RYNEK USŁUG ZDROWOTNYCH W ZAKRESIE ŚWIADCZEŃ UDZIELANYCH W RAMACH POMOCY DORAŹNEJ

Zagadnienia:



I. Podstawowe pojęcia

i definicje.



II. Zapobieganie

chorobom.



III. Proces epidemiczny.

I. Podstawowe

pojęcia

i definicje.

Ewolucja epidemiologii.

Współczesne podejście

epidemiologiczne.

Czynniki gospodarza.

Środowisko i swoiste

czynniki etiologiczne.

Współdziałanie czynników.

1.Ewolucja

epidemiologii

zadaniem medycyny

zapobiegawczej jest:

- dbałość o zdrowie

społeczeństwa,

- zapobieganie chorobom,

- przedłużanie aktywnego życia

jednostek,

medycyna zapobiegawcza stanowi:

- integralną część medycyny

praktycznej,

- usług medycznych świadczonych

pacjentom przez lekarzy

praktyków,

C D.

epidemiologia

dostarcza

medycynie zapobiegawczej:

- usystematyzowane opisy

historii chorób populacji,

metodologię

służącą

uzupełnianiu stanu wiedzy

medycznej o etiologii

schorzeń,

C D.



epidemiologia

wywodzi się od

trzech greckich słów:

EPI

- znaczy „na", „nad",

DEMOS

- „ludność",

LOGOS

- „nauka„,

jest nauką,

która zajmuje się

badaniem czynników

wywierających wpływ na

stan

ludności i jej zdrowie

Inne definicje:



według K.F. Maxcy'ego,

współczesna epidemiologia:



zajmuje się

badaniem wpływu

różnych czynników i warunków

środowiskowych

na częstość

i rozprzestrzenianie się chorób

zakaźnych i niezakaźnych,



bada stany

fizjologiczne wśród

ludności,

C D.



J. Kostrzewski:

epidemiologia to

„nauka o rozpowszechnianiu

czyli o częstości występowania

rozmieszczenia

chorób,

rozmieszczenia

chorób,

inwalidztwa, zgonów,



oraz o:



zjawiskach w populacjach ludzkich

i czynnikach wpływających na ich

rozmieszczenie lub warunkujących

ich występowanie,

Podsumowanie:



epidemiologia to wiedza:



o naturalnej historii

chorób

populacji



o człowieku

w jego naturalnym

środowisku, uwzględniająca

jego

wrodzoną (uwarunkowana

genetycznie)

podatność



wpływie

środowiska

naturalnego,

środowiska sztucznego (stworzonego

przez człowieka)

na jego zdrowie

2. Współczesne

podejścia:



epidemiologia:



to opisy choroby w kontekście

trzech głównych elementów

odpowiedzialnych za

wystąpienie choroby:



1) czynniki gospodarza,



2) swoiste czynniki

chorobotwórcze,



3) środowisko.

3.Czynniki

gospodarza:



podatność gospodarza

na skutki

działania środowiska

zależy od

wielu

cech

osobniczych,

wielu

cech

osobniczych,

których należą:



dziedziczność, wiek, płeć, stan

odżywienia,

ogólny

stan

odżywienia,

ogólny

stan

zdrowia,

stan

odporności,

zdrowia,

stan

odporności,

uprzednio

przebyte

choroby,

uprzednio

przebyte

choroby,

narażenie na szkodliwe czynniki

itd.,

C D.



podatność

osobnicza

podatność

osobnicza

zachorowanie

jest

zachorowanie

jest

rezultatem

różnych

mechanizmów

różnych

mechanizmów

które

powodują zmienność w

przenikaniu

substancji

toksycznych

substancji

toksycznych

środowiska do ustroju,



sposobu detoksykacji

, typu

reakcji

immunologicznych

oraz

rodzaju

immunologicznych

oraz

rodzaju

reakcji

tkankowej

C D.



