

− Nieważność jednostronnej czynności

rozporządzającej i zobowiązującej

− Bezskuteczność czynności

dwustronnie zobowiązującej po stronie

pupila

• Tutela mulierum
• Nad majątkiem + osobą
• Auctoritas tutoris
• Wyrażenie zgody na dokonaną

czynność niezbędne przede

wszystkim przy czynnościach

formalnych (wyzwolenie

niewolnika, sporządzenie

testamentu, przyrzeczenie

stypulacyjne, rozporządzenie

res mancipi etc.)

• Ale: inaczej niż niedojrzały,

kobieta może rozporządzać

res nec mancipi

• Brak zgody powoduje

nieważność ww czynności,

• W późniejszym czasie:

możliwość zmuszenia tutora

do wyrażenia zgody

c.d.

• Tutela ustaje:
• po dojściu pupila do

dojrzałości (konflikt

Sabinianie-Proculianie)

Udziewcząt przechodzi w

tutela mulierum

• Śmierci lub capitis

deminutio

• Brak możliwości

samodzielnej zmiany przez

pupila

• Brak możliwości przekazania

obowiązków innej osobie

3 skargi

• Accusatio suspecti tutoris

• Actio rationibus distrahendis

• Actio tutelae directa/contraria

• Tutela ustaje:

• W założeniu, kobieta

powinna stale podlegać
opiece. Dlatego tutor może
przekazać obowiązki innej
osobie

• Śmierć lub capitis

deminutio

• Zmiana przez kobietę

(tutoris optio, coemptio
fiduciae causa)

• Ius trium liberorum

• Z czasem stała się

formalnością.

Brak skargi przeciw

opiekunowi

Cura (kuratela)

• „opieka” nad majątkiem

• Nigdy z mocy prawa, zawsze na wniosek

• Podlegają np. :

−Minorzy (osoby dojrzałe poniżej 25 lat). (cura

minorum)

Zgoda kuratora nie jest wymagana dla ważności

czynności prawnej, lecz tylko uniemożliwia powołanie się na
niedojrzałość jako podstawę do restitutio in integrum

−Marnotrawcy (cura prodigi)
−Nieobecni (cura absentis)
−Niepełnosprawni umysłowo (cura debilium

personarum)

−Nasciturus (cura ventris)
−Szaleniec (cura furiosi)

Kuratela c.d.

• Podobnie jak tutor – kurator może

być ustanowiony do 1 czynności lub
ogólnie;

• Rozliczenia:

actio negotiorum gestorum
directa/contraria