udało się zidentyfikować szereg

uwarunkowań

genetycznych

uwarunkowań

genetycznych

związanych że zwiększeniem lub

zmniejszeniem

podatności

niektóre choroby:



osoby z grupą krwi A

mają

większe ryzyko zachorowania na

raka żołądka,



osoby z grupą krwi 0

na wrzód

dwunastnicy,

C D.



niedobór

alfalantytrypsyny

może być

związany

z niektórymi postaciami

przewlekłych nieswoistych

chorób

układu oddechowego



cechy osobnicze

gospodarza mogą

się

łączyć

wykształceniem

się

łączyć

wykształceniem

odporności

swoistej

odporności

swoistej

będącej

skutkiem ekspozycji środowiskowej

w przeszłości,

4. Swoiste

czynniki

etiologiczne:



biologiczne:

bakterie, wirusy,

riketsje i grzyby, ale także

rezerwuary infekcji (

ludzie,

zwierzęta, gleba

przenosiciele (stawonogi),

florę i faunę (

produkty

żywnościowe, alergeny itp.

C D.



fizykochemiczne:

temperatura,

wilgotność, zanieczyszczenia

chemiczne powietrza

atmosferycznego (

komunalnego

)

w miejscu pracy,

w domu, wody i gleby,

promieniowanie, nasłonecznienie

itd.,

C D.



społeczne:

wzajemne relacje

i oddziaływania pomiędzy

jednostkami

i grupami

wynikające ze

społecznej organizacji i innych

aspektów życia społecznego,

5. Współdziałanie

czynników.



oddziaływanie

czynników

chorobotwórczych może mieć

charakter:



addytywny

- wówczas, gdy

sumują

się

efekty biologicznego działania

dwóch (lub więcej) czynników,

C D.



synergistyczny

- gdy skutek

współdziałania

dwóch (lub

więcej)

czynników

jest znacznie

większy od prostego sumowania

ich następstw,

C D.



antagonistyczny

- gdy działanie

jednego czynnika

,,chroni"

przed

szkodliwym działaniem innego

lub

w jakiejś mierze

ogranicza

szkodliwe następstwa jego

działania.

II. Zapobieganie

chorobom:



Przebieg choroby.



Zapobieganie I fazy

/podstawowej/.



Zapobieganie II fazy

/przedklinicznej/.



Zapobieganie III fazy

/zaawansowane stadium choroby/.

1. Przebieg choroby:



zmiany patologiczne

pojawiają się

i utrwalają stopniowo, aż w końcu

stają się nieodwracalne,



zwalczaniu choroby

konieczne jest

przesunięcie

wykrywalności na

najwcześniejsze stadia

chorobowe,



podejmowanie działań

interwencyjnych

do czynników ryzyka,

C D.

zapobieganie to:

przeciwdziałanie

rozwojowi

choroby,

przerwanie

lub

zahamowanie

lub

zahamowanie

dalszego rozwoju choroby w

stadium przedklinicznym lub w

stadium klinicznym,

zapobieganie

różnych

poziomach

procesu

poziomach

procesu

chorobowego,

2. Zapobieganie I

fazy:



zapobieganie pierwszej fazy:

to przeciwdziałanie powstaniu

choroby

przez

choroby

przez

zwiększenie

odporności

osobniczej

zachorowania,



zmniejszenie ekspozycji osób

wrażliwych

czynniki

wrażliwych

czynniki

szkodliwe,

C D.



zapobieganie podstawowe to:



podejmowanie

działań

podejmowanie

działań

zmierzających do

wzmocnienia

ogólnego

stanu

zdrowia

ogólnego

stanu

zdrowia

(odporności

nieswoistej

(odporności

nieswoistej

i swoistej/,

C D.



dobry stan zdrowia człowieka

jest

wynikiem

procesu

jest

wynikiem

procesu

adaptacji

takich

wzorów

zachowań

osobniczych, które

prowadzą do

poprawy zdrowia

zwiększenia

satysfakcji

zwiększenia

satysfakcji

życiowej

poszczególnych

życiowej

poszczególnych

członków społeczeństwa,

C D.



promocja zdrowia

to systemowe

działania

instytucjonalne

działania

instytucjonalne

zmierzające

zwiększenia

zmierzające

zwiększenia

dobrostanu

zdrowia

dobrostanu

zdrowia

poszczególnych

członków

poszczególnych

członków

społeczeństwa poprzez

wychowanie

zdrowotne

zmiany

codziennych

zmiany

codziennych

nawyków i stylu życia,

C D.



epidemiologia

to:



poznanie

znaczenia

czynników

ryzyka w różnych chorobach na

poziomie

populacji



metody

badań

epidemiologicznych,

które

są

epidemiologicznych,

które

są

kryterium

weryfikującym

skuteczność programów

promocji

zdrowia ludności,

Podsumowanie:



„

Każda

osoba

, niezależnie

aktualnej

kondycji

aktualnej

kondycji

zdrowotnej,

jest zdolna

osiągnięcia

znacznej

poprawy

w zakresie

jakości

swojego

życia

poprzez

swojego

życia

poprzez

zachowania prozdrowotne

”.

3. Zapobieganie II

fazy:



zapobieganie drugiej fazy

(w stadium przedklinicznym

choroby) polega na możliwie

wczesnym

wykrywaniu

wczesnym

wykrywaniu

choroby

i jej skutecznym

leczeniu,

C D.



to przeciwdziałanie

konsekwencjom

zdrowotnym choroby poprzez:



a) wczesne rozpoznanie i leczenie

(badania przesiewowe, badania

okresowe),



b) poprawę skuteczności

lecznictwa,



c) poprawę skuteczności

rehabilitacji.

C D.



choroba wykryta we

wczesnym

stadium to:



zwiększenie szansy na szybkie

jej wyleczenie lub

zahamowanie

rozwoju,



zapobieganie

powikłaniom

lub

innym

niekorzystnym

następstwom

C D.



wczesne leczenie chorób

zakaźnych



chroni przed zachorowaniem inne

osoby, czyli jest jednocześnie

zapobieganiem podstawowym

(pierwszej fazy)

w stosunku do

osób, które na tę chorobę jeszcze

nie zachorowały, ale mogłyby być

nią zagrożone,

C D.



przykładami

chorób,

przykładami

chorób,

których

leczenie

jest

których

leczenie

jest

wyłącznie

zapobieganiem

wyłącznie

zapobieganiem

drugiej fazy to:



nadciśnienie tętnicze krwi,

cukrzyca, rak szyjki macicy

itp.,

C D.



profilaktyce

pierwotnej

profilaktyce

pierwotnej

zapobieganie drugiej fazy zależy

od:



lekarza

praktyka,



instytucji

systemu

opieki

systemu

opieki

zdrowotnej, których zadaniem jest

prowadzenie badań przeglądowych

służących wykrywaniu chorób w

przedklinicznym ich stadium,

4. Zapobieganie III

fazy:



przeciwdziałanie

inwalidztwu lub

zejściu śmiertelnemu chorych,

którzy nie mogą

być wyleczeni,



polega na:



zmniejszeniu

zagrożenia

inwalidztwem,

poprzez

inwalidztwem,

poprzez

odpowiednie

działania

odpowiednie

działania

rehabilitacyjne,

C D.



rehabilitacja:

to zespół działań

ukierunkowanych

przywrócenie

osobie

poszkodowanej

możliwie pełnej

sprawności

potrzebnej

pełnienia ról osobniczych,



zasobów sił i sprawności w celu

kompensacyjnego

wyrównania

ewentualnych

ubytków

ewentualnych

ubytków

zdrowotnych

C D.



współczesne

rozumienie

współczesne

rozumienie

rehabilitacji

obejmuje

psychospołeczne

(w tym również

zawodowe)

i medyczne składniki



wymagana

jest

współpraca

zespołowa specjalistów z różnych

dziedzin,

III. Proces

epidemiczny:



Choroby zakaźne.



Źródła zakażenia.



Drogi szerzenia się zakażenia.



Populacja

wrażliwa

Populacja

wrażliwa

zakażenie.



Rodzaje epidemii.



Strategia zwalczania chorób

zakaźnych.

1. Choroby zakaźne:



choroby zakaźne i inwazyjne

stanowią grupę schorzeń, w

których

czynnikiem

chorobotwórczym jest żywy

ustrój zwierzęcy lub roślinny

oraz

produkty

nich

oraz

produkty

nich

pochodzące, jak np. toksyny

lub jady,

C D.



choroba

zakaźna

choroba

zakaźna

choroba

rozwijającą

się w

wyniku zakażenia

ustroju czynnikiem zakaźnym,



zakażenie

to wniknięcie

do ustroju

gospodarza

rozwój

lub

rozwój

lub

rozmnażanie

się

określonego

chorobotwórczego

czynnika

chorobotwórczego

czynnika

biologicznego

(wirus,

bakteria,

biologicznego

(wirus,

bakteria,

pierwotniak),

C D.



większość

chorób zakaźnych

jest zaraźliwa dla otoczenia,



choroba zaraźliwa

ma charakter

udzielający się tzn.

że czynnik

chorobotwórczy

przenosi się

pośrednio lub bezpośrednio

osoby

albo

zwierzęcia

zakażonego

na osobę zdrową,

C D.



epidemia:



to pojawienie się

w zbiorowisku

ludzkim na określonym terenie,

w określonym czasie zachorowań

na daną chorobę w większej

liczbie niż poprzednio,



proces epidemiczny

prowadzi do

powstania epidemii,



jest to

proces

złożony

pod

względem biologicznym,

ekologicznym

i społecznym,

C D.



epidemia choroby zakaźnej to

relacja trzech elementów:



źródła

zakażenia,



drogi

szerzenia się zakażenia,



osoby

wrażliwe na zakażenie

2. Źródła zakażeń:



pierwszym

najczęstszym

pierwszym

najczęstszym

źródłem zakażenia jest chory

człowiek

wydalający zarazki,



wydalanie zarazków

determinuje

zaraźliwość

, która utrzymuje się

w różnych chorobach różnie,

najczęściej

jednak

aż

najczęściej

jednak

aż

ustąpienia objawów klinicznych,

C D.



drugie źródło zakażenia to

nosiciel różnego typu:



1) nosiciel zdrowy,



2) nosicielstwo okresu

wylęgania,



3) nosicielstwo ozdrowieńców,

C D.



trzecim źródłem zakażenia: są

zakażone zwierzęta

, które mogą

przechodzić zakażenie objawowe,

poronne lub bezobjawowe,



przeniesienie się choroby

zwierzęcia na człowieka

dokonuje

się

bezpośrednio, pośrednio lub

drodze kontaktu

z surowcami,

(

mięso, skóra, sierść

3. Drogi szerzenia się

zakażeń:



1) kontaktowa,



2) inhalacyjna,

(zanieczyszczenie

pyłem zawierającym zarazki

chorobotwórcze, wysuszone

kropelki śluzu zakażone

bakteriami itp.),



3) pokarmowa,

(zakażone surowce

pochodzenia zwierzęcego, jak Np.

mleko, mięso),

C D.



4) żywi przenosiciele

, Np,

stawonogi (muchy, komary, pchły,

wszy, kleszcze itp.), stanowiące

niekiedy również

rezerwuar

zarazka



bierne przenoszenie



czynne przenoszenie

(Np. pchły

zakażone dżumą, komary-malaria,

kleszcze zapalenie mózgu).

Epidemia:



epidemia

pojawia się wtedy,

gdy

w populacji jest odpowiednia

proporcja

osób wrażliwych na

zakażenie



jeżeli odsetek ten jest

mniejszy

niż 20%,

nie ma warunków do

szerzenia się epidemii,

nawet

jeśli stopień zaraźliwości danej

choroby jest bardzo wysoki,

4. Rodzaje epidemii:



utrzymywanie się zachorowań

w populacji na pewnym stałym

poziomie to

endemia,



pojawienie

się

licznych

zachorowań powyżej średnich

wartości dla danego terenu to

epidemia

5. Strategia zwalczania

chorób zakaźnych:



uwzględnia:



1) rezerwuar zarazka:



jeżeli rezerwuarem są zwierzęta

domowe, ogniska choroby

zakaźnej mogą być opanowane

przez:



szczepienia zwierząt,



fizyczne zniszczenie chorych

osobników,

C D.



źródłem zakażenia jest człowiek:



usunięcie

rezerwuaru zarazków

z ustroju, (Np. cholecystektomia

u przewlekłych nosicieli duru

brzusznego).

C D.



procedurą związaną z izolacją

chorych

jest

tzw.

chorych

jest

tzw.

kwarantanna,

przez

którą

kwarantanna,

przez

którą

rozumie

się

ograniczenie

rozumie

się

ograniczenie

swobody poruszania się osób

zdrowych, które były narażone

na„ zakażenie, czyli kontakt z

osobą chorą,

C D.



obecnie coraz częściej w takich

chorobach, jak: cholera, ospa lub

dżuma,

kwarantanna

zastępowana jest tzw. czynnym

nadzorem

epidemiologicznym

nadzorem

epidemiologicznym

poszczególnych

osób.

Odporność czynna:



czynna

odporność

naturalna

czynna

odporność

naturalna

powstaje w wyniku klinicznej lub

podklinicznej

infekcji

jest

podklinicznej

infekcji

jest

skierowana

przeciw drobnoustrojom

które tę infekcję spowodowały,



tężec nie powoduje żadnej odporności

i osoba, która przebyła tężec musi być

szczepiona

dla zapobieżenia powtórnemu

zachorowaniu,

C D.



czynna odporność sztuczna

jest

wynikiem zastosowania

procedur

immunizacyjnych

, /szczepienia/,



czynne

uodpornienie

czynne

uodpornienie

przeciw

błonicy, tężcowi i kokluszowi było

głównym kierunkiem

praktycznych

działań służby zdrowia przez wiele

dziesiątków lat,

Odporność bierna:



podawanie gotowych przeciwciał

osobom wrażliwym:



przykładem

biernego

uodpornienia naturalnego

jest

przenikanie przez łożysko ciał

odpornościowych matki

do płodu lub z mlekiem matki

do ustroju noworodka,

C D.



bierne uodpornianie sztuczne

to podawanie:



odpornościowych

globulin

w profilaktyce odry i żółtaczki

zakaźnej,



antytoksyny

przeciwtężcowej

osobom ze zranieniami,



surowicy

przeciwko wściekliźnie

osobom pokąsanym przez zwierzęta,

Opracowanie ogniska

choroby zakaźnej



1) szybkie ustalenie

źródła

zakażenia

i jego unieszkodliwienie,



2) określenie

dróg szerzenia się

choroby

i ich przerwanie,



4) uodpornienie

pozostałej

populacji,

(zdrowych).

C D.



zidentyfikowanie osób

, które

były eksponowane na zakażenie,



zabezpieczenie

przed

zachorowaniem,



zabezpieczenie

„źródeł” przed

dalszymi zachorowaniami,

6. Strategia

zwalczania chorób

zakaźnych.



poprawa warunków sanitarnych

i higienicznych środowiska

(

woda, powietrze, gleba



dezynfekcje

zapobiegawcze

(

ustępy, zakłady fryzjerskie,

przychodnie lekarskie

C D.



dezynsekcja

(zwalczanie

wszawicy, komarów),



deratyzacja

oraz nadzoru

sanitarnego nad żywnością i

przyrządzaniem posiłków.

Document Outline